مقــدمه

قرآن مجيد:
قالَ عيسَى بْنُ مَرْيَمَ:اَللّهُمَّ رَبَّنا، أَنْزِلْ عَلَيْنا مائِدَةً مِنَ السَّماءِ، تَكُونُ لَنا عِيْـدا لاَِوَّلِنا وَ آخِرنا، وَ آيَةً مِنْكَ،وَ اُرزُقُنا وَ أَنْتَ خَيْرُالرَّازِقينَ،
آيه ۱۱۴، سوره مائده
عيسى بن مريم عليه السلام عرضه داشت:
بارالها، پروردگارا! فرو فرست بر ما «مائده اى» از آسمان تا براى ما عيد باشد، براى پيشينيان و پسينيان، و نشانه و آيتى از تو باشد.
و ما را روزى بخش، زيرا تو بهترين روزى دهندگانى.

مائده آسمانى «انقلاب اسلامى» با دعا و دعوت حياتبخش «روح اللّه » در عصر قحطى ايمان و شعور گسترده شد،
مظلومان ومحرومان وپابرهنگان را عيد پيروزى رسيد، و دوباره اولين انسان مظلوم و دربند:«هابيل و هبه اللّه »
با اولين مظلوم تاريخ:«على ولىّ اللّه »
و آخرين و بزرگترين انقلابى آزاديبخش:«م... بقية اللّه »
در چهره الهىِ«خمينى روح اللّه »
متجلى شد.
و كدام دل را يارى آن است تا در طلوع خورشيد عيد جز نام و ياد او بينديشد؟!
و كدامين قلم را توان آن است، تا در مقدمه حديث عيد عزيزان، جز كلام بهار آفرين «روح اللّه » سخنى بنگارد؟!
«... در اعيادى كه اسلام به ما عنايت فرموده است، آنچه كه در همه اعياد انسان ملاحظه مى كند، همه اش مسئله ذكر و دعاست، نماز است، روزه است... و در اين عيد هم ـ عيد نوروز ـ كه عيد ملى است و اسلامى نيست، لكن اسلام هم مخالفتى با آن ندارد باز مى بينيم در روايتى كه وارد شده از آداب امروز روزه گرفتن است، از آداب امروز دعا كردن است، نماز خواندن است، و اين به ما مى فهماند كه اگر ملتى بخواهد به راه راست برود و بخواهد استقلال خودش را، آزادى خودش را حفظ كند بايد در عيدش و غيرعيدش تذكر داشته باشد... به ياد خدا باشد، براى خدا باشد.»[ ـ صحيفه نور، ج 17، 215 ـ پيام نوروزى سال 1362]
«... البته از عيدهائى كه اسلام تأسيس فرموده است ـ بحسب نظرهاى مختلف ـ برداشت هاى مختلفى وجود دارد، آن برداشتى كه اهل معرفت از عيد دارند با آن برداشتى كه ديگران مى كنند بسيار متفاوت است، آنها بعد از رياضت هائى كه در ماه رمضان مى كنند روز عيد را روز لقاء اللّه مى دانند، و آن روز براى آنها «ألغيرك من الظهور ماليس لك» است، آنها همه چيز را از او مى دانند، و آن روز را عيد مى كنند براى اينكه بعد از رياضت، يوم ورود به حضرت است.
و در عيد قربان نيز بعد از اينكه تمام عزيزانشان را از دست دادند مهيا براى ملاقات مى شوند، بعد از اينكه نفس خودشان را كشتند و هرچه عزيز است در راه خدا از آن گذشتند آنوقت است كه روز لقاء است.
و جمعه هم در اثر اجتماعاتى كه مسلمين باهم دارند، اهل معرفت مهيا مى شوند براى لقاء اللّه . پس برداشت آنها از عيد غير برداشت ماست و ما اميدواريم كه به تبع اولياء خدا به جلوه اى از آن جلوه ها برسيم و ذره اى از آن معارف در قلب ما واقع بشود.
... خداوند همه را توفيق دهد كه قدر نعمت هاى خدا را بدانند و بدانند كه همه چيز از اوست... اگر، همه چيز را از خدا بدانيم و.. اين را واقعا در قلبمان ادراك كنيم، عيد مى شود براى كسانى كه شهيد داده اند، عيد مى شود براى كسانى كه مجروح شدند، عيد مى شود براى كسانى كه در راه خدا عزيزانشان را از دست دادند. براى اينكه اين عزيزان، عزيزان خدا هستند، اينها همه از او هستند و من اميدوارم كه اين حس و اين ايمان در ما پيدا بشود و تقويت بشود.»[ ـ صحيفه نور، ج 18، 259 ـ 260 ـ پيام نوروزى سال 1363]
بدان اميد كه آرزوها و خواسته هاى آن فروغ هميشه جاويد به دست «يداللّهى» و گامهاى استوار آيت حق و يادگار بى مانند «خمينى»، «حضرت آية اللّه خامنه اى» يكى پس از ديگرى جامه عمل پوشد و
با تحقق اين وعده الهى
هر روزِ شيعيان رنجديده و شاهدان شهيد داده نوروز گـردد .
فَارزُقنا وَأَنتَ خَيرُالرّازِقين

عيد آمد عيد، پس شادى كنيد
لب ز لب بگشوده، قنّادى كنيد
شربت ذكر خدا شيرين تر است
جلوه نور خدا رنگين تر است
كام جان از ياد او شيرين كنيد
سر درِ دل را به نور آذين كنيد
شادى عيد از بهار بندگى است
عيد بى تقوا و طاعت، عيد نيست
عيد مردم همره نقل و نبات
عيد اهل دل، رواج صالحات
عيد يعنى روز تازه، سال نو
يعنى اخلاق جديد و حال نو
عيد را تنها چراغانى ندان
يا هياهوى خيابانى ندان
عيد با كفش و كلاه تازه نيست
جز به رفتار و نگاه تازه نيست
عيدهايى كز پى رنگى بود
مايه اندوه و دلتنگى بود
عيد بيدار دل و جانت بود
رونق اخلاق و ايمانت بود
قلب تو بايد چراغانى شود
در رضاى حق دل فانى شود
عيد ما شور و سرور ماندگار
عيدى ما رحمت پروردگار
عيد ما روز ظهور قائم است
چون سرور شادمانى دائم است
مى شود آن دم بهار بى خزان
اين جهان پير مى گردد جوان
مى شود بر چيده چون ظلم و ستم
مى نشيند شادمانى جاى غم
عيد ما يعنى كه جانها روشن است
دل ز ايمان و ولايت گلشن است
قلب خود را نورافشانى كنيم

آسمان دل چراغانى كنيم.
چـند تـذكر: الف: ۱ ـ اصرار بر اين بوده است كه از ميان روايات متعدد در يك موضوع، روايتى كه از نظر سند و متن جامع باشد انتخاب شود، و البته گاهى نيز براى حفظ اختصار قسمتى از يك روايت مفصل انتخاب شده است.
۲ ـ در ترجمه روايات از روش ترجمه آزاد استفاده شده است. ضمنا همه جملاتى كه داراى پيامى فراتر از متن عربى هستند، از متون مشابه روايت منتخب، و يا از صدر و ذيل حذف شده همان روايت استفاده شده است.
ب: آنچه از بررسى روايات در مورد عيد نوروز به نظر رسيد اين است كه:
۱ ـ زندگى اجتماعى و سياسى مردم چنين اقتضا مى كند كه در ايام سال روزهائى براى تجمُع و انجام مراسمى عمومى معين شود، وبررسى تاريخ جوامع گواه اين گفتار و مضمون اكثر روايات وارده در اين مجموعه نيز مؤيد ضرورت آن است.
۲ ـ مردم حجاز بدليل نداشتن اجتماعى متشكل، و نيز به خاطر حضور مستقيم يا غير مستقيم سلطه سياسى ـ نظامى ايران در جزيره العرب، خواه ناخواه تحت تأثير فرهنگ ملى ايران قرارگرفته و عيد نوروز و مهرگان را مى شناختند و چه بسا مراسمى هم برگزار مى نمودند.
۳ ـ اسلام و پيامبر گرامى آن در تأييد و يا ردّ سنن و آداب و رسوم ملى و مذهبى اقوام و جوامع ديگر، دو شرط اساسى و يك شرط توجيهى را همواره در نظر داشتند:
اولاً: سنت هاى پذيرفته شده، مبتنى بر خرافات و آئين هاى شرك و بت پرستى و ارزشها و قداست هاى غير الهى نباشد.
ثانيا: از سنت هائى نباشد كه موجب وابسستگى سياسى ـ اجتماعى و ...شود، و يا بنحوى استقلال مسلمين را در ابعاد مختلفش زير سئوال ببرد ـ تغيير قبله از بيت المقدس به كعبه تا حدود زيادى به اين نكته مربوط مى شود ـ .
و در آخر: جهت گيرى سنّت هاى معقول و غير مضّر به استقلال نيز، همچون مجموعه بينش توحيدى اسلام، بايد معنوى و در جهت متبلور ساختن عبوديت انسان در برابر حق تعالى باشد.
و در نتيجه: مراسمى همانند نوروز و مهرگان، گرچه مبناى خرافى ندارد، ـ و البته اين سخن، تأييد خرافاتى از قبيل: چهارشنبه سورى، سفره هفت سين و مراسم سيزده و ... نيست ـ اما اگر به استقلال فكرى فرهنگى اسلام ضربه بزند، و موجب تحت الشعاع قرار گرفتن عيد فطر و قربان و غدير و يا حتى دهه مباركه فجر ـ كه عيد ولايت و حيات مجدّد اسلام در قرن حاضر است ـ باشد، و نيز تنها به بعد طبيعى اين دو روز بسنده شود، باز هم براى اسلام قابل تأييد نيست.
بلى اگر نوروز مشخصه شيعيان و محبّان اهل بيت باشد، و مراسمى جهت تشكّل مؤمنان در برابر نيرنگ و ظلم ستمگران قرار گيرد، آنگاه به عنوان «روز اهل بيت عليهم السلام» و يا «روز شيعيان» ناميده مى شود، و هر روز نوروز مى شود، چه اينكه بر همين اساس، هر روز عاشورا مى باشد.
براساس نگرش فوق هم روايت معلى (حديث: ۱۶) تفسير مى شود و هم امتناع امام كاظم عليه السلام از جلوس در عيد نوروز(حديث: ۲۰) روشن مى شود.
۴ ـ نكته ديگرى كه در روايت امام كاظم عليه السلام قابل دقت است اينكه ممكن است ـ و به احتمال زياد ـ ردّ مشروعيّت نوروز از سوى حضرت كاظم عليه السلام پوششى براى ردّ پيشنهاد حاكم ظالم و فرار از آثار و تبعات آن بوده است، چون تشكيلات نظامى ـ سياسى بنى عباس در اختيار ايرانيان بود، و علاقه ايرانيان نسبت به اهل بيت نيز بر كسى پوشيده نبود، و منصور مى خواست با اين پيشنهاد، هم خود را به اهل بيت نزديك نشان دهد و هم آنان را همراه خود قلمداد كند. و با اين تحليل ممكن است قبول نهائى حضرت كاظم عليه السلام نيز براى جلوس عيد شبيه قبول ولايت عهدى مأمون از سوى حضرت على بن موسى الرضا عليه السلام و از روى اجبار و اكراه باشد.
سلام و صلوات خداوند بر محمّد و اهل بيت كرام او و نفرين قهّار منتقم بر دشمنان و ظالمان آنان در هر شب و روز عيد تا يوم وعيد باد.آمين رب العالمين

جواد محدثى
۶ شهريور ۱۳۸۶ نيمه شعبان ۱۴۲۸

روزها و شبهاى برگزيده
۱ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: اِنَّ لِلّهِ عَزَّ وَجَلَّ خِيارا مِنْ كُلِّ ما خَلَقَهُ. فَاَمَّا خِيارُهُ مِنَ اللّيالِى فَلَيالِى الْجُمَعِ وَ لَيْلَةُ النِّصْفِ مِنْ شَعْبانَ وَ لَيْلَةُ الْقَدْرِ وَ لَيْلَـتَا الْعِيْدَيْنِ، وَ أَمَّا خِيارُهُ مِنَ الْأَيّامِ فَـاَيّامُ الْجُمَعِ وَ الْأعْيادِ. [بحار الانوار، ج 91، ص 126 تفسير امام ص 301]
پيامبر گرامى اسلام صلي الله عليه و آله فرمود: خداوند از هرچه كه آفريد، تعدادى را براى خود برگزيد، از ميان شبها شب هاى جمعه و شب نيمه شعبان و شب قدر و شبهاى عيدين (فطر و قربان) را برگزيد، و از ميان روزها روزهاى جمعه و عيد را انتخاب نمود.

عـروس روزهـا
۲ عَنِ الرِّضا عليه السلام قالَ: إِذا كانَ يَوْمُ الْقِيامَةِ زُفَّتْ أَرْبَعَةُ أَيَّامٍ اِلَى اللّه ِ كَما تُزَفُّ الْعَرُوسُ اِلى خِدْرِها، قيلَ: ما هَذِهِ الْأَيّامُ؟ قالَ عليه السلام: يَوْمُ الْأَضْحى وَيَوْمُ الْفِطْرِ وَيَوْمُ الْجُمُعَةِ وَيَوْمُ الْغَدِير. [اقبال الاعمال، 464]
امام رضا عليه السلام فرمود: در روزقيامت، چهار روز را به پيشگاه خداوند هديه مى برند، گويى كه عروس را به خانه بخت مى برند، پرسيدند: اين چهار روز چه روزهايى است؟ حضرت رضا عليه السلام فرمود: روز عيد قربان و عيد فطر و روز جمعه و عيد غدير،

عيد انتظار، اولين عيد
۳ عَنْ أَبي جَعْفَرٍ عليه السلام قالَ: ... وَ قَدْ كانَ آدَمُ عليه السلام وَصّى هِبَةَ اللّه ِ أَنْ يَتَعاهَدَ هذِهِ الْوَصِيَّةَ عِنْدَ رَأْسِ كُلِّ سَنَةٍ فَيَكُونَ يَوْمَ عِيْدِهِم «يَوْمَ عَيْدٍلَهُمْ» فَيَتَعاهَدُونَ نُوحا وَ زَمانَهُ الَّذِى يَخْرُجُ فِيهِ. [روضه كافى، 115]
امام باقر عليه السلام فرمود: حضرت آدم عليه السلام پس از جنايت قابيل، به جانشين خود شيث هبه اللّه فرمود: ظلم همچنان گسترش مى يابد تا آنگه كه فرزندم نوح بيايد و به سبب نفرين او طوفانى برخيزد و همه ظالمين را نابود كند، و مؤمنان نجات يابند.) آنگاه حضرت آدم به هبه اللّه وصيت كرد كه اين مژده را هر سال به ياد آورد و اين روز را براى خود و فرزندانش روز عيد قرار دهد. آنان نيز به اين وصيت عمل كردند و همواره سالروز اين مژده نويد بخش و ظهور حضرت نوح را گرامى مى شمردند.

عيد ولايت
۴ عَنْ أَبِي عَبْدِاللّه ِ عليه السلام قالَ: ... فَاِنَّ الْأَنْبِياءَ صَلَواتُ اللّه عَلَيْهِمْ كانَتْ تَأْمُرُ الْأَوْصِياءَ بِالْيَوْمِ الَّذِى كانَ يُقامُ فِيهِ الْوَصِىُّ اَنْ يُتَّخَذَ عِيْدا. [فروع كافى، ج 4، 149]
حضرت صادق عليه السلام فرمود: سيره انبياء همواره اين چنين بوده كه به جانشينان خود امر مى نمودند تا روز تعيين و نصب وصىّ و جانشين را، عيد بگيرند.

روز شادى و لبخند
۵ عَنْ الرِّضـا عليه السلام قالَ: ... وَ اِنّ يَوْمَ الْغَديرِ بَيْنَ الأَضْحى وَالْفِطْر وَالْجُمُعَةِ كَالْقَمَرِ بَيْنَ الكَواكِبِ... وَ هُوَ يَوْمَ التَهْنِئَةِ يُهَنِّىُ بَعْضُكُمْ بَعْضا... يَقُولُ: «اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذى جَعَلَنا مَنَ الْمُتَمَسِكينَ بِـوِلايَةِ أَميرِالْمُؤْمنِينَ وَ الأَئِمَةَ عليهم السلام» وَ هُوَ يَوْمُ التَّبَسُّمِ فِى وُجُوهِ النّاسِ مِنْ أَهْلِ الأيمانِ ... وَ هُوَ يَوْمُ الزّينَةِ… [اقبال الاعمال، ص 464]
امام رضا عليه السلام فرمود: ... والبته روز عيد غدير در ميان عيد فطر و اضحى و جمعه همانند ماه در ميان ستارگان است. روز تبريك و تهنيت به يكديگر، و زمان گفتن اين سخن است كه: حمد و ستايش خدائى را كه به ماتوفيق تمسّك به ولايت اميرالمؤمنين و فرزندان معصومش را عنايت فرمود. آنگاه فرمود: روز عيد غدير، روز شگفتن لبخند بر چهره مؤمنان و روز آرايش و زينت است.

عيد آمد و عيد آمد
۶ وَ عَـنْ أَمِيرِ الْمُـؤْمنِـينَ عليه السلام اِنَّـهُ قـالَ: أَلْيَومُ لَنا عِيْدٌ وَ غَدا لَنا عِيْدٌ وَ كُلُّ يَوْمٍ لانَعْصِى اللّه َ فيهِ فَهُوَ لَنا عِيْدٌ. [مستدرك الوسائل، ح 6679، از لب اللباب]
اميرالمؤْمنين عليه السلام ـ ظاهرا در يكى از روزهاى عيد ـ فرمود: امروز براى ما عـيد است و فردا نيز عـيد ماست و هر روزى كه در آن خدا را نافرمانى نكرده باشيم براى ما عيـد است.

عيد قربان و غفران
۷ وَ خَطَبَ أَمِيرُالْمُؤْمنِينَ عليه السلام فى عِيْدِ الاَضْحى فَقالَ: . . . وَ إِنَّ هذا يَوْمٌ حُرْمَتُهُ عَظِيمَةٌ وَ بَرَكَتُهُ مَأْمُولَةٌ وَالْمَغْفِرَةُ فِيهِ مَرْجُوَّةٌ، فَاَكْثِرُوا ذِكْرَاللّه ِ تَعالى وَاسْتَغْفِرُوهُ وَ تُوبُوا اِلَيْهِ اِنَّهُ هُو التَّوّابُ الرَّحيمُ. [من لايحضره الفقيه، ج 1، 520]
امير المؤمنين عليه السلام در خطبه روز عيد قربان فرمود: ... و حرمت امروز زياد و آرزوى بهره ورى از بركات آن بجا و اميد مغفرت الهى در آن پسنديده است. پس ذكر خداى بزرگ را زياد گوييد و استغفار كنيد و توبه نماييد كه او توبه پذير و مهربان است.

عيد يا تجلى قيامت
۸ خَطَبَ أَمِيرُالْمُؤْمنِينَ عليه السلام عَلَى النّاسِ يَوْمَ الْفِطْرِ فَقالَ عليه السلام: اَيُّهَا النَّاسُ اِنَّ يَوْمَكُمْ هذا يَوْمٌ يُثابُ بِهِ الْمُحْسِنُونَ وَيَخْسَرُ فِيهِ الْمُسِيئُونَ وَ هُوَ أَشْبَهُ يَوْمٍ بِيَوْمِ قِيامَتِكُمْ. . . [امالى صدوق، 160، ح 159]
امير المؤمنين عليه السلام در خطبه روز عيد فطر فرمود: هان اى مردم! امروزِ شما، روزى است كه نيكوكاران بدان پاداش نيك برند و بدكاران زيان بينند، و اين شبيه ترين روز به روزقيامت شماست.

عـيد پارسـايان
۹ وَ قـالَ [ أَمِيرُالْمُـؤْمنِينَ عليه السلام] فى بَعْـضِ الاَْعْـيادِ: اِنَّما هُوَ عِيْدٌ لِمَنْ قَبِلَ اللّه ُ صِيامَهُ وَ شَكَرَقِيامَهُ، وَ كُلُّ يَوْمٍ لا يُعْصَى اللّه ُ فِيهِ فَهُوَ عِيْدٌ. [نهج البلاغه، كلمات قصار، 428]
حضرت امير المؤمنين عليه السلام در يكى از عيدها فرمود: امروز، عيد كسانى است كه خداوند روزه آنان را قبول كرده و پاداش نمازها و شب زنده داريهاى آنان را داده باشد و هر روزى كه در آن معصيت خدا نشود آن روز، عيد است.

سـفره عـيد
۱۰ قـالَ سُوَيْدُ بْنِ غَفلة: دَخَلْتُ عَلى أَمِيرالْمُؤْمنِينَ عليه السلام يَوْمَ عِيْدٍ فَاِذا عِنْدَهُ فاثُورٌ عَلَيْهِ خُبْزُ السَّمْراءِ وَ صَفْحَةٌ فِيها خَطِيفَةٌ وَ مِلْبَنَةٌ، فَقُلْتُ: يا أَمِيرَالْمُؤْمنِينَ يَوْمَ عِيْدٍ وَ خَطِيفَةٌ؟! فَقالَ عليه السلام: اِنَّما هذا عِيْدُ مَنْ غُفِرَلَهُ. [بحارالانوار، ج 40، 326، از مناقب ابن شهرآشوب]
سويدبن غفله مى گويد: در يكى از روزهاى عيد به حضور امير المؤمنين عليه السلامشرفياب شدم، ديدم در پيش روى او سفره اى گسترده بود و بر آن نانى از گـندم و يك سينى قـرار داشـت كه درون آن يك ظرف فرنى و ملاقه اى بود، عرضه داشتم: يا اميرالمؤمنين! روز عيد و اين سفره؟! حضرت فرمود: امـروز عيد كسانى است كه مورد بخشش حـق واقـع شــده اند.

عيد، روز حضور در صحنه
۱۱ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شاذانَ اِنَّهُ سَمِعَها مِنَ الرِّضا عليه السلام اِنَّهُ: اِنَّما جُعِلَ يَوْمُ الْفِطْرِالْعِيْدَ لِيَكُونَ لِلْمُسْلِمِينَ مُجْتَمَعا يَجْتَمِعُونَ فِيهِ وَيَبْرُزُونَ لِلّهِ عَزَّوَجَلَّ فَيُمَجِّدُونَهُ عَلى ما مَنَّ عَلَيْهِمْ فَيَكُونُ يَوْمَ عِيدٍ وَاجْتِماعٍ وَيَوْمَ فِطْرٍ وَ يَوْمَ زَكاةٍ وَ يَوْمَ رَغْبَةٍ وَ يَوْمَ تَضَرُّعٍ،… [من لايحضره الفقيه، ج 1، 522]
فضل بن شاذان مى گويد: شنيدم كه حضرت رضا عليه السلاممى فرمود: بـدان جهت روز فطر، عـيد قرار داده شده است تا در آن روز مسلمانان جمع شوند و به خاطر خداى بزرگ به صحنه آيند، و خدا را در برابر نعمتهايش به شكوه و بزرگى ياد كنند (بستايند) تا هم روز عيد باشد و هم روز اجتماع، هم روز بالندگى باشد و هم روز زكات دادن، هم روز رغبت و توجه به نعم الهى باشد و هم روز تضرع و دعا به درگاه خدا

عـيد شايستگان
۱۲ خَطَبَ أَمِيرُالْمُؤْمِنينَ عليه السلام يَوْمَ الْفِطْرِ فَقالَ: ... أَلا وَإِنَّ هذا الْيَوْمَ يَوْمٌ جَعَلَهُ اللّه ُ لَكُمْ عِيْدا وَجَعَلَكُمْ لَهُ أَهْلاً، فَاذْكُرُوا اللّه َ يَذْكُرْكُمْ وَادْعُوهُ يَسْتَجِبْ لَكُمْ. [من لايحضره الفقيه، ج 1، 517]
حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام درخطبه روز عيد فطر فرمود: هان! امروز روزى است كه خداى بزرگ آن را براى شما عيد قرارداد و شما را نيز شايسته آن ساخت. پس به ياد خدا باشيد تا او نيز به ياد شما باشد و او را بخوانيد و دعا كنيد تا خواسته هايتان را به اجابت رساند.

عيد ما، روزى بود...!
۱۳ قالَ أَبُو عَبْدِاللّه ِ عليه السلام: لَمّا ضُرِبَ الْحُسَيْنُ بْنِ عَلِىٍّ عليهماالسلام بالسَّيْفِ وَ سُقِطَ ثُمَّ ابْتُدِرَ لِيُقْطَعَ رَأْسُهُ نادى مُنادٍ مِنْ بُطْنانِ الْعَرْشِ: أَلا أَيَّتُهَا الاْ?مَّةُ الْمُتَحـَيِّرَةُ الضّالَّةُ بَعْدَ نَبِيِّها لاوَفَّقَكُمُ اللّه ُ لِأَضْحى وَ لا فِطْرٍ. ثُمَّ قالَ أَبُو عَبْدِاللّه ِ عليه السلام: وَاللّه ِ ما وَفَّقُوا وَ لا يُوفَّقُونَ حَتّى يَثُورَ ثائِرُ الْحُسَيْنُ بْنِ عَلِىٍّ عليهماالسلام. [من لايحضره الفقيه، ج 2، 175]
امام صادق عليه السلام فرمود: هنگامى كه حسين بن على عليه السلام در اثر ضربه هاى شمشير بر زمين افتاد و براى بريدن سر مباركش از يكديگر سبقت مى گرفتند، منادى از درون عرش الهى ندا داد كه: اى امّتى كه پس از پيامبر خود سرگردان و گمراه شديد، خدا شما را به درك فيضهاى عيد قربان و فطر موفّق نگرداند. آنگاه حضرت صادق عليه السلام فرمود: قسم به خدا كه آنان در پى اين ندا تاكنون موفق نشده اند و پس از اين نيز موفق نخواهند شد تا روزى كه خونخواه سيدالشهداء عليه السلام براى خونخواهى ـ قيام كند و ـ بشورد.

عـيد يـا بهـار غـم!
۱۴ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ عليه السلام قالَ: مامِنْ عِيْدٍ لِلْمُسْلِمِينَ ـ أَضْحى وَ لا فِطْرٍ ـ اِلاَّ وَ هُوَ يُجَدِّدُ لاِلِ مُحَمَّدٍ صَلَواتُ اللّه عَلَيهِم فيهِ حُزْنا، قُلْتُ: وَ لِمَ ذلِكَ؟ قالَ عليه السلام: لِأَنَّهُمْ يَرَوْنَ حَقَّهُمْ فِى يَدِ غَيْرِهِمْ. [فروع كافى، ج 4، 170]
حضرت امام باقر عليه السلام فرمود: هيچ عيدى ـ چه عيد قربان و چه عيد فطر ـ براى مسلمانان پيش نمى آيد مگر اينكه غم و اندوه آل محمد صلي الله عليه و آله تازه مى گردد. را وى پرسيد: چرا چنين مى شود؟ حضرت فرمود: چون حق خود را در دست ديگران مى بينند[ ـ چون روز عيد روز حضور مردم در صحنه و تحكيم حكومت در خطبه هاى عيد و... است و اينها همه در حكومت ظلم به نفع ظالم تمام مى شود.] .

عـيد قـيـام
۱۵ عَنْ أَبى عَبْدِاللّه ِ عليه السلام قالَ: ... وَالْجُمُعَةُ لِلتَّنْظِيفِ وَالتَّطَيُّبِ وَهُوَ عِيدُ الْمُسْلِمِينَ وَ هُوَ أَفْضَلُ مِنَ الْفِطْرِ وَ الاَْضْحى، وَ يَوْمُ الْغَدِيرِ أَفْضَلُ الْأَعْيادِ وَ هُوَ الثّامِنُ عَشَرَ مِنْ ذِى الْحَجَّةِ وَ كانَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ يَقُومُ قائِمُنا يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ يَقُومُ الْقِيامَةُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ. وَ ما مِنْ عَمَلٍ يَوْمَ الْجُمُعَةِ أَفْضَلُ مِنَ الصَّلاةِ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِهِ. «أللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» [بحارالانوار، ج 59، 26، از خصال صدوق]
امام صادق عليه السلام در حديثى ضمن تشريح مناسبتهاى ايام هفته فرمود: ... و جمعه روز نظافت و آراستگى و عيد مسلمانان است، و آن روز بهتر از عيد فطر و قربان است ولى عيد غدير ـ روز ۱۸ ذيحجه ـ برتر از همه عيدها است و اولين عيد غدير نيز در روز جمعه بوده است، و در همين روز جمعه قائم خاندان ما خروج مى نمايد، و قيامت نيز در همين روز بر پا مى شود، و هيچ عملى در اين روز بهتر از صلوات بر محمّد صلي الله عليه و آله و آل او نيست.

عيد پيمان و پيروزى
۱۶ عَنْ مُعَلَّى بْنِ خُنَيْسٍ قالَ: دَخَلْتُ عَلَى الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عليه السلام يَوْمَ النِّيرُوزِ فَقالَ عليه السلام: أَتَعْرِفُ هذَا الْيَوْمَ؟ قُلْتُ: جُعِلْتُ فَداكَ هذا يَوْمٌ تَعْظِمُهُ الْعَجَمُ وَ تَتَهادى فِيهِ. فَقالَ عليه السلام: ...يا مُعَلّى اِنَّ يَوْمَ النِّيرُوزِ هُوَ الْيَوْمُ الَّذِى أَخَذَ اللّه ُ فِيهِ مَواثِيقَ الْعِبادِ أَنْ يَعْبُدُوهُ وَ لا يُشْرِكُوا بِهِ شَيْئا وَ اَنْ يُؤْمِنُوا بِرُسُلِهِ وَ حُجَجِهِ وَ أَنْ يُؤْمِنُوا بِالْأَئِمَّةِ عليهم السلام... وَ هُوَ الْيَوْمُ الَّذِى يَظْهَرُ فِيهِ قائِمُنا... وَ ما مِنْ يَوْمِ نِـيرُوزٍ اِلاَّ وَ نَحْنُ نَتَوَقَّعُ فِيهِ الْفـَرَجَ لاَِنـَّهُ مِنْ أَيّامِنا وَ اَيَّامِ شِيعَـتِـنا… [بحار الانوار، ج 59، 92]
معلّى گويد: در عيد نوروز به حضور امام صادق عليه السلامشرفياب شدم. حضرت فرمود: امروز را مى شناسى؟ عرض كردم: روزى است كه عجمها آن را بزرگ مى شمارند و در آن روز به يكديگر هديه مى دهند. حضرت فرمود: ...امروز روزى است كه خداوند از بندگان خود پيمان گرفت تا او را عبادت كنند و به او شرك نورزند و به پيامبران و حجج الهى و ائمّه معصومين عليهم السلام ايمان بياورند و... در اين روز قائم ما(عج) ظاهر مى شود، و نوروزى نمى رسد مگر اينكه ما اهل بيت عليهم السلام ظهور اسلام و گشايش آن را توقّع داريم، چون نوروز از روزهاى ما و شيعيان ماست.

هر روزتان نوروز باد
۱۷ وَ رُوِىَ عَـنْ عَـلِىٍّ عليه السلام اِنـَّهُ قـالَ: نِـيرُوزُنـا كُـلُّ يَـوْمٍ. [من لايحضره الفقيه، ج 3، 300]
حضرت امير المؤمنين عليه السلام فرمود: هر روز براى ما، نوروز است.

هـديه نـوروزى
۱۸ ُتِىَ عَلِيُّ عليه السلام بِهَدِيَّةِ النَيرُوزِ، فَقالَ عليه السلام: اما هذا؟ قالُوا: يا أَمِيرَالْمُؤْمِنينَ، أَلْيَومُ النِّيرُوزُ، فَقالَ عليه السلام: اِصْنَعُوا لَنا كُلَّ يَوْمٍ نِيرُوزا. [وسائل الشيعه، ج 12، 214]
هديه نوروزى براى حضرت امير المؤمنين عليه السلامآورده شد. حضرت فرمود: اين چيست؟ گفتند: امروز نوروز است. حضرت فرمود: ـ پس در اين صورت ـ هر روز ما را نوروز سازيد.

روز بازى يا پيروزى
۱۹ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله:قَدِمَ النَّبِىُ صلي الله عليه و آله الْمَدِينَةَ وَلَهُمْ يَوْمانِ يَلْعَبُونَ فِيهِما فَقالَ: ما هذانِ الْيَوْمانِ؟ قالُوا: كُنَّا نَلْعَبُ فيهما فِى الْجاهِلِيَّةِ، فَقالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: اِنَّ اللّه َ قَدْ أَبْدَلَكُمْ بِهِما خَيْرا مِنْهُما يـَوْمَ الْأَضْحى وَ يـَوْمَ الْفِطْرِ. [التاج الجامع للاصول، ج 1، 305]
راوي: روزى كه پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله به مدينه آمد، مردم مدينه دو روز را عيد مى گرفتند و به تفريح و جشن مى پرداختند، پيامبر خدا صلي الله عليه و آله پرسيد: اين دو روز چه خصوصيتى دارد؟ گفتند: در دوران جاهليت اين دو روز را اين گونه سپرى مى كرديم. رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: خداى سبحان بهتر از اين دو روز را براى شما آورده و آن عيد فطر و قربان است.[ ـ با توجه به حديث شماره 6676 مستدرك الوسائل اين دو روز جشن و بازى روزهاى نوروز و مهرگان بوده است.]

عـيد و سـياست
۲۰ ُالراوي: حُكِىَ أَنَّ الْمَنْصُورَ تَقَدَّمَ اِلى مُوسَى بْنِ جَعْفِرٍ عليهماالسلامبِالْجُلُوسِ لِلتَّهْنِئَةِ فِى يَوْمِ النِّيرُوزِ وَ قَبْضِ ما يُحْمَلُ اِلَيْهِ فَقالَ عليه السلام: اِنِّى قَدْ فَتَّشْتُ الْأَخْبارَ عَنْ جَدّى رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله فَلَمْ أَجِدْ لِهذَا الْعِيدِ خَبَرا وَ إِنَّهُ سُنَّةُ الْفُرْسِ وَ مَحاها الاْءسْلامُ، فَقَالَ الْمَنْصُورُ: اِنَّما نَفْعَلُ هذا سِياسَةً لِلْجُنْدِ فَسَأَلْتُكَ بِاللّه ِ الْعَظيمِ اِلاَّ جَلَسْتَ، فَجَلَسَ… [بحار الانوار، ج 59، 100 از مناقب ابن شهرآشوب 4: 319]
راوي: نقل شده است كه منصور دوانيقى از حضرت موسى بن جعفر عليه السلامدرخواست نمود تا در عيد نوروز به جاى او ديدار كنندگان را پاسخ گويد و هديه هاى نوروزى را كه براى منصور مى آوردند تحويل بگيرد، حضرت كاظم عليه السلام در جواب فرمود: من در بررسى احاديث جدّم ـ رسول خدا صلي الله عليه و آله ـ تأييدى نسبت به اين روز نديده ام، و اين روز از سنتهاى ايرانيان است كه اسلام آن را باطل نموده است. و مباد آن روزى كه من زنده كننده رسم هائى باشم كه به وسيله اسلام از ميان رفته است. منصور گفت: ـ ما نيزقصد زنده كردن آن سنن را نداريم ـ تنها به دليل اداره نظاميان و دلدارى سربازان[ ـ بنى عباس را ايرانيان بر سر كار آوردند و تشكيلات نظامى ـ سياسى آنان را سالهاى طولانى به عهده داشتند.] به اين كار اقدام مى كنيم. اكنون از شما خواهش مى كنم و شما را به خداى بزرگ سوگند مى دهم كه اين پيشنهاد را بپذيرى، و حضرت پذيرفت.

عيد و سفره رنگين
۲۱ اِجْتَمَعَ عِنْدَ اَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ عليه السلام فى يَوْمِ عِيْدٍ أَطْعِمَةً فَقالَ: اِجْعَلْها بَأْجا وَخَلَطَ بَعْضُها بِبَعْضٍ، فَصارَ كَلِمَتُهُ مَثَلاً. [بحارالانوار، ج 40، 326از مناقب ابن شهرآشوب 1: 306]
در يكى از روزهاى عيد بر سفره اى كه نزد اميرالمؤمنين عليه السلامگسترده بود، چند نوع غذا نهاده شد، حضرت فرمود: همه را يك كاسه كنيد، و سپس همه را به هم مخلوط كرد. ـ پس از اين حادثه ـ اين سخن حضرت ـ همه را يك كاسه كنيد ـ بصورت مثلى بر سرزبانها بود.

هـماى عـدالت
۲۲ قالَ عَبْدُ اللّه ِ بنِ أَبِى رافِع: دَخَلْتُ اِلى أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ عليه السلام يَوْمَ عِيْدٍ، فَقَدَّمَ جِرابا مَخَتُوما فَوَجَدْنا فيهِ خُبْزَ شَعِيرٍ يابِسا مَرْصُوصا فَقَدَّمَ فَاَكَلَ، فَقُلْتُ: يا أَمِيرَالمُؤْمِنِينَ فَكَيْفَ تَخْتِمُهُ؟ قالَ: خِفْتُ هذَيْنِ الْوَلَدَيْنِ أَنْ يَلِتاهُ بِسَمْنٍ أَوْزَيْتٍ … [بحار ، ج 41، 147، از شرح ابن ابى الحديد مقدمه 7 - 14]
ابن ابى رافع مى گويد: در روز عيدى به حضور اميرالمؤمنين عليه السلام وارد شدم، ديدم كيسه مهر و موم شده اى را به محضرش آوردند، هنـگامى كه آن را گشودند درون آن نان جـو خشك و به هم چسبيده اى بود، و حضرت امير عليه السلامپيش آمدند و از آن خوردند. ابن ابى رافع مى گويد: من گفتم يا اميرالمؤمنين: ديگر چرا چنين نان خشك ـ غير قابل استفاده را ـ مهر و موم مى كنيد؟ حضرت فرمود: مى ترسم اين دو فرزندم ـ شايد اشاره به امام حسن و امام حسين عليهماالسلام باشد ـ روغن يا نان خورشى بر آن بيفـزاينـد.

شرط عيدى گرفتن
۲۳ قالَ أَميرُالْمُؤْمِنِينَ عليه السلام: غُسْلُ الاَْعْيادِ طَهُورٌ لِمَنْ أَرادَ طَلَبَ الْحَوائِج بَيْنَ يَدَىِ اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ وَاتِّباعٌ للِسُّنَّةِ. [بحارالانوار، ج 91، 118، از تحف العقول]
حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: غسل كردن در روزهاى عيد، هم سبب پاكيزگى و نظافت كسانى است كه براى درخواست حاجت ـ گرفتن عيدى ـ به درگاه خداوند روى مى آورند و هم پيروى از سنت پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله است.

روز پاكى و روزه دارى
۲۴ عَنِ الصّادِقِ عليه السلام قالَ: اِذا كانَ يَوْمُ الَّنيرُوزِ فَاغْتَسِلْ وَالْبِسْ أَنْظَفَ ثِيابِكَ وَتَطَيَّبْ بِاَطْيَبِ طيبِكَ وَتَكُونُ ذلِكَ الْيَوْمَ صائما. [وسائل الشيعه، ج 5، 288]
امام صادق عليه السلام فرمود: هنگامى كه نوروز آمد غسل كن و نظيف ترين لباس هاى خـود را بپوش و با خوشبوترين عطرها خود را معـطر ساز، و چه خـوب است كه در اين روز روزه دار بـاشى.

لباس عيد و عبادت
۲۵ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ عليه السلام فى قوْلِهِ تَعالى: «خُذُوا زينَتَكُمْ عِنْدَ كُلَّ مَسْجِدٍ» أَىْ: خُذُوا ثِيابَكُمُ الَّتى تَتَزَيَّنُونَ بِها لِلصَّلاةِ فِى الْجُمُعاتِ وَالْأَعْيادِ. [وسائل الشيعه، ج 5، 115]
حضرت امام باقر عليه السلام در تفسير آيه مباركه: «خذوا زينتكم عند كل مسجد» فرمود: يعنى لباسهائى را كه بدانها خود را زينت مى كنيد، در روزهاى عيد و جمعه براى نماز بپوشيد.

زيبائى صورت و سيرت
۲۶ قالَ زيْنُ العابِدِين عليه السلام: يَتَزَيَّنُ كُلٌّ مِنْكُمْ يَوْمَ الْعِيْدِ اِلى غُسْلٍ وَاِلى كُحْلٍ وَلِيَدْعُ مابَلَغَ مَا اسْتَطاعَ وَلايَكُونَنَّ أَحَدُكُمْ أَحْسَنَ هَيْأَةً وَاَرْذَلَكُمْ عَمَلاً. [مستدرك الوسائل، ح: 6670]
امام زين العابدين عليه السلام فرمود: همه شما بايد در روز عيد زينت نموده و غسل كنيد و آرايش نمائيد، واز دعاهاى وارد شده در آن روز بقدر توان و فرصت بخوانيد. و مبادا كارى كنيد كه چهره ظاهرشما زيبا و عمل و رفتار شما پست و زشت باشد.

عيد و آرايش زنان
۲۷ عَنْ أَبِى عَبْدِاللّه ِ عليه السلام: كانَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله اِذا اُتِىَ بِطيبِ يَوْمِ الْفِطْرِ بَدَءَ بِنِسـائِهِ. [فروع كافى، ج 4، 170]
امام صادق عليه السلام فرمود: وقتى براى رسول خدا صلي الله عليه و آله عطر روز عيد آورده مى شد، از همسران خود آغاز مى نمودند. ـ عطرها را اول به زنها مى دادند ـ

آنكه در صحنه نيست
۲۸ عَنْ أَبِي عَبْدِاللّه ِ عليه السلام قالَ: مَنْ لَمْ يَشْهَدْ جَماعَةَ النّاسِ يَوْمَ الْعيْدِ فَلْيَغتَسِلْ وَلْيَتَطَيَّبْ بِما وَجَدَ وَلْيُصَلِّ وَحْدَهُ كَمايُصَلِّى فِى الْجَماعَةِ. [وسائل الشيعه، ج 5، 115]
امام صادق عليه السلام فرمود: كسى كه نمى تواند روز عيد در نماز و اجتماع مردم حضور يابد، غسل كند و خود را به هر عطرى كه در دسترس اوست خوشبو نمايد و نماز عيد را همانگونه كه در جماعت مى خوانند بخواند.

زنان و مراسم عيد
۲۹ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: اَخْرِجُوا الْعَواتِقَ وَذَواتِ الْخُدُورِ لِيَشْهَدْنَ الْعِيْدَ وَدَعْوَةَ الْمُسْلِمِيِنَ. [سنن ابن ماجه ح: 1308، ج 1، 415]
رسول اللّه صلي الله عليه و آله فرمود: دختران وزنان پرده نشين خود رابگوئيد تا روزهاى عيد در جمع مسلمين و خطبه و دعاى عيد حاضر شوند.

روز عيد و شعار «اللّه‌اكبر»
۳۰ الراوي: كانَ النَّبِيُّ صلي الله عليه و آله يَخْرُجُ يَوْمَ الْفِطْرِ وَالْأَضْحى رافِعا صَوْتَهُ بِالتَّكْبِيرِ. [بحارالانوار، ج 91، 118]
راوي: سيره پيامبر گرامى اسلام صلي الله عليه و آله اين بود كه: بـا صــداى بلنـد تـكبـير از خانه خود راهى نماز عيد مى شد.

تزئينات عيد
۳۱ عَنْ رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: زَيِّنـُوا أَعْيـادَكُمْ بِالتـَّكْبِيرِ. زَيِّنُواالْعِيْدَيْنَ بِالتَّهْلِيلِ وَالتَّكْبِيِر وَالتَّحْمِيدِ وَالتَّقْدِيسِ [كنزالعمال ح: 24094 و 24095]
از رسول اكرم صلي الله عليه و آله نقل شده: عيدهاى خود را به آهنگ زيباى تكبير بيارائيد. عيد فطر و قربان را به آواى دلنشين: لااله الاّ اللّه و اللّه اكبر، و الحمدللّه ، و سبحان اللّه ، زينت دهيد.

نماز عيد و سنت شهيد
۳۲ قال عَلَىٌّ عليه السلام: ماكانَ تَكْبِيرُ النَّبِىِّ صلي الله عليه و آلهفِى العِيدَيْنِ اِلاّ تَكْبِيرَةً واحِدَةً، حَتّى أَبْطَأَ عَلَيْهِ لِسانُ الْحُسَيْنِ، فَلَمّا كانَ ذاتَ يَوْمِ عِيْدٍ أَلْبَسَتْهُ اُمُّهُ وَ أَرْسَلَتْهُ مَعَ جَدِّهِ فَكَبَّرَالنَّبِيُّ صلي الله عليه و آله وَكَبَّرَ الْحُسَيْنُ حَتَى كَبَّرَ النَّبِيُّ صلي الله عليه و آله سَبْعا، ثُمَّ قامَ فِى الثَّانِيَةِ فَكَبَّرَالنَّبِيُّ صلي الله عليه و آله وَكَبَّرَ الْحُسَيْنُ حَتّى_'feكَبَّرَ خَمسا، فَجَعَلَها رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آلهسُنَّةً وَثَبَتَتِ السُّنَّةُ اِلَى الْيَوْمِ. [وسائل الشيعه، ج 5، 108]
حضرت على عليه السلام فرمود: تكبير نماز عيد يكبار بود و پيامبر صلي الله عليه و آله يكبار تكبير مى گفت تا اينكه حسين متولد شد و دير زبان باز كرد، روز عيدى بود كه مادر حسين او را لباس عيد پوشانيد و همراه جدّش روانه نمود، و در آن روز وقتى پيامبر تكبير نماز عيد را گفت حسين هم به تقليد از جدّش تكبير گفت پيامبر صلي الله عليه و آله ـ از روى خوشحالى ـ تكبير را تكرار كرد و حسين نيز تا هفت بار تكرار نمود و در ركعت دوم نيز كه پيامبر صلي الله عليه و آلهتكبير مى گفت حسين هم تا پنج بار تكرار نمود، و از آن روز تكبيرهاى ركعت اول نماز عيد هفت بار و تكبير هاى ركعت دوم پنج بار شد، و اين سنت همچنان تا امروز مانده است.

خطبه نماز عيد
۳۳ قال الرِّضا عليه السلام: اِنَّما جُعِلَتِ الْخُطْبَةُ فِى يَوْمِ الْجُمُعَةِ فى أَوَّلِ الصَّلاةِ وَجُعِلَتْ فِى الْعِيْدَيْنِ بَعْدَ الصَّلاةِ لاَِنَّ الْجُمُعَةَ اَمْرٌ دائِمٌ وَيَكُونُ فِى الشُّهُورِ وَالسَّنَةِ كَثِيرا وَاِذا كَثُرَ عَلَى النَّاسِ مَلوُّا وَتَرَكوا وَلَمْ يُقِيمُوا عَلَيْها وَتَفَرَّقُوا عَنْهُ وَالْعِيْدُ اِنَّما هُوَ فِى السَّنَةِ مَرَّتَيْنِ وَهُوَ أَعْظَمُ مِنَ الْجُمُعَةِ وَالزَّحامُ فِيهِ أَكْثَرُ وَالنَّاسُ فِيهِ أَرْغَبُ فَاِنْ تَفَرَّقَ بَعْضُ النَّاسِ بَقِىَ عامَّتُهُمْ. [وسائل الشيعه، ج 5، 112]
امام رضا عليه السلام فرمود: به اين دليل خطبه هاى نماز جمعه قبل از نماز است و خطبه هاى عيد پس از نماز كه: روز جمعه در طول ماه و سال زياد تكرار مى شود و به همين دليل مردم از حضور در تمام مراسم و همه بخشهاى آن خسته مى شوند، و براى شنيدن خطبه ها نمى نشينند، اما روزهاى عيد در طول سال فقط دوبار اتفاق مى افتد و ازدحام و حضور و رغبت مردم نيز در آن بيشتر است، بنابراين اگر تعدادى هم بعد از نماز متفرق شوند، اكثريت آنان خواهند ماند.

روز پرستش و بخشش
۳۴ الراوي: قامَ النَّبِىُّ صلي الله عليه و آله يَوْمَ الْفِطْرِ، فَصَلّى، فَبَدَءَ بِالصَّلاةِ قَبْلَ الْخُطْبَةِ، ثُمَّ خَطَبَ النّاسَ فَلَمَّا فَرَغَ نَبِىُّ اللّه ِ صلي الله عليه و آله نَزَلَ فَاَتَى النِّساءَ فَذَكَّرَهُنَّ وَهُوَ يَتَوَكَّأُ عَلى يَدِ بَلالٍ وَبَلالٌ باسَطُ ثَوْبَهُ تُلْقِى فَيهِ النِّساءُ الصَّدَقةَ، قالَ تُلْقِى الْمَرْاءَةُ فَتْخَتَها وَيُلْقِينَ وَيُلْقِينَ. [جامع الاصول ابن اثير، ج 7، 89]
الراوي: پيامبر گرامى اسلام صلي الله عليه و آله پس از نماز عيد فطر و ايراد خطبه از منبر فرود آمد و از ميان صفهاى جماعت خود را به جمع زنان رساند و در حاليكه بر دست بلال تكيه داده بود زنان را موعظه نمود و تذكر داد. آنگاه بلال لباس خود را گسترد تا زنان صدقه هاى خود را در آن بريزند، و زنها نيز يكى پس از ديگرى دستبندهاى بزرگ و كوچك و گوشواره هاى خود را در مى آوردند و درون آن مى ريختند.

روز خوردن و نوشيدن
۳۵ قالَ لَنا أَبُوعَبْدِاللّه ِ عليه السلام: لاصِيامَ بَعْدَ الْأَضْحى ثَلاثَةَ أَيَّامٍ وَلا بَعْدَ الْفِطْرِ ثَـلاثَـةَ أَيّـامٍ، اِنَّـها أَيّـامُ أَكْلٍ وَشُرْبٍ. [فروع كافى، ج 4، 148]
امام صادق عليه السلام فرمود: پس از عيد قربان و عيد فطر سه روز، روزه اى دركار نيست چون اين ايام روزهاى خوردن ونوشيدن است.

عيد و شب‌زنده‌دارى
۳۶ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: مَـنْ أَحْيا لَيْـلَةَ الْعِيـْدِ لَمْ يَمُتْ قَلْبُهُ يَوْمَ يَمُوتُ القُلُوبُ. [وسائل الشيعه، ج 5، 139]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: كسى كه شبهاى عيد را ـ به عبادت خدا ـ احيا بدارد آن روز كه همه دلها مى ميرند دل او زنده خواهد بود.

روز توزيع كارنامه‌ها
۳۷ وَنَظَرَ الْحَسَنُ بْنِ عَلىِّ عليه السلام اِلَى النّاسِ فِي يَوْمِ فِطْرٍ يَلْعَبُونَ وَيَضْحَكُونَ فَقالَ لِأَصْحابِهِ وَالْتَفَتَ اِلَيْهِمْ: اَنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ شَهْرَ رَمَضانَ مِضْمارا لَخَلْقِهِ يَسْتَبِقُونَ فِيهِ بِطاعَتِهِ اِلى رِضْوانِهِ فَسَبَقَ فِيهِ قَوْمٌ فَفازُوا وَتَخَلَّفَ آخَرُونَ فَخابُوا، فَالْعَجَبُ كُلُّ الْعَجَبِ مِنَ الضَّاحِكِ الّلاعِبِ فِى الْيَوْمِ الَّذِى يُثابُ فِيهِ الْمُحْسِنُونَ وَيَخِيبُ فِيهِ الْمُقَصِّرونَ… [من لايحضره الفقيه، ج 2، 174]
نگاه امام حسن مجتبى عليه السلام در روز عيد فطر به كسانى افتاد كه مشغول خنده وتفريح بودند، با اشاره به آنان رو به اصحابش كرد و فرمود: خداى بزرگ ماه مبارك رمضان را ميدان مسابقه قرارداد تا بندگانش دراين ميدان از طريق فرمانبردارى و اطاعت حق، رضوان الهى را به دست آورند و البته در هر مسابقه عده اى برنده مى شوند و پيروز، و عده اى مى بازند و زيان مى برند، و شگفت تر از هر شگفتى آن است كه در روز اعلام نتايج مسابقه، شخصى سرگرم خنده و بازى باشد.

ديدار روز عيد
۳۸ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: اِنَّ الْمَلائِكَةَ يَقُومُونَ عَلى أَفْواهِ السِّكَّةِ وَيَقُولُونَ: اُغْدُوا اِلى رَبٍّ كَرِيمٍ يُعْطِى الْجَزِيلَ وَيَغْفِرُ الَعَظِيمَ. [مستدرك الوسائل ح: 6678]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: فرشتگان الهى در صبحگاه روز عيد بر سر كوچه ها مى ايستند و مى گويند: برخيزيد و به ديدار پروردگار كريمى برويد كه نعمتهاى فراوان مى دهد و گناهان بزرگ را مى بخشد.

روز جـائـزه
۳۹ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ عليه السلام قالَ: قالَ النَّبِيُّ صلي الله عليه و آله: اِذا كانَ أَوَّلَ يَوْمٍ مِنْ شَوّالَ نادى مُنادٍ: أَيُّهَّا الْمُؤْمِنُونَ اُغْدُوا اِلى جَوائِزِكُمْ، ثُمَّ قالَ عليه السلام: ياجابرُ جَوائِزُاللّه ِ لَيْسَتْ بَجَوائِزِ [كَجَوائِزِ] هؤُلاءِ الْمُلُوكِ، ثُمَّ قالَ صلي الله عليه و آله: هُوَ يَوْمُ الْجَوائِزِ. [فروع كافى، ج 4، 168]
امام باقر عليه السلام فرمـود: كه پيامبراسلام صلي الله عليه و آله مى فرمـود: اولين روز شوال ـ روز عيد فطر ـ منادى ندا مى دهد: اى مـؤمنان! صبحگاهان براى گرفتن عيدى و جـائزه خـود برويـد. سپس امام باقر عليه السلام رو به جابربن عبداللّه كرد وفرمود: عيدى خداوند مثل عيدى پادشاهان نيست ـ قابل قياس نيستند ـ آنگاه فرمود: روز عيد، روز جائزه گرفتن است.

عيدى خدائى
۴۰ و عَنْ رَسُولُ اللّه صلي الله عليه و آله: اِنَّ اللّه َ بَنَى الْجَنَّةَ مِنْ ياقوُتٍ أَحْمَرَ وَسُبِكَتْ بِالَذَّهَبِ، سُتُورُها السُّنْدُسُ وَالاْءسْتَبْرَقُ، أَشْجارُها الزُّمُرُّدُ، ثِمارُها الْحُلَلُ، أَعَدَّهااللّه ُ لِهذِهِ الْأُمَةِ يَوْمَ الْفِطْرِ. [مستدرك الوسائل ح: 6677، از لب اللباب]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: خداى سبحان بهشت را از ياقوت سرخ بنا نمود و ملاط آن را از طلا و پرده هايش از ديبا ودرختان را از زمرد و ميوه هايش از جواهرات زيبا ساخت، و آن را عيدى اين امّت در عيد فطر قرار داد.