عظمت قرآن(سخنرانی مکتوب)

عظمت قرآن

اعوذ بالله من الشیطن الرجیم بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله رب العالمین، و الصلاة والسلام علی اشرف الانبیاء و المرسلین افضلهم و خاتمهم ابی القاسم محمد و آله الطیبین الطاهرین المعصومین الذین اذهب الله عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا لا سیّما بقیّة الله فی الارضین، و اللعنة الدائمة علی اعدائهم اجمعین. اما بعد فقد قال الله سبحانه و تعالی فی القرآن الکریم:

«كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلى‏ صِراطِ الْعَزيزِ الْحَميدِ»

این آیه کریمه از اولین آیات سوره مبارکه ابراهیم است در این آیه خداوند تبارک و تعالی هدف نزول قرآن کریم را با صراحت تبیین می کند و می فرماید: «كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ». قرآن، کتابِ عظیمی است که ما آن را نازل کردیم. این قرآن کلام بشر نیست و سخن جن و ملک هم نیست و تخیّلات انسانی، خواب و گمان آنها هم نیست، قصه های ساختگی و اسطوره های جاهلی نیست، بلکه قرآن کتاب خدایی است که خالق همه جهانیان است و این کتاب برای هدایت و ارشاد همه انسان ها و بشریت است و مشتمل بر واقعیتها و حقایق است و همچنین معجزه الهی است. پیامبر ما حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم معجزات فراوانی داشتند ولی بزرگترین و برترین آن قرآن کریم است که تا روز قیامت معجزه جاودانه و ابدی پیامبر است. در قرآن کریم آیات متعدد داریم که بر این مطلب دلالت می کنند در سوره اسراء خدا می فرماید: اگر همه جن و بشر جمع بشوند باز هم نمی توانند مثل قرآن کتابی بیاورند.

«قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلى‏ أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ كانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهيرا»[1]

بگو: اگر انسانها و پريان (جن و انس) اتفاق كنند كه همانند اين قرآن را بياورند، همانند آن را نخواهند آورد؛ هر چند يكديگر را (در اين كار) كمك كنند.

و در جای دیگر می فرماید: 10 عدد سوره مثل سوره های قرآنی نمی توانند بیاورند.

«أَمْ يَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَياتٍ وَ ادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقين»[2]

آنها مى ‏گويند: «او به دروغ اين (قرآن) را (به خدا) نسبت داده (و ساختگى است)!» بگو: «اگر راست مى‏ گوييد، شما هم ده سوره ساختگى همانند اين قرآن بياوريد؛ و تمام كسانى را كه مى‏ توانيد- غير از خدا- (براى اين كار) دعوت كنيد»

و در سوره بقره می فرماید:

«وَ إِنْ كُنْتُمْ في‏ رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى‏ عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا شُهَداءَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقين»[3]

«و اگر در باره آنچه بر بنده خود [پيامبر] نازل كرده ايم شك و ترديد داريد، (دست كم) يك سوره همانند آن بياوريد؛ و گواهان خود را - غير از خدا- براى اين كار، فرا خوانيد اگر راست مى‏ گوييد.»

قرآن کریم 114 سوره دارد و هیچ کس نمی تواند مثل یکی از سوره های قرآنی بیاورد. این است اعجازِ فصاحت و بلاغت قرآن.

یک قصه جالب در مورد معجزه بودن قرآن

در تفسیر نمونه که تحت نظارت حضرت آیت الله مکارم شیرازی حفظه الله نوشته شده، آمده است كه: «در روايات و تواريخ اسلامى مى‏ خوانيم كه گروهى از كفار قريش، به مبارزه با قرآن برخاستند و تصميم گرفتند آياتى همچون آيات قرآن ابداع كنند، علاقه مندانشان براى مدت چهل روز بهترين غذاها و مشروبات مورد علاقه شان را برايشان تدارك ديدند. مغز گندم خالص، گوشت گوسفند و شراب كهنه! تا با خيال راحت به تركيب جمله هايى همانند قرآن بپردازند! اما هنگامى كه به این آیه از سوره هود رسيدند «و قیل یا ارض ابلعی مائک و یا سماء اقلعی و غیض الماء و قضیء الامر و استوت علی الجودیّ و قیل بعداً للقوم الظالمین»،[4] چنان آنها را تكان داد كه بعضى به بعض ديگر نگاه كردند و گفتند اين سخنى است كه هيچ كلامى شبيه آن نيست، و اصولاً شباهت به كلام مخلوقين ندارد، اين را گفتند و از تصميم خود منصرف شدند و مأيوسانه پراكنده گشتند.[5]

خداوند متعال در مورد چنین کتاب باعظمت و پرمحتوایی می فرماید: «كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ»

این کتابِ عظیم را ما نازل کردیم باز خطاب به پیامبر عظیم الشان است که ای پیامبر، ما این کتاب را بر شما نازل کردیم. شما آن لیاقت و استعداد را دارید که این کتاب عظیم بر قلب مبارک شما نازل شود. سپس هدف نزول قرآن را چنین بیان می کند: «لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ»، که به این منظور که مردم را از ظلمات و گمراهی ها به سوی نور خارج کنید. «بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلى‏ صِراطِ الْعَزيزِ الْحَميدِ» به اذن و بفرمان پروردگارشان به سوی راه خداوند عزیز و حمید. در حقيقت تمام هدفهاى تربيتى و انسانى، معنوى و مادى نزول قرآن، در همين يك جمله جمع است: «بيرون ساختن از ظلمتها به نور»! از ظلمت جهل به نور دانش، از ظلمت كفر به نور ايمان، از ظلمت ستمگرى و ظلم به نور عدالت و انصاف، از ظلمت فساد به نور صلاح، از ظلمت گناه به نور پاكى و تقوى، و از ظلمت پراكندگى و تفرقه و نفاق به نور وحدت و اتفاق. نکته قابل توجه این است که در این آیه کریمه ظلمت به صورت جمع آمده و واژه نور به صورت مفرد آمده است که شاید، اشاره به اين است كه همه نيكي ها و پاكي ها و ايمان و تقوا و فضيلت در پرتو نور توحيد يك حالت وحدت و يگانگى به خود مي گيرند و همه به يكديگر مربوطند و متحد در پرتو آن يك جامعه واحد و يك پارچه و پاك از هر نظر ساخته مى‏شود.

اما ظلمت همه جا مايه پراكندگى و تفرقه صفوف است، ستمگران، بدكاران و آلودگان به گناه و منحرف حتى در مسيرهاى انحرافى خود غالباً وحدت ندارند و با هم در حال جنگند و از آنجا كه سرچشمه همه نيكي ها، ذات پاك خداست و شرط اساسى در همه نیکی ها معتقد به دین الهی و اخلاص و تقرب به خدا است، توجه به همين واقعيت باشد که نور مفرد آمده. راه حق، راه راست و صحیح، خط مستقیم، صراط مستقیم فقط یک راه است. همین راهِ نور است که خداوند متعال به همه مکلفان حکم داده که هر روز ده مرتبه در نماز دعا کنند اهدنا الصراط المستقیم.

این که در آیه محل بحث آمده هدف نزول قرآن، بيرون ساختن از ظلمت ها به سوی نور است. دانشمندان اهل لغت در مورد واژه ظلمت گفته اند: «ظلم و ظلمت اصلان صححیان احدهما خلاف الضیاء و عدم النور و الآخر وضع الشی فی غیر موضعه المختص به اما بنقصان او بزیادته او بعدول». ظلمت دو معنای اصلی دارد یکی، نبودن نور و روشنایی. دومی، چیزی را در مقام و جای خودش قرار ندادن.[6]

عبد و معبود را، خالق و مخلوق را مساوی قرار دادن ظلم است. به همین خاطر در سوره لقمان آمده است که:

«وَ إِذْ قالَ لُقْمانُ لاِبْنِهِ وَ هُوَ يَعِظُهُ يا بُنَيَّ لا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظيمٌ»[7] چيزى را همتاى خدا قرار مده كه شرك، ظلم بزرگى است. نبی را در مقام نبوت قرار ندادن ظلم است. ولی را در مقام ولایت قرار ندادن ظلم است. امام را در مقام امامت قرار ندادن ظلم است. خلیفه را در مقام خلافت قرار ندادن ظلم است. پس از نظر قرآن مفهوم ظلم و ظلمت عام است هم در اعتقاد و هم در اعمال است. قرآن نازل شده، پیامبر آمده که همه مردم را، هم از ظلمتهای اعتقادی و هم از ظلمتهای رفتاری خارج کند و به سوی نور هدایت کند. راغب اصفهانی در المفردات نوشته: «الظلمة عدم النور یعبّر بها عن الجهل والشرک و الفسق کما یعبّر بالنور عن اضدادها». که سه چیز با لفظ ظلمت تعبیر می شوند. جهل، شرک، فسق و اضداد اینها نور است، علم و معرفت نور است، اعتقاد به توحید خدا نور است، عدالت نور است. حدیث مشهوری است که «العلم نور». علم نور است ... پس علم به توحید و ربوبیت و معبودیت خدا نور است. علم به نبوت و رسالت حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم نور است. علم به امامت و ولایت امیرالمؤمنین حضرت علی علیه السلام و ائمه معصومین علیهم السلام نور است. در آیت الکرسی آمده است که، افرادی که ایمان می آورند و خدا را ولی خود قرار می دهند و خدا ولی آنها می شود، خداوند متعال چنین افرادی را از ظلمتها بیرون و به سوی نور می برد اما کسانی که کافر می شوند اولیاءِ آنها طاغوتها هستند که اینها آنها را از نور به سوی ظلمتها می برند. «اللَّهُ وَلِيُّ الَّذينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ الَّذينَ كَفَرُوا أَوْلِياؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُماتِ أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فيها خالِدُونَ».[8]

خدا نور است، قرآن نور است ، پیامبر ما نور است، سِراجاً مُنيرا است. خدا می فرماید: «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ «إِنَّا أَرْسَلْناكَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذيرا وَ داعِياً إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَ سِراجاً مُنيراً»[9]

خدا به سوی نور می برد. قرآن به سوی نور می برد. پیامبرانِ خدا به سوی نور می برند. پس هر کسی که مردم را از ظلمات خارج می کند و به سوی نور می برد به خدا و قرآن و پیامبر تعلق دارد. اما کسانی که مردم را از نور خارج می کنند و به سوی ظلمت ها می برند طاغوتها و شیاطین هستند.

آقایان خیلی دقت کنید، بالخصوص جوانان توجه کنند؛ قرآن نازل شده و پیامبر ما صلی الله علیه و آله و سلم مبعوث شده که ما زندگی خودمان را نورانی کنیم، زندگی پاکی داشته باشیم، افکار و عقاید ما نورانی باشند رفتار و اعمال ما ظلمت نداشته باشند.

«لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْميزانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَ أَنْزَلْنَا الْحَديدَ فيهِ بَأْسٌ شَديدٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَ رُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزيزٌ»[10]

ما رسولان خود را با دلايل روشن فرستاديم، و همراه آنها كتاب (آسمانى) و ميزان (شناسايى حقّ از باطل و قوانين عادلانه) نازل كرديم تا مردم قيام به عدالت كنند؛ و آهن را نازل كرديم كه در آن نيروى شديد و منافعى براى مردم است، تا خداوند بداند چه كسى او و رسولانش را يارى می کند بى آنكه او را ببينند؛ خداوند قوىّ و شكست ‏ناپذير است.

در این آیه آمده «لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ» که خود مردم قیام به عدالت کنند انصاف داشته باشند، ظلم نکنند. در همین سوره حدید آمده است که روز قیامت وقتی مؤمنین و مؤمنات محشور می شوند، از قبرها بیرون می آیند هم پیش رو آنها نور هست و هم سمت راست ایشان نور هست و بعضی ها از منافقین درخواست نور می کنند ولی خدا آنها را از مؤمنین جدا می کند و گرفتار عذاب می شوند؛

«يَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنينَ وَ الْمُؤْمِناتِ يَسْعى‏ نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْديهِمْ وَ بِأَيْمانِهِمْ بُشْراكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدينَ فيها ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظيمُ يَوْمَ يَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ لِلَّذينَ آمَنُوا انْظُرُونا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُمْ قيلَ ارْجِعُوا وَراءَكُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بابٌ باطِنُهُ فيهِ الرَّحْمَةُ وَ ظاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذابُ».[11]

در اصول کافی از امام صادق علیه السلام در تفسیر و تأویل این آیه آمده: «قَالَ فِي قَوْلِهِ- يَسْعى‏ نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ بِأَيْمانِهِمْ- أَئِمَّةُ الْمُؤْمِنِينَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ تَسْعَى بَيْنَ يَدَيِ الْمُؤْمِنِينَ وَ بِأَيْمَانِهِمْ حَتَّى يُنْزِلُوهُمْ مَنَازِلَ أَهْلِ الْجَنَّة»[12]

روز قيامت ائمه مؤمنين از پيش رو و طرف راست مؤمنين مي شتابند تا ايشان را به منازل اهل بهشت وارد سازند. اگر ما می خواهیم این نور را کسب کنیم راهش فقط و فقط تمسک به قرآن و اهلبیت علیهم السلام است و طبق دستورات این دو ثقل بزرگ زندگی نمودن است و چیزی که در این زمینه خیلی مؤثر است، درود و صلوات بر محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم است. یک روایتی در این مورد در اصول کافی نقل شده که خیلی جالب است:

«قَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ علیه السلام يَا إِسْحَاقَ بْنَ فَرُّوخَ مَنْ صَلَّى عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَشْراً صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ مَلَائِكَتُهُ مِائَةَ مَرَّةٍ وَ مَنْ صَلَّى عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ مِائَةَ مَرَّةٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ مَلَائِكَتُهُ أَلْفاً أَمَا تَسْمَعُ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- هُوَ الَّذِي يُصَلِّي عَلَيْكُمْ وَ مَلائِكَتُهُ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ كانَ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيما»[13]

اسحاق بن فروخ گويد: حضرت صادق عليه السلام فرمود: اى اسحاق بن فروخ هر كه ده بار بر محمد و آل محمد صلوات بفرستد خداوند و فرشتگان صد بار بر او صلوات فرستند و هر كه صد بار بر محمد و آل محمد صلوات فرستد خداوند و فرشتگانش هزار بار بر او صلوات فرستند، آيا گفتار خداى عز و جل را نشنيده ‏اى (كه می فرمايد:) «او است آن خداوندى كه رحمت (يا درود) فرستد بر شما (او) و فرشتگانش، تا برون آرد شما را از تاريكي ها به سوى روشنائى و بوده است به مؤمنان مهربان».[14]

پس وظیفهِ مهم همه ما این است که به وسیله تعلیماتِ قرآن و اهل بیت علیه السلام راهِ نورانی را بشناسیم طبق آن حرکت کنیم و ظلمتها را هم بدانیم و خودمان را از ظلمتهای فردی و اجتماعی دور کنیم زندگی پاکی داشته باشیم، چرا که هادیان و امامان ما هم پاک بوده اند.

«إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً» و هم نور هستند، در مفاتیح الجنان و کتب دیگر زیارتی که از امامِ صادق علیه السلام در مورد اربعینِ امام حسین علیه السلام نقل شده، می خوانیم که: «... بأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ، أَشْهَدُ أَنَّكَ كُنْتَ نُوراً فِي الْأَصْلَابِ‏ الشَّامِخَةِ وَ الْأَرْحَامِ الطَّاهِرَةِ، لَمْ ‏تُنَجِّسْكَ الْجَاهِلِيَّةُ بِأَنْجَاسِهَا، وَ لَمْ تُلْبِسْكَ الْمُدْلَهِمَّاتُ مِنْ ثِيَابِهَا، وَ أَشْهَدُ أَنَّكَ مِنْ دَعَائِمِ الدِّينِ وَ أَرْكَانِ الْمُسْلِمِينَ ....»

من گواهی و شهادت می دهم که شما طیب و طاهر و پاک و پاکیزه و در بالاترین اصلاب و ارحام، نور بودید و در زمانِ جاهلیت هم حسب و نصب شما به هیچ نجاستی و خباثتی آلوده نشده است و من شهادت می دهم که شما از ستون دین هستید و از ارکان دین هستید. بدون شما نه کسی دیندار می شود و نه کسی مسلمان می شود و در همین زیارت گواهی می دهیم که شهادت و قربانی امام حسین علیه السلام و قیام و حادثهِ کربلا به خاطر نجات و هدایتِ بندگانِ خدا از جهالت و گمراهی و از ظلمتها بود.

«اللَّهُمَّ إِنِّي أَشْهَدُ أَنَّهُ وَلِيُّكَ وَ ابْنُ وَلِيِّكَ، وَ صَفِيُّكَ وَ ابْنُ صَفِيِّكَ، الْفَائِزُ بِكَرَامَتِكَ، أَكْرَمْتَهُ بِالشَّهَادَةِ، وَ حَبَوْتَهُ بِالسَّعَادَةِ، وَ اجْتَبَيْتَهُ بِطِيبِ الْوِلَادَةِ، وَ جَعَلْتَهُ سَيِّداً مِنَ السَّادَةِ، وَ قَائِداً مِنَ الْقَادَةِ، وَ ذَائِداً مِنَ الذَّادَةِ وَ أَعْطَيْتَهُ مَوَارِيثَ الْأَنْبِيَاءِ، وَ جَعَلْتَهُ حُجَّةً عَلَى خَلْقِكَ مِنَ الْأَوْصِيَاءِ.

فَأَعْذَرَ فِي الدُّعَاءِ، وَ مَنَحَ النُّصْحَ، وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِيكَ لِيَسْتَنْقِذَ عِبَادَكَ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَيْرَةِ الضَّلَالَةِ، وَ قَدْ تَوَازَرَ عَلَيْهِ مَنْ غَرَّتْهُ الدُّنْيَا»

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

سید مجتبی حیدر شیرازی

[1] الإسراء/88.

[2] هود/13.

[3] بقره/23.

[4] هود/44.

[5] تفسير نمونه، ج‏9، ص111.

[6] المفردات راغب اصفهانی.

[7] لقمان/31.

[8] بقره/257.

[9] احزاب/46.

[10] حدید/25.