آيا آگاهي از مسايل مختلف علمي و آنچه دور و برمان مي گذرد مجاز است؟ چه چيز مي تواند به عنوان بازدارنده من از آگاهي نسبت به فلان دين يا انديشه فلان فرد باشد که امکان دارد بهتر از دين فعلي من و انديشه فعلي من باشد؟ محدوده هاي اين تحقيق چگونه است؟
حضرت اميرالمؤمنين على(ع) در روايتى مى‏فرمايد رأس الحكمة لزوم الحق؛ ملازم حقيقت بودن اصل و اساس حكمت است
و باز مى‏فرمايد: دلايل واقعى را فراگيريد و خود را با برهان و منطق مجهز و مسلح سازيد و از شبهه و مغالطه كارى بپرهيزيد. امام على(ع) در اين سخنان به نحوه اتّخاذ روش علمى براى رسيدن به حقايق اشاره مى‏نمايد و آن عبارت است از روش استدلال و برهان. و عالى‏ترين شرح براى اين سخن امام فرمايش حضرت موسى ابن جعفر(ع) است كه ضمن وصيتى به هشام مى‏فرمايد: اى هشام اگر در دست تو گردويى است ولى مردم گمان برند كه آن دُرّ گران بهايى است هرگز ترا سود و فايده‏اى نخواهد بخشيد چون تو خود مى‏دانى كه آن‏چه در دست تو است گردويى ناچيز بيش نيست و نيز اگر در دستت مرواريدى گرانقدر باشد اما مردم بگويند كه آن، گردو و چيز كم ارزشى است به تو زيان و ضررى نخواهد رسيد زيرا تو يقين دارى كه آن لؤلؤ ارزنده‏اى مى‏باشد، (ر.ك: تحف العقول چاپ اسلاميه، ص406). و شايد اين بيان از نظر معنى و مفهوم سخنى است كه به امام على(ع) منسوب است: لا تنظر الى من قال و انظر الى ما قيل؛ توجه تو فقط به سخنگو نباشد بلكه خود سخن را ارزيابى كن و مورد توجه قرار بده{ ، V (ر.ك: على و فلسفه الهى، مرحوم علامه طباطبائى، ص 31).
امام در نهج‏البلاغه خطبه 89 مى‏فرمايد: (قبل از اين كه روز محاسبه فرا برسد شما حسابگر خود باشيد.) كه چه كرديد آيا فروختيد يا خريديد و آيا در اين خريد و فروش زيان ديديد يا نفع برديد؟ ايشان مى‏فرمايد (قبل از اين كه شما را وزن كنند خودتان را وزنكنيد).
در سوره اعراف آيه 7 خداى بزرگ مى‏فرمايد: و الوزن يومئذ الحق؛ در قيامت شما را با حق وزن مى‏كنند{ .
و لذا اگر جانتان و عملتان از حق بهره‏مند بود مى‏شود سنگين و اگر از حق بهره نداشت مى‏شود سبك. آنها كه ميزان سنگينى دارند اهل نجاتند و آنها كه ميزانشان سبك است اهل عذابند. از اين رو خود را آماده سازيد ببينيد كارتان به وال حق است يا نه؟ براى حق است يا نه؟از حق شروع شده است يا نه؟
امام در خطبه 83 نهج‏البلاغه مى‏فرمايد: فرق من و معاويه اين است كه ياد مرگ نمى‏گذارد كه من باطل بگويم و فراموشى آخرت نمى‏گذارد كه او حق بگويد - او چون آخرت را فراموش كرده حق نمى‏گويد و من چون به ياد مرگ هستم ياد مرگ نمى‏گذارد كه من به بازيچهسرگرم شوم، (ر.ك: حكمت نظرى و عملى در نهج‏البلاغه، آيت‏الله جوادى آملى، صص 109 - 144).
نتيجه اينكه تبعيت از حق و حق مدارى در باب انديشه و نظر مجهز گشتن به سلاح منطق و مزيّن شدن به جامه يقين و دورى از مغالطه كارى و خيال بافى و پرهيز از تبعيت از اشخاص بجاى تبعيت از قول حق است. و در باب عمل محاسبه نفس بندگى، خداترسى وياد مرگ و قيامت مى‏باشد. و مسلما وقتى حق براى انسان آشكار شد اهل حق، ملازمان و ياران حق و حقيقت هم معلوم مي گردد. و به فرموده حضرت اميرالمؤمنين(ع) اعرف الحق تعرف اهله؛ حق را كه شناختى اهل حق براى تو آشكار مى‏شوند{ ، (منتخب ميزان الحكمة، ص 147).
مطالعه در انديشه هاي مختلف هنگامي مفيد است که انسان معيارها را بداند وملاکهائي در دست داشته باشد که افکار مختلف را باآن بسنجددر غير اين صورت دچار ترديد وشبهه وگمراهي مي گردد,بنابر اين اول بايد اطلاعات کاملي از مکتب خود داشته باشد آنگاه سراغ مکاتب ديگر برود تا قدرت سنجش ومقايسه وتشخيص خوب وبد را بدهد.