95-01-09
موضوع برنامه: آداب همسایگی
كارشناس: حجت الاسلام و المسلمين فرحزاد
تاريخ پخش: 09-01-95

بسم الله الرحمن الرحیم و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
می چرخم و دلم به مدار تو دل خوش است *** پاییز این جهان به بهار تو دل خوش است،
صبر و قرار رفته از این عالم و هنوز *** این وعده باز دل، به قرار تو دل خوش است.
گفتی به دار می‌کشی ام وعده‌ی خوشی است *** اصلا دلم به وعده دار تو دل خوش است
خاکستری مانده به دل که جوان شود *** هر لحظه، دم به دم به شراب تو دل خوش است،
من نقش می‌زنم که جهان تازه تر شود *** اما دلم به نقش و نگار تو دل خوش است،
یار صبور دست مرا آن جهان بگیر، *** این غرق در گنه به تبار تو دل خوش است
سیب ازل جنون دلم را دوا نکرد *** با سهمی از انار لبان تو دل خوش است

شریعتی: سلام به همه‌ی شما دوستان خوب خیلی خوش آمدید به این سمت خدا دلتان گرم به محبت اهل بیت علیهم السلام باشد خوشحالیم در کنار شما هستیم سلام علیکم حاج آقا فرحزاد
حاج آقا فرحزاد: سلام عرض می‌کنم خدمت شما و بینندگان عزیز و مهربان عرض سلام داریم در آستانه‌ی ولادت سر تا سر نور حضرت فاطمه‌ی زهرا صدیقه‌ی کبری و روز گرامی داشت بانوان هستیم عزیزان تدارک ببینند خودشان را آماده بکنند برای روز زن و مادر و خدمت به این عزیزانی که یک عمر به ما محبت می‌کنند

شریعتی: امروز باز هم می‌خواهیم از آداب مسلمانی بشنویم در ذیل این بحث که امروز مخاطب‌های خاص خودش را دارد می‌خواهیم بدانیم با همسایه هایمان چگونه رفتار بکنیم بهتر است و از آداب همسایگی بشنویم
حاج آقا فرحزاد: بسم الله الرحمن الرحیم اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم اولین مسئله‌ای که در رساله‌های مراجع نوشتند خیلی‌ها هم خبر ندارند اولین مسئله اش این است که مسلمان باید اصول دینش را نه از روی تقلید بلکه از روی تحقیق انتخاب بکند یعنی واقعا برود ادیان مختلف را بررسی بکند بینی و بین الله آن عقل و فطرتی را که خدا در او گذاشته را میان بگذارد و به آن برسد با تحقیق به این برسد نه این که پدرم مسلمان است من خودم اوایل جوانی و بلوغم رفتم ادیان مختلف مسیحیت یهودیت اهل سنت همه‌ی این‌ها را تحقیق کردم چون به رساله باید عمل کرد اولین مسئله‌ای که در رساله‌ها است که همین را من می‌گویم یکی از دلایل محکم حقانیت مکتب ماست می‌گوید برو همه‌ی ادیان را بررسی بکن آن چیزی که احسن است با فطرت و عقلت و وجدانت جور در می‌آید با منطق و برهان و استدلال بپذیر واقعا مکتب ما دین ما تشیع ما فروگذار نکردند ریز و درشت مسائل را از ریز ترین مسائل که امور بهداشتی باشد یک ناخن گرفتن یک مسواک زدن تا مسائل رهبری جامعه که مهم ترین مسئله است چه در قرآن و چه در روایات ما بیان شده که این واقعا یک دین کامل است یعنی ما دویست و پنجاه سال یعنی از زمان پیغمبر تا زمان امام حسن عسکری علیه السلام هم روایات فراوان از معصومین داریم هم سیره‌ی عملی از این معصومین داریم که آداب معاشرت را بیان کردند که ما چگونه زندگی بکنیم واقعا بینی و بین الله مکتبی کامل تر و جامع تر اگر باز هم در بیننده‌ها کسی پیدا کرد به من خبر بدهد که به همه چیز توجه داشته عمل نمی‌کنیم یک حرف دیگری است این مشکل خود ماست ولی واقعا چه خود رهبران ما که حقیقتا کامل عمل می‌کردند هم فروگذار نکردند از چیزی مثل قاضی که می‌خواهد قضاوت بکند ما در روایت داریم که باید حتما صبح صبحانه بخورد شکمش سیر باشد کاملا اعتدالش باشد گرسنه تشنه نباشد که بتواند قشنگ حکم بدهد قاضی باید حقوقش یک حقوق مکفی باشد که چشم طمعش به رشوه و جای دیگر نباشد قاضی که می‌خواهد حکم بکند صدایش را بلند تر نکند نترسند متهم و شاکی این هم چیز لطیفی است مستحب است که قاضی به متهم راه‌های فرار را یعنی راه‌هایی که گیر نخواهد بیندازد حتما جرم را ثابت بکند گناه‌های شخصی را می‌گوییم گناه‌های شخصی مثلا کسی را متهم است گرفتند خدا دوست ندارد افشا شود یک وقت حق الناس است بحث آن جداست ولی طرف گناه شخصی کرده سفت و سخت نگیرد یک راه‌های فرار برایش بگذارد که بتواند در برود خیلی واقعا ریز و درشت آداب را بیان کردند حالا از باب نمونه آداب همسایه را می‌گوییم ما چگونه با همسایه‌ها زندگی بکنیم تعامل داشته باشیم آن قدر روایات آیه‌ی قرآن داریم که چگونه آدم با همسایه‌ها زندگی بکند سوره‌ی مبارکه‌ی نساء آیه‌ی 36 «وَاعْبُدُوا اللَّـهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنبِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ إِنَّ اللَّـهَ لَا يُحِبُّ مَن كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا» (نساء/ 36) خدا را پرستش بکنید برای خدا شریک قائل نشوید بعد از توحید دعوت می‌کند به نیکی کردن به پدر و مادر بستگان و فامیل‌ها و آن‌هایی که سرپرست ندارند و افرادی که مسکین هستند فقیر هستند ضعیف هستند بعد از احسان به این‌ها می‌فرماید سه مورد از این آیه درباره‌ی همسایه است یکی همسایه‌هایی که فامیل هستند آن‌ها را باید انسان بیشتر محبت بکند دوم همسایه‌هایی که فامیل نیستند یا فاصله دارند بعضی‌ها هم گفتند ذی القربی همسایه‌های نزدیک جنب همسایه‌های دور است به همسایه‌های دور و نزدیک محبت بکنند خدمت بکنند و سوم یعنی آن‌هایی که همسایه نیستند ولی در جوار ما زندگی می‌کنند حالا همکار هستند هم سفر هستند آن‌هایی که همراه ما هستند آن‌ها هم به یک نوعی همسایه‌ی ما هستند یعنی کلا همسایه‌های دور و نزدیک و آن‌هایی که هم نشین و همکار ما هستند در کنار ما هستند سفارش شده به احسان و نیکی به آن‌ها اول بنده روایاتی که اهمیت همسایه و حرمت همسایه را گفته عرض می‌کنم بعد آداب این که ما چگونه با همسایه‌ها باید تعامل داشته باشیم حضرت علی سلام الله علیه دو بار نام خدا را می‌آورند الله الله فِی جِیرَانِکُم! فَاِنَّ النَّبِی صَلی الله علیه و آله و سلم اُوصِی بِهِم (نهج البلاغه) یعنی خدا را در نظر بگیرد خدا را در نظر بگیرید درباره‌ی همسایه هایتان احسان و نیکی بکنید خوب رفتار داشته باشید پیغمبر همیشه نسبت به همسایه‌ها وصیت می‌کرد خود پیغمبر هم می‌فرماید جبرئیل آن قدر از طرف خدای متعال سفارش همسایه را کرد که ما فکر می‌کردیم همسایه از همسایه ارث می‌برد این جا هم حضرت علی عین همین را نقل می‌کند که پیغمبر آن قدر به ما سفارش کرد به همسایه که ما فکر می‌کردیم همسایه از همسایه ارث می‌برد باز در کلام دیگری پیغمبر ما حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم فرمود یَا عَلِیُّ، أَکْرِمِ الْجَارَ وَ لَوْ کَانَ کَافِراً (جامع الأخبار، ص84) کسی که با تو و در جوار تو و در کنار تو زندگی می‌کند واجب است به او اکرام بکنی احترامش را بگیری ولو کافر باشد خیلی عجیب است همسایه‌ی غیر مسلمان باشد بت پرست باشد یهودی مسیحی غیر مسلمان غیر هم کیش ما باشد هر نوع دین و مذهبی دارد اصلا کمونیست است.
شریعتی: همسایه از آن جهت که همسایه‌ی ماست حق به گردن ماست.
حاج آقا فرحزاد: حق دارد و لازم است اکرام و احترامش را بگیری باز امام باقر علیه السلام فرمودند قَالَ قَرَأْتُ فِی کِتَابِ عَلِیٍّ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَتَبَ بَیْنَ الْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنْصَارِ وَ مَنْ لَحِقَ بِهِمْ مِنْ أَهْلِ یَثْرِبَ أَنَّ الْجَارَ کَالنَّفْسِ غَیْرَ مُضَارٍّ وَ لَا آثِمٍ وَ حُرْمَهُ الْجَارِ عَلَى الْجَارِ کَحُرْمَهِ أُمِّهِ (الکافی، ج‌۲، ص۶۶۶) از کتاب حضرت علی قرائت می‌کردم می‌خواندم که حضرت امیر فرمودند همسایه به منزله‌ی نفس خودت است یعنی چگونه به خودت محبت می‌کنی می‌رسی مواظبت می‌کنی خیر خودت را می‌خواهی نسبت به همسایه‌ها هم همین طور باش مثل خودت که ضرر به خودت نمی‌زنی مواظب هستی گناه و معصیت نکنی نسبت به همسایه هم این طور عمل بکن باز تعبیرهای عجیبی در مورد همسایه ما داریم من یک مقدار مرور می‌کردم برای خودم جالب بود فرمود حُرْمَهُ الْجَارِ عَلَى الْجَارِ کَحُرْمَهِ أُمِّهِ بعد از خدا و پیغمبر و اولیاء خدا مهم ترین شخصیتی که در روایات ما سفارش ویژه شده به او احترام بگیرند مادر است لإمامُ الصّادقُ عليه‏ السلام : جاءَ رجُلٌ إلَى النَّبيِّ صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم فقالَ : يا رسولَ اللّه ، مَن أبَرُّ ؟ قالَ : اُمَّكَ ، قالَ : ثُمّ مَن ؟ قالَ : اُمَّكَ ، قالَ : ثُمَّ مَن ؟ قالَ : اُمَّكَ ، قالَ : ثُمّ مَن ؟ قالَ : أباكَ (الكافي، ج 2 ، 159) یک شخصی جوانی آمد خدمت پیغمبر عرض کرد به چه کسی خدمت و محبت بکنم فرمود مادر دوباره فرمود مادر سه باره فرمود مادر بار چهارم فرمود پدر سه بار فرمود مادرت بار چهارم فرمود پدر یعنی حرمتش از پدر هم بیشتر است این جا می‌فرماید حرمت همسایه بر همسایه مثل احترام مادر است یعنی آن اطرافیان ما به ما وابسته هستند ما در آن محیط زندگی می‌کنیم کان نشر و نمو ما از آن هاست این قدر باید احترام قائل شویم که حرمتش مثل حرمت مادر است امام حسن مجتبی می‌فرماید شب جمعه‌ای من در کنار مادرم بودم دیدم از اول شب تا طلوع صبح سَمِعْتُهَا تَدْعُو لِلْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ‏ وَ تُسَمِّيهِمْ وَ تُكْثِرُ الدُّعَاءَ لَهُمْ وَ لَا تَدْعُو لِنَفْسِهَا بِشَيْ‏ءٍ فَقُلْتُ لَهَا يَا أُمَّاهْ لِمَ لَا تَدْعِينَ لِنَفْسِكِ كَمَا تَدْعِينَ لِغَيْرِكِ فَقَالَتْ يَا بُنَيَّ الْجَارَ ثُمَّ الدَّارَ. (بحارالانوار، ج٨۶، ص٣١٣) همه اش برای دیگران دعا می‌کرد برعکس ما که همه اش خود محور هستیم و خود خواه هستیم امام پیغمبر اهل بیت همه اش به فکر دیگران هستند چه در انفاق و صدقات و چه در دعاها چرا در نماز شب گفتند برای چهل مومن دعا بکن؟ یعنی به فکر دیگران باش آن چند برابر در حق خودت مستجاب می‌شود در بعضی روایات داریم صد هزار برابر در حق خودت مستجاب می‌شود وقتی طلوع صبح شد من به مادر عرض کردم مادر همه اش برای مومنین مومنات دعا کردی برای خودت دعا نکردی فرمود اول همسایه بعد خانه اول آدم به فکر همسایه باشد به فکر تامین رفاه آن‌ها باشد بعد به فکر خودش باشد چه بهشتی می‌شود چه زندگی شیرینی می‌شود انسان اول به فکر دیگران باشد این هم است که افرادی که می‌خواهند خانه بخرند قبل از این که مساحت خانه و ساختمان و کیفیت خانه را بررسی می‌کنند محیط و همسایه‌ها را بررسی بکنند همان طور که هفته‌ی قبل عرض کردیم الرَّفِیق ثُمَّ الطَّّرِیق (مستدرک الوسائل، ج8 ، ص209) اول رفقا هم سفر‌ها مهم تر از خود مقصد و سفر هستند در خرید خانه هم می‌گوید اَلْجَارَ ثُمَّ الدَّارَ این خانه مهم نیست کجا قرار گرفته شما خانه‌ای می‌خرید در محیطی که همه اراذل اوباش معتاد قاچاقچی هستند بخواهی نخواهی محیط آلوده است فضا آلوده است فضای آلوده به بچه‌ها به خانواده‌ها سرایت می‌کند در معرض خطر هستید شما اگر خانه‌ی کلنگی بخرید که گران هم باشد در محیطی بخرید مومن با تقوا سالم پاک بی آزار و بی اذیت باشند آدم لذت می‌برد کیف می‌کند لذا در خانه خریدن می‌فرماید اول همسایه و محیط را حساب بکن یعنی همسایه از اصل خانه مهم تر است ما یک زمانی مستاجر بودیم در قم صاحبخانه‌ی ما روحانی بود رفته بود شهرستان با این که قصد برگشتن نداشت خانه را نمی‌فروخت گفتم چرا گفت از بس این جا همسایه‌های خوبی دارد. از باب نمونه عرض می‌کنم ایشان می‌گفت من معمولا سر شب می‌خوانم روایت هم داریم شِيعَتُنا يَنامُونَ أَوَّلَ اللَيْلِ (وسایل الشیعه، ج5، ص 274) از این نظر ما شیعه نیستیم شب دیر می‌خوابیم فرمودند این همسایه از بس به ما محبت کرده دلم نمی‌آید خانه را بفروشم بلکه امید دارم خودم برگردم یا کسی بیاید از باب نمونه می‌فرمودند یک شب برای ما از شهرستان مهمانی آمد خانه‌ی ما را بلد نبود خانه‌ی این همسایه را در زد همسایه نگفت که خانه‌ی بغلی است گفت بفرمایید داخل فکر کرد خانه‌ی ما است برد آن شب شام داد پذیرایی کرد گفت حاج آقای فلانی که می‌خواهی سر شب خوابیده الآن از خواب بیدار بکنم اذیت می‌شود شما بفرمایید تا صبح پذیرایی کرد ما را نگه داشت صبح که من بیدار شدم تحویل داد واقعا چقدر قیمت دارد بعضی همسایه‌ها هستند از خواهر برادر فامیل به انسان بیشتر می‌رسند در غم و شادی انسان شریک هستند این خیلی نعمت بزرگی است انسان احساس تنهایی و غربت نمی‌کند همسایه‌ی خوب قیمت ندارد همسایه‌ی بد هم من دلم نمی‌آید بگویم مثل شمر می‌ماند واقعا خوشی و راحتی را از کام انسان می‌گیرد باز در روایت دیگری فرمود عَلَيْكُمْ بِحُسْنِ الْجِوارِ فَانَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ امَرَ بِذلِكَ (الأمالى شيخ صدوق، ص 359) یعنی خوب هم زیستی با همسایه‌ها داشته باشید خدا امر کرده به حسن هم جواری و اکرام و احترام همسایه فرمود خوب همسایه بودن رزق را زیاد می‌کند حُسنُ الجِوارِ يُعَمِّرُ الدِّيارَ وَيَزيدُ فِى العمارِ (کافی، ج1، ص667) هم رزق و روزی را زیاد می‌کند هم شهرها را آباد می‌کند هم عمر را طولانی می‌کند برعکسش همسایه‌ی بد و آزار دادن همسایه عمر را کوتاه می‌کند رزق و روزی را بد می‌کند و شهر‌ها را خراب می‌کند لذا خیلی مهم است همسایه چه کسی باشد حالا آدب همسایگی از مهم ترین آدابی که در روایات خیلی رویش پا فشاری و تاکید شده این است که فرمود مهم ترین حق همسایه در قدم اول این است که آزار و اذیت و ستمی از طرف شما به همسایه تان نرسد گفت مرا به خیر تو امید نیست شر مرسان اگر هم عزیزان دقت کرده باشند ما در پیام‌ها هم خیلی داریم که می‌نالند در روایت داریم هیچ مومنی نیست نبوده و نخواهد بود الا این که یکی از امتحاناتش این است که گیر همسایه‌ی ناجور می‌افتد یک همسایه‌ی ناجور در مجتمع آپارتمان در محله گاهی محل را مختل می‌کند واقعا همه را به ستوه می‌آورد و لذا در روایات ما آن قدر سفارش شده مزاحمت برای همسایه فراهم نکنیم سر و صداهای ناهنجار ایجاد نکنیم می‌گویند صدای گیرنده شان را این قدر بلند می‌کنند ما را از خواب و زندگی می‌اندازند مهمانی‌های بی وقت می‌آیند می‌روند سر و صداها تلفن می‌زند داد می‌زند ناهنجاری‌های صوتی ایجاد می‌کنند سد معبر می‌کنند ماشینش را جلوی در خانه‌ی همسایه پارک می‌کنند مواظب باشیم بدترین گناه کبیره است بترسیم از آه همسایه یک بزرگی می‌فرمود ما همسایه داشتیم یک نصف شب ماشینش را روشن می‌کرد بوق می‌زد می‌گفت واقعا از ته دل آه کشیدم رفت در شهر پرتی پرتش کردند معلوم نشد کجا افتاده مواظب باشیم از آه همسایه بترسیم آه مظلوم است لذا در روایات ما می‌فرماید مَنْ كانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلَا یُؤْذِی جَارَهُ (کافی، ج 2، ص 667) اگر کسی واقعا خدا آخرت را قبول دارد ما در روایات داریم حضرت زهرا سلام الله نوشته‌ای از پدر بزرگوارشان داشتند به فضه‌ی خادمه فرمودند این را برای من پیدا بکن از امام حسن امام حسین بالاتر است رفتند گشتند پیدا کردند در آن نوشته این نوشته بود که کسی که به خدا و روز قیامت ایمان دارد همسایه را آزار ندهد یا حرف خوب بزند یا ساکت شود سه جمله بود که این‌ها فقط یادم بود باز در روایت دیگر دارم : لَیسَ مِنّا مَن لَم یحسِن مُجاوَرَةَ مَن جاوَرَهُ (کافی، ج 2، ص 668) یعنی شیعه‌ی ما نیست مسلمان نیست پیرو ما نیست کسی که خوب همسایه‌ای برای همسایه‌ها نباشد حرمت آن‌ها را نگه ندارد این هم روایت تند عجیبی است روایت داریم شخصی از پیغمبر عظیم الشان صلی الله علیه و آله و سلم سوال کرد شب تا صبح یک خانمی است عبادت می‌کند روز‌ها هم سالی دوازده ماه روزه می‌گیرد إنّ فُلانَةَ تَصومُ النّهارَ و تَقومُ اللّيلَ، و هِي سَيِّئةُ الخُلقِ تُؤْذي جِيرانَها بلِسانِها لا خَيرَ فيها ، هِي مِن أهْلِ النّارِ (بحارالانوار، ج 71، ص 394) این خانم هم بد اخلاق است و هم همسایه‌ها را آزار می‌دهد با زبانش همسایه آزاری می‌کند پیغمبر ما فرمود خیری در او نیست او در جهنم است پیغمبر فرمود این خانمی که شب تا صبح هم عبادت می‌کند روز‌ها هم روزه می‌گیرد ولی همسایه آزار است بد اخلاق است یک ضرب می‌رود در آتش جهنم هیچ خیری در او نیست تمام خوبی هایش محو می‌شود پاک می‌شود مردم آزاری اعمال خوب ما را پاک می‌کند عبادت عبادتی قبول می‌شود که کنارش مردم آزاری نباشد این‌ها همه‌ی خوبی‌های ما را محو می‌کند بد اخلاقی مثل این است که در عسل سمّ بریزی آن را از بین می‌برد این هم روایت تندی است این روایت با این تعبیر من همین یک مورد را دیدم یک بار قسم خوردن در روایات ما فراوان است ولی سه بار نه زیاد نیست پیغمبر فرمود وَاللَّهِ لَا يُؤْمِنُ وَاللَّهِ لَا يُؤْمِنُ وَاللَّهِ لَا يُؤْمِنُ قِيلَ وَمَنْ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ الَّذِي لَا يَأْمَنُ جَارُهُ بَوَايِقَهُ سه بار فرمود مومن نیست به خدا قسم به خدا قسم مومن نیست پیغمبر سه بار بگوید مومن نیست حالا تو سجاده آب بکش دو هزار نمی‌ارزد والله پیغمبر فرمود مومن نیست کسی که همسایه‌ها از ظلم و اذیت و آزار او در امان نباشند یعنی همسایه‌ها را آزار بدهد مومن بودن و مسلمان بودنش پاک و محو شده.
شریعتی: یعنی همسایه‌ها از رفتار ما در امان نباشند ما هم در امان نیستیم.
حاج آقا فرحزاد: بله از آتش جهنم در امان نیستیم مومن نیستیم مسلمان نیستیم یک کسی آمد محضر پیغمبر عرض کرد همسایه من را خیلی اذیت می‌کند فرمود صبر کنید بار سوم آمد گفت خیلی اذیت می‌کند فرمود صبر بکن یکی از آداب همسایه هم است یکی این که ما سعی بکنیم آزارمان به همسایه نرسد قسمت دوم این که اگر همسایه‌ی ناجوری گرفتار شدیم تحمل ما هم برود بالا امام هفتم علیه السلام یکی از آداب همسایگی را فرمود لَيْسَ حُسنُ الجِوارِ كَفَّ الْاَذي وَ لكنْ حُسنُ الجِوارِ صَبْرُك علي الْاَذي (کافی، ج 2، ص 667) اگر به همسایه‌ی بدی گرفتار شدیم تحمل بکنیم صبر بکنیم صبر ما بالاتر شود بعضی مواقع همسایه عروسی دارد کسی از او فوت کرده سر و صدا می‌شود رفت و آمد می‌شود یک مقدار طبیعی است این‌ها را تحمل بکنیم مته به خشخاش نگذاریم بعضی جاها سختگیری بیشتری می‌کنند حالا اگر همسایه‌ی ناجوری است ما تحمل بکنیم حدیثی را بارها خواندیم زکات عقل تحمل جاهل است خدا به شما عقل و فهم داده صبر داده شما تحمل بکن دعا کنیم خدا هدایتش بکند با او مدارا بکنیم خوش جواری یکی اش این است که تحمل ما برود بالا بار دوم آمد خدمت پیغمبر شکایت کرد فرمود صبر بکن بار سوم آمد گفت همسایه من را بیچاره کرده خیلی آزارم می‌دهد مستاصل شدم پیغمبر خدا فرمودند روز جمعه که مردم می‌آیند از این مسیر بیایند نماز جمعه اثاث وسایل خانه ات را بگذار در کوچه می‌پرسند چه بودی مستاجر بودی؟ می‌گویی نه خانه ام است بگو از دست همسایه آبرویش را ببر جار بزن بگو امان از دست همسایه پدر من را در آورده کار به شکایت بکشد برود شکایت بکند اندازه‌ای دارد صبر و تحمل او همین کار را کرد اثاث هایش را گذاشت بیرون مردم می‌آمدند چه شده می‌گفت از این مسلمان مردم آزار از دست او در امان نیستیم مردم جمع شدند سر و صدا شد طرف آمد بیرون دید آبرویش می‌رود نمی‌تواند در این شهر بماند همه به چشم دیگر به او نگاه می‌کنند گفت لطف حق با تو مدارا‌ها کند چون که از حد بگذرد رسوا کند گفت بینی و بین الله من پیمان می‌بندم دیگر هیچ آزاری نرسانم عهد می‌بندم خدا هم پشت پیمان من است من دیگر غلط کردم به غلط کردن افتاد کار درست شد این است که خیلی باید مواظب باشیم یک نفر دیگر هم آمد امام صادق علیه السلام می‌فرماید به پیغمبر شکایت کرد از همسایه پیغمبر ما حضرت علی و سلمان و ابوذر و نفر چهارم را راوی می‌گوید من یادم رفته گمان می‌کنم مقداد باشد فرمود بروید در مسجد با صدای بلند سه بار داد بزنید لا إيمانَ لِمَنْ لا يأْمَنُ جارُهُ بَوائِقَهُ (کافی، ج 2، ص 668) یعنی ایمان ندارد کسی که همسایه‌ی او از دست او در امان نیست که در روایت داریم کسی که همسایه را آزار بدهد ملعون است مورد لعنت خداست پس اول قدم در همسایگی این است که آزار ما اذیت ما نرسد حالا خدمت‌هایی که لازم داریم به همسایه بکنیم را می‌گذاریم بعد از تلاوت قرآن که فشرده عرض بکنیم.
شریعتی: ان شاء الله در مواقع اضطراری اگر اتفاقی می‌افتد راه بیاییم تحمل بکنیم .
حاج آقا فرحزاد: بله طبیعی است.
شریعتی: صفحه‌ی 168 را امروز تلاوت می‌کنیم آیات 144 تا 149 سوره‌ی مبارکه‌ی اعراف
اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم
قَالَ يَا مُوسَى إِنِّي اصْطَفَيْتُكَ عَلَى النَّاسِ بِرِسَالَاتِي وَبِكَلَامِي فَخُذْ مَا آتَيْتُكَ وَكُن مِّنَ الشَّاكِرِينَ ﴿١٤٤﴾ وَكَتَبْنَا لَهُ فِي الْأَلْوَاحِ مِن كُلِّ شَيْءٍ مَّوْعِظَةً وَتَفْصِيلًا لِّكُلِّ شَيْءٍ فَخُذْهَا بِقُوَّةٍ وَأْمُرْ قَوْمَكَ يَأْخُذُوا بِأَحْسَنِهَا سَأُرِيكُمْ دَارَ الْفَاسِقِينَ ﴿١٤٥﴾ سَأَصْرِفُ عَنْ آيَاتِيَ الَّذِينَ يَتَكَبَّرُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَإِن يَرَوْا كُلَّ آيَةٍ لَّا يُؤْمِنُوا بِهَا وَإِن يَرَوْا سَبِيلَ الرُّشْدِ لَا يَتَّخِذُوهُ سَبِيلًا وَإِن يَرَوْا سَبِيلَ الْغَيِّ يَتَّخِذُوهُ سَبِيلًا ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَكَانُوا عَنْهَا غَافِلِينَ ﴿١٤٦﴾ وَالَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَلِقَاءِ الْآخِرَةِ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ هَلْ يُجْزَوْنَ إِلَّا مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿١٤٧﴾ وَاتَّخَذَ قَوْمُ مُوسَى مِن بَعْدِهِ مِنْ حُلِيِّهِمْ عِجْلًا جَسَدًا لَّهُ خُوَارٌ أَلَمْ يَرَوْا أَنَّهُ لَا يُكَلِّمُهُمْ وَلَا يَهْدِيهِمْ سَبِيلًا اتَّخَذُوهُ وَكَانُوا ظَالِمِينَ ﴿١٤٨﴾ وَلَمَّا سُقِطَ فِي أَيْدِيهِمْ وَرَأَوْا أَنَّهُمْ قَدْ ضَلُّوا قَالُوا لَئِن لَّمْ يَرْحَمْنَا رَبُّنَا وَيَغْفِرْ لَنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ ﴿١٤٩﴾
ترجمه:
[خدا] فرمود: ‌ای موسی! من تو را به [ابلاغ] پیام هایم و به سخن گفتنم با تو بر همه مردم برگزیدم؛ پس آنچه را [از پیام هایم] به تو دادم، دریافت کن، [وبه کار بند] و از سپاس گزاران باش. (۱۴۴) و برای او در الواحِ [تورات] از هر چیزی [که در باب دین مورد نیاز مردم باشد] پندی و برای هر چیزی [که تأمین کننده هدایت انسان‌ها باشد] سخنی روشن نوشتیم؛ پس [به او گفتیم:] آن را با قدرت [ی تمام و عزمی استوار] دریافت کن، [و به کار بند] و قوم خود را فرمان ده که آن را به نیکوترین صورت دریافت کنند [و به کار بندند.] به زودی سرای فاسقان را [که در دنیا ویرانی کاخ‌ها و خانه‌های آنان، و در آخرت دوزخ است] به شما نشان می‌دهم. (۱۴۵) به زودی کسانی را که در روی زمین به ناحق گردنکشی و تکبّر می‌کنند از [فهم] آیاتم بازمی دارم که اگر هر آیه‌ای را ببینند، به آن ایمان نمی‌آورند و چون راه هدایت را مشاهده کنند، آن را راه و رسم زندگی نگیرند و اگر راه گمراهی را ببینند، آن را راه و روش خود گیرند؛ این [بازداشتن از فهم آیاتم] به سبب آن است که آیات ما را تکذیب کردند و از آنها غافل و بی خبر بودند. (۱۴۶) و آنان که آیات ما و دیدار آخرت را تکذیب کردند، اعمالشان تباه و بی اثر شد. آیا جز به آنچه همواره [بر طبق کفر و انحرافشان] انجام می‌دادند، کیفر داده می‌شوند؟! (۱۴۷) و قوم موسی پس از [رفتن] او [به میعادگاه پروردگار]، از زیورهای خود مجسمه گوساله‌ای ساختند که صدای گاو داشت! آیا نمی‌دیدند که آن مجسمه با آنان سخن نمی‌گوید و آنان را به راهی هدایت نمی‌کند؟! [ولی با روشن بودن این حقیقت که مجسمه‌ای بیش نیست و هیچ کاری از دستش بر نمی‌آید] آن را [به عنوان معبودی برای پرستش] گرفتند و [در صورتی که در این انتخاب] از ستمکاران بودند. (۱۴۸) و هنگامی که به شدت پشیمان شدند [و به باطل بودن گوساله پرستی آگاه گشتند] و دانستند که قطعاً گمراه شده اند، گفتند: اگر پروردگارمان به ما رحم نکند و ما را نیامرزد، یقیناً از زیانکاران خواهیم بود. (۱۴۹)
اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم
شریعتی: از فضیلت ذکر صلوات بر محمد و آل محمد می‌شنویم و بعد هم اشاره‌ی قرآنی این صفحه‌ی نورانی.
حاج آقا فرحزاد: امام صادق علیه السلام فرمودند که چیزی در میزان حسنات انسان نهاده نمی‌شود که سنگین تر باشد از صلوات بر محمد و آل محمد اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم عزیزان می‌دانند اگر میزان حسنات سنگین شود قطعا می‌شوند اهل بهشت. آیه‌ی 144 این صفحه خدای مهربان بعد از این که حضرت موسی به کوه طور رفتند و چهل روز عبادت و زحمت و ریاضت کشیدند و تجلی در کوه طور انجام شد بعد از تجلی خدای متعال تورات و الواح را به حضرت موسی مرحمت کردند این آیه بعد از آن جریان است «قَالَ يَا مُوسَى إِنِّي اصْطَفَيْتُكَ عَلَى النَّاسِ بِرِسَالَاتِي وَبِكَلَامِي فَخُذْ مَا آتَيْتُكَ وَكُن مِّنَ الشَّاكِرِينَ» (اعراف/ 144)‌ ای موسی من تو را انتخاب کردم برگزیدم اصطفاء یعنی چیزی خالص گوهر قیمتی را انتخاب می‌کنند یعنی در میان کل امت آن کسی را که دیدم در بنی اسرائیل از همه بیشتر به درد می‌خورد شما هستی که در روایت داریم امام صادق فرمودند خدای متعال فرمود من نظر کردم دیدم حضرت موسی از همه‌ی انسان‌های آن زمان بیشتر به من خاضع و خاشع است و موقع عبادت و سجده گونه هایش را به خاک می‌مالد و در دلش ذلیل تر و خاشع تر از همه است لذا او را به رسالتم برگزیدم گزینش برترین‌ها را اصطفا می‌گویند پس من تو را بر مردم برگزیدم که رسول من باشی و کلام من در اختیار شما باشد یا کلیم من باشی بعد فرمود پس آن مرحمت‌هایی که به تو کردم الواح تورات را محکم و قرص بگیر بهترین احکام و آیات است و جزء شاکر‌ها باش اگر کسی می‌خواهد نعمتش افزون شود شکرگزار باشد خدا نعمت‌ها را افزون می‌کند. حقوق همسایه خیلی زیاد است ما باید فهرست بکنیم یکی از آداب خوب همسایه بودن این است که انسان همیاری و همکاری و هم دردی با همسایه داشته باشد یعنی در غم و شادی آن‌ها شریک باشد در خوبی‌ها آن‌ها را کمک بکند در شرور و بدی‌ها دفاع بکند کمکشان بکند که ظلم و آزار و اذیتی که به آن‌ها رسیده آن‌ها بیرون بیایند پیغمبر عظیم الشان فرمودند رَحِمَ اللَّهُ مَنْ أَعَانَ وَلَدَهُ عَلَى بِرِّهِ (کافی، ج 6، 50) خدا رحمت کند آن همسایه‌ای که همسایه را در کارهای نیک و خیر کمک بکند امر خیری است عروسی است یا مکه‌ای آمده کمکشان بکند خانه اش را در اختیار بگذارد امکاناتی را در اختیارش بگذارد کمک کند همسایه‌ها را در کارهای خوب در مشکلات و سختی‌ها هم درد آن‌ها باشد اگر مصیبتی دیدند داغی دیدند اظهار هم دردی بکند کمکشان بکند در مشکلات اقتصادی خیلی در روایات ما سفارش شده حتی روایات تندی داریم که مسلمان بودن انسان زیر سوال می‌رود پیغمبر ما این تعبیر را دارند ما امَنَ بی مَنْ باتَ شَبْعانَ و جارُهُ جائِعٌ (الحیاة، ج 6، ص 386) خیلی عجیب است به من اقرار نکرده یعنی رسالت من را قبول نکرده اشهد ان محمد رسول الله اش قبول نیست کسی که شکم سیر سر به زمین بگذارد همسایه‌ی او از گرسنگی خوابش نبرد حالا یک وقت خبر ندارد ممکن است خدا بگذرد چرا باید خبر نداشته باشد؟ اگر امکانات نداشته باشد خدا می‌گذرد تو امکانات داری خبر هم داری همسایه ات در بدترین شرایط است او گرسنه بخوابد شما سیر بخوابی مسلمان واقعی نیستی اقرار به من نکردی مَن حَسُنَ الجَوَار تَفَقُّدَ الجَار (بحارالانوار، جلد 77، ص 231) یعنی خوب هم جواری بودن همسایه بودن این است که آدم تفقد بکند از حال همسایه خبر دار شود در شهرهای کلان کم رنگ شده در روستاها شهرهای کوچک خیلی هوای هم دیگر را دارند مخصوصا در اروپا و خارج که ما رفتیم چهل پنجاه سال همسایه با همسایه کار ندارد این خیلی بد است برعکس در اسلام خیلی سفارش شده تا چه حدودی همسایه هستند؟ از همه‌ی جوانب تا چهل منزل تا چهل خانه می‌گوید همسایه هستند شرق غرب شمال جنوب آپارتمان طبقه بندی هم می‌شود بالا و پایین هم است یعنی از شش جهت شما طبقه‌ی چهلم هستی طبقه‌ی پایین هم همسایه‌ی شما هستید مجتمع‌هایی که زندگی می‌کنند یا آپارتمان‌ها جایی که به هم نزدیک هستند هم آزار و اذیتشان به هم نرسد هم هوای هم دیگر را داشته باشند من همین جا عرض بکنم در این مجتمع‌ها یکی از ناهنجاری‌هایی که بسیار دردآور است این است که حق شارژشان یا امکاناتی که باید مشترک بدهند نمی‌دهند و چقدر این مجتمع‌ها به دردسر افتادند پول آب برق مستخدم نگهبان پارکینگ را نمی‌دهد آن‌هایی که مدیر هستند می‌گویند ما بیچاره شدیم این چه کاری است؟ می‌گوید اول شرّ و ضرر نرسان بعد خدمتگزار باش کمک بکن خیرخواهی بکن اگر یک وقت مشکلی است مشکلش را حل بکن تا چهل منزل باز از آداب همسایه این است که امام سجاد علیه السلام در رساله‌ی حقوق می‌فرماید أَمّا حَقُّ جارِكَ فَحِفظُهُ غائِبا وَ إِكرامُهُ شاهِدا وَ نُصرَتُهُ إِذا كانَ مَظلوما و َلا تَتَّبِع لَهُ عَورَةً فَإِن عَلِمتَ عَلَيهِ سوءً سَتَرتَهُ عَلَيهِ وَ إِن عَلِمتَ أَنَّهُ يَقبَلُ نَصيحَتَكَ نَصَحتَهُ فيما بَينَكَ و َبَينَهُ وَ لا تُسَلِّمهُ عِندَ شَديدَةٍ وَ تُقيلُ عَثرَتَهُ وَ تَغفِرُ ذَنبَهُ وَ تُعاشِرُهُ مُعاشَرَةً كَريمَةً (خصال، ج 2، ص 569) حق همسایه ات این است که وقتی مسافرت می‌رود غایب است یا در جلسه‌ای نیست او را حفظ بکن دفاع بکن وقتی که در حضور او را می‌بینی احترامش بگذار ادب بکن اگر مظلوم قرار گرفت برو یاری اش بکن کمکش بکن دنبال عیب جویی و تجسس نباش یا یکی از چیزهایی که در روایات است افرادی هستند که سرک می‌کشند چه کسی آمد چه کسی رفت از روزنه‌های خانه همسایه را نگاه می‌کنند بدترین گناه کبیره است تجسس عیوب یا زیر نظر گرفتن زیر ذره بین گذاشتن همسایه‌ها یا یک نوعی از خانه زندگی آن‌ها خبر داشته باشیم که آن‌ها راضی نیستند این حرام قطعی است جایز نیست بعد می‌فرماید اگر هم عیبی نقصی در همسایه دیدی بپوشانی اگر چیز خوبی قبول می‌کند خیرخواهی شما را به او تذکر بده اگر گرفتاری برای همسایه ات پیش آمد حادثه‌ی تلخی او را تنها نگذار برو کمکش بکن لغزش هایش را بگذر گناهانش را ببخش و یک رفتار کریمانه بزرگوارانه آقا منش با او داشته باش معاشرت مثل نفس خودت مثل حرمت مادر نه این که از او هیچ خبر نداشته باشی احترام و اکرام خاص بکن چون فردا شب شب ولادت حضرت زهرا سلام الله علیها است ان شاء الله عزیزان جشن و شادی مفصل خواهد گرفت چون روز احترام بانوان است مادر خواهر همسر دختر روز زن است من خواهش دارم روایات ما خیلی خیلی سفارش کرده پیغمبر ما فرمود ما أَكرَمَ النِّساءَ إلاّ كَريمٌ و َلا أَهانَهُنَّ إلاّ لَئيمٌ (نهج الفصاحه، ص472، ح 1520) آدم‌های با کرامت آدم‌های با شخصیت حرمت بانوان را می‌گیرند سعی بکنیم این‌ها از ما راضی باشند حلالیت بطلبیم حالا لباسی خوراکی شیرینی دسته گلی یک هدیه‌ی ناچیزی به نشانه‌ی قدر دانی تقدیم کنیم اگر نداریم واقعا یک کاغذ تشکر و دل جویی و حلالیت طلبیدن یک کاغذ دو خطی بنویسیم همین دل مادر را شاد می‌کند خوش اخلاقی مان را هدیه بکنیم از حضرت زهرا سلام الله علیها پرسیدند بهترین مرد‌ها چه کسانی هستند فرمود خِیَارِکُم الینکم مَناکبة وَ اَکرَمَهُم لِنِسَائِهم (کنزل العمال، ج 7، ص 225) آن مرد‌هایی که نرم تر هستند ملایم هستند شاخ و شانه نمی‌کشند زن مثل گل و ریحانه است لطیف و ظریف است آن مرد‌هایی که از همه مهربان تر هستند و آن مرد‌هایی که از همه بیشتر حرمت بانوان را نگه می‌دارند ان شاء الله حرمت مادر و همسر را نگه داریم گفت مادر‌ها روی سر ما جای دارند همسر‌ها در دل ما جای دارند دختر و پسر و خواهر و برادر هم در آغوش ما هستند با این‌ها یگانه باشیم خوش باشیم خوشی آن‌ها در کار ما زندگی ما در همه‌ی امور زندگی مان موفقیت ایجاد می‌کند.