فناء فی الله
عن النّبی صلّی الله علیه و آله و سلّم : حبِّبوا الله إلی عبادِه یُحِبُّکُمُ الله [۱]
خدا را نزد بندگانش محبوب سازید تا خداوند شما را دوست داشته باشد.
عرض کردیم پنجمین نکته ای که در این روایت نورانی وجود دارد این است که نشانه محبوبیت انسان نزد خدا این است که انسان صبغه الهی پیدا کند و در این رابطه اشاره کردیم به حدیث معروف قُرب نوافل که در این روایت آمده است : (( و إنّهُ لَیَتَقَرَّبُ إلیَّ بالنّافلة حتّی أحِبّهُ فَإذا أحبَبتَهُ کُنتُ سَمعَهُ الّذي یَسمَعُ بِه و بَصَرَهُ الّذي یُبصِرُ بِه و لِسانَهُ الّذي یَنطِقُ بِه و یَدَهُ الّذي یَبطِشُ بِها إن دعاني أجِبتُهُ و إن سَألَني أعطَیتُهُ )) [۲]
معنای این جمله چیست؟ یعنی چه که خداوند حواس و اعضای انسان می شود؟ به نظر می رسد که معنای این جمله این است که انسان در اثر تقرّب و نزدیکی به خدا ، اراده اش در اراده خدا فانی می گردد ، یعنی در واقع چشم به اراده انسان نمی بیند به اراده خدا می بیند ، هرچه من می خواهم نمی بیند بلکه هرچه خدا می خواهد می بیند. گوش هرچه من می خواهم نمی شنود بلکه هرچه خدا می خواهد می شنود.
به عبارت دیگر ، همه حرکات و سکنات هماهنگ با اراده الهی می شود. می توان گفت : اینها از باب مثال است و لذا در برخی روایات داریم : (( وعقله الّذي یعقل به )) یعنی انسان آن جوری فکر می کند که خدا می خواهد. وقتی انسان به این مقام رسید ، تعبیر به " فناء فی الله" می کنند.
یک معنای صحیحی که روایت برای (( فناء فی الله )) می شود این است که انسان شهوت ، هوس و غضب به طور مطلق در وجودش می میرد و نشانه اینکه انسان به این مقام رسیده است در ذیل روایت آمده ((إن دَعاني أجِبتُهُ و إن سَألَني أعطَیتُهُ)) وقتی دعا می کند به اجابت می رسد ؛ یعنی انسان (( مستجاب الدّعوة )) می شود.
[۱] المعجم الکبیر، طبرانی، ج۸، ص۹۱.
[۲] الکافی، شیخ کلینی، ج۲، ص۳۲۵، ح۷.
