طلب نیرو هنگام خستگی (۳)
و أَقوى قُوَّتِكَ فِيَّ إذا نَصِبتُ.[۱]
نکته سوم در تبیین این فراز نورانی از دعای مکارم الاخلاق، این است که انسان باید به گونه‌ای اوقات فراغت خود را تنظیم کند که در ساعات شب و روز، هیچ وقتی برای انجام کاری که موجب بهره‌برداری اخروی نباشد، وجود نداشته نباشد.
در روایتی از رسول گرامی(صلّی الله علیه و آله و سلّم) چنین نقل شده است:
يُفتَحُ لِلعَبدِ يَومَ القِيامَةِ عَلى كُلِّ يَومٍ من أيّامِ عُمُرِهِ أربَعٌ و عِشرونَ خِزانَةً عَدَدَ ساعاتِ اللَّيلِ و النَّهارِ.
در قيامت، براى هر روز از ايّام عمر بندگان، ۲۴ پرونده به تعداد ساعت‌هاى شبانه‌روز، گشوده مى‌شود.
شاید اگر در آن زمان، فیلم اختراع شده بود، می‌فرمود: برای هر ساعت از عمر انسان، یک فیلم ضبط شده، پخش می‌شود! این فیلم‌ها سه گونه می‌توانند باشند، فیلم اول، فیلمی است که با دیدنش شاد و خوشحال می‌شود:
فَخِزانَةٌ يَجِدُها مَملُوءَةً نوراً و سُرورا فَيَنالُهُ عِندَ مُشاهَدَتِها مِنَ الفَرَحِ وَ السُّرورِ ما لَو وُزِّعَ عَلى أهلِ النّارِ لأدهَشَهُم عَنِ الإِحساسِ بِأَلَمِ النّارِ، و هِيَ السّاعَةُ الَّتي أطاعَ فيها رَبَّهُ.
پرونده‌اى را پُر از روشنى و شادى مى‌يابد و از ديدنش چنان شادى و فرح به وى دست مى‌دهد كه اگر بر دوزخيان تقسيم شود، احساس كردن رنج آتش را از آنان، بازمى‌دارد! و اين، ساعتى است كه پروردگارش را در آن، اطاعت كرده است.
اما فیلم دوم، موجب ناراحتی و ترس او می‌شود:
ثُمَّ يُفتَحُ لَهُ خِزانَةٌ اخرى فَيَراها مُظلِمَةً مُنتِنَةً مُفزِعَةً فَيَنالُهُ مِنها عِندَ مُشاهَدَتِها مِنَ الفَزَعِ و الجَزَعِ ما لَو قُسِمَ عَلى أهلِ الجَنَّةِ لَنُغِّصَ عَلَيهِم نَعيمُها، و هِيَ السّاعَةُ الَّتي عَصى فيها رَبَّهُ.
سپس، پرونده‌اى ديگر گشوده مى‌شود و [بنده] آن را تاريك، بدبو و ترس‌آور مى‌بيند و از مشاهده‌اش چنان بى‌تابى و ترس به وى دست مى‌دهد كه اگر بر بهشتيان تقسيم گردد، خوشى را از آنان، باز مى‌ستانَد و اين، لحظه‌هايى است كه پروردگارش را در آن، نافرمانى كرده است.
و فیلم سوم، فیلمی است که با دیدنش نه شاد می‌شود و نه ناراحت:
ثُمَّ يُفتَحُ لَهُ خِزانَةٌ اخرى فَيَراها خالِيَةً لَيسَ فيها ما يَسُرُّهُ و لا ما يَسوؤُهُ، و هِيَ السّاعَةُ الَّتي نامَ فيها أوِ اشتَغَلَ فيها بِشَي‌ءٍ مِن مُباحاتِ الدُّنيا.
سپس، پرونده‌اى ديگر برايش گشوده مى‌شود و آن را تُهى مى‌بيند؛ نه چيزى در آن است كه او را شادمان كند، و نه چيزى كه ناراحت سازد، و اين، ساعتى است كه خوابيده و يا به كارهاى مباح دنيايى سرگرم بوده است.
مشاهده فیلم سوم، برای انسان موجب حسرت و تأسف است، زیرا می‌توانست، فیلمی از کارهای خوب او باشد. حضرت در پایان این روایت زیبا می‌فرماید:
فَيَنالُهُ مِنَ الغَبنِ وَ الأَسَفِ عَلى فَواتِها حَيثُ كانَ مُتَمَكِّناً مِن أن يَملأها حَسناتٍ ما لا يوصَفُ، و مِن هذا قَولُهُ تَعالى: ﴿ذلِكَ يَوْمُ التَّغابُنِ﴾ [۲] .[۳]
آنگاه، به خاطر اینکه اين لحظه‌ها را از دست داده، احساس حسرت و تأسّف می‌کند؛ چرا كه مى‌توانست آن را از نيكى‌هاى بى‌شمار، پُر سازد و اين سخن خداوند که فرمود: «آن [روز]، روز حسرت خوردن است»، بدين اشاره دارد.
بنا بر این، برای اینکه انسان در قیامت، دچار چنین حسرتی نشود، باید سعی کند از تمام لحظاتش به بهترین نحو، بهره ببرد و حتی کارهای مباح خود را با نیت خدایی انجام دهد تا برایش ثواب نوشته شود و این نیاز به تقویت نیرو دارد تا هنگام خستگی نیز از وقتش استفاده کند: «و أَقوى قُوَّتِكَ فِيَّ إذا نَصِبتُ».
[۱] الصحيفة السجّاديّة، دعای ۲۰.
[۲] سوره تغابن، آیه ۹.
[۳] عدّة الداعي، ابن فحد حلی (۸۴۱ ق)، ص۱۰۳.
