بسم الله الرحمن الرحیم

اصلیترین عامل فساد قلب

وَ اجعَلني... مِن صالِحِی العِبادِ.[۱]

در تبیین این فراز که در آن از خداوند سبحان می‌خواهیم: مرا از بندگان صالح خود قرار بده، اشاره شد که «صَلاح» در مقابل «فَساد» و «طَلاح» است.

عامل اصلی فساد قلب چیست تا با اجتناب از آن در زمره بندگان صالح قرار بگیریم و در واقع، این دعا به اجابت برسد؟

اصلی‌ترین عاملی که باعث فساد و تباهی جان انسان می‌شود، عبارت است از پیروی از هواهای نفسانی و مخالفت با اوامر الهی. اگر دل انسان چیزی را بخواهد که مخالف امر خدا باشد و انسان این خواسته را دنبال کند، کم کم موجب می‌شود که جان او فاسد و تباه شود.

مرحوم کلینی این روایت را از امام باقر(علیه‌السلام) نقل نموده که می‌فرماید:

ما مِن عَبدٍ إلّا و في قَلبِهِ نُكتَةٌ بَيضاءُ، فإذا أذنَبَ ذنباً خَرَجَ‌ في‌ النُّكتةِ نُكتةٌ سَوْداءُ، فإن تابَ ذَهَبَ ذلكَ السَّوادُ، و إن تَمادى‌ في الذُّنوبِ زادَ ذلكَ السَّوادُ حتّى‌ يُغَطِّيَ البَياضَ، فإذا غُطِّىَ البياضُ لَم يَرجِعْ صاحِبُهُ إلى‌ خيرٍ أبداً، و هو قولُ ‌اللَّهِ عزّوجلّ‌ ﴿كَلَّا بَلْ رانَ عَلى‌ قُلُوبِهِمْ ما كانُوا يَكْسِبُونَ﴾[۲] ‌.[۳]

هيچ بنده‌اى نيست، مگر آن كه در دلش نقطه‌اى سفيد وجود دارد؛ پس هر گاه گناهى مرتكب شود، در آن نقطه، نقطه‌اى سياه پديد آيد كه اگر توبه كرد آن سياهى مى‌رود و اگر در گناهان فرو رفت، نقطه سياه افزايش مى‌يابد چندان كه همه سفيدى را فرو مى‌پوشاند. و چون سفيدى پوشانده شد، گنهكار ديگر به خير و صلاح باز نمى‌آيد. اين است سخن خداوند عزّوجلّ كه: «به حقيقت، كارهايى كه مى‌كردند، بر دل‌هايشان زنگار بسته است».

همه انسان‌ها با فطرت پاک و قلبی سفید آفریده شده‌اند. با اولین گناه، لکه‌ای سیاه در آن پدید می‌آید که اگر با توبه آن را پاک نکند، مانند موجی که از افتادن سنگ درون آب صاف پدید می‌آید، کم کم گسترش پیدا می‌کند و همه قلب را فرا می‌گیرد.

اگر سراسر دل انسان، سیاه شود، حتی انذار پیامبر(صلّی‌الله‌علیه‌وآله) نیز در آن تأثیری ندارد، بلکه در آخرین مرحله خداوند بر قلب او مُهر می‌زند:

﴿سَواءٌ عَلَيْهِمْ أَ أَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لا يُؤْمِنُونَ * خَتَمَ اللَّهُ عَلى‌ قُلُوبِهِمْ وَ عَلى‌ سَمْعِهِمْ وَ عَلى‌ أَبْصارِهِمْ غِشاوَةٌ﴾.[۴]

بى‌گمان برای كافران یکسان است، هشدارشان دهى يا هشدارشان ندهى، ايمان نمى‌آورند. خداوند بر دل‌ها و بر شنوايى آنان مُهر نهاده و بر بينايى‌هاى آنها پرده‌اى است.‌

در روایت دیگری از امام صادق(علیه‌السلام) نقل شده که فرمود:

كانَ أبي(علیه‌السلام) يقولُ: ما مِنْ شي‌ءٍ أفسَدَ لِلقَلبِ مِن خطيئةٍ، إنّ القَلبَ لَيُواقِعُ الخطيئةَ فما تَزالُ بهِ حتّى‌ تَغلِبَ علَيهِ فَيُصَيَّرُ أعلاهُ أسفَلَهُ.[۵]

پدرم(علیه‌السلام) مى‌فرمود: هيچ چيز بيشتر از گناه دل را تباه نمى‌كند؛ همانا دل با گناه درگير مى‌شود ولى گناه چندان به آن مى‌پردازد (سماجت مى‌كند) كه سرانجام بر آن چيره مى‌گردد، و دل واژگونه مى‌شود.

خداوند به همه کمک کند که هر چه زودتر اگر تخلفی از ما صادر شد، توبه کنیم تا به این مرحله نرسیم.

[۱] الصحيفة السجّاديّة، الإمام زین العابدین(عَلَیْهِ‌السَّلامِ)، الدعاء ۲۰.

[۲] سوره مطففین، آیه۱۴.

[۳] الکافی، الشیخ الکلینی (۳۲۹ ق)، ج۳، ص۶۷۶، ح۲۰، ط ـ دار الحدیث.

[۴] سوره بقره، آیه۶ و ۷.

[۵] الکافی، الشیخ الکلینی (۳۲۹ ق)، ج۳، ص۶۶۷، ح۱، ط ـ دار الحدیث.