طلب وسعت رزق در سالمندي (۱)
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ و آلِهِ، وَ اجعَل أوسَعَ رِزقِكَ عَلَيَ إذا كَبِرتُ.[۱]
در بخش ديگري از دعاي نوراني مکارم الاخلاق، بعد از درود بر خاندان رسالت، از خداوند منان درخواست شده که: پروردگارا! وسيع‌ترين رزق و روزي خود را در سالمندي به من عنايت کن.
براي تبيين اين فراز چند بحث وجود دارد:
بحث اول اين که مقصود از رزق چيست؟
بحث دوم اين است که وسعت رزق به چه معنا است؟ و آيا مطلوب است يا نامطلوب؟
و بحث سوم اين که چرا خداوند وسيع‌ترين رزق و روزي را در سالمندي بدهد؟ چرا قبل از آن و از دوره جواني ندهد؟
مفهوم‌شناسي رزق
در فرهنگ قرآن و حديث، مقصود از «رزق» اعم از رزق مادي و معنوي است. مثلا در زيارت امير المؤمنين(عليه السّلام) که با عبارت «السَّلامُ عَلى أبِي الأَئِمَّة» شروع مي‌شود، امام زين العابدين(عليه السّلام) مي‌فرمايد:
اللّهُمَّ ارزُقني عَقلًا كامِلًا، و لُبّا راجِحاً، و قَلباً زاكِياً.[۲]
خداوندا! مرا عقلى كامل، انديشه‌اى برتر و دلى پاك، روزي کن.
اگر عقل انسان کامل شود، جايگاهش بهشت خواهد بود، چنانکه در روايتي از امام صادق (عليه السّلام) چنين نقل شده است:
مَن كانَ عاقِلًا خُتِمَ لَهُ بِالجَنَّةِ إِن شاءَ اللَّهُ. [۳]
كسى كه خردمند باشد، به خواست خدا، عاقبت به بهشت مى‌رود.
از ديگر رزق‌هاي معنوي علم و دانش است که در بخشي از دعايي که از امام صادق (عليه السّلام) رسيده، آن را از خداوند متعال درخواست نموده است:
وَ ارزُقني عِلما نافِعا.[۴]
همچنين در دعاي تلاوت قرآن، آمده است:
وَ ارزُقني أن أتلُوَهُ عَلَى النَّحوِ الَّذي يُرضيكَ عَنّي. [۵]
و روزى‌ام فرما كه آن را آن سان كه تو را از من خشنود مى‌سازد، تلاوت كنم.
زيارت خانه خدا نيز که مکرر در دعاهاي ماه مبارک رمضان با عبارت «اللَّهُمَّ ارزُقني حَجَ بَيتِكَ الحَرامِ»[۶] درخواست شده است، از ديگر مصاديق روزي‌هاي معنوي است.
هرچند بيشترين کاربرد رزق در فرهنگ احاديث در رزق معنوي است؛ وليکن در رزق مادي نيز به کار رفته است، مانند اين دعا که از امام صادق (عليه السّلام) نقل شده است:
اللَّهُمَّ ارزُقني مِن فَضلِكَ الواسِعِ الحَلالِ الطَّيِّبِ، رِزقاً واسِعاً حَلالًا طَيِّباً.[۷]
خدايا! از فضل گسترده و حلال و پاکت، مرا روزي گسترده و حلال و پاک، عطا فرما.
بنا بر اين، هر چيزي که براي انسان به لحاظ مادي يا معنوي سودمند باشد، «رزق» محسوب مي‌شود که در اين فراز براي سنين سالمندي درخواست شده است.
[۱] الصحيفة السجّاديّة، الدعاء ۲۰.
[۲] المصباح للكفعمي (۹۰۰ ق)، ص۹۳.
[۳] ثواب الأعمال، شيخ صدوق (۳۸۱ ق)، ص۲۹ ح۱.
[۴] الكافي، شيخ کليني (۳۲۹ ق)، ج۲ ص۵۸۳ ح۱۸.
[۵] الكافي، شيخ کليني (۳۲۹ ق)، ج۲ ص۵۷۷ ح۲.
[۶] الإقبال، سيد بن طاووس (۶۶۴ ق) ج۱ ص۷۹.
[۷] الكافي، شيخ کليني (۳۲۹ ق)، ج۲ ص۵۵۰ ح۱.
