نکوهش فقر

وَ لَا أَفْتَقِرَنَّ وَ مِنْ عِنْدِكَ وُسْعِي وَ لَا أَطْغَيَنَّ وَ مِنْ عِنْدِكَ وُجْدِي‌. [۱]

در جلسه قبل گذشت که فقر فراگیر از مجازات‌های الهی برای قوم و ملتی است که خشم و ناخشنودی خداوند را برانگیخته است. به همین جهت است که در برخی روایات فقر نکوهش می‌شود. در این مجال به برخی از این روایات اشاره می‌شود.

کلینی خطبه‌ای را از امام علی(علیه‌السلام) نقل می‌کند معروف به «خُطْبَةُ الْوَسِيلَةِ» که جمله‌ای از آن بدین گونه است:

الْقَبْرَ خَيْرٌ مِنَ الْفَقْر [۲]

گور بهتر از فقر است.

به تعبیر دیگر انسان بمیرد بهتر از این است که فقیر باشد. چنانچه در روایت دیگری از امام علی(علیه‌السلام) از فقر به مرگ بزرگتر یاد شده است.[۳]در وصایای امام علی(علیه‌السلام) به فرزندشان امام حسن(علیه‌السلام) به سه نوع بلاء شاخص و مهم اشاره شده است:

أَلَا وَ إِنَّ مِنَ الْبَلَاءِ الْفَاقَةَ وَ أَشَدُّ مِنَ الْفَاقَةِ مَرَضُ الْبَدَنِ وَ أَشَدُّ مِنْ مَرَضِ الْبَدَنِ مَرَضُ الْقَلْبِ [۴]

تنگدستى، بلا است؛ سخت‌تر از آن، ناتندرستى؛ و از آن سخت‌تر، بيمارىِ دل!

البته این روایت درجه سختی هر کدام را نیز معلوم کرده است که فقر اولین مرتبه و از آن سخت‌تر بیماری و از بیماری بدنی سخت‌تر، بیماری قلب و روح است.

در روایت دیگری صحنه عیادت عده‌ای از امام علی(علیه‌السلام) تصویر شده است. حاضرین در این عیادت از ایشان احوالپرسی کردند و امام پاسخ دادند حال خوشی ندارم. حاضرین از این پاسخ متعجب شدند، چه بسا منتظر بودند زبان امام(علیه‌السلام) به شکر و حمد الهی بگردد، تاب نیاورده و از امام(علیه‌السلام) پیرامون این پاسخ توضیح خواستند. امام(علیه‌السلام) توضیح دادند در آیه ۳۵ سوره مبارکه انبیاء آمده است که خدا بندگانش را با شرّ و خیر می‌آزماید، مراد از شرّ بیماری بدن و فقر است و مراد از خیر در این آیه، سلامتی و توانگری.[۵]

نتیجه آن که همه احوالات این دنیا امتحان و آزمون است چه فقر و توانگری، چه سلامتی و بیماری و...

خدای متعال توفیق دهد از آزمون‌های این روزگار سربلند بیرون بیاییم ان شاءالله.

[۱] الصحيفة السجّاديّة، الإمام زین العابدین(عَلَیْهِ‌السَّلامِ)، ص۹۸، الدعاء۲۰.

[۲] الکافی، الشیخ الکلینی (۳۲۹ ق)، ج۱۵، ص۶۶، ح۱۴۸۱۹، ط ـ دار الحدیث.

[۳] نهج البلاغه(صبحی صالح)، حکمت ۱۶۳.

[۴] نهج البلاغه(صبحی صالح)، حکمت ۳۸۸.

[۵] الدعوات (للراوندي)، ص۱۶۸.