464 - دفاع در برابر شایعه‌سازان
و تَكذيباً لِمَن قَصَبَني.[۱]
در تبیین این فراز از دعای نورانی مکارم الاخلاق گفتیم سه نکته مهم قابل بحث است:
نکته اول این بود که انسان قدرت تکذیب شایعاتی را که توسط عیب‌جویان و مخالفان علیه او مطرح می‌شود، داشته باشد ، بتواند با آن شایعات مقابله کند.
نکته دوم این بود که علاوه بر داشتن چنین قدرتی، از آن برای دفاع از آبروی خود استفاده کند نه اینکه در برابر شایعات سکوت اختیار نماید . مطلب دیگری که باید در اینجا اضافه شود این است که انسان نه تنها باید از آبروی خود دفاع کند؛ بلکه باید از قدرتش برای دفاع از آبروی دیگران هم استفاده کند. در روایتی از رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) چنین نقل شده است که:
مَن رَدَّ عَن عِرضِ أخيهِ كانَ لَهُ حِجاباً مِنَ النّارِ.[۲]
هر كه از آبروى برادر خود دفاع كند، اين كار، حجابى ميان او و آتش خواهد شد.
چنانچه در نقلی دیگر، چنین کاری موجب واجب شدن بهشت برای او دانسته شده است.[۳]
بالاتر از دفاع از آبروی دیگران، دفاع از آبروی اهل‌بیت (علیهم السّلام) است که این وظیفه بسیار سنگین بیشتر بر عهده ما طلبه‌ها است.
«حمزة بن محمد بن الطیّار» یکی از اصحاب امام صادق (علیه السّلام) است که مانند «عبدالله بن أبی یعفور»[۴] از او نقل شده است که خطاب به حضرت گفته است: «اگر اناری را دو نیم کنی و نصفش را حلال و نصف دیگرش را حرام کنی، شهادت می‌دهم که آنچه را حرام کردی، حرام است و آنچه را حلال کردی، حلال است.»[۵] این خصوصیتی است که تنها از این دو راوی نقل شده است. وی از متکلمینی بود که از خاندان رسالت دفاع می‌کرد و در زمام امام صادق (علیه السّلام) از دنیا رفت. زمانی که حضرت از فوت او با خبر شدند، طبق نقل فرمودند:
رَحِمَهُ اللّهُ ولَقّاه نَضرَةً وسُرورا، فَقَد كانَ شَديدَ الخُصومَةِ عَنّا أهلَ البَيتِ.[۶]
خدا رحمتش كند و او را با چهره‌اى شاداب و شادمان، ملاقات كند. وى بسيار دفاع كننده از ما اهل بيت بود.
در نقل دیگری هم آمده است که وی به امام صادق (علیه السّلام) عرض کرد: با خبر شدم كه مناظره و جدال با مردم را خوش نمى‌دارى؟ فرمود: «امّا گفتگوى مثل تو را با مردم، ناپسند نمى‌شمارم؛ كسى كه وقتی پرواز مى‌كند، نيك مى‌نشيند و وقتى مى‌نشيند، نيك به پرواز در مى‌آيد. پس هر كه چنين باشد، از مناظره‌اش ناراحت نيستيم».[۷]
اینگونه مناظره کردن که انسان زبانی داشته باشد که در دام نیفتد، همان مطلبی است که در فرازهای قبلی همین دعا با عبارت «و لِساناً عَلى مَن خاصَمَني» بیان شد.
به هر حال داشتن زبان گویا برای دفاع از آبروی خود و برادران دینی‌اش و نیز دفاع از حریم اهل‌بیت، از جمله فضائل اخلاقی است که از خداوند آن را خواستاریم.
[۱]الصحيفة السجّاديّة: الدعاء ۲۰.
[۲]الأمالي للمفيد، ص۳۳۸ ح۲.
[۳]ثواب الأعمال، شیخ صدوق، ص۱۷۵ ح۱.
[۴]رجال‌الكشي ص۲۴۹.
[۵]«فضالة بن جعفر عن أبان عن حمزة بن الطيار عن أبي عبد الله (ع) قال أخذ أبو عبد الله (ع) بيدي ثم عد الأئمة عليهم السلام إماما إماما يحسبهم بيده حتى انتهى إلى أبي جعفر (ع) فكف فقلت جعلني الله فداك لو فلقت رمانة فاحللت بعضها و حرمت بعضا لشهدت أن ما حرمت حرام و ما أحللت حلال فقال: فحسبك أن تقول بقوله و ما أنا إلا مثلهم لي ما لهم و على ما عليهم فإن أردت أن تجي‌ء يوم القيامة مع الذين قال الله تعالى: ﴿يوم ندعوا كل أناس بإمامهم﴾ فقل بقوله.» رجال‌الكشي ص۳۴۹.
[۶]رجال‌الكشي ص۳۴۹.
[۷]«قُلتُ لِأَبي عَبدِ اللَّهِ عليه السلام: بَلَغَني أنَّكَ كَرِهتَ مِنّا مُناظَرَةَ النّاسِ، وكَرِهتَ الخُصومَةَ؟ فَقالَ: أمّا كَلامُ مِثلِكَ لِلنّاسِ فَلا نَكرَهُهُ؛ مَن إذا طارَ أحسَنَ أن يَقَعَ وإن وَقَعَ يُحسِنُ أن يَطيرَ، فَمَن كانَ هكَذا فَلانَكرَهُ كَلامَه» رجال‌الكشي ص۳۴۸.
