آبادانى
۱
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:

۰.صِلَةُ الرَّحِمِ وَ حُسْنُ الْخُلْقِ وَ حُسْنُ الْجَوارِ يَعْمُرانِ الدّيارَ وَ يَزيدانَ فِى الاَْعْمارِ؛۱

۰.صله رحم، خوش اخلاقى و خوش همسايگى، شهرها را آباد و عمرها را زياد مى‌كند.

۲
امام على عليه‌السلام:

۰.في كِتابِهِ لِلأَشتَرِ النَّخَعِيِّ لَمّا وَلاّهُ مِصرَ: هذا ما أمَرَ بِهِ عَبدُ اللّهِ عَلِيٌّ أميرُ المُؤمِنينَ، مالِكَ بنَ الحارِثِ الأَشتَرَ في عَهدِهِ إلَيهِ حينَ وَلاّهُ مِصرَ: جِبايَةَ خَراجِها، وجِهادَ عَدُوِّها، وَاستِصلاحَ أهلِها، وعِمارَةَ بِلادِها....۲

۰.وَليَكُن نَظَرُكَ في عِمارَةِ الأَرضِ أبلَغَ مِن نَظَرِكَ فِي استِجلابِ الخَراجِ؛ لِأَنَّ ذلِكَ لا يُدرَكُ إلاّ بِالعِمارَةِ، ومَن طَلَبَ الخَراجَ بِغَيرِ عِمارَةٍ أخرَبَ البِلادَ، وأهلَكَ العِبادَ؛

۰.برگرفته نامه‌اش به]مالك] اشتر نخعى، آن گاه كه به ولايت مصرش گماشت: اين، فرمانى است كه بنده خدا على، اميرالمؤمنين، در پيمان خود، به مالك بن حارث اشتر ابلاغ كرد، در زمانى كه او را به ولايت مصر گماشت تا مالياتش را گرد آورَد و با دشمنش جهاد كند و كار مردمش را به سامان آورَد و شهرهايش را آباد سازد... بايد بيش از آن كه درباره گردآورى ماليات مى‌انديشى، در فكر آبادىِ زمين باشى؛ زيرا ماليات جز از طريق آبادى زمين به دست نيايد؛ و هر كس بدون آباد كردن زمين ماليات طلب كند، شهرها را ويران و بندگان را هلاك سازد.

۳
امام سجاد عليه‌السلام:

۰.اللَّهُمَّ... اُرْزُقْنَا مِنْ بَرَكاتِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ، إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيءٍ قَديرٌ؛۳

۰.خداوندا! از بركات آسمان‌ها و زمين روزى ما ساز، كه تو بر هر چيز توانايى.

۴
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:

۰.سَبعَةُ أسبابٍ يُكتَبُ لِلعَبدِ ثَوابُها بَعدَ وَفاتِهِ: رَجُلٌ غَرَسَ نَخلاً، أو حَفَرَ بِئرا، أو أجرى نَهرا، أو بَنى مَسجِدا، أو كَتَبَ مُصحَفا، أو وَرَّثَ عِلما، أو خَلَّفَ وَلَدا صالِحا يَستَغفِرُ لَهُ بَعدَ وَفاتِهِ ؛۴

۰.هفت چيز است كه بعد از مرگِ آدمى، ثواب آنها برايش نوشته مى‌شود: مردى كه درخت خرمايى بكارد، يا چاه آبى حفر كند، يا نهرى جارى سازد، يا مسجدى بسازد، يا كتابى بنويسد، يا دانشى از خود به ارث گذارد، يا فرزند شايسته‌اى بر جاى نهد كه بعد از مرگش براى او از خدا آمرزش بخواهد.

۵
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:

۰.ثَلاثٌ مَن فَعَلَهُنَّ ثِقَةً بِاللّهِ وَاحتِسابا، كانَ حَقّا عَلَى اللّهِ أن يُعينَهُ وأن يُبارِكَ لَهُ: مَن سَعى في فَكاكِ رَقَبَتِهِ...، ومَن تَزَوَّجَ ثِقَةً بِاللّهِ وَاحتِسابا كانَ حَقّا عَلَى اللّهِ أن يُعينَهُ وأن يُبارِكَ لَهُ، ومَن أحيا أرضا مَيتَةً؛۵

۰.سه كار است كه هر كس آنها را با اعتماد به خدا و براى خدا انجام دهد، بر خداوند است كه او را كمك كند و به او بركت دهد: بنده‌اى كه براى آزادى‌اش كار كند... ؛ و كسى كه با اعتماد به خدا و به خاطر او ازدواج كند، بر خداوند است كه او را كمك كند و به او بركت دهد؛ و كسى كه زمينِ مُرده‌اى را زنده سازد.

۶
الكافى از زراره:

۰.سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّهِ عليه‌السلام يَقولُ: ما يُخَلِّفُ الرَّجُلُ شَيئا أشَدَّ عَلَيهِ مِنَ المالِ الصّامِتِ. قُلتُ: كَيفَ يَصنَعُ بِهِ؟ قالَ: يَجعَلُهُ فِي الحائِطِ ـ يَعني فِي البُستانِ أوِ الدّارِ ـ ؛۶

۰.از امام صادق عليه‌السلام شنيدم كه فرمود: «در آن چه انسان از خود به جا مى‌گذارد، هيچ چيز به اندازه مال خاموش [طلا و نقره] به زيان او نيست». گفتم: «با آن چه كند؟» فرمود: «آن را در باغ هزينه كند.

۷
امام على عليه‌السلام:

۰.أمّا ما جاءَ فِي القُرآنِ مِن ذِكرِ مَعايِشِ الخَلقِ وأسبابِها فَقَد أعلَمَنا سُبحانَهُ ذلِكَ مِن خَمسَةِ أوجُهٍ: وَجهِ الإِشارَةِ، ووَجهِ العِمارَةِ، ووَجهِ الإِجارَةِ، ووَجهِ التِّجارَةِ، ووَجهِ الصَّدَقاتِ... وأمّا وَجهُ العِمارَةِ فَقَولُهُ: «هُوَ أَنشَأَكُم مِّنَ الْأَرْضِ وَ اسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا»؛ فَأَعلَمَنا سُبحانَهُ أنَّهُ قَد أمَرَهُم بِالعِمارَةِ؛ لِيَكونَ ذلِكَ سَبَبا لِمَعايِشِهِم بِما يَخرُجُ مِنَ الأَرضِ مِنَ الحَبِّ وَالثَّمَراتِ وما شاكَلَ ذلِكَ مِمّا جَعَلَهُ اللّهُ تَعالى مَعايِشَ لِلخَلقِ؛۷

۰.امّا آنچه در قرآن، در پيرامون معيشت مردم و سبب‌هاى آن آمده، خداوند سبحان از پنج نظرگاه ما را بدان‌ها آگاه فرموده است: اشاره [به اين نعمت ها] آبادگرىِ [زمين] به خدمت گرفتن، بازرگانى، و پرداختِ صدقات... و امّا نظرگاه آبادگرى؛ خداوند فرموده است: «او شما را از زمين آفريد و شما را به آبادانىِ آن واداشت». خداى ما را آگاه فرموده كه مردم را به آبادسازى زمين امر كرده تا زمينه‌ساز معيشت آنان باشد از رهگذرِ توليد غلاّت و ميوه‌ها و ديگر رُستنى‌هاى زمين كه خداوند تعالى آنها را مايه معيشت مردم قرار داده است.

۸
امام على عليه‌السلام:

۰.شَرُّ البِلادِ بَلَدٌ لا أمنَ فيهِ ولا خِصبَ؛۸

۰.بدترين سرزمين، آن است كه نه امنيّت دارد و نه آبادانى.

۹
امام على عليه‌السلام:

۰.فَضيلَةُ السُّلطانِ عِمارَةُ البُلدانِ؛۹

۰.فضيلت حاكم بدان است كه سرزمين‌ها را آباد كند.

۱۰
امام صادق عليه‌السلام:

۰.ثَلاثَةُ أشياءَ يَحتاجُ النّاسُ طُرّا إلَيها: الأَمنُ، وَالعَدلُ، وَالخِصبُ؛۱۰

۰.سه چيز است كه مردم يكسره بدان نيازمندند: امنيّت، عدالت، و آبادانى.

۱.۱. نهج الفصاحه ح ۱۸۳۹.

۲.۲. نهج البلاغه نامه ۵۳.

۳.۳. صحيفه سجاديه دعاى ۱۹، فراز ۷.

۴.۴. تنبيه الخواطر ۲/۱۱۰.

۵.۵. نهج الفصاحه ح ۱۲۷۲.

۶.۶. الكافى ۵/۹۱/۲.

۷.۷. بحار الأنوار ۹۳/۴۶.

۸.۸. غرر الحكم ح ۵۶۸۴.

۹.۹. غرر الحكم ح ۶۵۶۲.

۱۰.۱۰. تحف العقول ص ۳۲۰.