موحّد كامل

حدیث

علل الشرائع : حدّثنا محمّد بن المتوكّل ، قال : حدّثنا عليّ بن الحسين السعد آبادى ، عن أحمد بن محمّد بن خالد ، عن عبد العظيم بن عبد اللَّه الحسنى، عن محمّد بن أبى عمير ، عن عبد اللَّه بن الفضل ، عن شيخ من أهل الكوفة ، عن جدّه من قِبَل اُمّه - وَاسمُهُ سُلَيمانُ بنُ عَبدِ اللَّهِ الهاشِمِىِّ - ، قالَ :

سَمِعتُ مُحَمَّدَ بنَ عَلِىٍّ يَقولُ : قالَ رَسولُ اللَّهُ صلى اللَّه عليه و آله لِلنّاسِ وهُم مُجتَمِعونَ عِندَهُ : أحِبُّوا اللَّهَ لِما يَغدوكُم بِهِ مِن نِعمَةٍ ، وأحِبّونى للَّهِ‏ِ تَعالى‏ ، وأحِبّوا قَرابَتى لى .[۱]

ترجمه‏

حضرت عبد العظيم عليه السلام - به سند خود - : سليمان بن عبد اللَّه هاشمى گفت : از امام باقر عليه السلام شنيدم كه مى‏فرمود : «پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله در حالى كه مردم نزد ايشان گرد آمده بودند ، فرمود : "خداوند را براى نعمت‏هايى كه به شما داده ، دوست بداريد و مرا نيز براى خداوند، دوست بداريد و خويشاوندان و اهل بيتم را هم به خاطر من دوست بداريد"» .

شرح‏

اين حديث، به اين ره‏نمود مهمّ اعتقادى، اخلاقى و اجتماعى اشاره دارد كه يگانه‏پرستان، تنها خداوند متعال را به طور مستقل دوست دارند، و دوستى ديگرى، هر چند پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله باشد، بايد به خاطر خداوند باشد؛ زيرا ولى نعمت حقيقى و اصلى او، تنها خداست . براى توضيح مطلب چند نكته قابل توجه است:

۱ . مى‏توان گفت روايت ياد شده، تفسير آيه ۱۶۵ از سوره بقره است كه مى‏فرمايد :

(وَ مِنَ النَّاسِ مَن يَتَّخِذُ مِن دُونِ اللَّهِ أَندَادًا يُحِبُّونَهُمْ كَحُبِ‏ّ اللَّهِ وَ الَّذِينَ ءَامَنُواْ أَشَدُّ حُبًّا لِّلَّهِ وَ لَوْ يَرَى الَّذِينَ ظَلَمُواْ إِذْ يَرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا . برخى از مردم، در برابر خدا، همانندهايى [براى او] بر مى‏گزينند، و آنها را چون دوست داشتن خدا، دوست مى‏دارند؛ ولى آنها كه ايمان آورده‏اند، دوستى‏شان با خدا شديدتر است، و آنها كه [با برگزيدن همتا براى خدا] ستم كردند، هنگامى كه عذاب [الهى‏] را مشاهده كنند، خواهند دانست كه تمام قدرت، از آنِ خداوند است) .

طبق اين آيه، اهل ايمان، از آن جا كه جز خدا هيچ كس را در جهان هستى مؤثّر نمى‏دانند، همتايى براى خدا باور ندارند تا نسبت به او علاقه‏مند باشند . افزون بر اين، محبّت آنان نسبت به خدا، شديدتر از محبّت مشركان به همتايان پندارى خويش است. بنا بر اين، اهل توحيد، تنها به خداى يگانه عشق مى‏ورزند و اگر ديگرى را دوست دارند، به دليل دوستى او و براى اوست.

۲ . با عنايت به توضيحاتى كه در تبيين آيه ياد شده ارائه گرديد، روشن مى‏شود كه چگونه حديث نبوى مورد بحث را مى‏توان تفسير اين آيه دانست؛ زيرا دوست داشتن خدا به دليل نعمت‏هاى او، اشاره به آن است كه ولى نعمت حقيقى انسان، تنها خداست و جز او در سرنوشت انسان و جهان، مؤثّر نيست . از اين رو، تنها او به طور مستقل، مستحقّ محبّت است؛ زيرا انسان فطرتاً نسبت به كسى كه به او نيكى مى‏كند، احساس دوستى مى‏نمايد. بنا بر اين، انسان به حكم فطرت بايد به خدا محبّت داشته باشد .

بديهى است كه محبّت خداى متعال ايجاب مى‏كند كه شخص باايمان، به هر كس كه خدا او را دوست دارد نيز علاقه‏مند باشد، كه سرآمد دوستان خدا پيامبر خاتم صلى اللَّه عليه و آله است و مقتضاى دوستى او، علاقه‏مندى به خاندان رسالت است.

۳ . دوستى‏هايى كه براى خدا نيستند و ريشه در تمايلات نفسانى دارند، نشانه شرك اند. بنا بر اين، تا دل انسان از محبّت غير خدا تهى نشده، موحّد حقيقى و كامل نيست .

[۱] علل الشرائع : ص ۵۹۹ ح ۵۲ ، بحار الأنوار : ج ۱۷ ص ۱۴ ح ۲۸ .