وقایع شب قدر:
1- نزول قرآن:
ظاهر آیه شریفه «انا انزلناه فى لیلة القدر» این است كه همه قرآن در شب قدر نازل شده است و چون تعبیر به انزال كرده كه ظهور در یكپارچگى و دفعى بودن دارد نه تنزیل كه ظاهر در نزول تدریجى است.
قرآن كریم به دو گونه نازل شده است:
1- نزول یكباره در یك شب معین.
2- نزول تدریجى در طول بیست و سه سال نبوت پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله .
آیاتى چون «قرانا فرقناه لتقراه على الناس على مكث ونزلناه تنزیلا»(1) نزول تدریجى قرآن را بیان مى كند.
در نزول دفعى (و یكپارچه) ، قرآن كریم كه مركب از سوره ها و آیات است یك دفعه نازل نشده است بلكه بصورت اجمال همه قرآن نازل شده است چون آیاتى كه درباره وقایع شخصى و حوادث جزیى نازل شده ارتباط كامل با زمان و مكان و اشخاص و احوال خاصه اى دارد كه درباره آن اشخاص و آن احوال و در آن زمان و مكان نازل شده و معلوم است كه چنین آیاتى درست در نمى آید مگر اینكه زمان و مكانش و واقعه اى كه درباره اش نازل شده رخ دهد به طورى كه اگر از آن زمان ها و مكان ها و وقایع خاصه صرف نظر شود و فرض شود كه قرآن یك باره نازل شده، قهرا موارد آن آیات حذف مى شود و دیگر بر آنها تطبیق نمى كنند، پس قرآن به همین هیئت كه هست دوبار نازل نشده بلكه بین دو نزول قرآن فرق است و فرق آن در اجمال و تفصیل است. همان اجمال و تفصیلى كه در آیه شریفه «كتاب احكمت ایاته ثم فصلت من لدن حكیم خبیر»(2) به آن اشاره شده است. و در شب قدر قرآن كریم به صورت اجمال و یكپارچه بر پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله نازل شد و در طول بیست و سه سال به تفصیل و به تدریج و آیه به آیه نازل گردید.

2- تقدیر امور:
خداوند متعال در شب قدر حوادث یك سال آینده را از قبیل مرگ و زندگى، وسعت یا تنگى روزى، سعادت و شقاوت، خیر و شر، طاعت و معصیت و... تقدیر مى كند.
در آیه شریفه «انا انزلناه فى لیلة القدر»(3) كلمه «قدر» دلالت بر تقدیر و اندازه گیرى دارد و آیه شریفه «فیها یفرق كل امر حكیم »(4) كه در وصف شب قدر نازل شده است بر تقدیر دلالت مى كند. چون كلمه «فرق » به معناى جدا سازى و مشخص كردن دو چیز از یكدیگر است. و فرق هر امر حكیم جز این معنا ندارد كه آن امر و آن واقعه اى كه باید رخ دهد را با تقدیر و اندازه گیرى مشخص سازند. امور به حسب قضاى ا لهى داراى دو مرحله اند، یكى اجمال و ابهام و دیگرى تفصیل. و شب قدر به طورى كه از آیه «فیها یفرق كل امر حكیم » برمى آید شبى است كه امور از مرحله اجمال و ابهام به مرحله فرق و تفصیل بیرون مى آیند.

3- نزول ملائكة و روح:
بر اساس آیه شریفه «تنزل الملئكة والروح فیها باذن ربهم من كل امر»(5) ، ملائكة و روح در این شب به اذن پروردگارشان نازل مى شوند. مراد از روح آن روحى است كه از عالم امر است و خداى متعال درباره اش فرموده است «قل الروح من امر ربى »(6) . در این كه مراد از امر چیست؟ بحث هاى مفصلى در تفسیر شریف المیزان آمده است كه به جهت اختصار مبحث به دو روایت در مورد نزول ملائكة و اینكه روح چیست بسنده مى شود.
الف: پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله فرمود: وقتى شب قدر مى شود ملائكه اى كه ساكن در «سدرة المنتهى » هستند و جبرئیل یكى از ایشان است نازل مى شوند در حالى كه جبرئیل به اتفاق سایرین پرچم هایى را به همراه دارند.
یك پرچم بالاى قبر من، و یكى بر بالاى بیت المقدس و پرچمى در مسجد الحرام و پرچمى بر طور سینا نصب مى كنند و هیچ مؤمن و مؤمنه اى در این نقاط نمى ماند مگر آنكه جبرئیل به او سلام مى كند، مگر كسى كه دائم الخمر و یا معتاد به خوردن وشت خوك و یا زعفران مالیدن به بدن خود باشد(7) .
ب: از امام صادق علیه السلام در مورد روح سؤال شد. حضرت فرمودند: روح از جبرئیل بزرگتر است و جبرئیل از سنخ ملائكة است و روح از آن سنخ نیست مگر نمى بینى خداى تعالى فرموده: «تنزل الملئكة والروح » پس معلوم مى شود روح غیر از ملائكة است(8) .

4- سلام و امنیت:
قرآن كریم در بیان این ویژگى شب قدر مى فرماید: «سلام هى حتى مطلع الفجر»(9) . كلمه سلام و سلامت به معناى عارى بودن از آفات ظاهرى و باطنى است. و جمله «سلام هى » اشاره به این مطلب دارد كه عنایت الهى تعلق گرفته است به این كه رحمتش شامل همه آن بندگان بشود كه به سوى او روى مى آورند و نیز به اینكه در خصوص شب قدر باب عذابش بسته باشد. به این معنا كه عذابى جدید نفرستد. و لازمه این معنا این است كه در این شب كید شیطان ها هم مؤثر واقع نشود چنانكه در بعضى از روایات نیز به این معنا اشاره شده است.
البته بعضى از مفسرین گفته اند: مراد از كلمه «سلام » این است كه در شب قدر ملائكة از هر مؤمن مشغول به عبادت بگذرند، سلام مى دهند.

پی نوشت:

1) اسراء / 106.
2) هود / 1.
3) قدر / 1.
4) دخان / 6.
5) قدر / 4.
6) اسراء / 85.
7) مجمع البیان، ج 10، ص 520.
8) تفسیر برهان، ج 4، ص 481، ح 1.
9) قدر / 5.