طلب نیرو هنگام خستگی (۵)
و أَقوى قُوَّتِكَ فِيَّ إذا نَصِبتُ. [۱]
پنجمین نکته در تبیین این فراز نورانی از دعای مکارم الاخلاق، عبارت است از بهترین برنامه‌ریزی برای پر کردن ایام فراغت. این نکته که مهم‌ترین نکته در میان نکات بیان شده می‌باشد، بسیار کاربردی است و بیش از هر وقت، به درد امروز جامعه ما می‌خورد.
چنانکه گذشت، این فراز به آیات پایانی سوره انشراح اشاره دارد که خطاب به پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) می‌فرماید:
﴿فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ * وَ إِلى رَبِّكَ فَارْغَبْ﴾. [۲]
پس چون فراغت يافتى، به طاعت بکوش و با اشتياق، به سوى پروردگارت روى آور.
برای استنباط این نکته مهم از این فراز و آیات فوق، توجه به چند مقدمه لازم است:
مقدمه اول این است که انسان تمایل دارد در اوقات فراغت به تفریح و شادی و استراحت بپردازد.
مقدمه دوم این است که یکی از عوامل ایجاد شادی، انس با کسانی است که به آنها علاقه دارد و می‌تواند از جمال و کمال آنها لذت ببرد.
و مقدمه سوم اینکه اگر انسان اهل معرفت باشد، می‌داند که برای انس با دیگران، هیچ کس شایسته‌تر از خداوند متعال نیست، زیرا او مطلق جمال و کمال و قدرت است، هیچ نقص و کمبودی ندارد و نهایت چیزی است که انسان می‌تواند آن را آرزو کند.
در دعایی که از امام صادق (علیه السّلام) نقل شده، خطاب به خدای متعال عرضه می‌داریم:
أنتَ مَوضِعُ مَسأَلَةِ السّائِلينَ، و مُنتَهى رَغبَةِ الرّاغِبين. [۳]
تو جاى درخواستِ درخواست‌كنندگان و نهايت شوق خواستارانى.
همچنین در دعای عرفه امام حسین (علیه السّلام) آمده است:
يا غايَةَ رَغبَةِ الرّاغِبينَ. [۴]
اى غايت آرزوى آرزومندان.
و در مناجاتی که از امام سجاد (علیه السّلام) نقل شده نیز، چنین می‌خوانیم:
يا أقصى طَلِبَةِ الطّالِبينَ، و يا أعلى رَغبَةِ الرّاغِبينَ. [۵]
اى دورترين مطلوبِ طلب كنندگان، و اى عالى‌ترين اشتياقِ مشتاقان.
بنا بر این، اگر کسی بخواهد دنبال کسی باشد که با او انس بگیرد، خدای سبحان از همه شایسته‌تر است، به همین جهت، کسی که با او انس بگیرد، از بهترین لذت‌ها و شادی‌ها برخوردار می‌گردد. در دعای جوشن کبیر می‌گوییم:
يا سُرورَ العارِفينَ، يا مُنَى المُحِبّينَ. [۶]
اى شادمانى عارفان، اى آرزوى دوستداران.
همچنین در مناجات «انجیلیة» امام زین العابدین (علیه السّلام) چنین نقل شده است:
يا مَن آنَسَ العارِفينَ بِطيبِ مُناجاتِهِ، و ألبَسَ الخاطِئينَ ثَوبَ مُوالاتِهِ، مَتى فَرِحَ مَن قَصَدَت سِواكَ هِمَّتُهُ؟! و مَتَى استَراحَ مَن أرادَت غَيرَكَ عَزيمَتُهُ؟! [۷]
اى كسى كه عارفان را به به عِطر مناجاتش مأنوس كرد و جامه ولايت و دوستى‌اش را بر قامت خطاکاران پوشاند! كى شاد شود كسى كه همّتش متوجّه جز تو باشد و چه وقت بياسايد كسى كه عزم و اراده‌اش جز تو را خواهد!
و در واقع، اهل معرفت، خستگی خود را با انس با خدا می‌زدایند، از این رو؛ این که خداوند به پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می‌فرماید: «وقتی از کاری فارغ می‌شوی، خود را با عبادت خدا به تعب و خستگی بینداز» به این معنا نیست که با حالت خستگی خدا را عبادت کن؛ بلکه به این معناست که برای رفع خستگی خود، با خدا انس بگیر!
[۱] الصحيفة السجّاديّة، دعای ۲۰.
[۲] سوره انشراح، آیه ۷ و ۸.
[۳] تهذيب الأحكام، شیخ طوسی (۴۶۰ ق) ج۳ ص۱۲۲ ح۲۶۷.
[۴] الإقبال، ابن طاووس (۶۶۴ ق) ج۲ ص۸۵.
[۵] بحار الأنوار، علامه مجلسی (۱۱۱۱ ق) ج۹۴ ص۱۵۰ به نقل از بعضی از كتب اصحاب.
[۶] البلد الأمين، الکفعمی (۹۰۵ ق) ص۴۰۶.
[۷] بحار الأنوار، علامه مجلسی (۱۱۱۱ ق) ج۹۴ ص۱۵۷ ح۲۲ به نقل از برخی از قدما در كتاب «أنيس العابدين».
