بسم الله الرحمن الرحیم

فضیلت قرائت سوره قدر

انا انزلنا فى لیلة القدر و ما ادراک ما لیلة القدر لیلة القدر خیر من الف شهر تنزل الملائکة و الروح فیها باذن ربهم من کل امر سلام هى حتى مطلع الفجر .

به درستى که ما قرآن را در شب قدر فرستادیم ، و تو چه مى دانى که شب قدر چیست ؟ شب قدر، بهتر از هزار ماه است . ملایکه و روح در آن شب ، به اذن پروردگار نازل مى شوند، براى هر امر و موضوعى . شبى است همراه با سلامت و رحمت تا طلوع صبح

ابتدا چند روایت در فضیلت قرائت سوره قدر بیان کنیم ، و بعد، سه موضوع اصلى را مورد بحث قرار مى دهیم :

1- شب قدر چه وقت است ؟

2 - مراد از نزول قرآن چیست ؟

3 - آیا ملایکه بر کسى غیر از حضرت رسول اکرم صلى الله علیه و آله نازل مى شدند؟

در تفسیر مجمع البیان ، از ابى بن کعب از رسول اکرم صلى الله علیه و آله روایت شده است که حضرت فرمودند:

من قراءها اعطى من الاجر کمن صام رمضان و احیا لیلة القدر .

هر کس سوره قدر را بخواند، پاداش کسى را دارد که ماه رمضان ، را روزه گرفته و شب قدر را احیا کرده است .

و از حسین بن ابى العلاء، از ابى عبدالله علیه السلام چنین نقل شده است که حضرت فرمود:

من قراء انا انزلناه فى فریضة من الفرائض ، نادى مناد یاعبدالله ! قد غفرلک ما مضى فاستاءنف العمل .

امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس سوره قدر را در نماز واجب بخواند، منادى صدا مى زند: اى بنده خدا! گناهان گذشته ات آمرزیده شد، اکنون زندگى را از نو شروع کن .

و همچنین از ابى جعفر علیه السلام چنین نقل شده که :

قال : من قرء انا انزلناه بجهر، کان کشاهر سیفه فى سبیل الله و من قراءها سرا کان کالمتشحط بدمه فى سبیل الله و من قراءها عشر و مرات مرت على نحو الف ذنب من ذنوبه .

امام باقر علیه السلام فرمود: هر کس سوره قدر را بلند بخواند، مانند کسى است که شمشیر کشیده و در راه خدا جهاد میکند. و کسى که آهسته بخواند، مانند کسى است که در راه خدا به خون خود آغشته شود و هر کس ‍ آن را ده مرتبه بخواند، هزار گناه از او آمرزیده مى شود.

شب قدر چه شبى است ؟

 این که شب قدر چه وقت است در بین دانشمندان سنى ، در این باره ، خیلى اختلاف است

1-بعضى گفته اند: شب بیست و هفتم است - که مشهور بین آنها است

2-بعضى گفته اند: اصلا شب معینى در سال نیست ، بلکه خدا مى داند و در هر سال دور مى زند.

3-بعضى گفته اند: معین است ولى ، ما نمى دانیم ، چه وقت است .

4-ولى در بین دانشمندان شیعه ، شکى نیست که شب قدر، یکى از سه شب است ؛ شب نوزده ، بیست و یک یا بیست و سه ماه رمضان ،

5-احتمال قوى ، شب بیست و سوم است .

در هر صورت ، بنابر آیات قرآن ، شب قدر یکى از شب هاى ماه رمضان است . چون در این سوره ، مى فرماید: ما آن را در شب قدر نازل کردیم . که منظور از آن ، قرآن ، است و به خاطر عظمت قرآن ، نام آن ذکر نشده ، و ضمیر آورده شده است و در سوره بقره آیه 185.

خداوند متعال مى فرماید: (شهر رمضان ، الذى انزل فیه القرآن) ماه رمضان ، همان ماهى است که قرآن در آن نازل شده است .

مراد از نزول قرآن در شب قدر

1-بعضى فرموده اند: شروع نزول در شب قدر بوده است - که این خلاف ظاهر (انا انزلناه ) است .

2-بعضى فرموده اند: که : تمام قرآن ، در شب قدر از لوح محفوظ بر آسمان ، اول نازل شده است

3-بعضى فرموده اند: در آن شب بر بیت المعمور نازل شده است که بنابر مشهور خانه اى است در آسمان ها، محاذى خانه کعبه که با عبادت فرشتگان و به خاطر طواف آنان معمور و آباد است.

4-خیلى از اهل تحقیق فرموده اند که : تمام قرآن در شب قدر بر قلب مطهر رسول اکرم صلى الله علیه و آله یک دفعه نازل شده و بعد تدریجا در عرض بیست و سه سال بر آن حضرت نازل شده است . پس قرآن دو نزول دارد؛ نزول دفعى و نزول تدریجى .

نزول ملایکه بر غیر پیامبر

سوال : آیا ملایکه بر غیر از حضرت رسول صلى الله علیه و آله نازل مى شوند؟

یا آن که نزول آنان مخصوص به خود حضرت و زمان حیات او است و بعد از رحلت آن بزرگوار، دیگر بر کسى نازل نمى شوند (مثل نزول وحى که با فوت ، حضرت قطع شده است ).

در این باره در زیارت روز شنبه مى خوانیم:

اصبنا بک یا حبیب قلوبنا فما اعظم المصیبة بک حیث انقطع عنا الوحى و حیث فقدناک فانا لله و انا الیه راجعون

یا رسول الله به سوگ تو گرفتار شدیم اى محبوب دل هاى ما پس چه مصیبتى بالاتر از این که ارتباط وحى از مخلوق قطع شد (زیرا خاتم پیامبرانى ) ولى چه باید کرد همه از آن خداییم ، و به سوى او خواهیم رفت .

پاسخ این است که:

ظاهر (تنزل الملائکة ) که فعل مستقبل است و دلالت بر استمرار و دوام دارد، دلالت دارد بر اینکه نزول ملایکه در شب قدر، دوام دارد، و در تمام سال ها تا آخر عالم ادامه دارد. همچنین ظاهر جمله اسمیه (سلام هى حتى مطلع الفجر) این است که آوردن سلام و رحمت فرشته ها براى همیشه تاریخ در شب قدر هر سال است اگر چه وحى قطع شده است .

سوال دیگر این که فرشتگان بر چه کسى نازل مى شوند و سلامتى و درود و تحیت مى آورند.
مسلما بر جانشین به حق رسول اکرم صلى الله علیه و آله یعنى امیرالمؤ منین و یازده فرزند طاهرینش تا امام زمان - روحى ارواحنا العالمین له الفداء - که در زمان ما فرشتگان بر آن حضرت نازل مى شوند و مقدرات عالم را به آن حضرت ، خبر مى دهند.

در بحارالانوار از بصائرالدرجات از حسن بن عباس بن جریش نقل شده که او گفت :

این حدیث را بر امام باقر علیه السلام عرضه داشتم ، حضرت اقرار به آن فرمود آن حدیث این است :

قال ابوعبدالله علیه السلام قال على علیه السلام فى صبح اول لیلة القدر التى کانت بعد رسول الله فساءلونى فوالله لاخبرنکم بما یکون الى ثلاثمائة و ستین یوما من القدر فما دونها فما فوقها ثم لاخبرنکم بشى ء من ذلک بتکلف و لابراءى و لابدعاء فى علم الا من علم الله و تعلیمه و الله لایساءلنى اهل التوراة و لا اهل الانجیل و لااهل الزبور و لااهل الفرقان الافرقت بین کل اهل کتاب بحکم ما فى کتابهم ؛ .

امام صادق علیه السلام فرمود: امیرالمؤ منین علیه السلام در اولین صبح شب قدرى که بعد از رحلت رسول اکرم صلى الله علیه و آله بود (همان زمانى که خانه نشین بوده و خلافتش را غصب و حضرت زهرا را شهید کرده بودند) فرمود: هر چه مى خواهید از من سوال کنید به خدا قسم ! هرچه در عرض سیصد و شصت روز سال اتفاق افتاده (حال چه به اندازه ذره اى باشد و یا بیشتر یا کمتر از آن ) همه را براى شما بیان مى کنم .

تذکر:

(نمى دانم امیرالمؤ منین علیه السلام در این کلام اشاره به اتم نموده است که فرمود: کمتر از ذره ) توجه داشته باشید، هرچه به شما خبر دهم با زور و راءى خودم ، و ادعاى دانش نیست ؛ مگر آنکه از علم خداى تعالى سرچشمه گرفته و او به یاد من موضوعى از من سوال نمى کنند؛ مگر آنکه من کاملا بنابرکتاب خود آنها پاسخ خواهم گفت و به دستور خود آن کتاب حکم خواهم کرد.

روایت دوم : در تفسیر قمى مى فرماید:

قیل لابى جعفر علیه السلام تعرفون لیلة القدر؟ قال : و کیف لانعرف لیلة القدر و الملائکة یطوفون بنا فیها؛ .

از امام باقر علیه السلام سوال شد؛ آیا شما مى دانید شب قدر چه شبى است ؟ حضرت فرمود: چگونه ندانیم ، در حالى که فرشتگان در آن شب در گرد ما دور مى زنند و طواف مى کنند؟!

و در تفسیر برهان در حدیثى از ابوذر غفارى - رضى الله عنه - چنین نقل شده که :

قال : قلت : یا رسول الله ؟ لیلة القدر، شى ء یکون على عهد الانبیاء ینزل علیهم فیها الامر فاذا مضوا رفعت ؟ قال : لا  بل هى الى یوم القیمة ؛ .

ابوذر مى گوید: سوال کردم از رسول خدا صلى الله علیه و آله که آیا شب قدر، فقط در زمان پیامبران است که در آن شب امور دنیا برایشان نازل مى شود؟ و وقتى آنان در گذشتند دیگر شب قدر برداشته میشود؟ فرمود: هرگز، بلکه شب قدر تا روز قیامت باقى است .

و همچنین در همان تفسیر حدیثى نقل مى کند از امام صادق علیه السلام در تفسیر این که شب قدر بهتر از هزار ماه است .
مى فرماید: یعنى بهتر از هزار ماهى است که بنى امیه حکومت کردند و درباره نازل شدن ملایکه و روح در آن شب مى گوید: آرى ، از طرف پروردگار نازل مى شود بر محمد و آل محمد (من کل امر سلام ) یعنى هر امرى را با تحیت و سلام مى آورند .

و در روایتى از امام صادق علیه السلام چنین نقل مى کند که

پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله در خواب دید که بعد از او بنى امیه بر منبرش بالا مى روند و مردم را به گمراهى و برگشت و از دین وادار مى کنند. در صبح آن شب ، پیغمبر خیلى محزن و گرفته بود پس جبرئیل و عرض کرد: یا رسول الله ! چرا گرفته و محزونید؟ فرمود: دیشب خواب دیدم . که بنى امیه بر منبرم بعد از من بالا مى روند و مردم را گمراه مى کنند و در بعضى روایات آمده است که حضرت آنها را به شکل بوزینه دید. پس جبرئیل به آسمان عروج کرد و سپس نازل شد و آیاتى از قرآن را آورد و سبب سرور حضرت شد و آن آیه این است :

اءفراءیت ان متعناهم سنین ثم جاءهم ما کانوا یوعدون ما اغنى عنهم ما کانوا یمتعون .

آیا نمى بینى کسانى را که سالیان دراز آن ها را از زندگى بهرمند ساختیم ؛ سپس عذابى که به آنان وعده داده شده بود، به سراغشان آمد و هیچ چیزى براى آنها سودى نخواهد داشت ؟ و نیز سوره قدر را جبرئیل نازل کرد که خداوند تبارک و تعالى ، شب قدر را براى نبى اکرم صلى الله علیه و آله بهتر از هزار ماه ، حکومت بنى امیه قرار داد

و در تفسیر نمونه از تفسیر فخر رازى چنین نقل مى کند:

در داستان حضرت ابراهیم علیه السلام آمده است که چند نفر از فرشتگان الهى ، نزد او آمدند و بشارت تولد فرزند براى او آوردند و بر او سلام کردند مى گویند: لذتى که ابراهیم علیه السلام از سلام این فرشتگان برد، با تمام دنیا برابرى نداشت . اکنون باید پى برد که وقتى گروه گروه فرشتگان در شب قدر نازل مى شوند و بر مؤ منان سلام مى کنند، چه لذت و لطف و برکتى دارد!) .
همچنین وقتى ابراهیم علیه السلام را در آتش نمرودى افکندند، فرشتگان آمدند و بر او سلام کردند؛ در این هنگام آتش بر او گلستان شد آیا در شب قدر، به برکت سلام فرشتگان آتش دوزخ سرد نمى شود؟!
آرى این نشانه عظمت امت محمد صلى الله علیه و آله است که در آن جا بر خلیل علیه السلام نازل مى شوند و در اینجا بر این امت اسلام .

نکته:

اگر مقصود فخر رازى از نزول فرشتگان نزول بر تمام امت اسلامى است ، که مسلما در شب قدر، فرشتگان بر تمام امت اسلامى نازل نمى شوند، و اگر مقصود، بعض امت است (که قطعا همان بعض مى باشد) منظور اهل بیت اطهار علیهم السلام و جانشینان به حق رسول اکرم صلى الله علیه و آله قدر، فرشتگان بر امام زمان علیه السلام نازل مى شوند و مقدرات عالم و مردم را در آن سال ؛ از خوبى ها و شادى ها، و بدى ها گرفتارى ها و صلح و جنگ و... براى آن حضرت اعلام مى کنند

لازم به یاد آورى است که آن دو روایت که از امام باقر و امام صادق علیه السلام نقل شد، هر دو در تفسیر مجمع البیان و صافى در ذیل این آیه شریفه آمده است :

و ما جعلنا الرؤ یا التى اریناک الا فتنة للناس و الشجرة الملعونة فى القرآن و نخوفهم فما یزیدهم الا طغیانا کبیرا .

اى پیامبر! ما آن رؤ یایى را که به تو نشان دادیم ، براى امتحان مردم بود و همچنین شجره ملعونه را که در قرآن ذکر کردیم ، ما به وسیله آن آنان را انذار کردیم و ترسانیدیم ، اما جز بر طغیانشان افزوده نمى شود.

و در تفسیر نمونه آمده است که فخر رازى در تفسیر کبیر و وقرطبیط در تفسیر الجامع نیز این موضوع را نقل کرده اند
همچنین مرحوم فیض در تفسیر صافى مى فرماید:

این خبر معروف و مستفیض بین خاصه و عامه است ، پس منظور از خواب در آیه شریفه همان خوابى است که رسول خدا صلى الله علیه و آله دید که میمونهایى بعد از او از منبرش بالا مى روند و پایین مى آیند و حضرت خیلى غمگین شد که بعد از آن ، کمتر مى خندید. و منظور از شجره ملعونه هم ، شجره خبیثه بنى امیه است که در سوره ابراهیم آیه 26 نیز از آنها تعبیر به شجره خبیثه شده است آرى آنها یکى پس از دیگرى (معاویه که اولى آنان بود تا مروان حمار که نوزدهمین و آخرین بود) همانند میمونهایى برجاى پیغمبر نشستند، و از هم تقلید کردند و چون افرادى بى دین و فاقد شخصیت بودند، حکومت اسلامى را هشتاد و سه سال - یعنى هزار ماه تمام - به فساد کشیدند و بر سر اسلام و مسلمین و اولاد رسول الله هرچه بد بود، وارد نمودند و روى خود و تاریخ را سیاه کردند.

حکومت بنى امیه هزار ماه بود

و عجیب این است که ، مسعودى در کتاب تاریخش - مروج الذهب - مى نویسد: حکومت بنى امیه ، درست هزار ماه بوده است ؛ بدون هیچ کم و زیاد. زیرا آن ها نود سال و یازده ماه و سیزده روز حکومت کردند. هنگامى که از این مدت ، زمان خلافت ظاهرى امام حسن مجتبى علیه السلام که پنج ماه و ده روز بوده است و همچنین مدت خلافت عبدالله بن زبیر - که از آنان نبود - را کم کنیم که هفت سال و ده ماه و سه روز بوده است ، باقى مانده ، درست هشتاد و سه سال و چهار ماه است که همان هزار ماه تمام باشد، نه کم و نه زیاد سبحان الله .

اللهم العن اول ظالم ظلم حق محمد و آل و آخر تابع له على ذلک

اول بنا نبود به عالم که عاشق کشد کسى              آتش به جان شمع فتد که او این بنا نهاد

جالب توجه است که مرحوم حاج شیخ عباس قمى ، در کتاب شیرین و خواندنى و تاریخى تتمه المنتهى بعد از نقل تفاسیر و روایات مربوط به آیه شریفه

و الشجرة الملعونة فى القرآن و نخوفهم فما یزیدهم الا طغیانا کبیرا

از تفاسیر سنى و شیعه و تطبیق آن بر بنى امیه مى فرماید:
از محاسن این تفسیر و بدایع این تاءویل ، جمله (فما یزیدهم الا طغیانا کبیرا) است که احتمال دارد، یزید اسم باشد نه فعل ، و اشاره باشد به همان قاتل امام حسین علیه السلام و حمل طغیان بر او، از جهت مبالغه باشد، مثل زید عدل به دعوى آن که او چندان طاغى است که ، گویا از افراد حقیقت طغیان شده و ذکر خصوص آن لعین ، به جهت آن گناه بزرگ و داهیه عظما واقعه کربلا باشد، به اضافه جریان حرة و سوزاندن بیت الله الحرام و قتل عام اهل مدینه (که گفته اند: بیش از ده هزار نفر کشته شدند، و هزار فرزند از زنا متولد گردید) و سایر اعمال زشت آن بدبخت .
در کتابهاى تاریخ و از جمله همان کتاب تتمه المنتهى ، این اعمال ذکر شده است ، آرى ، به خدا یاد مسلمانان براى این تاریخ سیاه و ننگین بنى امیه و همچنین بنى عباس به جاى اشک ، خون گریه کنند، و بر عاملان اصلى آنها لعن و نفرین ابدى فرستند.

نکته:

موضوع دیگرى که امروز باید عرض کنم این است که جزء اعمال شب قدر قرآن به سرگرفتن است که قرآن مجید را بر سر بگیریم و خدا را به چهارده معصوم علیهم السلام قسم دهیم و بعد حاجات خود را از او بخواهیم ، هیچ توجه به فلسفه این کار داشته اید؟
به نظر مى رسد که حکمت قرآن ، به سر گرفتن و توسل به چهارده معصوم ، این باشد که بهترین قانون و یگانه معجزه جاویدان رسول اکرم صلى الله علیه و آله تا روز قیامت قرآن است که سبب هدایت و سعادت دنیا و آخرت بشر است) (عدى للناس و بینات من الهدى و الفرقان) .

همچنین بهترین مجرى این قانون ، و عدل آن ، همان چهارده نور پاک ، هستند که اگر این دو با هم بودند و مسلمانان قدر هر دو را مى دانستند، و به دستوراتشان عمل مى کردند، در دنیا، و آخرت سعادتمند، و هیچ کمبود و نقصى نداشتند و سراسر عالم را تسخیر مى کردند، و بهشت را در همین دنیا پیش از آخرت ، مى دیدند. خدا گواه است دنیا به تمام معنا گلستان مى شد مگر نه این است که رسول اکرم فرموده است :

انى تارک فیکم الثقلین : کتاب الله و عترتى ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا بعدى ابدا

من دو چیز گرانبها و پر ارزش سنگین قیمت ، میان شما مى گذارم ؛ اول کتاب خدا و دوم ، عترت و اهل بیتم ؛ تا زمانى که به آن دو تمسک و متصل باشید، هرگز گمراه نخواهید شد.
مفهوم قضیه شرطیه در حدیث شریف این است که اگر از آن دو فاصله گرفتید و به دستوراتشان عمل نکردید، در گمراهى و ضلالت و بدبختى خواهید بود. این حدیث شریف که حتى الفاظ آن متواتر است از دو لب مبارک حضرت رسول ، نقل شده از طرف دانشمندان ، شیعه ، به هشتاد سه طریق و از طرف علماى عامه به سى و نه طریق روایت شده است .

حضرت آیت الله العظمی خویى رحمة الله در تفسیر البیان بعضى از آن ها را نقل فرموده اند، و در اکثر آنها، این جمله اضافه شده است :

انهما لن یفترقا حتى یرداد على الحوض؛

آن دو چیز سنگین ، هرگز از هم جدا نخواهند شد تا روز قیامت بر حوض کوثر بر من وارد شوند.

ذکر توسل

امام حسین علیه السلام در نزدیکى کربلا، براى اصحاب خطبه خواند، از آن جمله فرمود:

الا و ان الدنیا قد تغیرت و تنکرت.....

یاران من ! آگاه باشید، دنیا تغییر پیدا کرده و وارونه شده ، خوبى ها پشت نموده و جاى خود را به زشتى ها داده است . از صفات حسنه و خدا پسند چیزى باقى نمانده ، جز به مقدار رطوبت ظرف ، پس از ریخته شدن آب و از زراعت کشتزار خوبى ها، جز زمین سیل زده ، چیزى نمانده است آیا نمى بینید دستورات حقه اسلامى عمل نمى شود، اما منکرات و گناهان ، آشکارا انجام داده مى شود و هیچ منعى نیست در چنین شرایطى اگر مؤ من مرگ خود را از خدا بخواهد، خیلى به جا است . راستى من شهادت را جز سعادت و زندگى با ستمکاران را جز ننگ و عار نمى بینم .
الالعنة الله على القوم الظالمین .