موضوع : شب قدر و اعمال آن
شب قدر و اعمال آن

«قال رسول الله صلی الله... وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِكُمْ»[1].

شب بیست وسوم به احتمال قریب به یقین شب قدر است؛ چون اعمال شب بیست و سوم از بقیه شبها بیشتراست و هم سیره پیامبر و امامان و حضرت زهراء این بود که شب بیست و سوم، هم خودشان و هم اهل خانه را برای بیدار ماندن و احیاء و مراسم شب قدر آماده می کردند. امام صادق علیه السلام در شب بیست وسوم در بستر بیماری بودند؛ ولی به غلامانشان فرمودند: مرا به مسجد ببرید و با حالت مریضی آن شب در مسجد برنامه احیاء را برگزار کردند.

امام صادق علیه السلام خیلی به خواندن سوره عنکبوت و روم سفارش کردند؛ فرمودند: «مَنْ قَرَأَ هَاتَيْنِ السُّورَتَيْنِ»[2]. کسی که این دو سوره را در شب بیست وسوم ماه مبارک رمضان بخواند، «فَهُوَ وَ اللَّهِ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ لَا أَسْتَثْنِي فِيهِ أَبَداً»[3]. به خدا قسم اهل بهشت است و من استثناء هم نمی کنم، ان شاءالله نمی گویم و گمان نمی کنم در این «ان شاءالله نگفتن من» گناهی باشد. این تعبیر به این محکمی را غیر امام نمی تواند بیان کند؛ فقط در همین یک مورد دیدم که امام صادق علیه السلام قسم خورده و می فرماید که ان شاءالله نمی گویم و گمان هم نمی کنم برایم گناه نوشته شود؛ چون این دو سوره پیش خدا مکان و منزلت مهمی دارند.

توبه، بهترین عمل در ماه رمضان

شاید بهترین اعمال در این شب ها توبه خالص و استغفار خالص از اعمال گذشته باشد. از جمله سفارشات پیامبر خدا درباره ماه مبارک رمضان، این است که فرمودند: در ماه مبارک توبه کنید و به سوی پروردگارتان بازگردید. «أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَكُمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِكُمْ فَكُفُّوهَا بِاسْتِغْفَارِكُمْ»[4]. جان های شما در گرو اعمال شماست. چه بسا اعمال ناشایست جان ها را سنگین کرده، قلب انسان را سیاه کرده، حجاب و ظلمت و تاریکی برای انسان ایجاد کرده و استغفار و توبه پاک کننده زشتی ها و بدی هاست. امام باقر علیه السلام فرمودند: «لَلَّهُ أَشَدُّ فَرَحاً بِتَوْبَةِ عَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ... »[5]. خدای متعال از توبه کردن عبدش خشنودتر خواهد شد از کسی که در میان بیابان، زاد و راحله و توشه اش را گم کرده و تنها مانده، آماده مردن و جان دادن شده و در ناامیدی کامل که قرار گرفته، یک وقت صدای قافله ای که نجات دهنده هستند، به گوشش برسد. در واقع کسی که زاد و راحله اش را گم کرده و دفعتاً قافله او را پیدا کند، چه قدر خوشحال می شود؟ خدای متعال از توبه بنده اش بیشتر از این خشنود می شود.

توسل به اهل بیت، رمز اجابت دعاء

امام باقر علیه السلام فرمود: مانع ما در رسیدن به کمالات و مقاصدی که داریم، خود ما هستیم؛ وگر نه خدای متعال، لطف و عنایتش دائم است؛ «يَا دَائِمَ الْفَضْلِ عَلَى الْبَرِيَّة »[6]. از طرف خدای متعال نه بخلی و نه کمبودی هست. خزائن خدا کن فیکون است و هر چه اراده کند، خواهد بود؛ نقص و کمبودی در خدایی خدای متعال نیست. خداوند دهنده است، بخشنده است، اصلاً دوست دارد بنده ای او را صدا بزند، دوست دارد بنده ای با او مناجات کند، نجوا کند.

در روایت داریم: اگر کسی ده مرتبه «یا الله» بگوید، جواب می آید: لبیک بنده من، چه می خواهی؟ هر چه می خواهی، بخواه که من می دهم. در روایت دیگری داریم که اگر بنده ای هفت مرتبه «یا ارحم الراحمین» بگوید، جواب می آید: لبیک بنده من، چه می گویی؟ هر خواسته ای داری، بگو که من اجابت بکنم؟ باز در روایتی داریم: کسی که خدا را به حق محمد و آل محمد قسم بدهد، دعایش مستجاب می شود.

یکی از رمزهای اجابت دعاء، واسطه قرار دادن پیامبر و اهل بیت پیامبر است. در شب احیاء، هم قرآن را بر سر می گذاریم و واسطه قرار می دهیم و هم خدا را به خودش (ده مرتبه بک یاالله) قسم می دهیم که از این قسم بالاتر در عالم نیست. دسته جمعی دعاء می کنیم و در خانه خدا مهمان می شویم؛ خودشان فرمودند: مهمان ولو کافر هم باشد، به او اکرام کنید؛ قطعاً آن ها به این کلماتی که به ما امر می کنند، خودشان عمل می کنند. ما هم در خانه خدا را دسته جمعی می زنیم و در خانه خدا مهمان می شویم. در میان مجموعه ای که برای دعاء و احیاء می روند، مسلماً علماء ربانی، بچه های معصوم و بی گناه هستند، بچه های نابالغی که قطعاً پاک هستند، دل هایشان پاک و صاف است، مادرهای دل شکسته، خانواده های جانباز و شهدا هستند؛ خدای متعال این طور نیست که به یکی لطف و نظر کند و به بقیه نکند؛ مسلماً در دعای دسته جمعی احیاء، لطف و نظر خدا شامل حال ما هم خواهد شد.

ما در دعاء، قرآن را واسطه قرار مي دهیم و ده بار خدا را به خودش که از این قسم در عالم بالاتر نیست، قسم می دهیم: «بِكَ يَا اللَّهُ»[7]. خدایا تو را به خودت قسم می دهم. بعد از این قسم، به عزیزترین و محبوبترین خلقش، چهارده معصوم علیهم السلام قسم می دهیم که روایت داریم: اگر کسی خدا را به حق پیامبر و اهل بیتش قسم بدهد، قطعاً دعایش مستجاب می شود، قطعاً خدا نظر می کند. آن هایی که اهل جهنم هستند، پیامبر را فراموش می کنند، نام پیامبر و ائمه و اهل بیت را فراموش می کنند؛ و الا اگر این رمز بیاد آن ها باشد، آتش ها خاموش می شود و دعایشان مستجاب می گردد. اهل جهنم کسانی هستند که نام ائمه، نام امیرالمؤمنین را فراموش می کنند و دچار آتش می شوند.

امام باقر علیه السلام فرمودند: بنده ای در قعر جهنم می سوزد، بعد از حدود پانصد سال در آتش جهنم ماندن، نام پیامبر و آل پیامبر یادش می آید و عرض می کند: خدایا، تو را به حق محمد و آل محمد قسم مي دهم که من را از آتش نجات بده؛ تا نام پیامبر و آل پیامبر را می آورد، خدا به جبرئیل امر می فرماید که برو این بنده را از آتش جهنم بیرون بیاور. جبرئیل عرض می کند: بار پروردگارا چگونه وارد بشوم؟ خطاب می رسد: من آتش را خاموش می کنم. آتش جهنم خاموش می شود، جبرئیل می آید و کسی را که خدا را به حق پیامبر و آلش قسم داده، از آتش بیرون می آورد. رمز اجابت دعاء، توسل و واسطه قراردادن پیامبر و اهل بیتش است؛ هر کس این رمز یادش باشد و خدا را به این خانواده قسم بدهد، قطعا دعای او مستجاب خواهد شد.

دعای جوشن کبیر چه دعای زیبایی است! هزار بار خدا را قسم می دهیم. (اللّهمّ أذنت لي في دعائك و مسئلتك)[8]. خدایا تو اذن دادی که ما با تو صحبت کنیم و تو را صدا بزنیم و ما صد بار بگوییم: (سُبْحَانَكَ يَا لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ)[9]. خدایا به داد ما برس، خدایا به داد ما برس، ما را از آتش جهنم نجات بده. خیلی بعید می دانم گروهی دسته جمعی در این ایام قرآن را واسطه قرار بدهند، معصومین را واسطه قرار بدهند و هزار بار نام خدا و اسماء و صفات او را بیاورند که قطعاً در بین این نام ها اسم اعظم خدا هم هست و صد بار از خدا بخواهند که ما را از آتش جهنم خلاص کن و خداوند اجابت نکند. مسلماً دعا مستجاب می شود و لطف و نظر خدا شامل حال ما خواهد شد.

حجة الاسلام و المسلمین فرحزاد

[1] . شیخ صدوق/ أمالي الصدوق/ ص:94.

[2] . شیخ صدوق/ ثواب الأعمال و عقاب الأعمال/ ص : 121.

[3] . شیخ صدوق/ ثواب الأعمال و عقاب الأعمال/ ص : 109.

[4] . شیخ صدوق/ أمالي الصدوق/ ص:94.

[5] . سیدبن طاووس/ الطرائف في معرفة مذاهب الطوائف/ ج 2/ ص : 308.

[6] . شیخ عباس قمی/ مفاتيح الجنان/ ص:33.

[7] . شیخ عباس قمی/ مفاتيح الجنان/1/ ص:225.

[8] . ملاهادی سبزواری/ شرح الأسماءالحسنى/ ج1/ ص:618.

[9] . شیخ عباس قمی/ مفاتيح الجنان/1/ ص : 86.