اعتدال
۱
امام على عليه‌السلام:
۰.اَلْمُتَّقونَ فيها (فِى الدُّنيا) هُمْ اَهْلُ الْفَضائِلِ مَنْطِقُهُمُ الصَّوابُ وَ مَلْبَسُهُمُ الاِقْتِصادُ وَ مَشْيُهُمُ التَّواضُعُ؛۱
۰.تقواپيشگان، در دنيا اهل فضايلند، گفتارشان راست و درست، روششان ميانه‌روى و رفتارشان متواضعانه است.
۲
امام صادق عليه‌السلام:
۰.اِجْتَهَدْتُ فِى الْعِبادَةِ وَ اَ نَا شابٌّ، فَقالَ لى اَبى: يا بُنَىَّ دونَ ما اَراكَ تَصْنَعُ، فَاِنَّ اللّه‌َ عَزَّوَجَلَّ اِذا اَحَبَّ عَبْداً رَضىَ عَنْهُ بِالْيَسيرِ ؛۲
۰.در جوانى زياد عبادت مى‌كردم. پدرم به من فرمود: فرزندم! كمتر عبادت كن، زيرا خداوند عزوجل، اگر بنده‌اى را دوست بدارد، با عبادت كم هم از او خشنود مى‌گردد.
۳
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.مَنِ اقْتَصَدَ اَغْناهُ اللّه‌ُ وَ مَنْ بَذَّرَ اَفْقَرَهُ اللّه‌ُ وَ مَنْ تَواضَعَ رَفَعَهُ اللّه‌ُ وَ مَنْ تَجَبَّرَ قَصَمَهُ اللّه‌ُ؛۳
۰.هر كس ميانه‌روى كند، خداوند بى‌نيازش سازد و هر كس ريخت و پاش نمايد، خداوند نادارش كند، هر كس فروتنى پيشه كند، خداوند بلندش نمايد و هر كس بزرگى كند، خداوند خُردش نمايد.
۴
امام على عليه‌السلام:
۰.لن يَهلِكَ مَنِ اقتَصَدَ ؛۴
۰.هرگز ميانه‌رو هلاك نمى‌شود.
۵
امام على عليه‌السلام:
۰.لَنْ يَفُوتَكَ مَا قُسِمَ لَكَ فَأَجْمِلْ فِي الطَّلَبِ؛۵
۰.هرگز آنچه برايت مقدر شده از دستت نمى‌رود، پس در طلب روزى اعتدال پيشه كن.
۶
امام على عليه‌السلام:
۰.لَنْ تُدْرِكَ مَا زُوِيَ عَنْكَ فَأَجْمِلْ فِي الْمُكْتَسَبِ؛۶
۰.هرگز آنچه از دستت رفته باز نخواهى يافت، در كسب، اعتدال پيشه كن.
۷
امام باقر عليه‌السلام:
۰.وَ أَمَّا حَقُّ بَطْنِكَ فَأَنْ لَا تَجْعَلَهُ وِعَاءً لِقَلِيلٍ مِنَ الْحَرَامِ وَ لَا لِكَثِيرٍ وَ أَنْ تَقْتَصِدَ لَهُ فِي الْحَلَالِ وَ لَا تُخْرِجَهُ مِنْ حَدِّ التَّقْوِيَةِ إِلَى حَدِّ التَّهْوِينِ وَ ذَهَابِ الْمُرُوَّةِ وَ ضَبْطُهُ إِذَا هَمَّ بِالْجُوعِ وَ الظَّمَإِ؛۷
۰.و امّا حقّ شكمت اين است كه آن را ظرف كم و بيش از حرام نسازى و از حلال هم به اندازه‌اش دهى و از حدّ نيروبخشى به مرز شكمخوارگى و فقدان مردانگيش نكشانى و هر گاه گرفتار گرسنگى و تشنگى شد آن را نگهدارى زيرا پرخورى پرخواره را به تخامه شدن كشاند كه تنبلى افزا و مايه بازماندن و دور شدن از هر كار خير و كريمانه است، و نوشيدنى كه نوشنده را به مستى رساند مايه خوارى و نادان سازى و از بين برنده مردانگى است.
۸
امام على عليه‌السلام:
۰.ثَلاَثٌ مُنجيات: خَشْيَةِ اللَّهِ فِي السّرِ و العلانيّة وَ الْقَصْدُ فِي الْفَقْرِ وَ الْغِنَى، وَ العدل فى الغضب و الرضا؛۸
۰.عدالت در هنگام خشم و خشنودى، ترس از خدا در پنهان و آشكار، و ميانه روى در فقر و ثروت، نجات بخش‌اند.
۹
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.إذا أرادَ اللّه‌ُ بأهلِ بَيْتٍ خَيرا فَقّهَهُم في الدِّينِ، ووقَّرَ صَغيرُهُم كبيرَهُم، ورزَقَهُمُ الرِّفقَ في مَعيشَتِهِم، والقَصْدَ في نَفَقاتِهِم، وبَصّرَهُم عُيوبَهُم فيَتُوبوا مِنها، و إذا أرادَ بِهم غيرَ ذلكَ تَرَكهُم هَمَلاً ؛۹
۰.هرگاه خداوند خوبى خانواده‌اى را بخواهد آنان را در دين فقيه وآگاه كند، كوچك آنان بزرگشان را گرامى و محترم شمارد، در معيشتشان ملايمت و مدارا و در هزينه‌هايشان ميانه روى روزيشان كند، به عيب‌هايشان بينا گرداند و در نتيجه از آنها دست بكشند و توبه كنند؛ و اگر براى خانواده‌اى خوبى نخواهد آنان را به حال خود رها كند.
۱۰
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.أكبرُ أُمَّتي الَّذين لَمْ يُعْطَوا فَيَبْطَرُوا و لَمْ يُقْتَرْ عَلَيهِم فَيَسْأَلوا؛۱۰
۰.بزرگترين افراد امت من آنها هستند كه نه چندان توانگرند كه خود را گم كنند و نه چندان فقيرند كه دست بسؤال گشايند.
۱.۱. نهج البلاغه از خطبه ۱۸۴.
۲.۲. الكافى ۲/۸۷ /۵.
۳.۳. نهج الفصاحه ح ۲۹۳۹.
۴.۴. غرر الحكم ح ۷۴۴۵.
۵.۵. غرر الحكم ح ۷۴۳۹.
۶.۶. غرر الحكم ح ۷۴۴۰.
۷.۷. تحف العقول ص ۲۹۴/۸.
۸.۸. شرح نهج البلاغه۲۰/۲۵۷.
۹.۹. كنز العمّال ح ۲۸۶۹۱.
۱۰.۱۰. نهج الفصاحه ح ۴۳۷.
