مقدمه
يا ايُّها الَّذينَ آمَنُوا
اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاة
اى كسانى كه ايمان آورده ايد،
از نماز و صبر (روزه) كمك بگيريد.
سوره بقره، آيه ۱۵۳
پايه‌هاى اسلام
۱ قالَ الباقر عليه السلام: بُنَى الإسْلامُ عَلى خَمْسَةِ اشياء: عَلَى الصَّـلاةِ وَ الزَّكـاةِ وَ الْحَـجِّ وَ الصَّـوْمِ، وَ الْوِلايةِ. قالَ زُرارَةُ: فَاىّ ذلِكَ اَفْضَلُ؟ قالَ عليه السلام : الْوِلايَةُ اَفْضَـلُ لِأنّها مِفْـتاحُـهُنَّ وَ الْوالى هُوَ الدَّليلُ عَلَيْهِنَّ … [بحارالأنوار، ج 78، ص 234؛ المحاسن، ص 287.]
امام باقر عليه السلام فرمود: اسلام بر پنج پايه استوار است: بر نماز و زكات و حج و روزه و ولايت. زراره گويد: عرض كردم، كداميك از اينها افضل است، فرمود: ولايت برتر است چون ولايت (رهبرى) كليد همه آنهاست و والى (رهبر) دليل و راهنماى بر آنهاست ... [يعنى رهبرى صحيح و اسلامى، انسان را به اين عبادات راهبرى مى كند تا بتواند به آنها راه يابد و درست بجاى آرد.]
پايه‌هاى اصلى دين
۲ عَنْ على بن عبدالعزيز قال: قال لى ابوعبداللّه عليه السلام: ألا اُخْبِرُكَ بأصْلِ الإسلامِ وَ فَرْعِهِ و ذَرْوَتِهِ وَ سَنامِهِ؟ قُلتُ بَلى، قال: اَصْلُهُ الصَّلاةُ وَ فَرْعُهُ الزَّكاةُ وَ ذَرْوَتُهُ وَ سَنامُهُ الجَهادُ فى سبيلِ اللّهِ، الا اُخْبِرُكَ بِأبْوابِ الْخَيْرِ؟ الصَّوْمُ جُنَّةٌ مِنَ النّارِ. [بحار الانوار، ج 93، ص 255.]
على بن عبدالعزيز گويد: امام صادق عليه السلام به من فرمود: آيا مى خواهى خبر دهم به تو از اصل دين اسلام و فرع آن و اوج و قله آن، عرض كردم بلى، فرمود: اصل اسلام نماز و فرع آن زكات و اوج و قله آن جهاد در راه خداست، آيا خبر دهم به تو از درهاى خير؟ روزه سپرى است در برابر آتش دوزخ.
اوّلين سؤال روز قيامت
۳ قالَ الصّادق عليه السلام: اِنَّ اَوَّلَ ما يُسأَلُ عَنْهُ الْعَبدُ اذا وَقَفَ بَيْنَ يَدِىِ اللّهِ جَلَّ جَلالُهُ عَن الصَّلواتِ الْمَفْرُوضاتِ وَ عَنِ الزَّكاةِ الْمَفْرُوضَةِ وَ عَنِ الصِّيامِ الْمَفْرُوضِ وَ عَنِ الْحَجِّ الْمَفْرُوضِ وَ عَنْ وِلايَتِنا اَهلِ الْبَيْت. [بحار الأنوار، ج 80، ص 10؛ امالى صدوق، ص 154.]
امام صادق عليه السلام فرمود: اوّلين چيزى كه در روز قيامت سؤال مى شود، از نمازها و زكات و روزه ها و حج واجب و از ولايت ما اهل بيت است.
وظايف امت محمّد صلى‌الله‌عليه‌و‌آله
۴ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: اَيُّها النّاسُ انَّهُ لا نَبِىَّ بَعْدى وَ لا اُمَّةَ بَعْدَكُمْ ألا فَاعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَ صَلُّوا خَمْسَكُمْ و صُومُوا شَهْرَكُمْ و حِجُّوا بَيْتَ رَبِّكُمْ وَ اَدُّوا زَكاةَ اَمْوالِكُمْ طَيِّبَةً بِها أنْفُسَكُمْ وَ أطيعُوا وُلاةَ أمْرِكُمْ تَدْخُلُوا جَنَّةَ رَبِّكُمْ. [بحار الأنوار، ج 79، ص 206.]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: اى مردم، پس از من پيامبرى نخواهد بود و پس از شما[كه امّت پيامبر خاتم هستيد] امّتى نخواهد بود، پس پروردگارتان را عبادت كنيد و پنج وعده نماز را بخوانيد و ماه رمضانتان را روزه بگيريد و حج خانه خدايتان را بجا آوريد و زكات اموالتان را بپردازيد كه سبب پاكى جانهايتان خواهد بود و از اولياء امورتان [رهبران بر حق] اطاعت كنيد تا داخل بهشت شويد.
رمضان، ماه روزه و نماز
۵ عَنْ ابى جعفر عليه السلام قال: خَطِبَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: لِلنّاسِ فى آخرِ جُمْعَةٍ مِنْ شَعْبان فَحَمْدَ اللّهُ و اثنى عَلَيهِ ثُمَّ قالَ: اَيُّها النّاسُ إنَّهُ قد اَحَلَّكُمْ شَهرٌ فيهِ لَيْلَةٌ خيرٌ مِنْ اَلْفِ شَهْرٍ وَ هُوَ شَهْرُ رَمَضانَ، فَرَضَ اللّهُ صِيامَهُ و جَعَلَ قيامَ ليلةٍ فيه بِتَطَوُّعِ صَلاةٍ كَمَنْ تَطَوَّعَ بِصَلاةِ سَبْعينَ لِيْلَةً فيما سِواهُ من الشُهورِ و … [بحار الانوار، ج 93، ص 359؛ امالى صدوق، ص 26.]
امام باقر عليه السلام فرمود: پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله در آخرين جمعه از ماه شعبان براى مردم خطبه خواند و پس از حمد و ثناى الهى فرمود: اى مردم، ماهى كه در آن شبى است كه از هزار ماه برتر است بر شما سايه افكنده و آن، ماه رمضان است. خداوند روزه اين ماه و نماز مستحبى يك شب آن را مانند هفتاد سال نماز در غير اين ماه قرار داده است.
رمضان، ماه نماز و روزه
۶ قالَ رسول اللّه صلي الله عليه و آلهلجابر بن عبداللّه: يا جابِر، هذا شَهْرُ رَمَضان، مَنْ صامَ نَهارَهُ وَ قامَ وِرْدا مِنْ لَيْلِهِ و عَفَّ بَطْنَهُ و فَرْجَهُ وَ كَفَّ لِسانَهُ، خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ كَخُرُوجِهِ مِنَ الشَّهْرِ، فَقالَ جابِرْ: ما اَحْسَنَ هذا الْحَديثِ، فقال رسُول اللّهِ صلي الله عليه و آله: يا جابرُ وَ ما اَشَدَّ هذِهِ الشُّرُوطُ. [كافى، ج 4، ص 87؛ بحارالأنوار، ج 96، ص 371.]
رسول خدا صلي الله عليه و آله به جابر بن عبداللّه انصارى فرمود: اى جابر، اين ماه رمضان است، هر كس روزهايش را روزه بگيرد و شبها را به نماز و ذكر خدا مشغول باشد و از خوردنيها و لذايذ جنسى بپرهيزد و زبان خود را نگه دارد، همانگونه كه از ماه رمضان بيرون مى رود، از گناهان نيز بيرون خواهد رفت. جابر عرض كرد: چه حديث زيبايى! پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: اى جابر چه شرايط سختى!
توفيق نماز و روزه در ماه رمضان
۷ قالَ الصّادقُ عليه السلام: كانَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله اذا دَخَلَ شَهرُ رَمضانَ يَقُولُ: اَللّهُمَّ إنّه قَد دَخَلَ شَهرُ رَمَضانَ، اللّهُمَّ رَبِّ شَهرِ رَمضانَ الَّذى اَنْزَلْتَ فيهِ القُرآنَ، و جَعَلْتَهُ بَيِّناتٍ مِنَ الْهُدى والْفُرقانَ اللّهُمَّ فَبارِك لَنا فى شَهرِ رَمضان وَ اَعِنّا عَلى صِيامِهِ وَ صَلاتِهِ و تَقَبَّلْهُ مِنّا. [بحارالأنوار، ج 94، ص 340؛ الاقبال، ص 58.]
امام صادق عليه السلام فرمود: هنگامى كه ماه رمضان فرا مى رسيد، رسول خدا مى فرمود: خداوندا، ماه رمضان فرا رسيد، خداوندا، پروردگار ماه رمضان، كه قرآن را در آن فرو فرستادى، و آن را نشانه روشنى از هدايت و برهان قرار دادى، خداوندا، اين ماه را براى ما مبارك گردان و ما را بر نماز و روزه اين ماه يارى فرما و از ما بپذير.
برترين اعمال
۸ عَنْ زريق عَنْ ابى عبداللّه عليه السلام قالَ: قُلتُ اَىُّ الأعمالِ اَفْضَلُ بَعدَ المَعرِفَةِ؟ قالَ: ما مِنْ شى ءٍ بَعْدَ الْمَعْرِفَةِ يَعْدِلُ هذِهِ الصَّلاة وَ لا بَعْدَ الْمَعْرِفَةِ وَ الصَّلاةِ شَى ءٌ يَعْدِلُ الزَّكاةَ وَ لا بَعْدَ ذلِكَ شَى ءٌ يَعْدِلُ الصَّوْم … [بحارالأنوار، ج 79، ص 225؛ امالى طوسى، ج 2، ص 305.]
زريق كه از اصحاب امام صادق عليه السلاماست گويد: از ايشان سؤال كردم كداميك از كارها پس از شناخت [خدا] افضل است. فرمود: پس از شناخت خدا هيچ چيزى معادل نماز نيست و پس از آن دو، هيچ چيز معادل زكات نيست و پس از اين سه هيچ چيز معادل روزه نيست …
فلسفه نماز و روزه
۹ قالَ اميرالمؤمنين عليه السلام: فَرَضَ اللّهُ الايمانَ تَطْهيرا مِنَ الشِّركِ وَ الصَّلاةَ تَنزيها عَنِ الْكِبْرِ وَ الزَّكاةَ تَسْبيبا لِلرِّزقِ وَ الصِّيامَ إبتلاءً لاِءخلاصِ الخَلقِ. [نهج البلاغه، حكمت 252.]
اميرمؤمنان على عليه السلامفرمود: خداوند ايمان را براى پاك كردن مردم از شرك و نماز را براى دور كردن آنها از كبر و زكات را سبب روزى و روزه را براى آزمودن اخلاص مردم واجب كرد.
فلسفه نماز و روزه
۱۰ قالَ على عليه السلام: ... و عَنْ ذلك ما حَرَسَ اللّهُ عِبادَهُ المُؤْمِنينَ بالصَّلواتِ وَ الزَّكَواتِ وَ مُجاهِدَةِ الصِّيامِ فى الأيّامِ الْمَفْرُوضاتِ، تَسكينا لِأطْرافِهِمْ و تخشيعا لِأبْصارِهِمْ وَ تَذْليلاً لِنُفُوسِهِمْ وَ تَخْفيضا لِقُلُوبِهِمْ و إذهابا لِلْخُيَلاءِ عَنْهم. [نهج البلاغه، خطبه 192 (قاصعه).]
حضرت على عليه السلام فرمود: خداوند، مؤمنان را با نمازها و زكاتها و سختيهاى روزه در ايام معين، از سقوط در دام شيطان حفظ مى كند، تا اعضا و جوارح آنان حفظ و چشمهايشان خاشع شود (پايين را نگاه كند) و جانهايشان فروتن و دلهايشان خاضع گردد و خودخواهى و تكبر از آنان رخت بربندد.
تفسير نماز و روزه
۱۱ عن داود بن كثير قال: قُلتُ لابى عبد اللّهِ عليه السلام: اَنتُم الصَّلاةُ فى كِتابِ عَزَّوَجَلَّ وَ اَنتمُ الزَّكاةُ وَ اَنتم الحَجُّ؟ فقالَ: يا داود، نَحْنُ الصَّلاةُ فى كتابِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ و نَحْنُ الزَّكاةُ و نَحْنُ الصّيامُ و نَحْنُ الحَجُّ ... . [بحارالأنوار، ج 24، ص 303؛ كنز الفوائد، 2 و 3.]
داود بن كثير گويد: به امام صادق عليه السلام عرض كردم: آيا مراد از نماز و زكات و حج كه در قرآن آمده است شمائيد، ايشان فرمود: اى داود، مراد از نماز و زكات و روزه و حج در كتاب خدا، ما هستيم.
فصول دهگانه دين
۱۲ قالَ رسولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: جاءنى جبرئيلُ فَقالَ لى: يا اَحْمَد! الإسلامُ عَشَرةُ اَسْهُمٍ وقد خابَ مَنْ لا سَهْمَ لَهُ فيها؛ اوّلُها شَهادَةُ ان لا اله الا اللّه و هِىَ الكلمةُ و الثانيةُ الصَّلاةُ و هِىَ الطُّهر و الثالثةُ الزَّكاةُ و هى الفِطرةُ و الرّابِعَةُ الصَّومُ و هى الجُنّةُ و الخامِسةُ الحَجُّ و هِىَ الشَريعةُ و السّادِسةُ الجهادُ و هُوَ العِزُّ و السابِعَةُ الامرُ بالمعروف وَ هُوَ الْوَفاءُ وَ الثّامِنَةُ اَلنَّهْىُ عن المنكرِ و هو الحُجَّةُ و التّاسِعَةُ الْجَماعَةُ و هِىَ الاُلْفَةُ و الْعاشِرَةُ الطّاعَةُ و هِىَ العِصْمَةُ. [بحارالأنوار، ج 79، ص 213؛ علل الشرايع، ج 1، ص 237.]
پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: جبرئيل نزد من آمد و به من چنين گفت: اى احمد، اسلام ده قسمت است و هركس از اينها سهمى نداشته باشد ضرر كرده است.
۱ ـ شهادت به لا اله الاّ اللّه و اين كلمه توحيد است.
۲ ـ نماز كه پاكى از گناهان است.
۳ ـ زكات كه فطرت و سرشت اسلام است.
۴ ـ روزه كه سپر است.
۵ ـ حج كه آيينى بزرگ است.
۶ ـ جهاد كه مايه عزت است.
۷ ـ امر به معروف كه وفاى به عهد الهى و مردمى است
۸ ـ نهى از منكر كه حجّت و برهان است براى امت.
۹ ـ نماز جماعت كه عامل دوستى بين مؤمنين است.
۱۰ ـ اطاعت از امامان كه مايه مصونيّت است.
آيين محمّدى
۱۳ قال الصادق عليه السلام: الُمحمّديّةُ السَّمْحَةُ، إقامُ الصَّلاةِ وَ ايتاءُ الزَّكاةِ و صِيامُ شَهْرِ رَمَضانَ و حَجُّ الْبَيْتِ وَ الطّاعَةُ لِلإِمامِ وَ اداءُ حُقُوقِ الْمُؤْمِنِ. [بحارالأنوار، ج 93، ص 365؛ الخصال، ج 1، ص 328.]
امام صادق عليه السلام فرمود: آيين محمدى، برپا داشتن نماز و پرداخت زكات و روزه ماه رمضان و حج خانه خدا و پيروى از امام و پرداخت حقوق مؤمن است.
عبادتهاى واجب
۱۴ قال الباقر عليه السلام: لاَيَسْأَلُ اللّهُ عَبْدا عَنْ صَلاةٍ بَعْدَ الْفَريضَةِ ولا عَنْ صَدَقَةٍ بَعْدَ الزَّكاةِ وَ لا عَنْ صَوْمٍ بَعْدَ شَهرِ رَمَضانَ. [بحارالأنوار، ج 82، ص 294.]
امام باقر صلي الله عليه و آله فرمود: خداوند از هيچكس در مورد نمازى بجز نماز واجب و از صدقه بجز زكات و از روزه بجز روزه ماه رمضان سؤال نخواهد كرد، [يعنى آنچه از اين سه عمل وظيفه بندگان است و مورد سؤال و مؤاخذه قرار خواهند گرفت، نمازهاى واجب و پرداخت زكات و روزه ماه رمضان است.]
پاداش روزه‌داران و نمازگزاران
۱۵ قالَ رسولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: لَمّا اُسرِىَ بى اِلَى السَّماءِ دَخَلْتُ الجَنَّةَ فَرَأَيْتُ فيها قَصْرا مِنْ ياقُوتٍ اَحْمَر يُرى باطِنُهُ مِنْ ظاهِرِه لِضيائِهِ و نورِهِ وَ فيهِ قُبَّتانِ مِنْ دُرٍّ و زَبَرْجَدٍ فَقُلْتُ: يا جِبْرئيل! لِمَنْ هذا القَصْر؟ قال: هُوَ لِمَنْ اَطابَ الكلامَ و اَدامَ الصِّيامَ وَ اَطْعَمَ الطَّعامَ و تَهَجَّدَ بِالْلَيْلِ و النّاسُ نِيامٌ. [وسائل الشيعه، ج 6، ص 221، ح 5.]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: [در شب معراج] كه مرا به آسمان بردند، وارد بهشت شدم، در آن قصرى ديدم از ياقوت سرخ كه از روشنى و نورانيت، از بيرون داخلش پيدا بود، و در آن قصر دو گنبد از درّ و زبرجد وجود داشت. به جبرئيل گفتم اين قصر براى كيست؟ جبرئيل گفت: براى كسى كه سخن نيكو بگويد و پيوسته روزه بگيرد و اطعام كند و شب را به عبادت و نماز بگذراند در حالى كه مردم در خوابند. [سپس پيامبر در تفسير اين جملات فرمودند] كلام طيّب، گفتن سبحان اللّه والحمد اللّه و اللّه اكبر است. دوام روزه هم روزه تمام ماه رمضان است و اطعام، طلب روزى براى زن و فرزند است تا محتاج ديگران نباشند و تهجد در شب، آنكه نخوابد تا نماز عشاء را بخواند.
نماز و روزه كامل
۱۶ قال الصادق عليه السلام: اِنّ مِنْ تَمامِ الصَّوْمِ الزَّكاةَ يَعْنى الْفِطْرَةَ كما اَنَّ الصَّلوةَ عَلَىَ النَّبىِ صلي الله عليه و آله مِنْ تِمامِ الصَّلوةِ. [وسائل الشيعه، ج 6، ص 221، ح 5.]
امام صادق عليه السلام فرمود: تكميل روزه به پرداخت زكات، يعنى فطره است، همچنانكه صلوات بر پيامبر صلي الله عليه و آله كمال نماز است.
نماز و روزه كامل
۱۷ قالَ اميرُالمؤمنين عليه السلام: اِنّ اللّه اَتَمَّ صلاةَ الْفَريضَةَ بِصَلاةِ النّافِلَةِ وَ اتَمَّ صِيامَ الْفَريضَةِ بِصِيامِ النّافِلَةِ. [بحارالأنوار، ج 96، ص 249.]
اميرالمؤمنان على عليه السلامفرمود: خداوند كمال نماز واجب را در نماز مستحب و كمال روزه واجب را در روزه مستحب قرار داده است.
اخلاص در عمل
۱۸ قالَ الرّضا عليه السلام: لَوْ صَلَّيْتُمْ حتّى تَكُونُوا كالاؤَتارِ و صُمْتُمْ حَتّى تَكُونُوا كَالْحَنايا لم يَقْبَلِ اللّهُ مِنْكُمْ الاّ بِوَرَعٍ. [بحارالأنوار، ج 86، ص 258.]
امام رضا عليه السلام فرمود: اگر آنقدر نماز بخوانيد كه هميشه مانند كمان به ركوع باشيد و آنقدر روزه بگيريد كه قدتان خميده شود، اگر با ورع و پارسائى نباشد خداوند از شما نخواهد پذيرفت.
نماز با توجّه
۱۹ قالَ علىٌ عليه السلام: يا كُميلُ! لَيْسَ الشَأْنُ اَنْ تُصَلّىَ وَ تَصُومَ وَ تَتَصَدَّقَ، الشأنُ اَنْ تَكُونَ الصَّلاةُ فَعَلْتَ بِقَلْبٍ نَقىٍّ و عَمَلٍ عِنْدَاللّهِ مَرْضىٍّ و خُشوعٍ سَوّىٍ. [بحارالأنوار، ج 81، ص 230.]
حضرت على عليه السلام فرمود: اى كميل! وظيفه آن نيست كه نماز بخوانى و روزه بگيرى و صدقه بدهى، بلكه وظيفه آن است كه نماز را با قلبى پاك و همراه با رفتارى پسنديده در نزد خدا و خشوع كامل بجا آورى.
عبادت و ولايت
۲۰ عَنِ الباقِرِ عليه السلام قال: حَدَّثَنا جابِرُ بن عَبداللّهِ الانصارى قال: خَطَبنا رسولُ اللّه صلي الله عليه و آله فقالَ: اَيُّها النّاسُ مَنْ اَبْغَضَنا اَهْلَ الْبَيتِ بَعَثَهُ اللّهُ يَوْمَ القِيامَةِ يَهوُديّا، قال: قُلتُ يا رَسُولَ اللّه، وَ اِنْ صامَ وَ صَلّى وَ زَعَمَ اَنَّهُ مُسْلِمٌ؟ فَقالَ: وَ اِنْ صامَ و صَلّى وَ زَعَمَ اَنَّهُ مُسْلِمٌ. [بحارالأنوار، ج 27، ص 218؛ امالى صدوق، ص 200.]
امام باقر عليه السلام فرمود: جابر بن عبدالله انصارى نقل كرد كه پيامبر اكرم صلي الله عليه و آلهبرايـمان خـطبه خـواند و فـرمـود: اى مـردم هـركـس با ما «اهل بيت» دشمنى كند خداوند او را در روز قيامت يهودى محشور كند، جابر گفت، عرض كردم يا رسول اللّه، هرچند روزه گرفته باشد و نماز خوانده باشد و خود را مسلمان بپندارد؟ حضرت فرمود: هرچند روزه گرفته باشد و نماز خوانده باشد و گمان كند مسلمان است.
نماز بى ولاى تو عبادتى است بى وضو
به دشمنان او بگو، نماز خود قضا كنند
عبادت و ولايت
۲۱ قالَ الباقر عليه السلام: ... لَوْ اَنَّ رَجُلاً قام لَيْلَهُ و صامَ نَهارَهُ و تَصَدَّق بِجَميعِ مالِهِ وَ حَجَّ جَميعَ دَهْرِهِ وَ لَمْ يَعْرِفْ وِلايَةَ وَلِى اللّهِ فَيُوالِيِه و يكون جَميعُ اَعْمالِهِ بِدِلالَتِهِ مِنْهُ اِلَيْهِ، ما كانَ عَلىَ اللّهِ حَقٌّ فى ثَوابِهِ ولا كانَ من اَهْلِ الإيمانِ. [بحارالأنوار، ج 23، ص 294؛ تفسير عياشى، ج 1، ص 259.]
امام باقر عليه السلامفرمود: ... اگر فردى شب را نماز گزارد و روز به روزه بگذراند و تمام اموال خود را صدقه بدهد و تمام عمر خود را حج بجاى آورد، ولى ولايت ولى خدا را نشناسد تا كه از او پيروى كند و تمام كارهايش به راهنمايى او باشد، نه خداوند به او پاداشى خواهد داد و نه چنين فردى از اهل ايمان است.
عبادت و ولايت
۲۲ قالَ على عليه السلام: مَنْ اَجَبّنى كانَ مَعى، اَما أنّكَ لو صُمْتَ الدَّهْرَ كُلَّهُ و قُمْتَ اللَيْلَ كُلَّهُ ثُمّ قُتِلْتَ بَيْنَ الصَّفا و الْمَروَةَ لَما بَعَثَكَ اللّهُ الاّ مع هَواكَ بالِغا ما بَلَغَ، اِنْ فى جَنّةٍ فَفى جَنَّةٍ و إنْ فى نارٍ فَفى نارٍ. [بحارالانوار، ج 39، ص 395.]
حضرت على عليه السلام فرمود: هر كس مرا دوست بدارد، با من است. امّا اگر تو همه روزگار را روزه بدارى و تمام شب را به نماز ايستاده باشى، سپس بين صفا و مروه كشته شوى، خداوند تو را با آنچه دل تو با آن است بر مى انگيزد، اگر دلت در بهشت باشد، پس در بهشتى و اگر در آتش باشد، در آتشى.
عبادت و ولايت
۲۳ قالَ الصّادق عليه السلام: وَاللّهِ لَوْ اَنَّ رَجُلاً صامَ النَّهارَ وَ قامَ اللَّيْلَ ثُمَّ لَقِىَ اللّهُ بِغَيْرِ وِلايَتِنا لَلَقِيَهُ وَ هُوَ غَيرُ راضٍ اَوْ ساخِطٌ عَلَيْهِ. [بحار، ج 27، ص 190؛ تفسير عياشى، ج 2، ص 89.]
امام صادق عليه السلام فرمود: به خدا قسم اگر شخصى روز را روزه بگيرد و شب را به نماز ايستد، ولى بدون پذيرش ولايت ما از دنيا برود، در حالى از دنيا رفته كه خدا از او ناراضى و خشمگين است.
عبادت و ولايت
۲۴ عَنْ على بن الحسين عليهماالسلام: اِنَّ اللّهَ افْتَرَضَ خَمسا وَ لَمْ يَفْتَرِضْ الاّ حَسَنا جَميلاً: الصَّلاةَ وَالزَّكاةَ والْحَجَّ والصّيامَ و وِلايَتَنا اَهْلَ الْبَيتِ، فَعَمِلَ النّاسُ بِاَرْبَعٍ وَ اسْتَخَفُّوا بِالْخامِسَةِ، وَاللّهِ لا يَسْتَكْمِلُوا الاَْرْبَعَ حتّى يَسْتَكْمِلُوها بِالْخامِسَةِ. [بحارالأنوار، ج 23، ص 105.]
امام سجاد عليه السلام فرمود: خداوند پنج چيز را واجب كرد و نيست جز نيكويى و زيبايى. نماز و زكات و حج و روزه و ولايت ما اهل بيت. پس مردم به چهار تاى اوّل عمل كردند و پنجمى را كوچك شمردند، به خدا قسم چهار تاى اوّل نيز كامل نمى شود مگر همراه با ولايت ما.
امامت و عبادت
۲۵ قالَ الرضا عليه السلام: ... اِن الإمامَةَ اُسُّ الإسلامِ النّامى و فَرْعُهُ السّامى، بِالإمامِ تَمامُ الصَّلوةِ وَالزَّكاةِ و الصِّيامِ وَ الْحَجِّ وَالْجِهادِ و تَوْفيرِ الفَى ءِ و الصَّدَقاتِ و اُمَناء الحُدودِ وَ الْأحكامِ وَ مَنْعِ الثُغُورِ والأطرافِ. [بحارالأنوار، ج 25، ص 123؛ عيون اخبار الرضا، ص 130.]
امام رضا عليه السلام فرمود: امامت، پايه بالنده اسلام و شاخه بلند آن است، امام سبب درستى و كمال نماز و زكات و روزه و حج و جهاد و فزونى درآمدها و صدقات است، نگاهبان حدود و احكام الهى و نگهدارنده مرزها و اطراف بلاد اسلامى.
نماز و روزه بى‌ارزش
۲۶ قال اميرُالمؤمنين عليه السلام: كَمْ مِنْ صائِمٍ لَيْسَ مِنْ صيامِهِ الاّ الجُوعُ و الظَّمَأُ وَكْمُ مِن قائمٍ لَيسَ لَهُ من قيامِهِ الاّ السَهَرُ وَ العِناءُ. [نهج البلاغه، حكمت 145.]
امام على عليه السلام فرمود: چه بسا روزه دارى كه از روزه اش جز گرسنگى و تشنگى بهره اى ندارد و چه بسا شب زنده دارى كه از نمازش جز بيخوابى و سختى سودى نمى برد.
مكروهات الهى
۲۷ قال رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: سِتَّةٌ كَرِهَهَا اللّهُ لي فَكَرِهْتُها لِلْأئِمَةِ مِنْ وُلْدى و لِتَكْرَهُها الْأَئمةُ لِأتْباعِهِمْ: اَلْعَبَثُ فى الصَّلاةِ وَالْمَنُّ في الصَّدَقَةِ وَ الرَّفَثُ في الصِّيامِ والضِّحْكُ بَيْنَ القُبُورِ ... . [بحارالأنوار، ج 93.]
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: شش چيز است كه خداوند بر من مكروه گردانيد و من بر ائمه ى از فرزندان خود، مكروه گردانيدم، تا آنان بر پيروان خود مكروه دارند. كار بيهوده و شوخى در نماز، منّت در صدقه، دشنام در روزه و خنده در قبرستان و ... .
آفت نماز و روزه
۲۸ قالَ رسولُ اللّه صلي الله عليه و آله: مَنْ إغْتابَ مُسْلِما اَوْ مُسْلِمةً لَمْ يَقْبَلِ اللّهُ صَلاتَهُ وَ لا صِيامَهُ اَرْبَعينَ يَوْما وَ لَيْلَةً اِلاّ اَنْ يُغْفَرَ لَهُ صاحِبُهُ. [بحارالأنوار، ج 75، ص 258.]
پيامبر اكرم عليه السلام فرمود: هركس مرد يا زن مسلمانى را غيبت كند، خداوند تا چهل شبانه روز نماز و روزه هايش را قبول نخواهد كرد مگر آنكه غيبت شده، او را ببخشد.
نشانه‌هاى مؤمن
۲۹ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: يا علىُّ؛ لِلْمؤمنِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: الصَّلاةُ والزَّكاةُ وَ الصِّيامُ. [بحارالأنوار، ج 74، ص 53؛ مكارم الاخلاق، ص 500.]
رسول خدا صلي الله عليه و آلهبه اميرمؤمنان على عليه السلام فرمود: براى مؤمن سه نشانه است: اداى نماز، پرداخت زكات و انجام روزه.
نشانه‌هاى شيعيان
۳۰ قال الباقر عليه السلام: ما شيعَتُنا اِلاّ مَنْ اتَّقى اللّهَ و أطاعَهُ، و ما كانُوا يُعَرفُون الاّ بالتَّواضُعِ والتَّخَشُّعِ و أداءِ الأمانَةِ و كَثرةِ ذِكرِاللّهِ والصَّومِ و الصَّلاةِ والبرِّ بِالْوالِدَيْنِ و تَعهُّدِ الجيرانِ من الفُقَراءِ و ذَوى اَلْمَسْكَنَةِ والْغارِمينَ والإيتام، و صِدْقِ الْحَديثِ و تَلاوَةِ القُرآنِ و كَفِّ الألْسُنِ عَنِ النّاسِ الاّ مِنْ خيرٍ و كانُوا أُمَناءُ عشائِرِهم فى الأشياءِ. [بحارالأنوار، ج 75، ص 175؛ تحف العقول، ص 470.]
امام باقر عليه السلام فرمود: شيعه ما نيست مگر كسى كه تقواى الهى داشته باشد و از خدا اطاعت كند، شيعه ما شناخته نمى شود، جز با تواضع، افتادگى، امانتدارى، ذكر فراوان، روزه، نماز، نيكى به پدر و مادر، رسيدگى به همسايگان فقير و بينوا و بدهكار و يتيم، راستگويى و تلاوت قرآن، شيعه ما درباره ديگران جز خير چيزى نگويد و امين قبيله اش باشد.
ويژگيهاى شيعيان
۳۱ قالَ الصّادق عليه السلام: شيعَتُنا اَهلُ الْوَرَعِ وَالاْءجْتِهادِ وَ اَهْلُ الوَفاءِ وَالْأمانَةِ وَ اَهْلُ الزُّهْدِ وَ الْعِبادَةِ وَ اَصْحابُ الإحْدى وَ خَمْسينَ رَكْعَةً في الْيَوْمِ وَ اللَّيْلَةِ القائمونَ بِالْلَّيْلِ، الصّائِمُونَ بِالنّهارِ، يُزَكُّونَ اَمْوالَهُمْ وَ يَحُجُّونَ الْبَيْتَ وَ يَجْتَنِبُونَ كُلَّ مُحَرَّمٍ. [بحارالأنوار، ج 79، ص 292.]
امام صادق عليه السلام فرمود: پيروان ما، اهل ورع و تلاش، اهل وفا و امانت، اهل زهد و عبادتند. صاحبان پنجاه و يك ركعت نماز[ ـ 17 ركعت نماز واجب يوميّه و 23 ركعت نوافل آن و 11 ركعت نماز شب.] در شبانه روز. شبها به نماز مشغولند و روزها، روزه مى دارند زكات اموالشان را مى پردازند و حج خانه خدا را بجا مى آورند و از هر كار حرامى پرهيز مى كنند.
اخلاص در روزه و نماز
۳۲ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: مَنْ صامَ شَهرَ رَمضانَ ايمانا و إحْتِسابا غَفَراللّهُ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَنْ صَلّى لَيْلَةَ الْقَدْرِ ايمانا و إِحْتِسابا غَفَراللّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ. [بحار الأنوار، ج 93، ص 336؛ امالى طوسى، ج 1، ص 149.]
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: هركس ماه رمضان را با ايمان و توجه روزه بگيرد، خداوند گناهان گذشته او را مى آمرزد و نيز هر كس شب قدر را با ايمان و توجه نماز گزارد، خداوند گناهان گذشته او را مى آمرزد.
تعجيل در كار خير
۳۳ قال الصادق عليه السلام: اذا هَمَّ اَحَدُكُمْ بِخَيرٍ فَلا يُؤخِّرْهُ فَانَّ الْعَبْدَ رُبّما صَلَّى الصَّلاةَ وَ صامَ الصَّوْمَ فَيُقالُ لَهُ: إعْمَلْ ما شِئْتَ بَعْدَها فَقَدْ غُفِرَ لَكَ اَبَدا. [بحارالأنوار، ج 68، ص 217؛ مجالس مفيد، ص 128.]
امام صادق عليه السلام فرمود: هرگاه يكى از شما قصد كار خيرى داشت، تأخير نيندازد، چه بسا شخصى (بنده اى) كه نماز مى خواند و روزه مى گيرد، به او گفته مى شود هرچه مى خواهى انجام بده، چون براى هميشه آمرزيده شدى [چون اگر نماز و روزه انسان قبول شود، گناه نمى كند، پس مى توان به او گفت هر كارى مى خواهى انجام بده].
شادى مؤمن
۳۴ قالَ رسولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: يا علىُّ! ثَلاثُ فَرَحاتٍ لِلْمُؤمِنِ فِى الدُّنيا: لَقْىُ الاْءخوانِ وَ الإفْطارُ مِنَ الصِّيامِ وَ التَّهجُّدُ مِنْ آخِرِ الْلَيْلِ. [بحار الأنوار، ج 96، ص 248.]
پيامبر اسلام صلي الله عليه و آلهبه اميرمؤمنان عليه السلام فرمود: براى مؤمن در دنيا سه خوشحالى است: ديدار برادران، افطار روزه و عبادت و نماز آخر شب.
پاداش خوشرفتارى
۳۵ قالَ رسولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: اِنَّ الْعَبْدَ لَيَنالُ بِحُسْنِ خُلْقِهِ دَرَجَةَ الصّائِمِ الْقائِمِ. [بحارالأنوار، ج 68، ص 386؛ عيون اخبار الرضا، ج 2، ص 317.]
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: انسان با اخلاق نيكو به مرتبه روزه دار و نمازگزار مى رسد.
مناديان نماز و روزه
۳۶ عَنْ بلال، قالَ: سَمِعْتُ رَسول اللّه صلي الله عليه و آلهيَقولُ: اَلمُؤَذِّنُونَ أُمَناءُ الْمُؤْمِنُونَ عَلى صَلاتِهِمْ وَ صَوْمِهِمْ وَ لُحُومِهِمْ وَ دِمائِهِمْ، لا يَسأَلُونَ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ شَيئا اِلاّ اَعْطاهُمْ وَ لا يَشْفَعُونَ في شَى ءٍ إلاّ شُفَّعُوا. [وسائل الشيعه، ج 4، ص 619.]
بلال، مؤذن رسول خدا گويد: از ايشان شنيدم كه فرمود: امين مؤمنان بر نمازها و روزه ها و گوشت و خونشان مؤذنانند، مؤذنان چيزى از خدا نمى طلبند مگر آنكه خداوند به آنان خواهد داد و در چيزى شفاعت نخواهند كرد، مگر آنكه مورد پذيرش قرار خواهد گرفت.
نماز و روزه براى ميّت
۳۷ قال الصّادق عليه السلام: اِنَّ الصَّلاةَ والصَّوْمَ والصَّدَقَةَ والحَجَّ والْعُمْرَةَ وَ كلَّ عَملٍ صالحٍ يَنْفَعُ الميّتَ حتّى أنَّ المَيِّتَ لَيَكوُنَ في ضَيقٍ فيوسَّعُ عَلَيه، و يقال: اِنَّ هذا بِعَمَلِ اِبْنِكَ فُلانٍ و بِعَمَلِ اَخيكَ فُلانٍ.
امام صادق عليه السلام فرمود: همانا، نماز و روزه و صدقه و حج و عمره و هر كار نيكى، نفعش به ميّت مى رسد، حتى اگر در تنگنا باشد سبب گشايش خواهد شد، و به او گفته مى شود كه اين گشايش و راحتى به سبب كار خير فلان پسر يا فلان برادر دينى توست.
بهار مؤمنان
۳۸ قال رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: الشِّتاءُ رَبيعُ المؤمنِ، يَطولُ فيه لَيْلُهُ فيَستعينُ به على قيامِه و يَقصُرُ فيهِ نَهارُهُ فَيستعينُ به على صِيامِهِ. [وسائل الشيعه، ج 7، ص 302، ح 3.]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: زمستان، بهار مؤمن است. از شبهاى طولانيش براى شب زنده دارى و از روزهاى كوتاهش براى روزه دارى بهره مى گيرد.
دعاى شب سى‌ام رمضان
۳۹ دعاءُ لَيلةِ ثلاثين مَروىٌّ عَنِ النَّبىّ صلي الله عليه و آله: رَبَّنا فاتَنا الشَّهرُ المُبارَكُ الَّذى اَمَرْتَنا فيهِ بِالصِّيامِ وَ الْقِيامِ ولا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنّا، رَبَّنا فَاغْفِر لَنا ما تَقَدّمَ مِن ذُنُوبَنا و ما تَأخَّر ... . [بحارالأنوار، ج 95، ص 73.]
دعاى شب سى ام ماه رمضان كه از پيامبر صلي الله عليه و آله نقل شده است: پروردگار ما، ماه مباركى كه در آن ما را به روزه و نماز امر كرده اى، بر ما گذشت. اين رمضان را آخرين ماه رمضان عمر ما قرار مده، پروردگارا، گناهان گذشته و آينده ما را ببخشاى.
عيد نمازگزاران و روزه‌داران
۴۰ قال على عليه السلام: انّما هُوَ عيدٌ لِمَنْ قَبِلَ اللّهُ صيامَهَ و شَكَرَ قِيامَهَ، و كُلُّ يَوْمٍ لا يُعْصَى اللّهُ فِيهِ فُهُوَ عِيدٌ. [نهج البلاغه، حكمت 428]
حضرت على عليه السلام در يكى از روزهاى عيد فرمود: امروز براى كسانى كه خداوند نماز و روزه هايشان را پذيرفته باشد عيداست و هر روزى كه درآن معصيت خدا نشود عيد است.
