پرهیز از سرزنش و ملامت (۷)

وَ ألبِسْنِي زِينَةَ المُتّقينَ في... تَركِ التَّعيِير‌.[۱]

بحث در تبیین این فراز نورانی به روش برخورد با گنهکاران رسید. بدین منظور در سه جلسه قبل، خطبه ۱۴۰ نهج البلاغه را مطرح کردیم که در آن، امیر مؤمنان (علیه السّلام) توصیه نمودند که اهل عصمت و کسانی که خداوند نعمت سلامتی از گناه را به آنها عنایت نموده، سزاوار است با گنه‌کاران و اهل معصیت مهربان باشند. در توضیح این مطلب گفته شد، مقصود مهربانی کردن با همه گنه‌کاران نیست، بلکه مهربانی با گنه‌کاری است که چنین برخوردی در او اثر دارد و موجب درمان بیماری او می‌گردد. از این رو، برخورد مهربانانه و دلسوزی با بیماران روحی خوب است، مگر در هنگام اجرای حدّ و در برخورد با گنه‌کاران معاندی که امیدی به اصلاحشان نیست.

امیر المؤمنین (علیه السّلام) در ادامه این خطبه نورانی می‌فرمایند:

و يكونَ الشُّكرُ هُو الغالِبَ علَيهِم، و الحاجِزَ لَهُم عَنهُم‌.[۲]

و سپاسگزارى [به خاطر نعمت پاكدامنى و پرهيزگارى‌] بر ايشان چيره باشد و مانع غيبت آنها از گنهكاران شود.

اینکه انسان مبتلا به بیماری گناه و معصیت نگردد، از توفیقاتی است که خداوند متعال به او عنایت داشته است، و اگر این توفیق الهی نبود او نیز مبتلا می‌شد، از این رو، با دیدن افراد گنه‌کار اولاً از سرزنش آنها بپرهیزد و با آنها مهربان باشد، ثانیاً خدا را شکر کند که مانند آنها گرفتار نشده است.

طبق نقل، در حدیثی قدسی که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) آن را بیان فرموده‌اند، چنین آمده است:

عِبادي، كُلُّكُم‌ ضالٌ‌ إِلّا مَن هَدَيتُهُ، و كُلُّكُم فَقيرٌ إِلّا مَن أغنَيتُهُ، و كُلُّكُم مُذنِبٌ إلّا مَن عَصَمتُهُ.[۳]

بندگان من! همه شما گمراهيد، مگر كسى كه من راهنمايى‌اش كنم. همه شما نيازمنديد، مگر كسى كه من بى‌نيازش كنم. همه شما گنهكاريد، مگر كسى كه من مصونش دارم‌.

پس اگر توفیق خدا نباشد، همه ما گرفتار گناه و معصیت می‌شویم.

از امام باقر (علیه السّلام) نیز چنین نقل شده که در پاسخ به سؤال از معنای جمله «لا حول و لا قوّة إلّا بالله» فرمود:

مَعناهُ لا حَولَ لَنا عَن مَعصِيَةِ اللَّهِ إلّا بِعَونِ اللَّهِ، و لا قُوَّةَ لَنا على‌ طاعَةِ اللَّهِ إلّا بِتَوفيقِ اللَّهِ عَزَّوجلَّ.[۴]

معنايش اين است كه ما حول و قدرت روى گرداندن از معصيت خدا نداريم، مگر به يارى خدا، و قوّت و توانايى بر طاعت خدا نداريم، مگر با توفيق خداوند عز و جل.

الصحيفة السجّاديّة، الدعاء ۲۰.
[۲]نهج‌البلاغة، الخطبة ۱۴۰.
[۳]كتاب من لا يحضره الفقيه، شیخ صدوق، ج۴، ص۳۹۷، ح۵۸۴۸.
[۴]التوحيد، شیخ صدوق، ص۲۴۲، ح۳.