برادرم امسال سال دوم دبيرستان رشته كامپيوتر مىخواند. رفتار ايشان طبق پرس و جوهايى كه از دوستانش داشتم، بسيار خوب است ؛ در حالى كه اخلاق او در خانه بسيار بد است، زيرا در مقابل كوچكترين بىتوجهى نسبت به خودش، بسيار ناراحت مىشود و حتى از حرفهاى بسيار ركيك استفاده مىكند، مثلاً وقتى پدر يا مادرم براى يكى از ماها لباسى مىخرد، او دعوا راه مىاندازد كه چرا براى من نخريدهايد يا بهانه الكى مىگيرد! گاهى با پدرم به جر و بحث مىپردازد، مثلاً وقتى كار بدى مىكند و پدر به او گوشزد مىكند، او زير بار نمىرود. حتى شده گاهى اوقات پدرم با او شوخى مىكند، او به قضيه جدى نگاه مىكند و پدرم را به عنوان دشمن خود مىداند! خواهشمند است مرا راهنمايى كنيد. كه چگونه مىتوانم او را از اين وضع نجات دهيم؟ رفتار ما در مقابل او چگونه بايد باشد؟
پاسخ:
در رابطه با وضعيت برادرتان، توجه شما و خانواده به چند نكته مهم جلب مىشود:
برادر شما در سن نوجوانى قرار دارد و نوجوان ويژگىهاى خاصى دارد كه اگر در برخورد با او به اين ويژگىها توجه نشود، ممكن است مشكلات و بحرانهايى براى وى و خانواده به وجود آيد.
از جمله ويژگىهاى مهم نوجوان، روحيه استقلال طلبى او و جدا شدن از وابستگىهاى قبلى است. نوجوان مىخواهد پا به دنياى بزرگسالان بگذارد و خود را از قيد و بند تقليد و پيروى از ديگران آزاد كند. از اين رو از دستورات و برخوردهاى آمرانه ديگران - حتى پدر و مادر و افراد بزرگتر - بيزار است و نمىتواند بپذيرد ديگران با او آمرانه برخورد مىكنند. البته اين روحيه، كاملاً طبيعى است؛ چه اينكه نوجوان در حال گذار از مرحله كودكى و پا گذاشتن در دنياى بزرگسالى است و لازمه آن شكستن تقيّدات، محدوديتها و وابستگىها است. در عين حال روحيه نوجوان بسيار لطيف، تحريكپذير و از نظر روانى بسيار حساس است. از سوى ديگر به دليل رشد عقلى و شناختى، از توانمندىهاى قابل توجهى برخوردار است؛ از اين رو مىخواهد خود تصميم بگيرد و خود انتخاب كند و نهايتاً مىخواهد مسائلش را خود حل كند. لازمه چنين ويژگى و روحيهاى، اين است كه نوجوان با خانواده مخالفتهايى دارد و حتى ممكن است درگيرى و نزاعهايى نيز داشته باشد. بنابراين خانواده در برخورد با نوجوان، بايد روش خود را تغيير دهد و الاّ با بحرانهاى جدى مواجه خواهد شد و چه بسا او از خانواده طرد شود و يا اينكه خود تصميم به جدايى از خانواده بگيرد؛ نتيجه اين طرد يا جدايى، افتادن در دام شيادان و فرصت طلبان خواهد بود. بنابراين بسيارى از اين رفتارهاى نابهنجار و مشكل زا، مقتضاى اين دوره است و يا به دليل عدم برخورد مناسب اطرافيان با نوجوان است. از اين رو رعايت راهكارهاى زير، ضرورى است و تا حدود زيادى به حل مشكل كمك مىكند:
1. از برخورد آمرانه با نوجوان بپرهيزيد.
2. مخالفتهاى او را امرى طبيعى تلقى كنيد.
3. در تصميمگيرىها او را مشاركت دهيد و با او مشورت كنيد و به نظرش احترام بگذاريد.
4. با او رابطه دوستانه برقرار كنيد (به ويژه والدين) ؛ اگر با او دوست شويد، بسيارى از مشكلات و تعارضات حل خواهد شد و احتمال اينكه در بيرون خانه جذب افراد ناباب خانه شود، بسيار كاهش مىيابد.
5. به والدين يادآورى كنيد تا در تأمين نيازمندىهاى اعضاى خانواده، مديريتى صحيح اتخاذ كنند ؛ به اين صورت كه وقتى مىخواهند وسايل مورد نياز فرزندان را تهيه كنند، زمانهاى خاصى را متناسب به نيازهاى فرزندان در آن فصل براى همه آنها خريد كنند براى مثال اگر تابستان است و مىخواهن لباس تابستانى بگيرند، براى همه فرزندان بگيرند و همين طور در فصل زمستان... اين كار باعث ايجاد هماهنگى متناسب با نيازهاى فرزندان در خانواده مىشود و ثانياً از خريدهاى ناگهانى - كه موجب تنش بين فرزندان مىشود - جلوگيرى مىكند.
6. از برخوردهاى ناعادلانه پرهيز شود ؛ افراد با يكديگر فرق كنند و ممكن است محبوبيت آنها در دلها متفاوت باشد. در ابراز عواطف و احساسات، بايد فرقى بين افراد گذاشته نشود، زيرا بسيارى از اين نابهنجارىها و تعارضات ناشى از رفتارهاى نسنجيده والدين است. آنان بايد با تدبير محبتهاى خود را عادلانه ميان فرزندان تقسيم كنند تا جلوى حسادت بين آنها گرفته شود.
7. به روابط او بيرون از خانه توجه بيشترى داشته باشيد و در صورت نامناسب بودن دوستانش، افراد بهترى را جايگزين كنيد يا از طريق معاشرت با خانوادههاى سالم - كه فرزندان پسر هم سن و سال او دارند - بيشتر رفت و آمد كنيد تا آنها با هم دوست شوند و خلأ دوستان سالم پر شود.
9. از سختگيرىهاى بىمورد نسبت به او بپرهيزيد.
10. او را سرزنش نكنيد، زيرا سرزنش زياد، آتش لجاجت او را شعلهورتر مىكند.
