مقدمه
«نگين قم»
شهرها انگشترند و«قم» نگين ـ ـ ـ ـ ـ ـ قم، هماره حجّتِ روى زمين
تربت قم قبله عشق و وفاست ـ ـ ـ ـ ـ ـ شهرعلم وشهرايمان وصفاست
مرقد معصومه چشم شهر ما ـ ـ ـ ـ ـ ـ مِهر او جانهاى ما را كهربا
در حريمش مرغِ دل پر مى زند ـ ـ ـ ـ ـ ـ هر گرفتار آمده، در مى زند
اين حرم باشد ملائك را مطاف ـ ـ ـ ـ ـ ـ زائران را ارمغان،عشق وعفاف
«حوزه قم» هالِه اى بر گِرد آن ـ ـ ـ ـ ـ ـ فقه و احكام خدا را مرزبان
قم هميشه رفته راه مستقيم ـ ـ ـ ـ ـ ـ بوده در مهد هدايتها مقيم
شهرخون،شهرشرف،شهرجهاد ـ ـ ـ ـ ـ ـ شهر فقه وحوزه، علم واجتهاد
هر كجا را هرچه سيرت داده اند ـ ـ ـ ـ ـ ـ اهل قم را هم بصيرت داده اند
نقطه قاف قيامند اهل قم ـ ـ ـ ـ ـ ـ برقِ تيغِ بى نيامند اهل قم
اهل قم از ياورانِ «قائم»اند ـ ـ ـ ـ ـ ـ در قيام و پيشتازى دائمند
شعر از حجه الاسلام والمسلمين جوادمحدثى
«قم»، همچون گوهرى در مجموعه نفيس شهرهاى مقدس و مذهبى مى درخشد.
شهرى است، با جلوه اى از فضيلت و فقاهت و ولايت. و با نشانى از جهاد و شهامت و شهادت.
شهر پاكى و نجابت و تشيّع است، كه داغ عشق و محبّت اهل بيت عليهم السلام را قرنها در سينه نهان داشته و با آن مأنوس بوده است.
شهرى است كه زيارتش روح را صفا مى بخشد و حوزه اش عقل و انديشه را بارور مى سازد و سابقه اش، يادآور مكتب ناب پيامبر و اهل بيت اوست.
شهرى كه در طول صدها سال نام آن بر سر زبانها بوده و هست و خواهد بود.
شهرى كه حدّاقل از زمان عروج آخرين پيامبر عظيم الشأن به آسمان، مورد توجّه پيامبر صلي الله عليه و آلهو خاندان او بود، آرى همان شهرى كه به قول اميرالمؤمنين عليه السلامسالمترين شهر در بين شهرهاست، شهرى كه در پذيرش ولايت على عليه السلام و فرزندان او پيش قدم شد، و افتخارات بى شمارى را براى خود كسب كرد.
شهرى كه زكريا بن آدم ها، اشعريها، عِمرانها، صدوقها، على بن بابويه ها، ملاصدراها، حائريها، و بروجرديها و خلاصه امام خمينى را در دامن خود تربيت كرد.
شهرى كه مسجد صاحب الزمان عليه السلام يعنى جمكران دارد و هر هفته هزاران عاشق و دلباخته از سرتاسر كشور براى اظهار ارادت به ساحت مقدس حضرت مهدى عليه السلام به آنجا مى آيند.
و بالاخره شهرى كه حضرت معصومه عليهاالسلام و حوزه علميّه را در خود دارد. حوزه اى كه با توجه حضرت حجة بن الحسن العسكرى عليه السلامو با دست تواناى مرحوم آيه اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حائرى يزدى در سال ۱۳۰۱ هجرى قمرى تأسيس گرديد و توانست مردانى را در خود پرورش دهد كه بتوانند اسلام ناب محمدى صلي الله عليه و آله را بعد از گذشت دهها قرن دوباره احيا كنند و پرچم آن را در سرتاسر جهان به اهتزاز درآورند، و انقلابى اسلامى بپا كنند كه با ريشه كن كردن حكومت دوهزار و پانصد ساله ستمشاهى حكومت اسلام ناب را به نمايش بگذارند.
آرى همين شهرى كه علاوه بر حوزه علميه، حضرت معصومه عليهاالسلام دختر امام موسى بن جعفر عليهماالسلامو خواهر امام هشتم عليه السلام را در بردارد. بانويى كه در روز اوّل ماه ذى القعده سال ۱۷۳ هجرى [ مستدرك سفينة البحار، ج 8، ص257.] قمرى در خانه امام هفتم شيعيان جهان بدنيا آمد و در دامن پرمهر و محبت مادر و سايه پدر تربيت يافت و در سن بيست و هشت سالگى يعنى در سال ۲۰۱ هجرى قمرى (پس از تبعيد برادر بزرگوارش حضرت امام رضا عليه السلام در سال دويست قمرى توسط مأمون عباسى از مدينه به خراسان)، به ايران آمد، وقتى حضرت معصومه عليهاالسلام به شهرستان ساوه رسيد مريض شد. آنگاه از فاصله بين ساوه و قم سؤال كرد و سپس آن بانوى آينده نگر احتمالاً با اطلاعاتى كه از طريق اجداد خود بدست آورده بود و مى دانست در آينده نياز به مركز و محورى براى اين سرزمين پيش مى آيد محوريتى كه آرامگاه او مركز آن خواهد بود لذا دستور داد او را به قم بياورند، در اين هنگام خاندان سعد از جريان مطلع شدند و به استقبال رفتند و از او دعوت كردند تا به منزل آنها وارد شود. موسى بن خزرج زمام شتر وى را گرفت و به خانه خودش برد. همان جايى كه اكنون نيز محراب و محل نماز آن حضرت در آن وجود دارد و مدرسه علميه (ستيه) در آن محل ساخته شده است. او پس از شانزده روز بيمارى در روز دوازدهم ربيع الثانى سال ۲۰۱ دارفانى را وداع كرد.
[ همان مدرك.]
مرحوم محدث قمى در سفينة البحار نقل مى كند: زمانى كه حضرت فاطمه معصومه عليهاالسلام وفات يافت و او را غسل دادند و كفن كردند خاندان سعد اختلاف كردند كه چه كسى او را در قبر بگذارد كه در اين هنگام دو سوار از راه رسيدند و نزديك جنازه حضرت معصومه شده و از اسب فرود آمدند و بر بدن مطهرش نماز گزاردند و در سرداب رفته و آن بانو را دفن كردند و سپس از قبر بيرون آمده و سوار شدند و رفتند و معلوم نشد كه آنها كه بودند.
[ يكى از نويسندگاان معاصر احتمال داده كه آن دو سوار امام هفتم و امام هشتم عليهماالسلام باشند. و سپس گفته: اين دلالت بر نهايت جلالت قدر آن بانو دارد. زيرا امام است كه جز امام ديگرى او را دفن نمى كند. «حضرت معصومه و قم»، نوشته محمد حكيمى، ص 46.] اينك اين شما و چهل درّ گرانبها از خاندان عصمت و طهارت در عظمت و فضيلت و ينده او مردم قم و ارزش زيارت آن بانوى پاك. به اميد تحقق آرمانها و گفتار معصومان عليهم السلام و گسترش و نشر اسلام ناب محمدى صلي الله عليه و آله از اين شهر به سرتاسر جهان.
فصل اوّل:
جـايگـاه و فضايـل قــم
قـم، پناهگاه فاطميان
۱ قَالَ الصّادِقُ عليه السلام: اِذا أَصابَتْكُمْ بَلِيَّةٌ وَ عِناءٌ فَعَلَيْكُمْ بِقُم، فَاِنَّهُ مَأْوَى الفاطِميينَ… [ بحارالانوار، 60/215]
امام صادق عليه السلام فرمود: زمانى كه رنج و زحمت و گرفتارى به شما رو آورد، به قم روى آوريد، زيرا قم پناهگاه فاطميها و محل آسايش مؤمنان است.
سالمترين شهرها
۲ سُئِلَ أَميرُالمُؤْمِنينَ عليه السلام : عَنْ أَسْلَمِ الْمُدُنِ وَ خَيْرِ المَواضِعِ عِنْدَ نُزُولِ الْفِتَنِ وَ ظُهُورِ السَّيْفِ، فَقالَ: أَسْلَمُ الْمَواضِعِ يَوْمَئذِ أَرْضُ الْجَبَلِ، فَاِذا اضْطَرَبَتْ خُراسانُ وَ وَقَعَتِ الْحَرْبُ بَيْنَ أَهْلِ جُرْجان وَ طَبَرِسْتان وَ خَرِبَتْ سَجِسْتانُ فَأسْلَمُ المَواضِعِ يَوْمَئِـذٍ قَصَبَـةُ قُـم. [ بحارالانوار: 60/217]
از اميرالمؤمنين عليه السلام سؤال شد : سالمترين شهرها و بهترين مكانها هنگام نازل شدن فتنه و آشكار شدن شمشيرها كجاست؟ امام عليه السلامفرمود: سالمترين جاها در آن روز زمين جَبَل است، پس زمانى كه خراسان مضطرب شود، و بين مردم گرگان و طبرستان جنگ رخ دهد، و سجستان خراب شود پس سالمترين مكان در آن روز شهر قم است.
آشيانه آل‌محمـد صلى‌الله‌عليه‌و‌آله
۳ عَنْ أَبِى الحَسَنِ الاَوَّلِ عليه السلامقالَ: قُم عُشُّ آلِ مُحَمَّدٍ وَ مَأوى شيعَتِهِمْ، وَلكنْ سَيَهْلِكُ جَماعَةٌ مِنْ شَبابِهِمْ بِمَعْصِيَةِ آبائِهِمْ وَ الاِْسْتِخفافِ وَالسُّخْريَّةِ بِكُبَرائِهِمْ وَ مَشايِخِهِمْ وَ مَعَ ذلِكَ يَدَفَعُ اللّه ُ عَنْهُمْ شَرَّ الاَعادِى وَ كُلَّ سُوءٍ. [ بحارالانوار: 60/217]
امام هفتم عليه السلام فرمود: قم آشيانه آل محمد صلي الله عليه و آله و پناهگاه شيعيان آنهاست، ولى بزودى گروهى از جوانان آنان بخاطر نافرمانى پـدرانشان و سبك شمردن و مسخره كردن بزرگان و كهنسالان نابود مى شوند، ولى با همه اينها خـداوند شرّ دشمنان و هـرگونه بـدى را از آنان دفـع مى كند.
شهرهاى برگزيده
۴ عَنْ أَبى عَبْدِ اللّه ِ عليه السلام قالَ: اِنَّ اللّه َ اخْتارَ مِنْ جَميعِ البِلادِ كُوفَـةَ وَ قـُـم وَ تِفْليـسَ. [ بحارالانوار، 60 /214]
امام صادق عليه السلام فرمود: خـداوند از ميان همـه شهـرها كوفه، قم و تفليس [ شهرى در اتحادجماهيرشوروى، پايتخت گرجستان، اين شهر مدتها جزو ايران بوده است. (فرهنگ معين)] را برگزيده است.
مركز شيعه
۵ سُئِلَ أَبُو عَبْدِاللّه ِ عليه السلام: أَيْنَ بِـلادُ الْجَبَلِ؟ فَاِنّا قَدرُوِينا أَنَّهُ اِذا رَدَّ اِلَيْكُمُ الاَْمْرَ يَخْسِفُ بِبَعْضِها. فقالَ: اِنَّ فيها مَوضِعا يُقالُ لَهُ «بَحْر» وَ يُسَّمى بِقُم وَ هُوَ مَعْـدَنُ شيعَـتِنا. [ بحارالانوار: 60/212]
از امام صادق عليه السلام سؤال شد: شهرهاى جبل كجاست؟ براى ما نقل شده زمانى كه حكومت به شما برگردد قسمتى از آن از بين مى رود. امام فرمود: در آن جبل مكانى است كه به آن «بحر» گفته مى شود و آن قسمت «قم» ناميده مى شود. آنجا مركز شيعيان ماست.
قـم وپذيرش ولايت اهل‌بيت عليهم‌السلام
۶ عَنْ أَنَسِ بْنِ مالِكِ قالَ : كُنْتُ ذاتَ يَوْمٍ جالِسا عِنْدَ النَبىِّ صلي الله عليه و آلهاِذْ دَخَلَ عَلَيْهِ عَلىُّ بْنُ أَبى طالِبٍ عليه السلامفَقال صلي الله عليه و آلهاِلَىَّ يا أَبَالْحَسَنِ، ثُمَّ اعْتَنَقَهُ وَ قَبَّلَ بَيْنَ عَيْنَيْهِ وَ قالَ: يا عَلىُّ اِنَّ اللّه َ عَزَّ اسْمُهُ عَرَضَ وَلايَتَكَ عَلَى السَماواتِ، فَسَبَقَتْ اِلَيْهَا السَّماءُ السّابِعَةُ فَزَيّنَها بِالْعَرْشِ، ثُمَّ سَبَقَتْ اِلَيْهَا السَّماءُ الرابِعَةُ فَزَيَّنَها بِالْبَيْتِ الْمَعْمُورِ، ثُمَّ سَبَقَتْ اِلَيْها السَّماءُ الدُّنيا فَزَّيَنَها بِالكَواكِبِ، ثُمَّ عَرَضَها عَلَى الاَرضينَ فَسَبَقَتْ اِلَيْها مَكَّةُ فَزيَّنَها بالْكَعْبَةِ، ثُمَّ سَبَقَتْ اِلَيهَا الْمَدينَةُ فَزَيَّنَهابى، ثُمَّ سَبَقَتْ اِلَيْهَا الْكُوفَةُ فَزَيَّنَهابِكَ، ثُمَّ سَبَقَتْ اِلَيْها قُمَّ فَزَّينَها بِالْعَرَبِ وَ فَتَح اِلَيْهِ بابا مِنْ أَبْوابِ الجَنَّةِ. [ بحار الانوار: 60/212]
انس بن مالك مى گويد: روزى خدمت پيامبر صلي الله عليه و آلهنشسته بودم كه حضرت امير عليه السلاموارد شد، پيامبر صلي الله عليه و آله به ايشان فرمود: جلو بيا، بعد او را در آغوش گرفت و ميان دو چشم او را بوسيد و فرمود: اى على! خداوند ولايت تو را بر آسمانها عرضه كرد، آسمان هفتم براى پذيرش ولايت تو سبقت گرفت، پس خداوند آن را به عرش زينت بخشيد، سپس آسمان چهارم پيشى گرفت، و خداوند آن را با «بيت المعمور» زينت بخشيد، بعد آسمان دنيا سبقت گرفت، خداوند آن را به ستارگان آذين كرد، سپس ولايت تو را به زمينها عرضه كرد، پس مكه براى پذيرش آن پيشى گرفت و خداوند آن را با كعبه زينت بخشيد، بعد مدينه سبقت گرفت، خداوند آن را بواسطه من زينت بخشيد، بعد از آن كوفه پيشى گرفت و خدا آن را بواسطه تو زينت داد بعد قم براى پذيرش ولايت تو پيش قدم شد و خداوند آن را بواسطه عرب (اشعريها) زينت بخشيد و دربى از دربهاى بهشت را بسوى آن باز كرد.
مـردم قـم همراه مهدى عليه‌السلام
۷ عَنْ عَفّانِ البَصْرِىّ : عَنْ أَبى عَبْدِ اللّه ِ عليه السلام قالَ لى: أَتَدْرى لِمَ سُمِّىَ قُم؟ قُلْتُ: أَللّه ُ وَ رَسُولُهُ وَ أَنْتَ أَعْلَمُ. قالَ: اِنَّما سُمِىَّ قُم لاَِنَّ أَهْلَهُ يَجْتَمِعُونَ مَعَ قائِمِ آلِ مُحمَّدٍ صَلَواتُ اللّه ِ عَلَيهِ وَ يَقُومُونَ مَعَهُ وَ يَسْتَقيمُونَ عَلَيْهِ وَيَنْصُرُونَهُ. [ بحارالانوار: 60/216]
عفّان بصرى مى گويد: امام صادق عليه السلام به من فرمود: مى دانى چرا قم ناميده شد؟ گفتم: خدا و پيامبرش و شما آگاهتريد. فرمود: قم ناميده شد چون اهل آن با قائم آل محمد عليه السلامهمراه مى شوند و با او قيام مى كنند و او را يارى مى كنند و استوار خواهند بود.
فصل دوّم:
مردم قــم
ياران اهل‌بيت عليهم‌السلام
۸ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: اَهْلُ خُرسانَ أَعْلامُنا، وَ أَهْلُ قُم أَنْصارُنا، وَ أَهْلُ كُوفِةِ أَوْتادُنا، وَ أَهْلُ هَذا السَّوادُ مِنّا وَ نَحْنُ مِنْهُمْ. [ بحارالانوار: 60/214]
امام صادق عليه السلام فرمود: مردم خراسـان نشانه هاى ما هستـند، و مـردم قــم يـاران ما، و مردم كوفه مايه اسـتوارى ما، و اهـل اين كوفه از ما هستـند و ما هم از آنها هستيم.
درود بر مردم قم
۹ عَنْ أَميرِالْمُؤْمِنينَ عليه السلامأَنَّهُ قالَ: صَلَواتُ اللّه ِ عَلى أَهْلِ قُم، وَ رَحْمَهُ اللّه ِ عَلى أَهْلِ قُم، سَقَى اللّه ُ بِلادَهُمُ الغَـيْثَ. [ بحارالانوار: 60/228]
على عليه السلام فرمود: درود خدا بر مردم قم، رحمت و لطف خداوند بر آنها باد، خداوند شهرهاى آنان را از باران سيراب نمايد.
مردم قـم و امام هفتم عليه‌السلام
۱۰ عَنْ صَفْوانِ بْنِ يَحْيى : بَيّاعِ السّابِرىّ قالَ: كُنْتُ يَوْما عِنْدَ أَبِى الْحَسَنِ عليه السلامفَجَرى ذِكْرُ قُم وَ أَهْلِهِ وَمَيْلِهِمْ اِلىَ الْمَهدىِّ عليه السلامفَتَرَحَّمَ عَلَيهِمْ وَ قالَ: رَضِىَ اللّه ُ عَـنْهـُم. [ بحار الانوار 60/216]
صفوان بن يحيى مى گويد: روزى خدمت امام هفتم عليه السلامبودم، نام قم و مردم قم و تمايل آنها به حضرت مهدى عليه السلامبه ميان آمد، امام عليه السلام نسبت به آنان اظهار لطف و مهربانى كرد و فرمود: خداوند از آنان خشنود گردد.
آفرين بر اهل قم
۱۱ عَنْ أَبِى الحَسَنِ الرِّضا عليه السلامقالَ: اِنَّ لِلْجَنَّةِ ثَمانِيَةَ أَبْوابٍ، وَ لاَِهْلِ قُم واحِدٌ مِنْها، فَطُوبى لَهُمْ، ثُمَّ طُوبى لَهُمْ ثُمَّ طُوبى لَهُمْ. [ بحارالانوار: 60/215]
امام رضا عليه السلام فرمود: بهشت داراى هشت در است، يكى از آنها براى قمّى هاست، پس خوشا به حالشان و آفرين بر آنان و آفرين بر آنان.
مرحبا به مردم قم
۱۲ رُوِىَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَهْلِ الْرَّىْ : أَنَّهُمْ دَخَلُوا عَلى أَبى عَبْدِ اللّه ِ عليه السلاموَ قالُوا: نَحْنُ مِنْ أَهْلِ الْرَّىْ. فَقالَ: مَرْحَبا بِاِخْوانِنا مِنْ أَهْلِ قُم! فَقالُوا: نَحْنٌ مِنْ أَهْلِ الْرَّىْ فَأَعادَ الْكَلامُ، قالُوا ذلِكَ مِرارا وَ أَجابَهُمْ بِهِ أَوَّلاً. [ بحارالانوار: 60/216]
از گروهى از اهل شهر رى نقل شده كه: خدمت امام صادق عليه السلام رسيدند و گفتند ما از اهل رى هستيم. فرمود: مرحبا به برادران ما از اهل قم! آنها گفتند ما اهل رى هستيم. امام عليه السلام همان جمله را تكرار كرد. آنها چند بار آن جمله را تكرار كردند، امام عليه السلامهمان جمله اوّل را پاسخ داد.
سلام بر مردم قم
۱۳ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: سَلامُ اللّه ِ عَلى أَهْلِ قُم. يَسْقِى اللّه ُ بِلادَهُمُ الغَيْثَ، وَ يُنَزِّلُ اللّه ُ عَلَيْهِمُ الْبَرَكاتِ، وَ يُبَـدِّلُ اللّه ُ سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ، هُمْ أَهْلُ رُكُوعٍ وَ سُجُودٍ وَ قيامٍ وَ قُعُودٍ، هُمُ الْفُقَـهاءُ الْعُـلَماءُ، هُمْ أَهْلُ الدِرايَةِ وَ الرِوايَةِ وَ حُسْنِ الْعِبادَةِ. [ بحارالانوار: 60/217]
امام صادق عليه السلام فرمود: سلام بر مردم قم، خداوند شهرهاى آنان را با باران سيراب مى كند، و بركتها را بر آنان نازل مى كند، و بديهاى آنان را به خوبى ها تبديل مى كند، آنها اهل ركوع و سجود و قيام و قعود هستند. آنان فقيه و دانشمند هستند. آنان اهل درك حقايق و روايت و عبادت نيكو هستند.
برترى مردم قم
۱۴ قالَ أَبُوالْحَسَنِ عليه السلام: اِنَّ لِلْجَنَّةِ ثَمانِيَةَ أَبْوابٍ وَ واحِدٍ مِنْها لاَِهْلِ قُم، وَ هُمْ خِيارُ شيعَتِـنا مِنْ بَيْنِ سائِرِ البِلادِ، خَمَّرَاللّه ُ تَعالى وَلايَتَنا فىطينَتِهِمْ. [ بحارالانوار: 60/216]
امام هفتم عليه السلام فرمود: بهشت داراى هشت درب است ويكى از آنها براى مردم قم است، و آنان در ميان مردم ساير شهرهابهترين شيعيان ما هستند، خداوند ولايت ما را در طينت آنان قرار داد.
مردم پيكارجو
۱۵ رَوى بَعْضُ أَصْحابِنا قالَ : كُنْتُ عِنْدَ أَبى عَبْدِاللّه ِ عليه السلام جالِسا اِذْ قَرَأَ هذِهِ الاْيَةَ «فَإذا جاءَ وَعْدُ أُوليهُما بَعَثْنا عَلَيْهِمْ عِبادا لَنا أُوْلى بَأسٍ شَديدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّيارِ وَ كانَ وَعْدا مَفْعُولاً». فَقُلْنا: جُعِلْنا فِداكَ، مَنْ هؤُلاءِ؟ فَقالَ ثَلاثَ مَرّاتٍ: هـُمْ وَاللّه ِ أَهْلُ قُم. [ بحارالانوار: 60/216]
يكى از اصحاب نقل كرده است: خدمت امام صادق عليه السلامنشسته بودم. امام عليه السلام اين آيه را خواند: «فَإذا جاءَ وَعْدُ اُوليهُما...» اسراء/۵. يعنى هنگامى كه نخستين وعده فرا رسد مردانى پيكارجو را بر شما (بنى اسرائيل) مى فرستيم (تا سخت شما را در هم كوبند حتى براى بدست آوردن مجرمان) خانه ها را جستجو مى كنند، و اين وعده اى است قطعى. پس ما گفتيم: فداى شما شويم اينها چه كسانى هستند؟ امام سه بار فرمود: بخدا قسم آنان مردم قم هستند.
تـربت قـم ومـردم آن
۱۶ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: تُرْبَةُ قُم مُقَدَّسَةٌ، وَ أَهْلُها مِنّا وَ نَحْنُ مِنْهُمْ لايُريدُهُمْ جَبّارٌ بِسُوءٍ اِلاّ عُجِّلَتْ عُقُوبَتُهُ مالَمْ يَخُونُوا اِخْوانَهُمْ فَاِذا فَعَلُوا ذلِكَ سَلَّطَ اللّه ُ عَلَيْهِمْ جَبابِرَةَ سُوءٍ!. أَما اِنُّهمْ أَنْصارُ قائِمِنا وَ دُعاةُ حَقِّنا، ثُم رَفَعَ رَأْسَهُ اِلَى السَّماءِ وَقالَ: أَللّهُمَّ اعْصِمْهُمْ مِنْ كُلِّ فِتْنَةٍ وَ نَجِّهِمْ مِنْ كُلِّ هَلَكَةٍ. [ بحارالانوار: 60/219]
امام صادق عليه السلام فرمود: تربت قم مقدّس است و مردم قم از مايند و ما هم از آنانيم، هيچ ستمگرى قصد بد به اهل قم نمى كند مگر اينكه عذاب او جلو مى افتد تا وقتى كه مردم به برادران خود خيانت نكنند، ولى وقتى كه خيانت كنند خداوند ستمگران را بر آنان مسلّط مى كند. آنان ياران قائم ما و دعوتگران حق ما هستند، سپس امام سرش را بطرف آسمان بلند كرد و فرمود: خدايا آنان را از هرفتنه اى مصون بدار و از نابودى نجات بخش.
اهل قم و زيارت امام رضا عليه‌السلام
۱۷ عَنْ عَبْدِ العَظيمِ بْنِ عَبْدِاللّه ِ الْحَسنىّ قالَ : عَلىُّ بْنُ مُحَمَّدٍ الْعَسْكَرىّ عليه السلاميَقُولُ: اَهْلُ قُم وَأَهْلُ آبَةِ مَغْفُورٌ لَهُمْ لِزيارَتِهِمْ لِجَدّى عَلىِّ بْنِ مُوسَى الرِّضا عليه السلامبِطُوسٍ ألا وَمَنْ زارَهُ فَاَصابَهُ فىطَريقِهِ قَطْرَةٌ مِنَ السَّماءِ حَرَّمَ اللّه ُ جَسَدَهُ عَلَى النّارِ. [ بحارالانوار: 60/231]
حضرت عبدالعظيم مى گويد: از امام عسكرى عليه السلامشنيدم كه مى فرمود: مردم «قم» و «آبه» [«آبه» روستايى است بين شهر قم و ساوه.] آمرزيده اند زيرا آنان جدّم امام رضا عليه السلام را در شهر طوس زيارت مى كنند، آگاه باشيد هر كسى او را زيارت كند، و در مسير راه قطره بارانى به او برسد، خداوند بدن او را بر آتش حرام مى كند.
لطف پروردگار به اهل قـم
۱۸ قالَ الصادِقُ عليه السلام: مَحْشَرُ النّاسِ كُلُّهُمْ اِلى بَيْتِ الْمُقَدَّسِ اِلاّبُقْعَةٌ بِأَرْضِ الْجَبَلِ يُقالُ لَها قُم، فَاِنَّهُّمْ يُحاسَبُونَ فىحُفَرِهِمْ وَ يُحْشَرُونَ مِنْ حُفَرِهِمْ اِلَى الْجَنَّةِ ثُمَ قالَ: أَهْلُ قُم مَغْفُورٌ لَهُمْ. [ بحارالانوار:60/218]
امام صادق عليه السلام فرمود: محلّ حشر تمام مردم بطرف بيت المقدس است مگرمكانى در سرزمين جبل كه به آن قم گفته مى شود، آنان در همان قبر خودشان محاسبه مى شوند و از همانجا به طرف بهشت مى روند، سپس فرمود: مردم قم آمرزيده شده اند.
دفع گرفتارى از قم
۱۹ قالَ الرِّضا عليه السلام لِزَكَريَّا ابْنَ آدَمَ بْنِ عَبْدِاللّه ِ بنِ سَعْدِ الاَشْعَرىّ: اِنَّ اللّه َ يَدْفَعُ البَلاءَ بِكَ عَنْ أَهْلِ قُم كَما يَدْفَعُ البَلاءَ عَنْ أَهْلِ بَغْدادَ بِقَبْرِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عليهماالسلام. [ بحارالانوار: 60/220]
امام رضا عليه السلام به زكريابن آدم اشعرى فرمود: خداوند گرفتاريها را بواسطه تو از مردم قم برطرف مى كند، همانطوركه بواسطه قبرامام هفتم ازمردم بغداد برطرف مى كند.
مدافعان دين
۲۰ رُوِىَ عَنِ الأئِمَةِ: لَوْلاَ القُميُّونَ لَضاعَ الدّينُ [ سفينة البحار: 2/446]
از ائمه عليهم السلام نقل شده كه فرمودند: اگر مردم قم نبودند، دين تباه مى شد.
نامه امام حسن عسكرى عليه‌السلام به اهل قم
۲۱ كَتَبَ أَبُو مُحَمَّدٍ عليه السلام اِلى أَهْلِ قُم وَ آبَةَ: اِنَّ اللّه َ تَعالى بِجُودِهِ وَ رَأْفِتِهِ قَدْ مَنَّ عَلى عَبادِهِ بِنَبِيِّهِ مُحَمَّدٍ صلي الله عليه و آلهبَشيرا وَ نَذيرا وَ وَفَّقَكُمْ لِقَبُولِ دينِهِ وَ أَكْرَمَكُمْ بِهِدايَتِهِ وَ غَرَسَ فى قُلُوبِ أَسْلافِكُمْ الماضينَ رَحْمَةُ اللّه ِ عَلَيْهِمْ. [ سفينة البحار: 2/448]
امام عسكرى عليه السلام به مردم قم و آبه نوشت: خداوند از روى مهربانى و بذل و كرمش بر بندگان خود منّت گذارد و پيامبرى همانند محمّد كه درود خدا بر او باد بعنوان بشارت دهنده و بيم دهنده فرستاد، و شما (مردم قم) را براى پذيرش دينش موفّق كرد، و با راهنمايى هايش به شما كرامت و عزّت بخشيد، و در دلهاى گذشتگان شما (كه رحمت خدا شامل حال آنان باد) هدايت را كاشت.
شيعيان حقيقى
۲۲ عَنْ أَبِى الصَّلْتِ الْهِرَوى قالَ: كُنْتُ عِنْدَ الرِّضا عليه السلام فَدَخَلَ عَلَيْهِ قَوْمٌ مِنْ أَهْلِ قُم فَسَّلِّمُوا عَلَيْهِ فَرَدَّ عَلَيْهِمْ وَقَرَّبَهُمُ ثُمَّ قالَ لَهـُمْ: مَـرْحَبَا بِكُمْ وَ أَهـْلاً! فَاَنْتُمْ شيعَتُنا حَقـّاَ. [ بحارالانوار: 60/231]
ابا صلت مى گويد: خدمت امام رضا عليه السلام بودم، گروهى از اهل قم بر ايشان وارد شدند، به امام سلام كردند. امام عليه السلام پاسخ داد و آنان را نزد خود خواند. سپس فرمود: مرحبا بر شما، خوش آمديد! شما شيعيان راستين ما هستيد.
مردم قم و اهل كوفـه
۲۳ قالَ أَبُوعَبْدِاللّه ِ عليه السلام: اِنَّ اللّه َ احْتَجَّ بِالْكُوفَةِ عَلى سائِرِ الْبِلادِ وَ بِالْمُؤمِنينَ مِنْ أَهْلِها عَلَى غَيْرِهِمْ مِنْ أَهْلِ الْبِلادِ وَ احْتَجَّ بِبَلْدَةِ قُم عَلى سائِرِ الْبِلادِ، وَبِاَهْلِها عَلى جَميعِ أَهْلِ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ مِنَ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ وَلَمْ يَدَعِ اللّه ُ قُم وَأَهْلَها مُسْتَضْعَفا بَلْ وَفَّقَهُمْ وَاَيَّدَهُمْ. [ بحارالانوار: 60/213]
امام صادق عليه السلام فرمود: خدا به كوفه بر ساير شهرها احتجاج كرده و به مؤمنان آنجا در مقابل مردم ساير شهرها احتجاج مى كند، و بواسطه شهر قم به ساير شهرها هم احتجاج مى كند و به مردم قم به تمام مردم مشرق و مغرب از جنّ و انس محاجّه مى كند، خداوند قم و مردم آن را رها نكرده تا مستضعف (فكرى و فرهنگى) شوند بلكه آنان را موفّق و تأييد كرده است.
قم و ستمگران
۲۴ عَنْ حَمّادِ النابِ قالَ: كُنّا عِنْدَ أَبى عَبْدِ اللّه ِ عليه السلام وَنَحْنُ جَماعَةٌ اِذْ دَخَلَ عَلَيْهِ عِمْرانُ بْنُ عَبْدِاللّه ِ القُمّى فَسَأَلَهُ وَ بَرَّه وَ بَشَّهُ، فَلَمّا أَنْ قامَ قُلْتُ لاَِبى عَبْدِاللّه ِ عليه السلام. مَنْ هذَا الَّذى بَرَرْتَ بِهِ هذَالبِّرَ فَقالَ: مِنْ أَهْلِ البَيْتِ النُجَباءِ ـ يَعْنى أَهْلَ قُم ـ ما اَرادَهُمْ جَبّارٌ مِنَ الجَبابِرَةِ اِلاّ قَصَمَهُ اللّه ُ. [ بحارالانوار: 60/211]
حماد ناب گفت: گروهى خدمت امام صادق عليه السلامبوديم كه عمران بن عبداللّه قمى وارد شد، امام عليه السلاماز حالش سؤال كرد و نسبت به او نيكى و خوشرويى كرد، وقتى برخاست و رفت به امام عرض كردم: اينكه به او اين چنين خوبى كردى چه كسى بود؟ فرمود: از اهل قم بود، هيچ ستمگرى قصد بدى به آنها نمى كند جز اينكه خداوند او را مى شكند.
آمرزش مردم قم
۲۵ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِلاَْشْعَريّيِنَ صَغيرِهُمْ وَكَبيرِهُمْ. [ بحارالانوار: 60/220]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: خدايا اشعرى ها را از كوچك و بزرگ بيامرز.
(آن زمان اكثر مردم قم را طائفه اشعريها تشكيل مى دادند).
قصد سوء به قم و مـردم آن
۲۶ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: وَ ما أَرادَ أَحَدٌ بِقُم وَ أَهْلِهِ سُوءا اِلاّ أَذَّلَهُ اللّه ُ وَ أَبْعَدَهُ مِنْ رَحْمَتِهِ. [ بحارالانوار: 60/215]
امام صادق عليه السلام فرمود: هيچ كس به قم و مردم قم قصد بدى نمى كند جز اينكه خداوند او را خوار و ذليل مى كند و او را از رحـمت خـود بدور مى كند.
ستمگر در قم
۲۷ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: اِنَّ لَعَلى قُم مَلَكا رَفْرَفَ عَلَيْها بِجَناحَيْهِ لا يُريدُها جَبّارٌ بِسُوءٍ اِلاّ أَذابَهُ اللّه ُ كَذَوْبِ الْمِلْحِ فِى الْماءِ. [ بحارالانوار: 60/217]
امام صادق عليه السلام فرمود: براى قم فرشته اى است كه بالهايش را بر آن گسترده است، هيچ ستمگرى قصد بد به قم نمى كند مگر اينكه خداوند او را ذوب مى كند همانند ذوب شدن نمك در آب.
فصل سوّم:
آينـده قـم
آينده قـم
۲۸ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: فى قُم شيعَتُن اوَ مَوالينا، وَتَكْثُرُ فيهَا الْعِمارَةُ، وَ يَقْصُدُهُ النّاسُ وَيَجْتَمِعُونَ فيهِ حَتّى يَكُونَ أَلْجَمْرُ [ جمر نام نهرى است كه قبل از ساخته شدن شهر قم بوده است.] بَيْنَ بَلْدَتِهِمْ. [ بحارالانوار: 60/215]
امام صادق عليه السلام فرمود: در شهر قم شيعيان و دوستان ما هستند، در آينده ساختمان در آن شهر زياد مى شود، و مردم راهى آنجا شده و در آن شهر اجتماع مى كنند تا جايى كه نهر جمر (رودخانه) وسط شهرشان قرار مى گيرد.
مـركز علم
۲۹ عَنِ الصّادِقِ عليه السلام أَنَّهُ ذَكَرَ كُوفَةَ وَ قالَ: سَتَخْلُو كُوفَةُ مِنَ الْمُؤمِنينَ وَيَأْرِزُ عَنَهَا الْعِلْمُ كَما تَأرِزُ الْحَيَّةُ فىجُحْرها، ثُمَّ يَظْهَرُ الْعِلْمُ بِبَلْدَةٍ يُقالُ لَها قُم، وَيَصيرُ مَعْدِنا لِلْعِلْمِ وَالفَضْلِ حَتّى لايَبْقى فِى الاَْرْضِ مُسْتَضْعَفٌ فىالدّينِ حَتَّى الْمُخَدَّراتِ فيالْحِجالِ وَذلِكَ عِنْدَ قُرْبِ ظُهُورِقائِمِنا. [ بحارالانوار: 60/213]
امام صادق عليه السلام يادى از كوفه كرد و فرمود: كوفه بزودى از مؤمنان خالى مى شود، و علم از آن جمع مى شود همانطور كه مار در لانه اش جمع مى شود، سپس علم و دانش در شهرى كه به آن «قم» مى گويند، ظاهر مى شود، و آنجا مركز علم و فضيلت مى شود، تا جايى كه هيچ كس حتى خانمهاى خانه دار در دين مستضعف باقى نمى مانند واين نزديك ظهور قائم ما (حضرت مهدى عليه السلام) خواهد بود.
مركز مؤمنان
۳۰ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: لَمّا اُسْرِىَ بِى اِلَى السَّماءِ الرابِعَةِ نَظَرْتُ اِلى قُبَّةٍ مِنْ لُؤْلُوءٍ لَها أَرْبَعَةُ أَرْكانٍ وَ أَرْبَعَةُ أَبْوابٍ كَاَنَّها مِنِْ اسْتَبْرَقٍ أَخْضَرَ، قُلْتُ: يا جَبْرَئيلُ ما هذِهِ القُبَّةُ الَّتى لَمْ أَرَ فِى السَّماءِ الرابِعَةِ أَحْسَنَ مِنْها؟ فَقالَ حَبيبى مُحَمَّد، هذِهِ صُورَةُ مَدينَةٍ يُقالُ لَها «قُم» يَجْتَمِعُ فيها عِبادُ اللّه ِ الْمُؤْمِنُونَ يَنْتَظِرُونَ مُحَمَّدا وَ شَفاعَتَهُ لِلْقيامَةِ وَالْحِسابِ، يَجْرى عَلَيْهِمُ الْغَمَّ وَاَلْهَمُّ وَالاَْحْزانَ وَ الْمَكارِهَ... . [ بحارالانوار: 60/207]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: هنگامى كه مرا به آسمان چهارم بردند، نگاهم افتاد به قبّه اى از دُرّ، كه داراى چهار درب و چهار پايه بود همانند پارچه زربافت سبز رنگ، گفتم: جبرئيل، اين چه چيزى است كه بهتر از آن را در آسمان چهارم نديدم؟ جبرئيل گفت: شكل شهرى است كه به آن «قم» گفته مى شود كه بندگان مؤمن خدا در آنجا اجتماع مى كنند و در انتظار محمّد و شفاعت او در قيامت و روز حساب بسر مى برند، غم و اندوه و سختيها به آنها روى مى آورد.
امنيت در قـم
۳۱ عَنِ الصّادِقِ عليه السلام قالَ: فَاَمَّا الرِّىّْ فَوَيْلٌ لَهُ مِنْ جَنا حَيْهِ، وَ اِنَّ الاَْمْنَ فيهِ مِنْ جَهَةِ قُم وَ أَهْلِهِ، قيلَ وَ ما جَناحاهُ؟ قالَ عليه السلام: اَحَدُهُما بَغْدادُ، وَ الآخَرُ خُراسانُ. [ بحارالانوار: 60/212]
امام صادق عليه السلام فرمود: امّا رىّ پس واى بر آن از دو طرفش، و امنيت و آرامش در آن از طرف قم واهل قم است. سؤال شد دو طرفش كدامند؟ امام عليه السلامفرمود: يكى بغداد، و ديگرى خراسان است.
دعوت وحركت از قم
۳۲ عَنْ أَبِى الْحَسَنِ الاَوَّلِ عليه السلامقالَ: رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ قُم يَدْعُوا النّاسَ اِلَى الحَقِّ، يَجْتَمِعُ مَعَهُ قَوْمٌ كَزُبَرِ الحَديدِ، لا تَزِلُّهُمُ الرَّياحُ الْعَواصِفُ، وَ لايَمِلُّونَ مِنَ الْحَرْبِ، وَ لا يَجْبِنُونَ، وَ عَلَى اللّه ِ يَتَوَكَّلُونَ، وَ الْعاقِبةُ لِلْمُتَقينَ. [ بحارالانوار: 60/216]
على عليه السلام فرمود: مردى از قم، مردم را بسوى حق دعوت مى كند، گروهى با او همراه مى شوند كه همانند پاره هاى آهن هستند، كه بادهاى تند آنان را نمى لغزاند، و از جنگ خسته نمى شوند و نمى ترسند، و بر خدا توكّل مى كنند، و عاقبت خير براى پرهيزكاران است.
حركت به سوى قم
۳۳ عَنْ بَعْضِ أَصْحابِهِ عَنْ أَبى عَبْدِاللّه ِ عليه السلام قالَ: كُنّا عِنْدَهُ جالِسينَ اِذْ قالَ مُبتَدِئا: خُراسانْ! خُراسانْ! سَجِسْتان! سِجِسْتان! كَاَنّى أَنْظُرُ اِلى أَهْلِهِما راكِبينَ عَلَى الجِمالِ مُسْرِعينَ اِلى قُـم. [ بحارالانوار: 60/215]
يكى از ياران امام صادق عليه السلاممى گويد: ما خدمت امام صادق عليه السلامنشسته بوديم. امام عليه السلامفرمود: خراسان، خراسان، سجستان، سجستان! گويا مردم آن دو جا را مى بينم كه سوار بر شتران شده و با سرعت به طرف قم مى روند.
شهر امن وامان
۳۴ عَنْ أَبى عَبْدِاللّه ِ عليه السلام قالَ: اِذا عَمَّتِ البـُلْدانَ الْفِـتَنُ فَعَلَيْكُمْ بِقُم وَ حَواليها وَ نَواحيها، فَاِنَّ الْبَـلاءَ مـَدْفُوعٌ عـَنْها. [ بحارالانوار: 60/214]
امام صادق عليه السلام فرمود: هنگامى كه فتنه همه شهرها را فرا گرفت، به شهر قم و اطراف آن رو آوريد، زيرا گرفتارى از قم دفع شده است.
شهر خوب
۳۵ عَنْ أَبى عَبدِاللّه ِ عليه السلام قالَ: اِذا عَمَّتِ الْبَلايا فَالاَْمْنُ فىكُوفَةَ وَنَواحيها مِنَ السَّوادِ وَقُم مِنَ الْجَبَلِ، وَنِعْمَ المَوْضِعُ «قُم» لِلْخائفِ الطّائِفِ. [ بحارالانوار: 60/214]
امام صادق عليه السلام فرمود: هنگامى كه بلا و گرفتارى همگانى شد، امنيت در كوفه و اطراف آن (از سواد) [«سواد» به منطقه اى ميان دجله وفرات گويند. فرهنگ معين.] و در قم خواهد بود، و قم براى انسان هراسناك و در حال حركت مكان خوبى است.
اقامت در قـم
۳۶ قالَ أَبُو عَبْدِاللّه ِ عليه السلام: اِذا فُقِدَ الاَْمْنُ مِنَ الْعِبادِ وَ رَكِبَ النُّّاسُ عَلَى الْخُيُولِ وَ أَعْتَزَلُوا النِساءَ وَ الطّيبَ فَالْهَرْبُ الْهَرْبُ عَنْ جَوارِهِمْ. فَقُلْتُ: جُعِلْتُ فِداكَ، اِلى أَيْنَ؟ قالَ: اِلَى الْكُوفَةِ وَ نَواحيها، أَوْ اِلى قُم وَ حَواليها فَاِنَّ الْبَلاءَ مَدْفُوعٌ عَنْهُما. [ بحارالانوار: 60/214]
امام صادق عليه السلام فرمود: زمانى كه امنيت از بين مردم رخت بربندد و مردم بر اسبان سوار شوند (و به تاخت و تاز پردازند) و از زنها و بوى خوش كناره گيرى كنند، پس بايد از نزد آنان فرار كرد. راوى گفت: فدايت شوم كجا بايد فرار كرد؟ امام عليه السلامفرمود: بسوى كوفه و اطراف آن، يا بسوى قم و اطرافش زيرا بلا و گرفتارى از آن دو دفع شده است.
فصل چهارم:
حضرت معصومه عليهاالسلام ومسجد جمكران
قـم و حـرم حضرت معصومه عليهاالسلام
۳۷ عَن ابْنِ الرِّضا عليه السلام قالَ: مَنْ زارَ عَمَّتى بِقُم فَلَهُ الجَنَّةُ. [ سفينة البحار، 2/376]
از امام جواد عليه السلام نقل شده كه فرمود: كسى كه عمّه ام را در قم زيارت كند او اهـل بهشت است.
قم حرم اهل‌بيت عليهم‌السلام
۳۸ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: اِنَّ لِلّهِ حَرَما وَ هُوَ مَكَّةُ، وَ لِرَسُولِهِ حَرَما وَ هُوَ الْمَدينَةُ، وَ لاَِميرِ الْمُؤمِنينَ حَرَما وَ هُوَ الكُوفَةُ، وَ لَنا حَرَما وَ هُوَ قُم، وَ سَتُدْفَنُ فيها امْرَأةٌ مِنْ وُلْدى تُسَّمى فاطِمةُ، مَنْ زارَها وَ جَبَتْ لَهُ الجَنَّةُ (قَالَ عليه السلامذلِكَ وَ لَمْ تُحْمَلْ بِمُوسى أُمَّهُ). [ بحارالانوار: 60/216]
امام صادق عليه السلام فرمود: خدا داراى حرمى است كه آن مكّه است، و پيامبرش هم حرمى دارد كه مدينه است، و اميرالمؤمنين هم حرمى دارد كه كوفه است، و ما هم داراى حرمى هستيم كه قم است، و بزودى بانويى از فرزند من آنجا دفن مى شود كه نامش فاطمه است، هركسى او را زيارت كند بهشت بر او واجب مى شود. (راوى گفت: امام صادق عليه السلامهنگامى اين جمله را فرمود كه هنوز مادر امام موسى بن جعفر به او حامله نشده بود).
پاداش نماز در مسجد جمكران
۳۹ عَنْ حَسَنِ بْنِ مُثْلَةِ عَنِ الْمَهْدِىِّ عليه السلام اِنَّهُ قالَ: مَـنْ صَــلاّها فَكَاَنّما صَلاّها (هُما) فِى الْبَيْتِ العَتيقِ. [ مستدرك الوسائل، نشر مؤسسه آل البيت قم: 3/447]
حسن بن مثله (جمكرانى) از حضرت مهدى عليه السلام نقل مى كند كه امام عليه السلام(بعد از دستور ساختن مسجد جمكران) فرمود: كسى كه در آن مسجد نماز بخوانـد همانند اين است كه در خانه عتيق (يعنى كعبه) نماز خوانده است.
آداب زيارت حضرت معصومه عليهاالسلام
۴۰ عَنْ سَعْدٍ عَنْ عَلىِّ بْنِ مُوسَى الرِّضا عليه السلام، قالَ: يا سَعْدُ عِنْدَكُمْ لَنا قَبْرٌ، قُلْتُ: جُعْلِتُ فِداكَ قَبْرُ فاطِمَةَ بِنْتِ مُوسى عليه السلام؟ قالَ: نَعَمْ، مَنْ زارَها عارِفا بِحَقِّها فَلَهُ الجَنَّةُ، فَاِذا أَتَيْتَ الْقَبْرَ فَقُمْ عِنْدَ رَأسِها مُستَقْبِلَ الْقِبْلَةِ، وَكَبِّرْ أَرْبَعا وَثَلاثينَ تَكْبيرَةً، وَسَبِّحْ ثَلاثا وَثَلاْثَينَ تَسْبيحَةً، وَ احْمَدِاللّه َ ثَلاثا وَثَلاثينَ تَحْميدَةً ثُمَّ قُلْ: [ سفينة البحار: 2/377؛ بحارالانوار: 102/266.]
سعد از حضرت على بن موسى الرضا عليهم السلام نقل مى كند كه امام رضا عليه السلامفرمود: اى سعد! ما پيش شما (مردم قم) قبرى داريم، گفتم: فداى شما شوم، منظور شما قبر فاطمه معصومه دختر امام هفتم عليهماالسلام است؟ فرمود: بله، كسى كه با شناخت حق او، او را زيارت كند بهشت براى اوست، بعد فرمود: وقتى براى زيارت آمدى در بالاسرش رو به قبله بايست، ۳۴ بار اللّه اكبر، ۳۳ بار سبحان اللّه و ۳۳ بار الحمدللّه بگو و بعد بگو:
