رنگ آميزي نقاشی های آماده، اثري در خلاق شدن كودكان دارد يا مانع از بروز خلاقيت مي شود؟
 
براي گذر از عصر اطلاعات و ورود به دنياي آينده مي بايستي كودكان را توانمند، خلاق، ارتباط گر و مسلط به فناوري هاي جديد روز تربيت كرد، آن چنان كه داراي انگيزش بالا بوده و از شوق زندگي كردن برخوردار باشند تا بتوانند در دنياي پررقابت و پيچيده آينده تاب تحمل داشته و موفق شوند.
اگر كودكان ما براي آينده تربيت نشوند، جوانان آينده ما در يك رقابت سخت دچار شكست شده و با از دست دادن اعتماد به نفس خود به مشكلات رواني دچار خواهند شد و آنگاه ممكن است شاهد افتادن آنان در دام آسيب هاي اجتماعي باشيم و چه بسا در آينده با موجي از عارضه هاي رواني در سطح جامعه روبرو شويم. براي لحظه اي در گوشه اي بنشينيم و چشمان خود را ببنديم و به دنيايي كه در آن زندگي مي كنيم بينديشيم.
سرعت و شتاب زندگي و پديد آمدن تحولات شگفت انگيز از ويژگيهاي عصر حاضر است و هر لحظه اتفاقي جديد در حال وقوع است و اين اتفاقات همچون حلقه هاي زنجير به يكديگر متصل بوده و از دل زمان خارج مي شوند . توليد علم و دانش چنان سرعتي به خود گرفته است كه باراني از اطلاعات بر روي سر انسان ها فرو مي ريزد .
شبكه اينترنت كه ريشه هاي گسترده فناوري اطلاعات را تشكيل مي دهد با سرعتي شگفت انگيز به پيش مي رود و هر نقطه اي از كره زمين را تحت سيطره خود در مي آورد و هر لحظه مغز يك انسان را به هزاران انسان ديگر مرتبط مي كند و بدين وسيله او را در ميان سيلاب اطلاعات رها مي سازد. اگر تا دو دهه پيش به آدمي مي آموختند كه چگونه به كسب اطلاعات و گردآوري آن بپردازد. اكنون در پي آنند كه به انسان بياموزند كه چگونه سدي بسازد تا از يورش سهمگين اطلاعات خود را ايمن سازد و تنها از آن ميزان اطلاعات كه نياز واقعي اوست بهره مند شود.
امروزه نوزادان متولد مي شوند تا بتوانند آينده را مديريت كنند و اين رسالت سنگين بر عهده ماست تا آنان را براي آن دوران آماده نماييم.
دوراني كه انسان بايد علاوه بر زندگي در محيط در حال تغيير، بتواند خلاقانه بينديشد و با ايجاد افكار نو به حل مشكلات بپردازد و با هنرمندي، كشتي زندگي خويش را در اين درياي متلاطم به پيش ببرد .
حال تصور كنيد فردي ساعت ها در حال نقاشي كردن است و به دور از هياهوي دنياي امروز ، در تخيل خود سير مي كند و گويي ذهن او در درياي آرام درون ، قلابي را رها ساخته و ساعت ها به دنبال يافتن چيزي تازه در دل اين درياست؛ در اين ميان ممكن است پرنده ذهن او به آسمان پرواز كند و در جستجوي خالق خويش به سير و سياحت بپردازد و يا در دل اعماق درياي وجود به جستجوي درون خود بپردازد و هر لحظه تجربه اي كسب كند و در اين ميان چه بسا اولين جرقه هاي خلاقيت پديدار شده و زمينه ساز افكار نو گردد. هنر قادر است شرايطي را فراهم كند كه آدمي بتواند به دور از هياهو در ميان زيبايي ها سير كند و بدين وسيله به آرامش برسد و در كنار آن عميق تر بينديشد.
كودكان امروز، نيازمند هنرند تا در آينده با كمك آن بتوانند بهتر انديشه نمايند. براي پي بردن به اهميت هنر در بروز خلاقيت بهتر است تعريفي از خلاقيت داشته و سپس به بيان ويژگيهاي فرد خلاق بپردازيم.
 
تعريف خلاقيت
 خلاقيت عبارت است از اينكه فردي فكري نو و متفاوت ارائه دهد. استيفن رابينز خلاقيت را به معناي توانايي تركيب انديشه ها و نظرات در يك روش منحصر به فرد با ايجاد پيوستگي بين آنان بيان مي كند .
گيلفورد دانشمند آمريكايي، خلاقيت را با تفكر واگرا (دست يافتن به رهيافت هاي جديد براي مسائل ) در مقابل تفكر همگرا ( دست يافتن به پاسخ ) مترادف دانسته است. افرادي كه تفكر واگرا دارند در فكر و عمل خود با ديگران تفاوت دارند و از عرف و عادت دور شده و روش هاي خلاق و جديد را به كار مي برند؛ برعكس كساني كه از اين خصوصيت برخوردار نيستند تفكر همگرا دارند و در فكر و عمل خود از عرف و عادت پيروي مي كنند.
 
مهم ترين ويژگي هاي فرد خلاق
- انگيزه بالايي براي پيشرفت دارند.
- آنها كنجكاو و جستجوگرند.
- در انجام كارها داراي پشتكار و انضباط هستند.
- انگيزه فراواني براي كسب دانسته ها و تجربيات جديد دارند.
- شوق فراوان براي زندگي كردن دارند.
- زيباپسند بوده و علاقمند به آثار هنري هستند.
- مي توانند بر روي ديگران تأثير گذار باشند.
- داراي قوه تخيل (فعال) بالايي هستند.
- ميل به استقلال دارند و از اينكه همرنگ جامعه باشند مي پرهيزند و در مواردي كه دستورهايي بر خلاف ميل خود دريافت كنند به سرپيچي از آنها تمايل نشان مي دهند.
- در زندگي كمتر جزيي نگر هستند.
- پيچيدگي در امور را بر سادگي ترجيح مي دهند.
- روحيه اي طنزگونه دارند و از شوخ طبعي برخوردارند.
- تمايل به انجام كارهايي دارند كه با ريسك توأم است.
- افراد خلاق كارها را به خاطر لذت و رضايت بخشي انجام مي دهند و كمتر تحت تأثير عوامل بيروني نظير شهرت، پول و يا تأييد ديگران كار مي كنند.
- گرايش به سادگي و ايجاد نظم دارند.
- در انجام تصميم گيری ها انعطاف پذيرند.
- مسائل پيچيده را به مسائل ساده ترجيح مي دهند.
- آنها تمايل دارند كه احساسات و هيجانات خود را صريح بيان كنند.
- افراد خلاق از هوشي بالاتر از حد متوسط برخوردارند.
- به موضوعاتي توجه مي كنند كه ديگران به آن توجه نداشته اند.
- در مواردي آنها براي يك مسئله مي توانند چندين راه حل داشته باشند.
 
حال با توجه به تعاريف بيان شده در مي يابيم كه هنر(نقاشي) به واسطه ويژگي هاي زير مي تواند زمينه ساز خلاقيت در انسان باشد :
1. نقاشي كمك مي كند ذهن كودك در فضايي آرام بخش و با آزادي سير كند، كاوش نمايد و چيزهاي جديد كشف كند و انديشه هايي بروز دهد كه تجربه نشده است .
2. نقاشي زمينه ساز انگيزش است و كودك را وادار به حركت مي كند .
3. نقاشي با خلق زيبايي ها به مغز كودك آرامش مي بخشد و شرايطي را پديد مي آورد كه سلول هاي مغزي در فضايي به دور از هياهو و نگراني انديشه نمايند.
4. نقاشي بهره گيري از قوه تخيل فعال را در كودك تقويت كرده و اين خود مي تواند زمينه ساز افكار نو شود. بسياري از اختراعات بزرگ برگرفته شده از تخيل ذهن بزرگاني است كه در گذشته اين اختراعات را در ذهن خود تصور كرده بودند و سپس توسط ديگران به عمل تبديل شده است. 5. نقاشي زمينه ساز ثبت تجربيات كودك است. تجربيات ثبت شده كودك مهم ترين چيزها براي وادار كردن كودك به تفكر است و رشد تفكر كردن سرآغاز دست يابي به افكار نو و بروز خلاقيت خواهد بود.
6. مغز از دو نيمكره تشكيل شده است. دو نيمه مغز شبيه يكديگر بوده و هماهنگ با هم عمل مي كنند. فعاليت هايي نظير رياضيات، زبان و ارتباط كلامي، منطق، بررسي و تجزيه و تحليل و نويسندگي در نيمه سمت چپ مغز انجام مي شود و فعاليت هاي نظير تصور و تجسم، شناخت رنگ، موسيقي، وزن و آهنگ، خيالات و آرزوها بر عهده نيمه راست مغز است . هرگاه انسان بتواند از دو نيمه مغز استفاده كند كارايي مغز بطور فوق العاده اي افزايش خواهد يافت . نود درصد مردم با سمت چپ مغز خود فكر مي كنند بسياري از دانشمندان با بهره گيري از نقاشي، تلاش كرده اند نيمه راست مغز خود را فعال نگهدارند و به همين علت لازم است كه با بهره گيري از هنر، قابليت هاي مغزي خود را افزايش دهيم؛ بنابراين مي‌توان گفت نقاشي كردن موجب رشد عقلي كودك مي شود.
 
با در نظر گرفتن موارد شش گانه بالا چه نتيجه‌اي براي شما حاصل مي‌شود؟ بدون شك خود شما هم اذعان مي‌كنيد، اين موارد در صورتي حاصل مي‌شود كه كودك خودش قلم و كاغذ در دست بگيرد و نقاشي كند. البته ما استفاده از نقاشي‌هاي آماده را به صورت كامل نهي نمي‌كنيم و بر اين باوريم كه استفاده از اين نقاشي در كنار نقاشي‌هاي خود كودك به گونه‌اي كه مانع از بين رفتن خلاقیت و انگيزه كودك براي نقاشي كردن نشود، ايرادي ندارد.
 
منبع :
مقاله تأثير آموزش هنر بر خلاقيت كودكان؛ حميد ميرزا آقايي ؛ ماهنامه پژوهشي خبري فرهنگستان هنر ايران، شماره 5، اسفند 1386(با كمي دخل و تصرف).