پرهیز از سرزنش و ملامت (۶)

وَ ألبِسْنِي زِينَةَ المُتّقينَ في... تَركِ التَّعيِير‌.[۱]

در تبیین این فراز نورانی سخن به اینجا رسید که نه تنها سرزنش کردن شخصِ گنهکار، مذموم است؛ بلکه وظیفه کسانی که با این گونه بیماران روحی برخورد می‌کنند، مهربانی کردن با آنهاست تا درمان بیماری‌شان تسهیل گردد.

گفتنی است، در متون روایی ما مهربانی کردن با هر بیمار روانی که بیماری او ناشی از گناه است، توصیه نشده است؛ بلکه این برخورد مخصوص بیمارانی است که امید به درمان آنها وجود دارد. برخورد ما با کسانی که روح‌شان به گونه‌ای بیمار شده که امیدی به درمانشان نیست، یعنی به نقطه‌ای از تباهی و فساد رسیده‌اند که به کلی روح آنها تاریک شده و قساوت قلب گرفته‌اند، به گونه دیگری باید باشد.

در کافی شریف روایت شده که امام صادق (علیه السّلام) از جدّشان امیر المؤمنین (علیه السّلام) نقل فرموده‌اند:

أمَرَنا رَسولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله، أن نَلقى‌ أهلَ المعَاصي‌ بِوُجوهٍ‌ مُكفَهِرَّةٍ.[۲]

پيامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) به ما دستور داد كه با گنه‌پيشگان، با چهره‌هاى در هم كشيده، رو به رو شويم.

همچنین در روایت دیگری از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) چنین آمده است:

تَقَرَّبوا إلَى اللَّهِ تَعالى‌ بِبُغضِ‌ أهلِ‌ المَعاصي، وَ القَوهُم بِوُجوهٍ مُكفَهِرَّةٍ، و التَمِسوا رِضا اللَّهِ بِسَخَطِهِم، و تَقَرَّبوا إلَى اللَّهِ بِالتَّباعُدِ مِنهُم.[۳]

با نفرت از گنهكاران، به خداوند متعال نزديك شويد و با اين افراد، با تُرش‌رويى برخورد كنيد و با خشم گرفتن بر آنان، خشنودىِ خدا را بجوييد و با دورى كردن از آنها، به خدا نزديك شويد.

با در نظر گرفتن این روایات در کنار روایاتی که در جلسات قبل خواندیم که توصیه به برخورد مهربانانه با گنه‌کاران داشت، معلوم می‌شود مقصود از اهل معاصی در این روایات، کسانی هستند که امیدی به اصلاح آنان نیست و خوب برخورد کردن با آنان تأثیری ندارد.

از دیگر مواردی که جای برخورد مهربانانه با گنه‌کار نیست، جایی است که قرار است بر او حدّ شرعی جاری شود، در این مواقع نیز نباید گفت: «مهربانی کنید و حدّ بر او نزنید!» چه اینکه می‌فرماید:

﴿وَ لا تَأْخُذْكُمْ بِهِما رَأْفَةٌ فِي دِينِ اللَّهِ﴾.[۴]

یعنی، نبايد رأفت و محبّت كاذب نسبت به زن و مرد زناکار شما را از اجراى حكم الهى مانع شود. کسی که آنقدر بی حیا است که در مقابل چهار شاهد عادل، مرتکب چنین گناهی می‌شود، رأفت و مهربانی با او معنا ندارد، بلکه مهربانی با او موجب فساد در جامعه می‌گردد. در روایتی از امام (علیه السّلام) چنین نقل شده است:

رَحمَةُ مَن‌ لا يَرحَمُ‌ تَمنَعُ‌ الرَّحمَةَ، وَ استِبقاءُ مَن لا يُبقى يُهلِكُ الامَّةَ.[۵]

رحم كردن به كسى كه رحم نمى‌كند، مانع رحمت مى‌شود، و باقى گذاشتن كسى كه جان‌ها از دست او به در نمى‌برند، امّت را به نابودى مى‌كشاند.

بنا بر این، مقتضاى محبّت به جامعه انسانى، نامهربانی کردن با چنين‌ افرادی است.

الصحيفة السجّاديّة: الدعاء ۲۰.
[۲]الكافي، شیخ کلینی، ج۵، ص۵۹، ح۱۰.
[۳]كنز العمّال، متقی هندی، ج۳، ص۷۹، ح۵۵۸۵.
[۴]سوره نور، آیه ۲.
[۵]غرر الحكم، تمیمی آمدی، ج۴، ص۹۶، ح۵۴۳۰.