مقدمه
«وَ يَوْمَ يَعَضُّ الظّالِمُ عَلى يَدَيْهِ يَقُولُ يا لَيْتَنِى اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبيلاً. ياوَيْلَتا لَمْ أ َتَّخِذْ فُلانا خَليلاً. لَقَدْ أَضَلَّنى عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ اِذْ جائَنِى وَ كانَ الشَّيْطانُ لِلاِْنْسانِ خَذُولاً»[ فرقان: 27]
فصل اوّل
اهميت دوستى در اسلام
جايگاه دوست
۱ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: اَلْمَـرْءُ عَلى دينِ خَـليلِهِ، فَلْيَنْظُرْ اَحَدُكُمْ مَنْ يُخالِلْ. [ بحارالأنوار، 74/192.]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: انسان بر دين دوستش خواهد بود، بنابراين هر يك از شما دقت كند كه با چه كسى دوست مى شود.
ناتوانترين انسان
۲ قـالَ عَلِىُّ عليه السلام: اَعْجَزُ النّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنْ اِكْتِسابِ الاِْخْوانِ، وَ اَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَيَّعَ مَنْ ظَفَرَ بِهِ مِنْهُمْ. [ بحارالأنوار، 74/278.]
امام على عليه السلام فرمود: ناتوانترين مردم كسى است كه از دوست گرفتن عاجز باشد و ناتوانتر از او كسى است كه دوستى را كه بدست آورده تباه سازد و از دست بدهد.
تجسّم دوستان
۳ قـالَ رسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: اُنْظُرُوا مَنْ تُحادِثُونَ؟ فَاِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَحَدٍ يَنْزِلُ بِهِ الْمَوْتُ اِلاّ مُثِّلَ لَهُ أَصْحابُهُ إلَى اللّه ِ إنْ كانُوا خِيارا فَخِيارا وَ اِنْ كانُوا شِرارا فَشِرارا وَ لَيْسَ أَحَدٌ يَمُوتُ اِلاّ تَمَـثَّلْتُ لَهُ عِنْدَ مَوْتِهِ. [ كافى، ج 4، ص 451.]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: بنگريد با چه كسى هم صحبت مى شويد؟ زيرا هيچ كس نيست كه مـرگش فرا رسد جز آنكه دوسـتانش در پيش خـدا در برابرش مجسّـم شوند، اگر از نيـكان باشند بدانها شـاد شـود، و اگر از بدان باشند به سرنوشت آنان دچار شود. هيچكس نمى ميرد جز اينكه هنگام مرگ من در نظر او مجسّم مى شوم.
با دوسـت محشور مى‌شود
۴ قـالَ النَّبىُّ صلي الله عليه و آله: اَلْمَـرْءُ مَعَ مَنْ أَحَـبَّ. [ بحارالأنوار، ج 17، ص 13.]
پيامبر گرامى اسلام صلي الله عليه و آلهفرمود: انسان همراه كسى محشور مى شود كه او را دوست بدارد.
راهنماى عقل
۵ قـالَ عَـلىٌّ عليه السلام: خَليلُ الْمَرْءِ دَليلٌ عَلى عَقْلِهِ وَ كَـلامُهُ بُرْهـانُ فَضـْلِهِ. [ غرر الحكم، ج 3، ص 261.]
على عليه السلام فرمود: دوست هركس راهنماى عقل اوست و سخن او دليل فضل او.
اهميّت دوست
۶ قـالَ اَميرُالْمُؤْمِنينَ عليه السلام: جُمِـعَ خَيْرُ الدُّنْيا وَالاْخِرَةِ فِى كِتْمـانِ السِّرِّ وَ مُصادَقَةِ الاَْخْيارِ، وَ جُمِعَ الشَّرُّ فِى الاِْذاعَةِ وَ مُواخاةِ الاَْشْرارِ. [ بحارالأنوار، ج74،ص178.]
امام اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: خير دنيا و آخرت در رازدارى و دوستى با نيكان جمع شده است، و شرّ و بدى در افشاى راز و دوستى با اشرار گردآمده است.
دوستـى با آل محمّد صلى‌الله‌عليه‌و‌آله
۷ قـالَ رَسُولُ اللّه ِ عليه السلام: مَنْ ماتَ عَلى حُبِّ الِ مُحَمَّدٍ مــاتَ شَـهيدا. [ بحارالأنوار، ج 27، ص 111.]
پيامبر گرامى اسلام عليه السلامفرمود: هركس با دوستى خاندان پيامبر بميرد شهيد مرده است.
فصل دوم
آيين دوستيابى
راه دوست يابى
۸ قـالَ اَميرُالْمُؤْمِنينَ عليه السلام: قُـلُوبُ الرِّجـالِ وَحْشِـيَّـةٌ فَمَنْ تَـأَلَّـفَها اَقـْبَلَتْ عَلَيْهِ. [ نهج البلاغه، ج 2، ص 1101.]
اميرمؤمنان عليه السلام فرمود: دلهاى مردم، رمنده و وحشى است، كسى كه با آنها الفت پيدا كند، دلها به او روى مى آورند.
دوست شايسته
۹ قالَ الصّادِقُ صلي الله عليه و آله: مَنْ غَضِبَ عَلَيْكَ (مِنْ إخْوانِكَ) ثَلاثَ مَرّاتٍ فَلَمْ يَقُلْ فيكَ سُوءً فَاتَّخِذْهُ لِنَفْسِكَ خَليلاً. [ مواعظ العددية، ص 97.]
امام صادق صلي الله عليه و آله فرمود: (از دوستان تو) كسى كه سه بار بر تو خشمناك شود و درباره تو بد نگويد، او را بعنوان دوست خود انتخاب كن.
دوستى پايدار و ناپايدار
۱۰ قالَ عَلىٌّ عليه السلام: اَلاِْخْوانُ فِى اللّه ِ تَعالى تَدُومُ مَوَدَّتُهُمْ لِدَوامِ سَبَبِها، اِخْوانُ الدُّنْيا تَنْقَطِعُ مَوَدَّتُهُمْ لِسُرْعَةِ انْقِطاعِ اَسْبابِها. [ غرر الحكم، ج 2، حديث 1795 و 1796.]
على عليه السلام فرمود: دوستى كسانى كه بخاطر خدا دوستند ادامه پيدا مى كند، چون عامل آن دوستى، دائمى است (ولى) دوستى برادرانى كه بخاطر دنيا دوست شده اند بريده مى شود، زيرا عوامل آن دوستى ها زود از بين مى رود.
دوستى با بزرگواران
۱۱ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: أسْعَدُ النّاسِ مَنْ خالَطَ كِرامَ النّاسِ. [ بحارالأنوار، ج 74، ص 187.]
پيامبر گرامى اسلام صلي الله عليه و آلهفرمود: خوشبخت ترين مردم كسى است كه با مردم بزرگوار دوستى و معاشرت كند.
فصل سوم
باچه‌كسانى‌دوست شويم؟
دوستان قديمى
۱۲ قـالَ اَبوعَبْـدِاللّه ِ عليه السلام: عَلَيْكَ بِالتَّلادِ وَ اِيَّاكَ وَ كُلَّ مُحْدَثٍ لا عَهْدَ لَهُ وَ لا اَمـانَ ولا ذِمَّـةَ وَ لا ميثـاقَ، وَ كُنْ عَلى حَذَرٍ مِنْ اَوْثَقِ النّاسِ عِنْدَكَ. [ اصول كافى، ج 4، ص 452.]
امام صادق عليه السلام فرمود: بر تو باد دوستان ديرين و كهن كه آنها را آزموده اى و بپرهيز از هر رفيق تازه پيمان شكن كه به هيچ امان و عهد و پيمانى پاى بند نيست، و از مطمئن ترين افراد در پيش خود هم بر حذر باش و احتياط را رعايت كن.
دوستان برتر
۱۳ قـالَ عَلىٌّ عليه السلام: خَيْرُ اِخْوانِكَ، مَنْ سارَعَ اِلىَ الْخَيْرِ وَ جَذَبَكَ اِلَيْهِ، وَ اَمَرَكَ بِالْبِرِّ وَ اَعانَكَ عَلَيْهِ. [ ميزان الحكمة، 1/57/267]
امام على عليه السلام فرمود: برترين دوست و برادر تو كسى است كه در كار خير سبقت گيرد و تو را هم بسوى خير بكشاند، و تو را به نيكى فراخواند و يارى كند.
هم نشينـى با دانشمنـدان
۱۴ وَ قـالَ لُقْمانُ لاِبْنِهِ صلي الله عليه و آله: يا بُنَىَّ صاحِبِ الْعُلَماءَ، وَ اقْرُبْ مِنْهُمْ، وَ جالِسْهُمْ وَ زُرْهُمْ فِى بُيُوتِهِمْ، فَلَعَلَّكَ تَشْبَهَهُمْ، فَتَكُونَ مَعَهُمْ، وَاَجْلِسْ مَعَ صُلَحائِهِمْ فَرُبَّما اَصابَهُمُ اللّه ُ بِرَحْمَةٍ فَتَدْخُلَ فِيْها فَيُصيبُكَ. [ بحارالأنوار، ج 74، ص 189.]
حضرت لقمان عليه السلام به فرزندش فرمود: اى فرزندم با دانشمندان همنشينى كن و به آنان نزديك شو و با آنان همنشينى كن و آنان را در خانه هايشان زيارت كن شايد مانند آنها شوى، و با آنان باشى. و با شايستگان آنان نشست و برخاست كن چه بسا رحمت خدا بر آنان برسد و تو در ميان آنان باشى و به تو هم برسد.
محبوبترين دوست
۱۵ قـالَ اَبُو عَبْدِاللّه ِ عليه السلام: أَحَبُّ إخْوانى إلَىَّ مَنْ اَهْدى اِلَىَّ عُيُوبى. [ اصول كافى، ج 4، ص 452.]
امام صادق عليه السلام فرمود: محبوبترين برادرانم نزد من كسى است كه عيبهاى مـرا پيـش مـن هـديه آورد (و آنهـا را به من گوشـزد كند).
دوست شايسته
۱۶ عَنْ رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: مَثَلُ الْجَليسِ الصّالِحِ مَثَلُ الْعَطّارِ اِنْ لَمْ يُعْطِكَ مِنْ عِطْرِهِ اَصابَكَ مِنْ ريحِهِ. [ كنز العمال، ج 9، ح 24676.]
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: همنشين شايسته همانند عطرفروش است، اگر چيزى از عطرش به تو ندهد بوى عطرش بتو خواهد رسيد.
بهترين دوست
۱۷ قالَ عَلىٌّ عليه السلام: خَيْرُ اِخْوانِكَ مَنْ دَعاكَ اِلى صِدْقِ الْمَقالِ بِصِدْقِ مَقالِهِ، وَ نَدَبَكَ اِلى اَفْضَلِ الاَْعْمالِ بِحُسْنِ اَعْمالِهِ. [ غرر الحكم، ج 3، ص 434.]
امام على عليه السلام فرمود: بهترين برادران تو كسى است كه با راستگويى خود تو را به راستگوئى دعوت كند و با اعمال نيك خود ترا به بهترين كارها فرا خواند.
بهترين همنشين
۱۸ قـالَ عَلِىٌّ عليه السلام: خَيْرُ مَنْ صَحِبْتَ مَنْ وَلَّهَكَ بِالاُْخْرى، وَ زَهَّدَكَ فِى الدُّنْيا، وَ اَعانَكَ عَلى طاعَةِ الْمَوْلى. [ غرر الحكم، ج 3، ص 436.]
امام اميرالمؤمنين عليه السلامفرمود: بهترين دوست تو كسى است كه تو را شيفته آخرت كند، و نسبت به دنيا بى رغبت كند و تو را در فرمانبردارى از خدا كمك كند.
دوستى با خدا و رسول و عترت عليهم‌السلام
۱۹ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله لِلنّاسِ وَهُمْ مُجْتَمِعُونَ عِنْدَهُ: أَحِبُّوا اللّه َ لِما يَغْذُوكُمْ بِهِ مِنْ نِعْمَةٍ، وَ أَحِبُّونى لِلّهِ عز و جل، وَ أَحِبُّوا قَرابَتى لى. [ بحارالأنوار، ج 17، ص 14.]
پيامبر گرامى اسلام صلي الله عليه و آله به مردم، در حاليكه دور او گرد آمده بودند فرمود: خدا را دوست بداريد بخاطر نعمتهائى كه بشما ارزانى داشته و مرا بخاطر خداوند دوست بداريد. و نزديكان مرا بخاطر من دوست بداريد.
فصل چهارم
با چه كسانى دوست نشويم؟
دوستهاى ناشايست
۲۰ عَنْ اَبى عَبْدِاللّه ِ عليه السلام قالَ: كانَ أَميرُالْمُؤْمِنينَ عليه السلام إذا صَعِدَ الْمِنْبَرَ قالَ : يَنْبَغى لِلْمُسْلِمِ اَنْ يَتَجَنَّبَ مُواخاةَ ثَلاثَةٍ: اَلْماجِنِ الْفاجِرِ، وَ الاَْحْمَقِ، وَالْكَّذابِ. [ اصول كافى، ج 4، ص 453.]
امام صادق عليه السلام فرمود: هر زمان امير مؤمنان عليه السلام به منبر مى رفت، مى فرمود: شايسته است مسلمان از رفاقت با سه نفر دورى كند: پرروى بى باك تبهكار، احمق و دروغگو.
دوستى‌هاى زيان‌بار
۲۱ قالَ اَبُوجَعْفَرٍ عليه السلام: لاتُقارِنْ وَلاتُواخِ اَرْبَعَةً: اَلاَْحْمَقَ وَاَلْبَخيلَ وَالْجَبانَ وَالْكَذّابَ، اَمَّا الاَْحْمَقُ فَاِنَّهُ يُريدُ اَنْ يَنْفَعَكَ فَيَضُرُّكَ، وَ اَمَّا الْبَخيلُ فَإِنَّهُ يَأْخُذُ مِنْكَ وَلايُعْطيكَ وَاَمَّا الْجَبانُ فَاِنَّهُ يَهْرُبُ عَنْكَ وَ عَنْ والِدَيْهِ، وَ اَمَّا اَلكَذّابُ فَاِنَّهُ يَصْدُقُ وَلايُصَدَّقُ. [ خصال صدوق، ج 1، ص 244.]
امام باقر عليه السلام فرمود: با چهار شخص معاشرت و دوستى نكن: احمق، بخيل، ترسو و دروغگو. زيرا شخص احمق مى خواهد بتو سود برساند ولى صدمه مى زند، و آدم بخيل و تنگ نظر از تو مى گيرد اما به تو پس نمى دهد، و ترسو از تو و پدر و مادرش فرار مى كند و دروغگو اگر راست بگويد كسى باور نمى كند.
دوست شايسته
۲۲ قـالَ الصّادِقُ عليه السلام: ... اِحْذَرْ أَنْ تُواخِىَ مَنْ اَرادَكَ لِطَمَعٍ اَوْ خَوْفٍ اَوْ مَيْلٍ اَوْ لِلاَْ?ْلِ وَالشُّرْبِ، وَ اطْلُبِ الْـمُواخاةَ الاَْتْقياءَ. [ بحارالأنوار، 74/282.]
امام صادق عليه السلام فرمود: ... بپرهيز از اينكه دوستى كنى با كسى كه براى طمع و ترس يا هواى نفس و خوردن و آشاميدن رو بتو مى آورد و در جستجوى دوستى با پرهيزگاران باش.
دوسـتان فـرصت طلب
۲۳ قـالَ عَلىٌّ عليه السلام: شَرُّ الاِْخْوانِ اَلْمُواصِلُ عِنْدَ الرَّخاءِ،وَ المُفـاصِلُ عِنـْدَ الْبَـلاءِ. [ غرر الحكم، ج 4، ص 171.]
على عليه السلام فرمود: بدترين دوستان كسانى اند كه هنگام آسايش پيوند دارند و هنگام گرفتارى جدا مى شوند.
دوسـت، معيار شناخت
۲۴ قـالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: إيّاكَ وَ قَرينَ السُّوءِ فَاِنـَّكَ بِهِ تُعـْرَفُ. [ كنز العمال، ج 9، ح 24844.]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: از همنشينى با دوست بــد بپرهيز، چون تـو بــا او شناخته مى شوى.
اثر دوستى با بدكاران
۲۵ قـالَ اَميرُ الْمُؤْمِنينَ عليه السلام: مُجالَـسَةُ الاَْشـْـرارِ تُورِثُ سُوءَ الظَّنِّ بِالاَْخْيارِ. [ بحارالانوار، ج 74، ص 191.]
اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: هم نشينى با بدان مايه بدگمانى به خوبان است.
دوسـت بـد
۲۶ سُئِلَ اَميرُالمُؤْمِنينَ عليه السلام: اَىُّ صـاحِبٍ شَـرٌّ؟ قالَ: اَلْمُزَيِّنُ لَكَ مَعْصِيَةَ اللّه ِ. [ بحارالانوار، ج 74، ص 190.]
از حضرت امير عليه السلام سئوال شد: كدام دوست بد است؟ فرمود: كسى كه معصيت خدا را براى تو زيبا جلوه دهد.
دوستان مرده دل
۲۷ قـالَ رَسُـولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: اِيّاكُمْ وَ مُجالَسَةَ الْمَوْتى قيلَ يا رَسُولَ اللّه ِ مَنِ الْمَوْتى؟ قالَ: كُلُّ غَنِىٍّ اَطْغاهُ غِناهُ. [ تنبيه الخواطر،ص284.]
پيامبر گرامى اسلام صلي الله عليه و آلهفرمود: از همنشينى با مردگان بپرهيزيد. پرسيدند: يا رسول اللّه ! مردگان چه كسانى اند؟ فرمود: هر ثروتمندى كه ثروتش او را به سركشى وادارد.
فصل پنجم
آداب دوستى
شرايط دوستى
۲۸ عَن اَبى عَبدِاللّه ِ عليه السلام قالَ: لا تَكُونُ الصَّداقَةُ إلاّ بِحُدُودِها، فَمَنْ كانَتْ فيهِ هذِهِ الْحُدُودُ اَوْ شَىْ ءٌ مِنْها فَانْسِبْهُ إلَى الصَّداقَةِ، وَ مَنْ لَمْ يَكُنْ فِيْهِ شَىْ ءٍ مِنْها فَلا تَنْسِبْهُ إلى شَىْ ءٍ مِنَ الصَّداقَةِ، فَاَوَّلُها اَنْ تَكُونَ سَرِيرَتُهُ وَ عَلانِيَتُهُ لَكَ واحِدَةً، وَالثَّانى اَن يَرى زَيْنَكَ زَيْنَهُ وَ شَيْنَكَ شَيْنَهُ وَالثّالِثَةُ اَنْ لا تُغَيِّرَهُ عَلَيْكَ وَلايَةٌ وَلامالٌ، وَالرّابِعَةُ لاَيَمْنَعَكَ شَيْئا تَنالُهُ مَقْدِرَتُهُ وَالْخامِسَةُ (وَ هِىَ تَجْمَعُ هذِهِ الْخِصالَ) اَنْ لايُسَلِّمَكَ عِنْدَ النَّكَباتِ. [ اصول كافى، ج 4، ص 452.]
حضرت صادق عليه السلام فرمود: رفاقت و دوستى جز با شرايط آن تحقّق پيدا نمى كند، پس كسى كه همه يا بعضى از شرايط را داشت او را دوست به حساب آور. و كسى كه هيچيك از آن شرايط را نداشت او را دوست خود مشمار.
۱ ـ ظاهر و باطن او نسبت بتو يكسان باشد.
۲ ـ زيبائى تو را زيبائى خودش بحساب آورد وزشتى تو را زشتى خودش.
۳ ـ رياست و مال برخوردش را با تو عوض نكند.
۴ ـ آنچه از دستش بر مى آيد از تو دريغ نكند.
۵ ـ (كه شامل همه اين امور مى شود اين است كه:) هنگام گرفتارى تو را رها نكند.
وظيـفه دوسـتى
۲۹ قـالَ الصّادِقٌ عليه السلام: مَنْ رَأى أخاهُ عَلى اَمْرٍ يَكْرَهُهُ فَلَمْ يَرُدَّهُ عَنْهُ، وَ هُوَ يَقْدِرُ عَلَيْه، فَقَدْ خانَهُ، وَ مَنْ يَجْتَنِبْ مُصادِقَةَ الاَْحْمَقَ اَوْشَكَ اَنْ يَتَخَلَّقَ بِأَخْلاقِهِ. [ بحارالانوار، ج 75، ص 65.]
امام صادق عليه السلام فرمود: كسى كه دوستش را در كار زشتى ببيند و با اينكه توانائى دارد، او را از آن باز ندارد، به او خيانت كرده است، و كسى از دوستى با نادان اجتناب نكند، ممكن است همانند او گردد.
پاداش دوستى شايسته
۳۰ قـالَ رَسُـولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: مَا اصْطَحَبَ اِثْنانِ إلاّ كانَ اَعْظَمُهُما أَجْرا وَ اَحَبُّهُما إلَى اللّه ِ عز و جلاَرْفَقَهُما بِصاحِبِهِ. [ اصول كافى، ج 4، ص 494.]
پيامبر گرامى اسلام صلي الله عليه و آلهفرمود: دو نفر با هم رفاقت و دوستى نكنند مگر آنكه هر يك از آندو كه با رفيق خود بهتر رفاقت كند، نزد خدا پاداشش بيشتر و محبوبتر خواهد بود.
دوستى جوانمردان
۳۱ قـالَ عَلىٌّ عليه السلام: اَشْرَفُ الْمُرُوءَةِ حُسْنُ الاُْخُوَّةِ. [ غرر الحكم، ج 2، ح 2986.]
امام على عليه السلام فرمود: با شرافت ترين جوانمردى، خوب دوستى كردن است.
برخورد با دوست
۳۲ قـالَ اَميرُالمُؤْمِنِينَ عليه السلام: اِرْحَمْ اَخاكَ وَ اِنْ عَصاكَ، وَصِـلْهُ وَ اِنْ جـَفاكَ. [ بحارالانوار، ج 74، ص 166.]
اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: با دوستت مهربانى كن، اگر چه تو را نافرمانى كند و با او ارتباط برقرار كن اگر چه به تو جفا كند.
سرزنش دوست
۳۳ قالَ عَلِىٌّ عليه السلام: عاتِبْ أَخاكَ بِالاِْحْسانِ اِلَيْهِ، وَ ارْدُدْ شَـرَّهُ بِالاِْنْعامِ اِلَيْهِ. [ نهج البلاغه فيض الاسلام، ج 2، ص 1155.]
حضرت على عليه السلام فرمود: دوست خود را بوسيله نيكى كردن به او سرزنش كن. و بدى او را بوسيله بخشش به او دفع كن.
بهترين همنشين
۳۴ قِيلَ يا رَسُولَ اللّه ِ! اَىُّ الْجُلَساءِ خَيْرٌ؟ قالَ صلي الله عليه و آله: مَنْ ذَكَّرَ كُمْ بِاللّه ِ رُؤْيَتُهُ، وَ زادَ كُمْ فِى عِلْمِكُمْ مَنْطِقُهُ، وَ ذَكَّرَكُمْ بِالْأخِرَةِ عَمَلُهُ. [ بحارالانوار، ج 74، ص 186.]
از پيامبر گرامى صلي الله عليه و آله سؤال شد كدام همنشين بهتر است؟ فرمود: كسى كه ديدن او شما را به ياد خدا اندازد، و گفتار او دانش شما را بيفزايد، و كردار او شما را به ياد آخرت اندازد.
اندازه دوستى
۳۵ قـالَ اَميرُالْمُؤْمِنينَ عليه السلام: أَحْبِبِ الاِْخْوانَ على قَدْرِ التَّقْوى. [ بحارالانوار، ج 74، ص 186.]
على عليه السلام فرمود: دوستان و برادران دينى را به اندازه تقوايشان دوست بدار.
اظهار دوستى
۳۶ عَنْ اَبى عَبْدِاللّه ِ عليه السلام قالَ: اِذا اَحْبَبْتَ رَجُلاً فَاَخْبِرْهُ بِذلِكَ فَاِنَّهُ اَثْبَتُ لِلْمَوَدَّةِ بَيْنَكُما. [ اصول كافى، ج 4، ص 459.]
امام صادق عليه السلام فرمود: هرگاه كسى را دوست داشتى او را بدان آگاه ساز، زير اعلام محبّت، محبّت را ميان شما استوارتر مى سازد.
صفاى دوستى
۳۷ قـالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: ثَلاثٌ يُصْفينَ وُدَّ الْمَرْءِ لِأَخيهِ الْمُسْلِمِ: يَلْقاهُ بِالْبُشْرِ اِذا لَقِيَهُ وَيُوَسِّعُ لَهُ فِى الْمَجْلِسِ اِذا جَلَسَ إلَيْهِ وَ يَدْعُوهُ بِأَحَبِّ الْأَسْماءِ اِلَيْهِ. [ اصول كافى، ج 4، ص 457.]
پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: سه چيز دوستى مسلمانان را نسبت به هم صفا دهد: با دوست خود با خوشرويى برخورد كند، در مجالس براى او جا باز كند، و او را با نامى كه بيشتر آنرا دوست دارد صدا كند.
فصل ششم
حقوق دوستان
دوستى حقيقى
۳۸ قالَ عَلىٌّ عليه السلام: لا يَكُونُ الصَّديقُ لِأَخيهِ صَديقا حَتّى يَحْفَظَهُ فِى نِكْبَتِهِ، وَ غَيْبَتِهِ وَ بَعْدَ وَفاتِهِ. [ تحف العقول، ص 219.]
على عليه السلام فرمود: دوست انسان دوست واقعى نيست مگر اينكه در سختى، و پشت سر و بعد از مرگ، حقوق او را رعايت بنمايد.
حق دوستى
۳۹ قـالَ عَلِىٌّ عليه السلام: اُذْكُرْ أَخاكَ اِذا غابَ بِالَّذى تُحِبُّ اَنْ يَذْكُرَكَ بِهِ وَ اِيّاكَ وَ ما يَكْرَهُ، وَدَعْهُ مِمّا تُحِبُّ اَنْ يَدَعَكَ مِنْهُ. [ غرر الحكم، ج 2، ح 2393.]
على عليه السلام فرمود: برادرت را پشت سرش چنان ياد كن كه دوست دارى او تو را ياد كند. و بپرهيز از آنچه دوست ندارد، و واگذار آنچه را كه دوست دارى او نسبت به تو واگذارد و ترك كند.
حق دوست
۴۰ قـالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: اِذا آخا اَحَدُكُمْ رَجُلاً فَلْيَسْأَلْهُ عَنْ اِسْمِهِ وَ اِسْمِ اَبيهِ وَ قَبيلَتِهِ وَ مَنْزِلِهِ، فَاِنَّهُ مِنْ واجِبِ الْحَـقِّ وَ صافِى الاِْخاءِ، وَ اِلاّ فَهِىَ مَوَدَّةُ حَمْـقاءَ. [ بحارالانوار، ج 74، ص 166.]
رسول خدا كه درود خدا بر او باد فرمود: وقتى يكى از شما با كسى دوست شد از نام او و پدرش و قبيله و منزلش بپرسد، چرا كه آن از حق لازم دوستى وصفاى برادرى است در غيراينصورت دوستى احمقانه خواهد بود.
