بحث اخلاقی: موانع ضلالت: پیروی از حق

وَ لَا أَضِلَّنَّ وَ قَدْ أَمْكَنَتْكَ هِدَايَتِي‌. [۱]

در جلسات قبل، اشاره شد که در این فراز از خداوند متعال می‌خواهیم تا توفیق شناخت موانع گمراهی را بدهد تا با به کارگیری آنها به سوی حقیقت، هدایت شویم.

پیروی از هدایت الهی یا همان تقوا، پیروی از عقل و علم، از جمله موانع ضلالت بود که در جلسات قبل مطرح شد.

یکی دیگر از موانع ضلالت، «پیروی از حق» است. نخست باید در هر زمینه‌ای «حق»‌را بشناسیم، سپس دنبال آن حرکت کنیم، زیرا شناخت حق، بدون عمل طبق آن، سودی ندارد.

پیروی از حق، بارها در قرآن کریم مورد تأکید قرار گرفته است، مثلا می‌فرماید:

﴿فَما ذا بَعْدَ الْحَقِّ إِلاَّ الضَّلالُ فَأَنَّى تُصْرَفُونَ﴾. [۲]

پس از حق، جز گم‌راهى چه خواهد بود؟ پس به كجا روى مى‌آوريد؟

«ضلالت» یعنی انحراف از راه حق، پس وقتی راه حق توسط خداوند متعال به انسان معرفی می‌شود؛ ولی از آن راه نمی‌رود، چگونه گمراه نشود؟

گفتنی است که پیروی از حق، رهنمود عقل نیز می‌باشد، به همین جهت، عاقل‌ترین انسان‌ها کسانی هستند که بیش از دیگران از حق پیروی می‌کنند. از امام کاظم(عَلَیْهِ‌السَّلامِ) روایت شده:

إنَّ لُقمانَ قالَ لِابنِهِ: تَواضَع لِلحَقِّ تَكُن أعقَلَ‌ النّاسِ‌. [۳]

لقمان به پسرش گفت: در برابر حق، فروتن باش تا عاقل‌ترينِ مردم باشى.

خداوند متعال در قرآن خطاب به همه انسان‌ها، اعم از مسلمان و غیر مسلمان، می‌فرماید:

﴿يا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَكُمُ الْحَقُ‌ مِنْ‌ رَبِّكُمْ‌ فَمَنِ اهْتَدى‌ فَإِنَّما يَهْتَدي لِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما يَضِلُّ عَلَيْها﴾. [۴]

اى مردم! حقّ از سوی پروردگارتان نزد شما آمده است؛ هر كس در پرتو آن هدايت يابد، به نفع خود هدايت مى‌شود؛ و هر كس گمراه گردد، تنها به زيان خود گمراه مى‌گردد.

همچنین می‌فرماید:

﴿إِنَّا أَنْزَلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ لِلنَّاسِ بِالْحَقِّ فَمَنِ اهْتَدى‌ فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما يَضِلُّ عَلَيْها﴾. [۵]

ما اين كتاب را براى مردم به حق بر تو نازل كرديم؛ هر كس در پرتو آن هدايت شود به نفع خود اوست؛ و هر كس گمراه گردد، تنها به زيان خود گمراه مى‌گردد.

تکیه‌گاه اصلی این آیات در پیروی از قرآن، در واقع حق بودن محتوای آن است و با در نظر گرفتن این واقعیت که پیروی از حق، یک حکم روشن عقلی است، از مردم جهان خواسته شده که از قرآن تبعیت کنند.

[۱] الصحيفة السجّاديّة، الإمام زین العابدین(عَلَیْهِ‌السَّلامِ)، ص۹۸، الدعاء۲۰.

[۲] سوره یونس، آیه ۳۲.

[۳] الكافي، الشیخ الکلینی (۳۲۹ ق)، ج۱، ص۲۴، ح۱۲.

[۴] سوره یونس، آیه ۱۰۸.

[۵] سوره زمر، آیه ۴۱.