روزه داری

قرآن به عنوان معجزه جاویدان پیامبر بزرگوار اسلام صلی الله علیه و آله برترین كتاب شناخت و معرفت است، كتاب انسان سازی و تربیت كه تمامی راههای رستگاری در آن یادآوری شده است.

قرآن به عنوان معجزه جاویدان پیامبر بزرگوار اسلام صلی الله علیه و آله برترین كتاب شناخت و معرفت است، كتاب انسان سازی و تربیت كه تمامی راههای رستگاری در آن یادآوری شده است.
قرآن كتاب نور، روشنایی و حكمت است كه سعادت و نیك بختی انسانها را در پرتو عمل به مضامین بلند و نورانی خود تضمین نموده است ؛ پاداش پیروان خود را بهشت برین و كیفر مخالفین خود را آتش قهر و غضب پروردگار معرفی كرده است.
اهداف قرآن والاترین اهداف و ویژگیهای آن، برجسته‌ترین ویژگیهاست.
در یك كلام آنچه كه انسان در راستای رسیدن به قرب الهی نیاز دارد، در این كتاب هدایت وجود دارد.
از آنجایی كه ماه مبارك رمضان را بهار قرآن نامیده اند، بسیار مناسب است مبلغان محترم با استفاده از این كوثر بی پایان و با بهره مندی از سخنان معصومین علیهم السلام، تشنگان زلال معرفت را بیش از پیش سیراب نمایند. به همین جهت مناسب دیده شد تا موضوعاتی چند از كلام الهی بررسی و ارائه گردد.
مبلغان محترم می‌توانند موضوعات ارائه شده را محور بحث خود قرار داده و با اضافه كردن توضیحات و مطالب مورد نیاز، با توجه به كمبودها و خلاهای معنوی محل تبلیغ، در نشر معارف دینی موفق باشند.

(1) روزه داری
روزه یكی از واجباتی است كه در آیات قرآن به آن اشاره شده است. این عمل عبادی علاوه بر اطاعت فرمان خداوند متعال و رضایت او، دارای آثار و بركات ارزنده‌ای است كه در زندگی انسان به خوبی قابل مشاهده می‌باشد.
آنچه خداوند متعال درباره روزه داری فرموده است، عمدتا در آیات 183 - 187 سوره بقره بیان شده است، كه در اینجا چند آیه مورد بحث قرار می‌گیرد:
«یا ایها الذین آمنوا كتب علیكم الصیام كما كتب علی الذین من قبلكم لعلكم تتقون» ؛ «ای كسانی كه ایمان آورده اید، روزه بر شما مقرر شده، همانگونه كه بر كسانی كه پیش از شما [بودند] مقرر شده بود، باشد كه پرهیزكاری كنید.»
از این آیه نورانی سه مطلب استفاده می‌شود:
1. روزه یكی از واجبات است.
2. روزه در امتهای گذشته نیز واجب بوده است.
3. روزه زمینه ساز پرهیزكاری است.
در آیه بعد می‌فرماید: «ایاما معدودات فمن كان منكم مریضا او علی سفر فعدة من ایام اخر وعلی الذین یطیقونه فدیة طعام مسكین فمن تطوع خیرا فهو خیر له وان تصوموا خیر لكم ان كنتم تعلمون» ؛
[روزه در] روزهای معدودی [بر شما مقرر شده است] . هر كس از شما بیمار یا در سفر باشد، [به همان شماره] تعدادی از روزهای دیگر [را روزه بدارد] و بر كسانی كه [روزه] طاقت فرساست، كفاره‌ای است كه خوراك دادن به بینوایی است و هر كس به میل خود، بیشتر نیكی كند، پس آن برای او بهتر است و اگر بدانید، روزه گرفتن برای شما بهتر است.»
نكات قابل استفاده از این آیه عبارتند از:
1. كسانی كه از روزه گرفتن معاف هستند عبارتند از:
الف: مریض‌ها.
ب: مسافران ؛ كه این دو دسته باید در زمان دیگری روزه بگیرند.
ج: ناتوانان از روزه.
2. روزه گرفتن برای همگان بهتر است.
بنابراین خداوند در حكم روزه نهایت فضل و رحمت خودش را روشن ساخته است. چون اولا فرمود: امتهای گذشته نیز مشمول حكم روزه بوده اند و هنگامی كه عبادت سختی مانند روزه همگانی شد، تحمل آن آسان می‌شود. ثانیا: حكمت وجوب روزه را كه تقوا است بیان كرده است. ثالثا فرمود: این حكم وجوب روزه منحصر به ایام محدودی است كه اگر برای همیشه یا در اكثر روزها و وقتها آن را واجب می‌كرد مشقت بزرگی پدید می‌آمد. رابعا: حكم وجوب روزه را در ماه پر فضیلت رمضان قرار داد كه ماه نزول قرآن كریم است. خامسا: مشقت و زحمت لزوم روزه را از مسافر و مریض برطرف كرد كه در حال مرض و سفر روزه واجب نیست.

علت وجوب روزه
امام صادق علیه السلام در این باره می‌فرماید: «انما فرض الله عز وجل الصیام لیستوی به الغنی والفقیر ؛ وذلك لان الغنی لم یكن لیجد مس الجوع، فیرحم الفقیر ؛ لان الغنی كلما اراد شیئا قدر علیه، فاراد الله عزوجل ان یستوی بین خلقه وان یذیق الغنی مس الجوع والالم لیرق علی الضعیف ویرحم الجائع 1 ؛
همانا خداوند روزه را واجب ساخت تا به سبب آن توانگر و تهیدست برابر شوند ؛ زیرا توانگر رنج گرسنگی را در نمی‌یابد تا به تهیدست رحم كند. چرا كه توانگر هرگاه چیزی بخواهد می‌تواند آن را فراهم آورد. لذا خدای عزوجل خواسته است تا میان آفریدگانش برابری ایجاد كند و رنج گرسنگی و سختی را به توانگر بچشاند تا بر ناتوان دل بسوزاند و به گرسنه رحم كند.»

نتایج روزه داری
1. تقوا و پرهیزكاری:
چنانكه گذشت قرآن كریم یكی و شاید مهم‌ترین نتیجه روزه داری را تقوا و پرهیزكاری ذكر كرده است و در پرتو این تقوا است كه انسان حقیقت بین می‌شود.
چون كه تقوا بست دودست هوا حق گشاید هر دو دست عقل را
2. تقویت اخلاص:
حضرت زهرا علیها السلام در این باره می‌فرمایند: «فرض الله الصیام تثبیتا للاخلاص 2 ؛
خداوند روزه را واجب گردانید تا اخلاص را [در زندگی انسانها] تثبیت نماید.»
3. رهایی از عذاب الهی:
علی علیه السلام در این زمینه می‌فرمایند:
«... وصوم شهر رمضان فانه جنة من العذاب ؛ روزه ماه رمضان سپر نجات از عذاب الهی است.»
4. حكمت و یقین:
رسول گرامی صلی الله علیه و آله فرمود: در شب معراج گفتم: «یا رب وما میراث الصوم؟ قال: الصوم یورث الحكمة والحكمة تورث المعرفة، والمعرفة تورث الیقین فاذا استیقن العبد لا یبالی كیف اصبح، بعسر‌ام بیسر 3 ؛
در معراج عرض كردم: پروردگارا! میراث روزه داری چیست؟ ندا رسید: روزه باعث پیدایش «حكمت» [در انسان] است و حكمت نیز مایه پیدایش معرفت است و «معرفت» عامل حصول «یقین» [در جان آدمی] است و آن گاه كه بنده‌ای به یقین برسد، باكی ندارد كه چگونه زندگی وی می‌گذرد ؛ در سختی یا راحتی؟»
5. پاداش الهی:
پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند تبارك و تعالی فرمود: «الصوم لی وانا اجزی به 4 ؛ روزه از آن من است و من به آن پاداش می‌دهم.»
6. تندرستی:
تندرستی از دیگر آثار روزه است كه در روایات معصومین نیز به آن اشاره شده است. پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله فرمود: «... صوموا تصحوا 5 ؛ روزه بگیرید تا سلامتی یابید.»
7. آمرزش گناهان:
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: «ما من صائم یحضر قوما یطعمون الا سبحت اعضاؤه، وكانت صلاة الملائكة علیه، وكانت صلاتهم استغفارا 6 ؛
هیچ روزه داری نیست كه بر عده‌ای در حال غذا خوردن وارد شود، مگر اینكه اندامهایش تسبیح گویند و فرشتگان بر او درود فرستند و درود فرشتگان آمرزش خواهی است.»
8. استجابت دعا:
امام صادق علیه السلام فرمود: «نوم الصائم عبادة وصمته تسبیح، وعمله متقبل ودعاؤه مستجاب 7 ؛
خواب روزه دار عبادت و سكوتش تسبیح و عملش پذیرفته و دعایش مستجاب است.»
9. تضعیف شهوت:
پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله فرمود: «علیكم بالصوم ؛ فانه محمسة للعروق ومذهبة للاشر 8 ؛
بر شما باد به روزه گرفتن كه آن رگها را می‌برد (شهوت را كم می‌كند) و سرمستی را می‌برد.»

حسن ختام
این موضوع را با كلامی نورانی از رسول گرامی اسلام به پایان می‌بریم كه فرمودند:
«من صام ثلاثة ایام من كل شهر كان كمن صام الدهر كله ؛ لان الله عزوجل یقول: من جاء بالحسنة فله عشر امثالها 9 ؛
هر كس در هر ماه سه روز روزه بگیرد، مانند كسی است كه همه عمر روزه گرفته باشد ؛ زیرا خدای عزوجل می‌فرماید: هر كس یك كار نیك كند، ده برابر آن برایش منظور می‌شود.»

پی نوشت:
1) من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج 2، ص 73.
2) علل الشرایع، ج 1، ص 246.
3) میزان الحكمة، ج 5، ص 475.
4) كافی، كتاب صوم، ج 4، ص 63.
5) میزان الحكمة، حرف صاد، ح 10927.
6) ثواب الاعمال، ص 77.
7) من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 76، ح 1783.
8) میزان الحكمة، 10918.
9) دعائم الاسلام، ج 1، ص 283.