94-09-30-حجت الاسلام و المسلمين فرحزاد - وصیت نامه پیغمبر گرامی (ص) به حضرت علی (ع) - (عذر خواهی و عذر پذیری)
برنامه سمت خدا
موضوع برنامه: وصیت نامه پیغمبر گرامی (ص) به حضرت علی (ع) - (عذر خواهی و عذر پذیری)
كارشناس: حجت الاسلام و المسلمين فرحزاد
تاريخ پخش: 30-09-94

بسم الله الرحمن الرحیم و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
لب ما و قصه زلف تو، چه توهمی، چه حكایتی! *** تو و سر زدن به خیال ما، چه ترحمی، چه عنایتی!
به نماز صبح و شبت سلام، و به نور در نَسَبت سلام *** و به خال كنج لبت سلام، كه نشسته با چه ملاحتی
به جمال، وارث كوثری، به خدا محمد دیگری *** به روایتی خود حیدری، چه شباهتی، چه اصالتی!
بلغ‌العلی به كمال تو، كشف‌الدجی به جمال تو *** به تو و قشنگی خال تو، صلوات هر دم و ساعتی
شده پر دو چشم در ازل، یكی از شراب و یكی عسل *** نظرت چه كرده در این غزل، كه چنین گرفته قرابتی
تو كه آینه تو كه آیتی، تو كه آبروی عبادتی *** تو كه با دل همه راحتی، تو قیام كن كه قیامتی
زد اگر كسی در ِخانه‌ات، دل ماست كرده بهانه‌ات *** همه جا گرفته نشانه‌ات، به چه حسرتی، به چه حالتی!
نه مرا نبین، رصدم نكن، و نظر به خوب و بدم نكن *** ز درت بیا و ردم نكن، تو كه آستان سخاوتی

شریعتی: سلام به همه‌ی شما دوستان خوب خیلی خوش آمدید به این سمت خدا دلتان گرم به محبت اهل بیت علیهم السلام باشد خوشحالیم در کنار شام هستیم سلام علیکم حاج آقا فرحزاد
حاج آقا فرحزاد: سلام عرض می‌کنم خدمت شما و بینندگان عزیز و مهربان چه در داخل چه در خارج و آرزوی موفقیت برای همه داریم ایام آغاز امامت برترین خلق این زمان وجود نازنین امام زمان که آن چه خوبان همه دارند تو تنها داری در شأن و منقبت این امام بزرگوار است چکیده و عصاره‌ی همه‌ی انبیا و امامن و خوبان عالم است تبریک عرض می‌کنیم امیدواریم اعمال و رفتار و گفتار و حرکات ما مورد رضایت حضرت باشد پیروی آن امام بزرگوار در وجود ما تجلی پیدا بکند و باعث خوشنودی قلب ولی خدا شویم.
شریعتی: بحث ما در روزهای دو شنبه وصیت نبی مکرم اسلام به حضرت علی علیه السلام بود نکات خوبی را می‌شنویم امروز به فراز دیگر خواهیم رسید خدمت شما هستیم.
حاج آقا فرحزاد: بسم الله الرحمن الرحیم اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم یکی از وصایای دیگری که پیغمبر عظیم الشان به حضرت علی فرمودند و به نظر من وصیت بسیار مهمی هم است که شاید دو سه هفته هم در این مورد جا دارد ما صحبت بکنیم فرمودند یَا عَلِیُّ مَنْ لَمْ یَقْبَلِ الْعُذْرَ مِنْ مُتَنَصِّلٍ صَادِقاً کَانَ أَوْ کَاذِباً- لَمْ یَنَلْ شَفَاعَتِی (بحارالانوار، ج 74، ص 440) یعنی یا علی هر کس که عذر عذر آورنده را قبول نکند کسی درباره‌ی ما کوتاهی کرده خطایی لغزشی اشتباهی داشته حالا عذرخواهی می‌کند واقعا عذرش موجه است یا غیر موجه است یا راست است یا دروغ می‌گوید به بن بست خورده آمده عذرخواهی می‌کند پشیمان شده یا علی اگر کسی عذر عذر آورنده را کسی قبول نکند شفاعت من رسول الله به او نخواهد رسید این خیلی موضوع مهمی است اگر نظر شما و بیننده‌ها باشد ما بارها این جمله را گفتیم و تکرار هم می‌کنیم عیب ندارد در همه‌ی ذهن‌ها و تابلو‌ها و همه جا این جمله نوشته شود جا باز بکند خیلی خوب است خلاصه و چکیده‌ی همه‌ی آداب و معاشرت‌ها و اخلاق دو کلمه است مرنج و مرنجان این را اگر تابلو بکنند به شکل‌های زیبا هر کجا فارسی عربی انگلیسی هر زبانی چکیده‌ی اخلاق و آداب معاشرت است اگر خاطر بیننده‌ها باشد ما درباره‌ی مرنجاندن خیلی صحبت کردیم چون بسیاری از بزرگان به ما سفارش کردند این زمینه را شما پر رنگ بکنید همه اش نگویید ببخشید در همین وصایای دوم حضرت بود أَفضَلُ الجِهادِ مَن أَصبَحَ لايَهُمُّ بِظُلمِ أَحَدٍ (محاسن ج 1، ص292) حتی یک درهم انسان به یک غیر مومن غیر مسلمان بدهکار باشد آن جا گیر می‌افتد یک خدشه به کسی وارد کند امام صادق دست کسی را گرفتند یک ذره فشار دادند گفتند همین را هم سوال می‌کنند چرا باید جواب بدهی در این باره ما تقریبا زیاد صحبت کردیم حتی این حدیث است که در روایت داریم کسی که مَنْ آذَى مُؤْمِناً فَقِیراً بِغَیْرِ حَقٍّ فَكَأَنَّمَا هَدَمَ مَكَّةَ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ الْبَیْتَ الْمَعْمُورَ (ارشاد القلوب، ج 1، ص 194) یعنی این قدر رنجش و آزار یک مومن و انسان‌ها گناه بسیار بسیار بزرگی است که فرمود اگر کسی مومنی را اذیت بکند شکنجه بدهد روحی جسمی مثل این است که خانه‌ی کعبه را منهدم کرده و بیت المعمور که در آسمان چهارم موازی کعبه است و آن هم برای اهل آسمان حکم کعبه را دارد مثل این است که آن را هم منهدم کرده واقعا تن و بدن انسان می‌لرزد یک بزرگی می‌فرمود تمام همّ من این است که آه مظلومی پشت سر من نباشد دلی را نشکنم آه کسی پشت سر من نباشد چون در این باره جلسات متعدد فراوان صحبت کردیم پس رنجاندن مرحله‌ی اول است تا می‌توانیم کسی را نرنجانیم بحث ما امروز دو سه جلسه‌ی درباره‌ی مرنج است که سخت تر است آدم جلوی خودش را می‌گیرد دیگران را اذیت نکند اما این که ناراحت نشود و به او برنخورد این منی است که می‌آید جلو و خودنمایی می‌کند یک روایت نورانی از امام هفتم علیه السلام است در تحف العقول است حضرت فرمودند يْسَ حُسْنُ الْجِوَارِ كَفَّ الْأَذَى وَ لَكِنَّ حُسْنَ الْجِوَارِ الصَّبْرُ عَلَى الْأَذَى‏ (تحف العقول، ص 409) خوب با دیگران زندگی کردن فقط منحصر در این نیست که آدم جلوی خودش را بگیرد صدمه به کسی نزند با زبان با دست با چشم با عمل آزارش به کسی نرسد نه حسن الجوار یک پله از این بالاتر است تحمل اذی است این که انسان همسایه‌ی ناباب رفیق ناباب فامیل دوست ناباب همکار ناباب دارد تحمل بکند رنجش پیدا نکنیم زود نفرین نکنیم زود انتقام نگیریم زود قصاص نکنیم این کلام نورانی که از پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم که من همین جا عرض می‌کنم ماه ربیع الاول ماه پیغمبر خداست و می‌طلبد که یک ذره رفتار ما حرکات ما به پیغمبر شبیه شود اگر ما یک ذره آدم شویم یک ذره اش هم خیلی است یک ذره آدم شبیه اولیاء خدا شود این خیلی ارزشمند است پیغمبر خدا به مولا علی فرمود یا علی اگر کسی عذر عذرآورنده را قبول نکند متنسل یعنی کسی که می‌گوید من اشتباه کردم خطا کردم عذرخواهی می‌کند. بعضی مواقع افراد خلاف می‌کنند گناه می‌کنند معصیت می‌کنند هیچ وقت نه زبانا نه قلبا نه عملا از در عذرخواهی وارد نمی‌شوند می‌گوید چرا این کار را کردی می‌گوید دلم خواست خوب کردم به شما چه ربطی دارد این‌ها هم پیش خدا هم پیش خلق مورد تأدیب و تربیت قرار می‌گیرند یعنی این که این طور افراد را نمی‌گوییم ببخشند می‌گوید من دزدی کردم آدم می‌کشم باز هم می‌کنم به کسی مربوط نیست این را قانون شرع هر کسی زورش می‌رسد با تهدید با قانون با عمل هر کسی که می‌تواند به طور مناسب جلویش ایستاد این کار شیطان است یعنی این که آدم خطا بکند مصر باشد حدیث داریم عفو برای آدم مصر صلاح نیست اصرار بر گناه می‌کند توجیه می‌کند باز هم انجام می‌دهم اراذل اوباش است این‌ها استثناء است متعذر یعنی کسی که عذرخواهی می‌کند همیشه روحیه‌ی عذرخواهی از در خانه‌ی خدا و در خانه‌ی خلق دارد این از زبان و رفتار ما همیشه نیفتد فرق حضرت آدم با ابلیس چیست؟ سر همین دو کلمه است حضرت آدم گندم خورد با حضرت حوا خدا فرمود چرا گندم خوردی «قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنفُسَنَا وَإِن لَّمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ» (اعراف/ 23) آیه‌ی قرآن است گفتند خدایا ما اشتباه کردیم شرمنده ببخشید عذرخواهم شرمنده ام جایی که برق عصیان بر آدم صفی زد از ما چگونه زیبد دعوی بی گناهی. دام سخت است مگر یار شود لطف خدا ورنه آدم نبرد صرفه ز شیطان رجیم یعنی این که آدم صفی الله می‌گوید ظلم کردیم امامان ما می‌گوید دعای کمیل ما می‌گوید ظَلَمْتُ نَفْسِی حضرت یونس می‌گوید « سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنتُ مِنَ الظَّالِمِينَ» (انبیاء/ 87) آن‌هایی که با الفبای ادبیات عربی آشنایی دارند می‌فهمند چقدر در این تاکید است شما از حضرت یونس بالاتری؟ انَّ جمله‌ی اسمی کان یکون یعنی همیشه چون این را گفت خدا بلندش کرد با این جمله به قول آیت الله بهجت از قعر دریا حبس شکم ماهی او را به اوج عزت رساند اگر می‌خواهیم بلند شویم راه بلند شدن افتادگی است حضرت آدم و حضرت حوا گفتند اشتباه کردیم خدا گفت شما را برمی‌گزینم انتخاب می‌کنیم صفی الله خلیفه الله شد شیطان سجده نکرد فرمود چرا سجده نمی‌کنی گفت من بهتر هستم او باید به من سجده بکند بی خود گفته اصلا من سجده نمی‌کنم حتی اتفاقا دیشب هم اتفاقی کاغذی را نگاه می‌کردم دو روایت داریم زمان حضرت موسی یا حضرت عیسی زمان پیغمبر ما با شیطان صحبت کردند گفتند بیا برگرد ما می‌توانیم واسطه شویم با این که این همه اغوا کردی و گناه و معصیت ما می‌توانیم شفاعت کنیم کسی اگر برگردد راه است گناه انس و جن هم کرده باشد می‌تواند برگردد گفت می‌خواهم توبه بکنم چه کار بکنم به خدا گفتند چه کار بکند گفت برود به قبر حضرت آدم سجده بکند گفت من به خودش سجده نکنم به قبرش عارم می‌شود بعضی‌ها حاضرند به آتش زندان شکنجه بروند ولی عارشان می‌آید عذرخواهی بکنند یک ببخشید نفهمیدم غلط کردم بگویند این خیلی مهم است خیلی از مستکبرین متکبرین مغرور‌ها احمق‌ها هفتاد سال دور حماقت می‌چرخد حاضر نیست بیاید بیرون بگوید من اشتباه کردم غلط کردم اگر بگوید اولین بتی است که شکسته و خیلی راه‌های رحمت خدا و خلق به رویش باز می‌شود. ما در خانه مثلا یک چیز عتیقه‌ی قیمتی داریم یک قوری قیمتی عتیقه‌ی آثار باستانی یا وراثت از اجداد داریم خیلی پدر مادر تعلق دارند در دکور نگه می‌دارند مواظب هستند اگر بچه‌ی شلوغ کار بی اجازه‌ی پدر مادر قوری را در آورد از دستش عمدا یا سهوا افتاد شکست پدر متوجه می‌شود به بچه می‌گوید چرا قوری را شکستی می‌گوید شکستم که شکستم به شما چه ربطی دارد خوب کردم باز هم می‌شکنم مثل کار شیطان این بچه خیلی خطرناک است ناهنجاری را از الآن دارد شروع می‌کند. این باید تربیت شود تادیب شود نمی‌گوییم راه‌های غیر شرعی و غیر اخلاقی از راه صحیح باید با نرمی تربیت کرد این را می‌گوییم که جلوی آدم‌های جاهل و مستکبر چه کار باید کرد جلویش را باید بگیریم خطرناک است باید مقابله کرد اما اگر این قوری که شکست پدر نگاه که کرد دید دل بچه بیشتر از قوری شکسته این بچه وا رفته نفسش در نمی‌آید هول کرده که الآن من چه خواهم شد چه بلایی به سر من می‌آید؟ این جا باید بچه را بغل کرد نوازش کرد محبت کرد طوری نیست دلداری بدهیم این سکته می‌کند خودش قیمتش خیلی بالاتر از قوری است حالا کسی که واقعا از در عذرخواهی پوزش غلط کردم نفهمیدم در می‌آید ما فراوان داریم پیامک‌هایی که مرد‌هایی که می‌گویند اشتباه کردیم خانم‌ها پدر مادر صد بار پیامک می‌دهند اشتباه کردم نفهمیدم طرف زیر بار نمی‌رود این همانی است که پیغمبر خدا می‌فرماید شفاعت من به او نمی‌رسد کسی که خودش را می‌شکند حالا عذرش موجه است حق نداشته به قوری دست بزند ولی دست زده یا نه عذرش غیر موجه است اشتباه بوده فراموش کرده یادش نبوده یا حالا از در عذرخواهی که در آمده واقعا راست راستکی دارد عذرخواهی می‌کند یا مثلا گیر افتاده مجبور است الآن خانواده‌ی خانم زنگ زدند می‌خواهیم بیاییم مهمانی این خانم به شوهر احتیاج دارد می‌آید قربان صدقه‌ی شوهر می‌رود می‌گوید من را ببخش اشتباه کردم الکی می‌خواهد به کارهایش برسد یا بالعکس آقا مشکلاتی دارد می‌خواهد عذرخواهی بکند بیا رابطه مان صمیمی شود حتی آن جایی که الکی است حتی الآن کارش گیر کرده به مشکل بر خورده ممکن است دوباره تکرار شود باشد حتی روایت می‌گوید اگر به ظاهر هم کسی خودش را می‌شکند این هم قیمت دارد چون حتی خیلی‌ها حاضر نیستند به ظاهر هم خودشان را بشکنند مقطعی هم حاضر نیستند بشکنند همین هم غنیمت است این قید خیلی مهم است پیغمبر « وَمَا يَنطِقُ عَنِ الْهَوَى، إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى» (نجم/ 4-3) وحی مستقیم الهی است حتی اگر کاذبا هم بیاید عذرخواهی می‌کند فعلا گیر افتاده به او ترحم بکنید اگر او را نبخشید می‌فرماید شفاعت من شامل حال شما نمی‌شود و این چیزی که پیغمبر خدا تاکید کرده خیلی مهم است امید ما به شفاعت و دستگیری پیغمبر خداست اگر پیغمبری که رحمتش برای عالمین و موجودات عالم است بگوید من نمی‌توانم برایت کاری بکنم تو قابل شفاعت نیستی خیلی خطرناک است همه محتاج ایشان هستیم در ذیل این آیه‌ی مبارکه در تفسیر صافی فرمود ما مِن أحَدٍ مِنَ الأوَّلِينَ و الآخِرِينَ إلاّ و هُو مُحتاجٌ إلى شَفاعَةِ محمّدٍ صلى الله عليه و آله يَومَ القِيامَةِ (علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، ج2، ص202) بلا استثناء اولین و آخرین محتاج دستگیری و شفاعت پیغمبر خدا هستند از این فیض بزرگ ما خودمان را محروم می‌کنیم این بحث را ما دو سه هفته باز می‌کنیم سوالاتی که پیش می‌آید بفرستند بینندگان جوابشان را ان شاء الله می‌دهیم یکی از سوال‌هایی که در طول این چند سال فراوان هر هفته در پیامک‌ها داریم که از ما سوال می‌کنند ما گرفتار همسر جاهل و نادان هستیم گرفتار اولاد ناهنجار پدر مادر خشن هستیم گرفتار همسایه‌ی مردم آزار همکار فامیل ارباب رجوع مشتری جاهل هستیم یک آدم جاهل نفهم تنگ ما افتاده پدر ما را در آورده با این روایات ما چه کار کنیم؟ در روایات ما است این که کسی در دنیا بگوید من جایی زندگی می‌کنم که هیچ کسی دستش به من نرسد و من را اذیت نکند این خواب و خیال را از خودش دور بکند چرا در بهشت این طور است خاصیت دنیا این طور است آیه‌ی قرآن است « وَكَذَلِكَ جَعَلْنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا مِّنَ الْمُجْرِمِينَ وَكَفَى بِرَبِّكَ هَادِيًا وَنَصِيرًا» (فرقان/ 31) خدای مهربان می‌فرماید ما برای هر پیغمبری جعل کردیم یعنی قرار دادیم دشمنی که به او تلنگر بزند حالا شیطان انسی یا جنی حدیث داریم اگر کسی در قبل نبوده در حالا هم نیست در آینده هم الا یک همسایه‌ی مردم آزار در کنارش قرار می‌گیرد اگر کسی برود قله‌ی کوهی در غاری بگوید تنها زندگی می‌کنم از شر این مردم فرار بکنم خدا شیطانی مرئی یا نامرئی حتی شده شیطان نامرئی جن می‌فرستد به او تلنگر بزند هیچ وقت در امان نیستیم اصلا این که من بروم گوشه‌ای زندگی بکنم نمره‌ی بیست به خودم بدهم هنر نیست یک جاهلی بیاید با من ور برود من را آزمایش بکند جاهل وسیله‌ی ادب و امتحان ما و وسیله‌ی آزمایش ماست کوره است برای پخته شدن باید باشد اصلا صبر ما حلم ما تحمل ما ظرفیت ما با این‌ها بالا می‌رود بایدی است مرحوم فیض کاشانی می‌فرماید اگر بدانند که در خلقت جهال و دشمن‌ها یا خلقت شیطان چرا خدا شیطان را خلق کرده چه منافع چه امتحان‌هایی است که اگر نباشد دنیا دانشگاه نیست امتحان نیست هیچ ارزش ندارد یک پهلوان یک قهرمان با رقیب و طرف مقابل رشد پیدا می‌کند اگر ما طرف مقابل نداشته باشیم هیچ وقت رشد پیدا نمی‌کنیم رقیب و جاهل و هر کسی که باشد در کنار ما قرار می‌گیرد ما را رشد می‌دهد این را دور بکنیم که برویم یک جایی که هیچ کس به ما دسترسی نداشته باشد این نمی‌شود هر کسی گرفتار جاهل به یک نوعی ممکن است شود اگر کسی گرفتار جاهلی شد که این اذیت و آزار و شکنجه و زبان و چنین و مادر شوهر است پدر زن است مادر زن است هر کس می‌خواهد باشد اتفاقا چند روز قبل آقایی در حرم به من مراجعه کرد گفت زندگی ما این قدر مرفه و راحت است در آسایش و آرامش یک مادر خانمی داریم که در ریز و درشت زندگی ما دخالت می‌کند دختر را تحریک می‌کند زندگی من را آتش زده خیلی گلایه داشت من همین جواب را به او دادم اگر ما در میان اطرافیان ما که نمی‌توانیم هم ترکشان بکنیم یا افرادی هستند با این‌ها سر و کار نداریم یک همسفری بوده دو ساعت تمام شد رفت با او کاری نداریم اما فامیل است همسایه است نمی‌توانیم جا به جا شویم پدر مادر اولاد خواهر برادر است نمی‌توانیم کاری بکنیم از هر راهی که می‌شود در او تاثیر گذاشت و او را اصلاح کرد استفاده بکنیم از دعا توسل در خانه‌ی خدا رفتن یک بزرگی می‌فرمودند فکر نکنید شما حرف هایتان کارهایتان تربیت هایتان خیلی مهم است اگر به بچه ات می‌خواهی نصیحت بکنی یا به فامیل برو با خدا خلوت بکن بگو خدایا تو باید او را هدایت بکنی تو باید در کلام من اثر بگذاری دلش دست تو است همه کاره تو هستی یعنی در تمام مسائل اخلاقی تربیتی موعظه‌ای از خدا پیغمبر التماس بکنیم که آن‌ها اثرش را بگذارند هر نوع خیرخواهی که برای دستگیری این جاهل مشروع و قانونی و اخلاقی و عرفی است ما انجام بدهیم که این فامیل است دوست است او را از این لجن زار لجاجت گناه معصیت ناهنجاری بیرون بکنیم این کار را حتما بکنیم از راه‌های صحیح برویم دعا است توسل است غیر مستقیم به او بگوییم ببینیم چه کسانی اثر دارند حرف من را گوش نمی‌دهد ولی حرف عمو خاله معلم را گوش می‌دهد رفقای خوب اطرافش قرار بدهیم پیامک است نامه است استفاده بکنیم عذرخواهی است خودمان را زمین زدن است هر طور که می‌توانیم گفت در دل دوست به هر حیله رهی باید کرد این حیله‌ها هم خیلی مهم است درباره‌ی سیره‌ی پیغمبر خدا داریم چه حیله‌هایی می‌زدند برای هر کسی یک نوع آن یهودی که هر روز سر راه پیغمبر خاک روبه می‌ریخت آشغال می‌ریخت اذیت می‌کرد پیغمبر را پیغمبر تحمل می‌کردند دیدند دو سه روز بود پیدا نیست گفتند مریض شده در رخت خواب افتاده خدا وکیلی اگر ما بودیم می‌گفتیم الحمدلله‌ای کاش زودتر از بین برود این روحیه‌ی پیغمبر باید در ما باشد نخواهیم جهنم را پر بکنیم نخواهیم جهنم را زیاد بکنیم هنر این نیست یکی را جهنمی بکنیم هنر این است یکی را از جهنم در بیاوریم بهشت را پر بکنیم حضرت فرمودند برویم عیادتش وسیله گرفتند رفتند عیادتش کسی که هر روز پیغمبر را شکنجه می‌داده چشمانش را باز کرد حضرت فرمود دیدم چند روز نیستی سراغت را گرفتم دیدم مریض هستی کاش یک ذره از این خلق و خوی پیغمبر را با دوستانمان می‌کردیم از دشمن هیچ پیغمبر با دشمن این کار را می‌کرد اصلا منقلب شد گفت من این همه اذیت کردم شما را نمی‌شود به شما ایمان نیاورم نمی‌شود شما را دوست نداشت اشهد ان لا اله الا الله اشهد ان محمد رسول الله شهادتین گفت عاشق پیغمبر شد پیغمبر این طوری خلع سلاح می‌کند اگر بچه‌ای که فحش می‌دهد ناهنجاری دارد بغلش بکنم در آغوشش بگیرم نوازش بکنم با محبت او را شهید بکنم تمام پیغمبران امامان داشتند تا جایی که می‌شود امکان دارد از راه محبت از راه قربان صدقه رفتن و اخلاق غیر مستقیم هر حیله‌ای داریم برای نجات آدم جاهل فامیل است قوم و خویش است هدیه می‌دهیم ما عذرخواهی بکنیم عیب ندارد سخت است اگر کسی بگوید من این کار‌ها را انجام دادم جواب نداد خیلی در پیامک‌ها است می‌گوید من هر دعایی بگویید خواندم هر موعظه‌ای هر نصیحتی انجام دادم هر تربیتی هر مشاوره‌ای ولی شوهر من یا خانم من آدم بشو نیست یعنی اگر کسی این مراحل را طی کرد نه این که طی نکرده باشد حالا این طرف مقابل ما از هیچ راهی نفوذ پذیر نیست و کوتاه نمی‌آید مصداق آن روایتی است که حضرت عیسی فرمودند من مرده را زنده می‌کنم مرض لا علاج کور مادر زاد شفا می‌دهم ولی از شفا دادن آدم احمق و از خود راضی و خود خواه عاجز هستم این جا جایی است که حضرت عیسی هم لنگ می‌اندازد این یکی را نمی‌شود کار کرد جاهلی که سر تا پا جهالت است و مغرور است این جا مورد سوال خیلی‌ها است این جا خواهر برادر عزیز اگر شما نتوانستی این شرایط را تغییر بدهی خودت را باید با آن شرایط وفق بدهی این جا همان روایتی است که داریم می‌خوانیم تحمل الاذی است این آدم جاهل را یک مریض روحی یا روانی حساب بکن من با عزیزان روانشناس مکرر صحبت کرده ام می‌گویند درصد بسیاری از افراد همین که ما چک نمی‌کنیم قند داریم چربی داریم خیلی‌ها هم نمی‌روند مشاوره یا تست بگیرند مشکل روحی روانی دارند کمبود‌ها عقده‌ها دارند ناهنجاری‌هایی در خانواده و زندگی شان بوده منتها خودش حاضر نیست اقرار بکند یا تست بدهد این آقا را مریض حساب بکن مریض جسمی حساب بکن نابینا حساب بکن یک کسی که دست ندارد حساب بکن یک وقت به معلول‌ها بی ادبی نشود مثال می‌گویم. این آقا یا خانم یک مشکل روحی روانی دارد یا اصلا یک بچه‌ی زبان نفهم حساب بکن بچه‌ی کوچک دو نصف شب بلند می‌شود همه‌ی اهل خانه و گاهی همسایه را هم از خواب می‌اندازد عقلش نمی‌رسد نصف شب است ما غیر از تحمل چاره نداریم بچه است از قدیم گفتند بچه زبان ما را نمی‌فهمد این را بچه حساب بکن این جا تحمل الجاهل است این جا هر چه می‌توانیم تحمل بکنیم این مثال را زده بودیم یک حکیمی مهمانی در خانه اش آورد آدم خیلی دانایی بود خانمی داشت خیلی تند و بداخلاق انبیا این همه گرفتار بودند خیلی‌ها مرد بد اخلاق یا خانم بداخلاق دارند این‌ها مکمل هم هستند آمد منزل سفره را آورد پذیرایی بکند خانم از آمدن مهمان ناراحت بود آمد سفره را کشید ظرف‌ها را ریخت غذا را ریخت مهمان خیلی ناراحت شد گفت من در این خانه نمی‌مانم این چه خانمی چه زندگی است حکیم دستش را گرفت نشاند گفت اگر ما این سفره را می‌انداختیم یک مرغی خروسی پرنده‌ای می‌آمد با پرش می‌زد می‌ریخت چه کار می‌کردی؟ گفت هیچ چیز گفت خانم من را پرنده حساب بکن یک مرغ حساب بکن حالا محترمانه نمی‌گوییم یک حیوان وحشی بلانسبت حساب بکن اگر کسی طرفش دید ناهنجاری‌هایی دارد و اصلاح نمی‌شود هر چه التماس و خواهش بکنیم فایده ندارد این جا گزینه‌ی دوم را انتخاب بکنیم با آن شرایط خودمان را وفق بدهیم آستانه‌ی تحمل و ظرفیت خودمان را بالا ببریم او جاهل است تو جاهل نباش او مغرور و نفهم است تو نباش تو خودت را خرد بکن این روایت را من چند روز قبل در مسجدی دیدم همین طور در ذهنم مرور می‌شود از حضرت علی سلام الله علیه است زكوةُ العَقلِ احتِمالُ الجُهّالِ (تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص۵۶) خیلی حدیث قشنگی است بعضی حدیث‌ها کوتاه است ولی یک دریا معانی در آن خوابیده حضرت علی می‌فرماید خدا به تو عقل فهم شعور علم داده زکات باید بدهیم هر چیزی اضافه اش را باید به دیگری بدهیم زکات مال بدن علم خدا به تو عقل داده عاقل هستی زکات عقلت این است که جاهل را تحمل بکنی و این خیلی رشد آور است یعنی اگر بدانیم که این جاهل چقدر به ما ترقی می‌دهد حلم ما صبر ما بزرگی ما را باعث رشد ما است پیغمبر خدا فرمود أَعْقَلُ النَّاسِ أَشَدُّهُمْ مُدَارَاةً لِلنَّاسِ (من لایحضره الفقیه، ج 4، ص 394) چه کسی از همه عاقل تر است؟ آن کسی که از همه بیشتر با مردم با آدم‌های جاهل مدارا می‌کند یک مدیر یعنی مدارایش بالا است عاقل یعنی مدارایش بالا است هر کس که عاقل تر است آستانه‌ی مدارا و تحمل و صبرش بالاتر است. پیغمبر خدا فرمود أمِرتُ بِالمُداراةِ کَما أمِرتُ بِالفَرائِضِ (کافی، ج 2، ص 117) یعنی چطور نماز واجب است اگر نخوانیم چقدر سخت است روزه حج واجب است همان طور مدارا کردن با مردم و جهال را هم خدا بر من واجب کرده یعنی بر همه واجب است مثل نماز واجب است بچه‌ی ناهنجار داری اذیت می‌کند تحمل بکن مدارا بکن
شریعتی: قبول دارم باعث رشد و تعالی ما است و باید تحمل بکنیم صبر بکنیم ولی موجب سوء استفاده‌ی آن‌ها نمی‌شود؟
حاج آقا فرحزاد: بشود یا نشود ما عرض کردیم آن راه‌های اول را می‌رویم راه‌های اول را اگر رفتیم هیچ فایده نکرد ما نمی‌توانیم طرف را تغییر بدهیم حالا عوض نمی‌کنیم با او درگیر شویم و ما هم کارهای جاهلانه مثل او انجام بدهیم یا خودمان را درست بکنیم؟ یعنی خودمان را با آن شرایط وفق بدهیم اگر کسی کنار همسری قرار گرفته که مردم آزار است مثل فرعون است فرمود خدا ثواب حضرت آسیه را در نامه‌ی عملش نمی‌نویسد اگر یک آقای گرفتار همسری شده مثل همسر نوح همسر حضرت لوط اگر صبر و تحمل کرد خدا صبر حضرت ایوب را در نامه‌ی عملش می‌نویسد خدا جبران می‌کند روایاتی را عرض می‌کنیم که اگر کسی تحمل صبر گذشت بکند چه پاداش‌ها و برکاتی را خدا به او می‌دهد جبرئیل مکرر به پیغمبر نازل شد گفت دَارِ النَّاسَ (تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص445) خدا می‌فرماید‌ای پیغمبر با بندگان من مدارا بکن آن فهم و درک و لطافتی که پیغمبر داشته با جاهل ترین افراد می‌نشسته چقدر مدارا می‌کردند یک ذره خلق و خوی پیغمبر در ما باشد همه‌ی مشکلات ما حل می‌شود وقتی راه‌هایی که رفتیم نتیجه نداد چاره اش این است که تحمل بکنیم ما هم مثل آن‌ها نباشیم برخورد ما مثل آن‌ها نباشد تحمل بکنی اولش یک کم سخت است کسی حرف‌های بی خودی می‌زند حدیث داریم هر کس از هر چیزی که دردش می‌آید به سرش می‌آید یک کسی به پدر مادرش خیلی حساس است یک جاهل می‌آید به پدر مادرش فحش می‌دهد یک روایت در سفینه دیدم اگر کسی بگوید من اصلا هیچ وقت بینی ام را به این دیوار نمی‌مالم خدا پیشامدی می‌آورد بینی اش محکم به دیوار مالیده شود یعنی روی چیزهایی که حساس هستیم به سر ما می‌آید حساسیت‌ها از بین می‌رود من ما شکسته می‌شود چرا دیگران را هر چه اذیت می‌دهند ناراحت نمی‌شویم ولی نسبت به ما اگر باشد آتش می‌گیریم چون من داریم همه‌ی حرف‌ها برمی‌گردد به منی که باید بشکنیم تحمل جاهل من‌ها را می‌شکند خرد که شود من قول می‌دهم هیچ حس نمی‌کنید. حدیث وصیتی که می‌خوانیم آدرس در کتاب مکارم الاخلاق مرحوم طبرسی صفحه‌ی 433 است من لا یحضر الفقیه شیخ صدوق بحار یکی از این کلمه‌ها را بزنند در کامپیوتر می‌آید حدیث معروفی است.
شریعتی: خیلی ممنون صفحه‌ی 70 را تلاوت می‌کنیم آیات 154 تا 157 سوره‌ی مبارکه‌ی آل عمران
اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم
ثُمَّ أَنزَلَ عَلَيْكُم مِّن بَعْدِ الْغَمِّ أَمَنَةً نُّعَاسًا يَغْشَى طَائِفَةً مِّنكُمْ وَطَائِفَةٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنفُسُهُمْ يَظُنُّونَ بِاللَّـهِ غَيْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجَاهِلِيَّةِ يَقُولُونَ هَل لَّنَا مِنَ الْأَمْرِ مِن شَيْءٍ قُلْ إِنَّ الْأَمْرَ كُلَّهُ لِلَّـهِ يُخْفُونَ فِي أَنفُسِهِم مَّا لَا يُبْدُونَ لَكَ يَقُولُونَ لَوْ كَانَ لَنَا مِنَ الْأَمْرِ شَيْءٌ مَّا قُتِلْنَا هَاهُنَا قُل لَّوْ كُنتُمْ فِي بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذِينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقَتْلُ إِلَى مَضَاجِعِهِمْ وَلِيَبْتَلِيَ اللَّـهُ مَا فِي صُدُورِكُمْ وَلِيُمَحِّصَ مَا فِي قُلُوبِكُمْ وَاللَّـهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ﴿١٥٤﴾ إِنَّ الَّذِينَ تَوَلَّوْا مِنكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّيْطَانُ بِبَعْضِ مَا كَسَبُوا وَلَقَدْ عَفَا اللَّـهُ عَنْهُمْ إِنَّ اللَّـهَ غَفُورٌ حَلِيمٌ ﴿١٥٥﴾ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ كَفَرُوا وَقَالُوا لِإِخْوَانِهِمْ إِذَا ضَرَبُوا فِي الْأَرْضِ أَوْ كَانُوا غُزًّى لَّوْ كَانُوا عِندَنَا مَا مَاتُوا وَمَا قُتِلُوا لِيَجْعَلَ اللَّـهُ ذَلِكَ حَسْرَةً فِي قُلُوبِهِمْ وَاللَّـهُ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَاللَّـهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ﴿١٥٦﴾ وَلَئِن قُتِلْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّـهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِّنَ اللَّـهِ وَرَحْمَةٌ خَيْرٌ مِّمَّا يَجْمَعُونَ ﴿١٥٧﴾
ترجمه:
سپس بعد از آن اندوه و غم، خواب آرام بخشی بر شما فرود آمد که گروهی از شما را [که بر اثر پشیمانی، دست از فرار برداشته به سوی پیامبر آمدید] فرا گرفت، و گروهی که فکر حفظ جانشان آنان را [در آن میدان پر حادثه] پریشان خاطر و غمگین کرده بود، و درباره خدا گمان ناحق و ناروا هم چون گمان هایِ [زمانِ] جاهلیت می بردند [که چون خدا وعده پیروزی داده پس پیروزی بدون هر قید و شرطی حقّ مسلّم آنان است! اما وقتی شکست خوردند درباره وعده خدا دچار تردید شدند و] گفتند: آیا ما را در این امر [پیروزی] اختیاری هست؟ بگو: یقیناً اختیار همه امور به دست خداست. [این نیست که چون خدا وعده پیروزی به شما داده بدون قید و شرط برای شما حاصل شود، پیروزیِ وعده داده شده، محصول صبر و تقوا، و شکست معلول سستی و نافرمانی است]. آنان در دل هایشان چیزی را پنهان می کنند که برای تو آشکار نمی سازند، می گویند: اگر ما را در این امر [پیروزی] اختیاری بود [و وعده خدا و پیامبر حقیقت داشت] در اینجا کشته نمی شدیم. بگو: اگر شما در خانه های خود هم بودید کسانی که کشته شدن بر آنان لازم و مقرّر شده بود، یقیناً به سوی خوابگاه های خود [در معرکه جهاد و جنگ] بیرون می آمدند. و [تحقّق دادن این برنامه ها] به سبب این است که خدا آنچه را [از نیّت ها] در سینه های شماست [در مقام عمل] بیازماید، و آنچه را [از عیوب و آلودگی ها] در دل های شماست، خالص و پاک گرداند؛ و خدا به آنچه در سینه هاست، داناست. (۱۵۴) قطعاً کسانی از شما روزی که [در نبرد احد] که دو گروه [مؤمن و مشرک] با هم رویاروی شدند، به دشمن پشت کردند، جز این نیست که شیطان آنان را به سبب برخی از گناهانی که مرتکب شده بودند لغزانید، و یقیناً خدا از آنان در گذشت؛ زیرا خدا بسیار آمرزنده و بردبار است. (۱۵۵) ای اهل ایمان! مانند کسانی نباشید که کفر ورزیدند و درباره برادرانشان هنگامی که آنان به سفر رفتند [و در سفر مُردند] و یا جهادگر بودند [و شهید شدند]، گفتند: اگر نزد ما مانده بودند نمی مردند و شهید نمی شدند. [شما به کافران اعتنا نکنید] تا خدا این [اعتقاد و گفتار] را حسرتی در دل هایشان قرار دهد. و خداست که زنده می کند و می میراند؛ و خدا به آنچه انجام می دهید، بیناست. (۱۵۶) و اگر در راه خدا شهید شوید یا بمیرید، یقیناً آمرزش و رحمتی از سوی خدا، بهتر است از آنچه [آنان از مال و منال دنیا] جمع می کنند. (۱۵۷)
اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم
شریعتی: نکته‌ی صلوات را می‌شنویم
حاج آقا فرحزاد: یک روایت نورانی و مهمی است که تا الآن نخواندیم این روایت را ماه ربیع الاول هم مربوط به پیغمبر خداست می‌طلبد بیشتر به پیغمبر صلوات هدیه بکنیم پیغمبر خدا فرمود مَن عَسُرَت عَليه حَاجة فَليَكثُر الصَّلاة عَلَيَّ فَإنَّهَا تَكشِف الهُمُوم وَالغُموم وَتكثر الأرزَاق وتقضي الحَوائِج کسی که حاجتی گرفتاری او را به عسر و حرج انداخته گرفتار شده به زحمت افتاده راه برون رفت از آن گرفتاری و مشکلش این است که زیاد صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم در ادامه می‌فرماید کسی که خدا زیاد صلوات بفرستد خدا هموم و غموم هم و غم هایش را از او دور می‌کند غم غصه مشکلات گرهی اگر باشد و رزق و روزی اش را زیاد می‌کند رزق و روزی فقط پول و مال دنیا نیست آرامش امنیت علم معرفت فهم تحمل ظرفیت هم رزق است صلوات رزق را زیاد می‌کند و حوائج و مشکلاتش را هم برطرف می‌کند. اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم
شریعتی: نکات تکمیلی شما را می‌شماریم
حاج آقا فرحزاد: بعضی‌ها می‌گویند اگر کسی ما را اذیت کردند ما نمی‌بخشیم گرو می‌گذاریم برای روز قیامت در روایات ما هم اشاره شده ما در آخرت آن قدر به فضل و لطف و کرم خدا احتیاج داریم و یکی قوی ترین لطف و فضل و کرم خدا شامل حال کسانی می‌شود که در این دنیا از طرف بگذرند اگر ما در دنیا گذشتیم آن فضل خدا و لطف خدا شامل این که من در دلم نگاه دارم نگذرم طرف گیر بیفتد درگیر شود مشکل پیدا بکند نه از خدا دور می‌شوم اگر می‌خواهیم فضل و لطف خدا نه قیامت الآن شامل حال ما شود راه حلش این است که فوری بگذریم گذشت بکنیم خدا می‌فرماید « وَلْيَعْفُوا وَلْيَصْفَحُوا أَلَا تُحِبُّونَ أَن يَغْفِرَ اللَّـهُ لَكُمْ وَاللَّـهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ» (نور/ 22) صفح یعنی این که هیچ ملامت هم نکنی در دلت هم نگران نکنی قشنگ پاکش بکنی هیچ اثری نماند و هی آثار انتقام هم برایش بار نکنی عفو و گذشت بکنی ما این همه گناه و معصیت کردیم این همه پای دیگران را لگد کردیم دوست داریم ما را ببخشند یا گیر به ما بدهند؟ هر طوری که خدا می‌گوید دوست داری با تو رفتار بکنند یا من خدا با تو رفتار کردم تو هم با دیگران رفتار بکن از فطرت ما می‌پرسد خیلی آیه‌ی قشنگی است پس اگر می‌خواهیم از گرو خودمان را آزاد بکنیم بیاییم دیگران را از گرو خودمان آزاد بکنیم گاهی آدم چند روز مریض شده مسافرت بوده نتوانسته حمام برود لباسش بدنش کثیف است آدم خودش از خودش بدش می‌آید وقتی استحمام می‌کند احساس آرامش راحتی دارد اگر سر و وضعش را اصلاح نکرده اگر کسی روحش را از دیگران رنجش‌هایی که نشسته پاک بکند خودش را تکان بدهد حقد و کینه‌ها را دور بریزد هزار‌ها برابر از شستشوی ظاهر و لباس بالاتر است خیلی احساس سبکی است کینه‌ی هیچ کسی را در دل نگیریم این خیلی شعر قشنگی است صورت نبست در دل ما کینه‌ی کسی آیینه هر چه دید فراموش می‌کند مثل آیینه باشیم. روز نهم که امروز روز امامت امام زمان علیه السلام است مرحوم آشیخ عباس قمی در مفاتیح نوشتند روز بسیار مبارکی است روزی است که آدم باید دل‌ها را شاد بکند و گره باز بکند وسعت رزق به اهل و خانواده و عیالش بدهد و دل‌ها را شاد بکند غم‌ها را برطرف بکند امشب هم که شب یلدا است طولانی ترین شب است ما در روایات داریم که از شب و روزهای پاییزی و زمستان حداکثر استفاده را ببرید روزها کوتاه است برای روزه گرفتن مناسب است شب‌ها طولانی و بلند است برای عبادت و مناجات و راز و نیاز الآن حدودا بیست دقیقه به شش اذان صبح است کسی دیر هم که بخوابد باز می‌تواند نیم ساعت مانده به صبح بیدار شود مرحوم شیخ رجب علی خیاط می‌فرمودند اگر حال نماز هم نداشتی همان در رخت خواب چهار کلمه با زبان مادری با خدا صحبت بکن اگر می‌توانی اشکی جاری شود عذرخواهی از خدا بکنی خدا دوست دارد لنگ و لوگ و خفته شفت و بی ادب سوی او می‌غیژ و او را می‌طلب دوست دارد یار این آشفتگی کوشش بیهوده به از خفتگی ما در طول این چند سال پیام خیلی داشتیم نماز شب کوچک را دوباره بگویید با این که بارها عرض کردیم یک نماز شب همان یازده رکعت است از آن کوچک تر سه رکعت آخر است دو رکعت شفع یک رکعت وتر لازم هم نیست سی صد تا العفو و چهل تا مومن را بگویید یک ربنا آتنا هم بگویید کافی است بهتر است چهل تا مومن را دعا بکنید این نور علی نور و دسر است و از آن کوچک تر همان یک رکعت آخر است و از آن کوچک تر بعد از نماز عشا دو رکعت نماز شکسته است نافله‌ی عشا نماز شب کوچک است از این کوچک تر دو آیه‌ی آخر سوره‌ی مبارکه‌ی بقره است « آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مِن رَّبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّـهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّن رُّسُلِهِ وَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ، لَا يُكَلِّفُ اللَّـهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا أَنتَ مَوْلَانَا فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ» (بقره/ 286-285) فرمود این جای قیام شب را می‌گیرد دو آیه‌ی آخر سوره‌ی مبارکه‌ی بقره شب یلدا مرسوم است در مملکت ما دور هم جمع می‌شوند واقعا فرصت خیلی خوبی است آن‌هایی که قهر هستند فامیل‌هایی که هم دیگر را ندیدند یک کمی از این فضاهای مجازی بیاییم بیرون اگر می‌شد در خانه موبایل‌ها را از همه می‌گرفتند خوب می‌شد موبایل‌ها را بگذاریم کنار دو ساعت اینترنت را قطع بکنیم بنشینیم با هم گپ و گفتگو بکنیم ببینیم کسی مشکلی ناراحتی دارد احوال پرسی از حال هم دیگر بپرسیم کدورت‌ها برود کنار دنیا همه اش گذشتنی است می‌گویند پادشاهی انگشتر خیلی قیمتی درست کرد همه را جمع کرد گفت چیزی به من یاد بدهید که بنویسم در این انگشتر که اگر شادی بود غرور من را نگیرد و اگر غم بود خیلی پکر نشوم یک نفر گفت بنویس این نیز بگذرد دنیا گذرگاه است می‌گذرد خوبی بدی می‌گذرد بیاییم برای آخرت فکری بکنیم