فلسفه زیارت ستی پیر

زیارتگاه ستی پیر : این زیارتگاه در شرق شهر یزد در نزدیکی مریم آباد یزد قرار دارد و بنای آن مانند قلعه است که آثار چهار برج باستانی در اطراف قلعه دیده می شود . به باور زرتشتیان ، این مکان پناهگاه مادر شاهزادگان ساسانی است و شامل سه زیارتگاه می باشد . مراسم این زیارتگاه در ۲۴ خرداد ماه هر سال برابر با روز اشتاد از ماه خورداد باستانی اجرا می گردد .

در مورد پيدايش پير ستي پير نقل ميكنند كه:

ستي يا مه ستي دختر خود مهربانو نوه  يزدگرد پادشاه ساساني را از ترس دشمناني كه بدنبال آنها بودند به كيقباد موبد يزد سپرده و براي فرار از دشمن  خود را در اين چاه مي اندازد و دشمنان براي بدست آوردن جسد او در چاه  و اطراف آن  مي گردند ولي جسد را پيدا نمي كنند.

 و روايت است كه چون زرتشتيان هميشه به زيارت خراسان  مي رفتند بخصوص شاهان ساساني بعد از تاجگذاري پياده از تيسفون به خراسان براي زيارت آتشكده آذربرزين مهر مي رفتند ولي بعد از حمله اعراب و ويراني تمام مكان متبركه باز هم زرتشتيان به زيارت خراسان مي رفتند.

در آن زمان  يكنفر زرتشتي بقصد مشهد رفته و در آنجا چون آگاه شدند كه وي زرتشتي  است و بر خلاف شرع مي دانستند كه نمي بايست به زيارت برود از اين رو حكم قتل او را براي صبح روز بعد صادر ، شب او را به زندان  انداختند .

فرد زرتشتي در حاليكه شب تا صبح خيلي ناراحت و به درگاه خداوند دعا مي كرد تا اينكه چند دقيقه بخواب ميرود و در خواب چند نفر با لباس سفيد و سبزمي بيند كه بر سر او ايستادند و به او مي گويند ما تمامي با هم يكي هستيم دعايت مستجاب شد چشمت را باز كن و در اين مكان مقدس زيارتگاهي بساز.

مرد چون چشم باز مي كند خود را بر سر جاهي مي بيند بلند شده و وحشت زده فكر مي كند . چون زرتشتيان درآن زمان اجازه هيچ نوع ساختماني نداشتند به يكي از مجتهدان بزرگ يزد مراجعه و سرگذشت خود را ميگويد . ايشان نيز از مجتهد مشهد در اين مورد سوال و چون حقيقت داشته به او اجازه ساختمان مي دهند و اين مكان را بر سر اين چاه بنا مي كند كه به ستي پير و قلعه هستندان مشهور مي شود.[۱]

بررسی زیارتگاه ستی پیر:

به نظر شما خواننده گرامی ، آیا این فلسفه ای که زرتشتیان برای این مکان بر می شمارند عقلانی می باشد؟

برای راحت تر شدن پاسخ به این سوال به پرسشی که از موبد نیکنام شده است توجه نمایید:

*فلسفه زیارت گاه ها در دین زرتشت چگونه است؟

پاسخ: زیارت گاه واژه پارسی نیست. نیایش گاه به مکانی گفته می شود که از دیرباز تاکنون در سرزمین ایران وجود داشته است نخستین نیایشگاه ها مربوط به آیین های ستایش طبیعت و پدیده های نیک هستی بوده است. مهرابه ها مکانی بوده گنبدی شکل همانند سقف آسمان و به رنگ آبی آسمان و رنگ طلایی نور خورشید، که نیایش کنندگان روشنایی خورشید را گرامی داشته اند. هم اکنون بخشی از اوستا مهر یشت است که از آن روزگاران به یادگار مانده است.نیایشگاه هایی برای ایزد بانو آناهیتا بوده است که در کنار رودخانه ها، چشمه ها و دریا بنا شده تا نیایش کنندگان آب را گرامی بدارند. نمونه آن معبد آناهیتا در بیشاپور فارس و کنگاور کرمانشاه وجود دارد.هنگامی که یکتاپرستی در ایران شکل گرفته مردم همچنان نیایشگاه ها را نگهداری کرده اند با این تفاوت که در کنار احترام و پاک نگهداشتن آب، خاک، هوا و آتش؛ خداوند یکتا را نیز ستایش کرده باشند. برخی از اینگونه نیایش گاه ها در دامنه کوه، کنار چشمه ها ورود به سوی روشنایی خورشید است. زرتشتیان استان یزد نمونه هایی از آن را همچنان نگهداری و آباد کرده اند. آنان در روستا ها نیز به باور سنتی و استوره یی گذشته نیاکان خویش، نیایشگاه های دیگری دارند شاه ورهرم ایزد، مهر ایزد، اشتادایزد، پیرمراد، پیرچلچراغ، پیرخواجه خضر و... نمونه هایی دیگر از نیایشگاه است. آتشکده ها وآدریان نیز کانون نگهداری آتش، آب، هوا و خاک بوده که همچنان به یادگار مانده و در اختیار زرتشتیان است. برخی از این مکان پیر نام دارند. از آنجا که آخرین گام در عرفان آیین مهر (پیر) نام داشته است و در همه آنها اثری از چشمه و آب یافت می شود؛ گمان می رود که این مکان ها در آغاز نیایشگاه ها مهر و ناهید بوده است. برخی از چنین مکان ها در شهرهای دیگر نیز وجود دارد که بعد ها نام امامزاده برخود دارند. برخی نیز پیرنام دارند. بی بی شهربانو در شهر ری و پیر شالیار در کردستان از آن هاست. در بخشی از تاریخ که حکومت هایی ستم و آسیب به زرتشتیان می رساندند، آنان برای نگهداری برخی از نیایشگاه ها ی خود، روایت پناهندگی خواهران یا نزدیکان بی بی شهربانو ( دختر یزدگرد شهریار که در روایتی همسر امام حسین بوده) را داده اند تا همچنان پایدار بماند, گاهی نیز مکانی برای گرد هم آیی و رایزنی برای رهایی از بیداد دشمن و رفع مشکلات اجتماعی بوده است. اکنون زرتشتیان به باور سنتی خود همچنان در روزهایی ویژه از سال در چنین نیایش گاه هایی گرد هم می آیند تا یاد نیاکان خود را گرامی دارند، نیایش پروردگار داشته باشند، داد و دهش کنند، با هم دیداری تازه کنند، به شادی بپردازند و چند روزی را در کنار یکدیگر بمانند.[۲]

---------------------------------------------------------------------------------------

پی نوشت:

[۱] سایت همازور

[۲]سایت کوروش نیکنام