احکام مسافر

علت سفر : تفریح، زیارت و ... -> حکم نماز : شکسته -> مثال : شخصی ساکن قم است و هر هفته برای گردش و تفریح به شهرها و روستاهای اطراف سفر می کند. این شخص هرچند همیشه مسافر است ولی کثیرالسفر نیست.

مسافر باید نماز ظهر، عصر و عشاء را با 8 (1) شرط شکسته (یعنی دو رکعت) بخواند:
شرط اول: سفر او (رفت و برگشت) کم تر از هشت فرسخ شرعی نباشد.(حدود 45 کیلومتر)
شرط دوم: از اول مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد.
شرط سوم: در بین راه از قصد خود برنگردد.
شرط چهارم: نخواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطن خود بگذرد، یا ده روز یا بیشتر در جایی بماند.
شرط پنجم: برای کار حرام سفر نکند.
شرط ششم: از صحرانشینهایی نباشد که در بیابانها گردش می کنند.
شرط هفتم: شغل او مسافرت نباشد. (اگر سفر مقدمه شغل باشد غیر از امام وآیت الله فاضل بقیه مراجع نماز را کامل می دانند)
شرط هشتم: به حد ترخص برسد.

ابتدای 8 فرسخ کجاست؟ از خانه های آخرشهر حساب می شود. (2)
در سفرهای حرام مسافر باید نماز را تمام بخواند، (3) مانند:
1. سفر برای او ضرر مالی یا جانی داشته باشد.
2. سفر زن بدون اجازه شوهر، حتی سفر زیارتی بغیر از سفر حج واجب.
3. سفر غیر واجب فرزند با نهی پدر و مادر و سفری که اسباب آزار و اذیّت پدر و مادر باشد.
4. سفر برای کار حرام مثل مسافرت به قصد دزدی.

جدول احکام رانندگان و مسافران (4)
علت سفر : تفریح، زیارت و ... -> حکم نماز : شکسته -> مثال : شخصی ساکن قم است و هر هفته برای گردش و تفریح به شهرها و روستاهای اطراف سفر می کند. این شخص هرچند همیشه مسافر است ولی کثیرالسفر نیست.
علت سفر : سفر شغل است (راننده...) -> حکم نماز : تمام -> مثال : راننده ای که هر روز از قم به تهران رفت و آمد می کند، حکم کثیر السفر را دارد.
علت سفر -> سفر مقدمه شغل است (کارمند) -> حکم نماز : تمام (به غیر از امام راحل) -> مثال : کارمندی که هر روز از چهار فرسخی قم به شهر می آید و غروب باز می گردد. در قم و بین راه نمازش تمام و روزه اش صحیح است.

مسئله (5)
اگر شخصی سفرهای فراوانی می رود و این مسافرتها شغل او باشد، حکم کثیر السفر را دارد.

کسی که محل کارش در کم تر از چهار فرسخی وطن واقع شده و هر روز رفت و آمد می کند، کثیر السفر نیست.

کثیر السفر در سفر اول شغلی، نمازش شکسته است و از سفرهای دوم و بعدی نماز را باید تمام بخواند.

اگر مسافر بعد از رسیدن به هشت فرسخ، سی روز در محلی بماند و در تمام سی روز در رفتن و ماندن مردد باشد، بعد از گذشتن 30روز اگر چه مقدار کمی در آن جا بماند باید نماز را تمام بخواند.

کثیر السفر در سفرهایی که از لوازم شغلش است باید نماز را تمام بخواند، مثل اینکه برای خرید لوازم ماشین مسافرت برود.

زن و فرزند شخص کثیر السفر اگر در همه سفرهای شغلی همراه او باشند، آنها نیز باید نماز را تمام بخوانند.

برای کثیر السفرشدن لازم نیست شخص هر روز مسافرت کند، بلکه همین که هر چند روز(حداکثر هر 9روزیک بار) یک سفرشغلی برود و این حالت مدّت قابل توجهی ادامه داشته باشد کثیر السفر است و باید نماز را تمام بخواند.

راننده ای که در مقداری از سال شغلش مسافرت است، مثلا فقط تابستان مسافرت می رود، باید در سفری که مشغول به کارش است نماز را تمام بخواند.

اگر مسافر قصد کند 10 روز در محلی بماند، چنانچه پیش از خواندن یک نماز چهار رکعتی از ماندن منصرف یا مردد شود که در آن جا بماند یا به جای دیگر برود، باید نماز را شکسته بخواند واگر بعد از خواندن یک نماز چهار رکعتی از ماندن منصرف و یا مردد شود، تا وقتی در آنجا هست باید نماز را تمام بخواند.

اگر بین دو محلی که فاصله آنها کم تر از 4 فرسخ است چند مرتبه رفت و آمد کند، اگرچه روی هم رفته 8 فرسخ شود، باید نماز را تمام بخواند.

مسافری که می خواهد 10 روز در محلی بماند، لازم نیست قصد ماندن شب اول تا شب یازدهم را داشته باشد؛ بلکه همین که قصد کند از اذان صبح روز اول تا غروب روز دهم بماند باید نماز را تمام بخواند، همچنین اگر قصدش این باشد که از ظهر روز اول تا ظهر روز یازدهم بماند، در این صورت هم باید نماز را تمام بخواند

برای رانندگان (6)
راننده ای که کارش جابجایی بار یا مسافر بین قم وشهرکی واقع در چهار فرسخی قم است، اولین سرویسی که به شهرک می رود و باز می گردد، سفر اول است و نمازش در بین راه و شهرک شکسته است، ولی سرویس دومی که می رود، نمازش تمام است. (مکارم: در همان سفر اول هم نمازش بین راه ودر شهرک تمام است.)

راننده ای که در مسیر اهواز بندر عباس کار می کند. هر ماه برای تسویه حساب یا تجدید قرارداد یا ... به تهران می رود. در این سفرها نیز نمازش تمام است.

اگر راننده در اثنای سفر شغلی، ماشینش خراب شود و برای تهیه لوازم مورد نیاز با ماشین دیگری به تهران رود، در این سفر نیز نمازش تمام است.

راننده ای که در مسیر کرمان- بندرعباس رفت و آمد می کند. اگر یک روز جمعه به قصد گردش، دیدار خویشان و دوستان، خرید و ... به بندر عباس برود، نمازش در این سفر شکسته خواهد بود.

سؤال: راننده ای که برای کار به بندر می رود، اگرقصد داشته باشد بعد از اتمام کار، به دیدار خویشان برود، در این صورت نمازش چه حکمی دارد؟
جواب: چون هدف اصلی از مسافرت کار بوده است، بنابراین باید نماز را در بندر و مسیر کامل بخواند.

راننده ای که کارش جابجاکردن مسافر بین شهرهاست، چنانچه به قصد زیارت عازم مشهد شود، اگر بین راه مسافر نیز سوار کند، چون هدف اصلی او زیارت است، لذا سفرش غیر شغلی بوده و باید نماز را شکسته بخواند.

مسافرت و رانندگی (7)
راننده ای که در دو یا سه فرسخی شهر رفت و آمد می کند، چنانچه اتفاقاً سفر هشت فرسخی برود، باید نماز را شکسته بخواند.

کسی که شغلش مسافرت است، مثل راننده اگر در وطن و یا غیر وطن خود ده روز بماند، در سفر اولی که بعد از ده روز می رود. باید نماز را شکسته بخواند، چه از اول قصد ماندن ده روز را داشته باشد یا نداشته باشد.

سؤال: حد ترخص کجاست؟
جواب: جایی که دیوار آخرین خانه های محل سکونت یا شهر دیده نشود و صدای اذان محل در حالت عادی شنیده نشود. (8)

رسیدن به حد ترخص
اگر بخواهد در محلی نماز بخواند که شک دارد به حد ترخص (یعنی جایی که صدای اذان را نشنود و دیوار شهر را نبیند) رسیده یا نه، باید نماز را تمام بخواند، و در موقع برگشتن اگر شک کند که به حد ترخص رسیده یا نه، باید شکسته بخواند.

روزه مسافر
پیش از ظهر به سفر برود
در صورتى كه مسافر پيش از ظهر به مسافرت برود، و پيش از ظهر به وطنش يا جایی که می خواهد 10 روز در آنجا بماند برنگردد، وقتی به حد ترخص رسید، نباید نیت روزه داشته باشد. (9)

بعدازظهربه سفر برود
در صورتى كه بعد از ظهر مسافرت كند، بايد روزه آن روز خود را تمام كند. (10)

پیش ازظهراز سفر برگردد
در صورتى كه مسافر پيش از ظهر از سفر برگردد، و به خانه يا جایی که می خواهد 10 روز در آنجا بماند برسد:
الف. اگر قبلا در سفر افطار كرده باشد، روزه نيست و بعد از ماه رمضان باید يك روزه قضا بگيرد.
ب. در صورتى كه در سفر، كارى كه روزه را باطل كند انجام نداده باشد، واجب است نیت روزه کند و جزء روزه ماه رمضان حساب مى شود. (11)

بعد از ظهر از سفر برگردد
در صورتی که مسافر بعد از ظهر از سفر باز گردد، نمی تواند روزه بگیرد. (12)

روزه رانندگان
روزه افراد کثیر السفر مثل رانندگان در تمام حالتهای چهار گانه فوق صحیح می باشد.

پی نوشت:

1) توضیح المسائل مراجع، مطابق با فتاوای سیزده تن از مراجع، سید محمد حسن بنی هاشمی خمینی،
2) دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ هشتم، 1381.م1355-1273.
3) همان، م1280.
4) همان، م 1295 الی1303.
5) احکام مسافر مطابق با فتوای ده تن از مراجع، محمد وافر، نشرصبوری، قم، 1380، ص151.
6) احکام مسافر، مطابق با فتوای ده تن از مراجع، محمد وافر، نشر صبوری، قم، 1380.
1. همان، ص157.
7) توضیح المسائل مراجع،مطابق با فتاوای سیزده تن از مراجع، سید محمد حسن بنی هاشمی خمینی، م1346-1311.
1. همان، م 1721.
2. همان، م1721.
3. همان، م1721.
8) همان، م1722.
9) همان، م 1723.