وصیت پیامبر گرامی اسلامی به حضرت علی(ع)
كارشناس: حجت الاسلام والمسلمين فرحزاد
تاريخ پخش: 04-05-95

بسم الله الرحمن الرحیم و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
شریعتی: سلام می‌کنم به همه شما و دلهای نورانیتان. حاج آقای فرحزاد سلام علیکم خیلی خوش آمدید.
حاج آقا فرحزاد: عرض سلام دارم خدمت جنابعالی و بینندگان عزیز. آرزوی موفقیت برای همه عزیزان داریم.
شریعتی: بحث ما با حاج آقای فرحزاد مرور وصایای نبی مکرم اسلام به امیرالمؤمنان علی (ع) بود. خدمت شما هستیم و بحث امروز را می‌شنویم.
حاج آقای فرحزاد: بسم الله الرحمن الرحیم، اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم.
دنباله‌ی وصایای پیامبر عظیم الشأن به مولا امیرالمؤمنین علی(ع)، حضرت فرمودند: «يا علي! حرم الله الجنة علي‏ كل‏ فاحش‏ بذي لا يبالي ما قال و لا ما قيل له‏» یا علی! خدای متعال بهشت را بر هرکسی که فحاش و بد زبان و ناسزاگو است حرام کرده است. زبانش را کنترل نمی‌کند و هر حرف زشتی را بزند و باکی هم ندارد .
بعضی موضوعات را اگر در وصایا رویش بیشتر تأکید می‌کنیم، چون واقعاً مورد ابتلای جامعه هست. گاهی در فضاهای مجازی پیامی می‌گذارند و به یک شخصیت یا هنرمند یا غیره فحش و ناسزا می‌گویند. این فحش به هر نوعی جزء بدترین گناهان کبیره است. یعنی انسان باید مواظب باشد، فحش ندهد.
مشهد بودم یک خانمی گریه می‌کرد. خیلی مرا متأثر کرد. گفت: یک مقداری راجع به زبان صحبت کنید. شوهر من از تهران تا مشهد یکسره در طول سفر به من فحش داده است. این خیلی گناه بزرگی است.
یا علی! خدا بهشت را حرام کرده است بر هر آدم ناسزاگو و بدزبانی که از گفتن و شنیدن حرف زشت ترس و واهمه‌ای ندارد. اولاً قبح این مسأله خیلی مهم است که این زبان آتشی است که می‌افشانید. یعنی جهنم را بارور می‌کنید و درهای بهشت را می‌بندید. بهشت حرام می‌شود یعنی اینکه آدم ملاقات امام حسین، ملاقات امام زمان، و از ملاقات چهارده معصوم محروم است. دیگر در قیامت و بهشت آنها را نمی‌بیند. از ملاقات خدا و مؤمنین و اهل بهشت محروم است. بهشت از همین‌جا شروع می‌شود. حاج آقای دولابی می‌فرمودند: همیشه انسان باید از همین‌جا برای بهشت رفتن تمرین کند. نشستن با خوب‌ها، معاشرت با خوب‌ها، حرف خوب زدن، عمل صالح انجام دادن، آدم‌های خوش‌اخلاق و خانواده‌های خوش اخلاق می‌توانیم بگوییم: صد در صد بهشتی هستند. حضرت فرمود: کسی که بداخلاق است، روح و جانش را در عذاب می‌گذارد. اول خودش را آتش می‌زند و هم دیگران را به آتش می‌کشاند. اینکه انسان از دیدار چهارده معصوم در بهشت محروم شود خیلی محرومیت عظیمی است. در سوره واقعه داریم «لا يَسْمَعُونَ فِيها لَغْواً وَ لا تَأْثِيما إِلَّا قِيلًا سَلاماً سَلاما» (واقعه/25 و 26) در بهشت دیگر حرف لغو و بیهوده و متلک گویی همه برچیده شده است. اینجا تمرین کنیم. همه چی از اینجا درست می‌شود.
این روایت در کافی شریف است و واقعاً تکان دهنده است. این حدیث واقعاً مرا ترساند. «قَالَ كَانَ لابِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) صَدِيقٌ لا يَكَادُ يُفَارِقُهُ» امام صادق دوستی داشتند که معمولاً همراه امام صادق بود. یعنی زیاد معاشرت داشت. یکبار در یک مسیری که همراه حضرت می‌رفتند، دوست حضرت غلامی داشت که از نظرش غایب شد. دو سه بار او را صدا کرد جواب نداد. بار چهارم عصبانی شد. در محضر امام صادق عصبانی شد و گفت: «يَا ابْنَ الْفَاعِلَةِ» یعنی ای پسر زن زناکار! حضرت خیلی ناراحت شدند و فرمودند: «تَقْذِفُ أُمَّهُ» نسبت زنا به مادرش می‌دهی؟ از نظر شرعی اگر کسی نسبت زنا به کسی بدهد، هشتاد تازیانه دارد. «قَدْ كُنْتُ أَرَي أَنَّ لَكَ وَرَعاً» من فکر می‌کردم تو ورع و تقوا داری و حرف زشت نمی‌زنی. «فَإِذَا لَيْسَ لَكَ وَرَعٌ» معلوم می‌شود تو اهل تقوا نیستی و ورع نداری. بعد این شخص به جای اینکه توبه و استغفار کند، شروع کرد با امام جر و بحث کردن. چند چیز از خود گناه بدتر است، یکی توجیه گناه است. یکی کوچک شمردن گناه است. تکرار و اصرار بر گناه است. «فَقَالَ جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنَّ أُمَّهُ سِنْدِيَّةٌ مُشْرِكَةٌ» این مادرش مسلمان نیست! اهل سند است و مشرک و بت پرست است. حضرت فرمودند: «فَقَالَ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ لِكُلِّ أُمَّةٍ نِكَاحاً» کافر و مشرک باشد! هر فرقه‌ای نکاح و ازدواج دارند. همه مذاهب در عالم الهی یا غیر الهی، یک دستورالعملی برای ازدواج دارند. چرا نسبت زنا به مادرش دادی؟ قبول نکرد. حضرت فرمودند: «تَنَحَّ عَنِّي» از من دور شو! «فَمَا رَأَيْتُهُ يَمْشِي مَعَهُ» راوی می‌گوید: دیگر ندیدم این آقا همراه امام صادق باشد، تا مرگ بین اینها جدایی انداخت. (وسائل‌الشيعة/ج16/ص36) آدم بخاطر بدزبانی از دیدار چهارده معصوم و از بهشت محروم شود.
کسی هم کار خلاف کرد و حضرت او را قبول کردند. سماعه یکی از یاران و دوستان امام صادق(ع) بود. یک موقع با جمّال که شتربان بود و حیوانات را نگهداری می‌کرد، سر یک موضوعی درگیری شد و شروع به فحش دادن کردند. خدمت حضرت آمد و حضرت فرمودند: چرا با جمّالی که همراه شما بود فحاشی کردی؟ استغفار کن. گفت: چشم! استغفرالله. من توبه می‌کنم و دیگر اعاده نمی‌کنم. حضرت او را قبول کردند. امامان ما با کسی کینه جویی و انتقام جویی ندارند. می‌خواهند مردم اصلاح شوند و هدایت شوند.
فحش و ناسزا جرم و گناهش خیلی سنگین است. خیر و برکت را می‌برد. «مَنْ‏ فَحُشَ‏ عَلَى‏ أَخِيهِ الْمُسْلِمِ نَزَعَ اللَّهُ مِنْهُ بَرَكَهَ رِزْقِهِ وَ وَكَلَهُ إِلَى نَفْسِهِ وَ أَفْسَدَ عَلَيْهِ مَعِيشَتَهُ» (كافى، ج 2، ص 325) خیلی تعبیر تندی است. دنیای ما را هم خراب می‌کند. می‌فرماید: کسی که بر برادر مسلمانش حرف زشت بزند، برکت از زندگی او میرود. رزق هم فقط مال دنیایی نیست. خوشی و راحتی و سلامتی و آرامش است. رزق مطلق نیازهای ماست. سه شغل دارد اما برکت در زندگی‌اش نیست. «وَكَلَهُ إِلَى نَفْسِهِ» در دعاها داریم که پیغمبر و امامان ما گریه می‌کردند که خدایا ی لحظه به حال خودمان وا نگذار. مرحوم آیت الله بهادءالدینی می‌فرمودند: توبیخی در عالم از این بالاتر نیست، که خدا به آدم بگوید: برو گمشو! خدا به آدم فحاش می‌گوید: برو گمشو! یعنی وقتی فحش می‌دهیم و بی‌ادبی می‌کنیم به خودمان واگذار می‌شویم. خدا ما را رها می‌کند.
در پله‌های سرداب حضرت ابالفضل که بالا می‌آمدیم پیر مردی بود، به من گفت: حاج آقا، من مدت‌ها دنبال شما می‌گشتم که شما را پیدا کنم. گفتم: چطور؟ گفت: من خیلی بداخلاق بودم. شما روایاتی خواندید و گفتید: انسان بداخلاق بخواهد و نخواهد در آتش جهنم است. پیغمبر فرمود: آدم بداخلاق شک نکند به جهنم می‌رود. آدم خوش اخلاق هم شک نکند که به بهشت می‌رود. آدم پیرمرد با این حدیث‌ها اخلاقش عوض شود خیلی هنر است. پنجاه سال تند و بدزبان بوده است. گفتم: اگر چند میلیون پول به من می‌دادند من اینقدر خوشحال نمی‌شدم. از اینکه حدیث‌های اهل‌بیت اثر کرده است. من خواهش می‌کنم حتی روی شوخی هم زبانمان را به ناسزا عادت ندهیم.
گاهی برنامه‌های صدا و سیما را دنبال می‌کنم، گفتگو با هنرپیشه‌ها و ورزشکاران را می‌دیدم همه گفته بودند که یک کاری کنید فرهنگ‌سازی شود میلیونی به ما فحش می‌دهند و این اصلاً برازنده جامعه ما نیست. همین گرانی و تورم هم از اینجا نشأت می‌گیرد. چون گناه اثر وضعی دارد. همین مشکلاتی که داریم و نباریدن باران همه برای گناه است. یاد بگیریم زیبا حرف بزنیم و فحاشی نکنیم.
فرمود: کسی که فحش بدهد خدا برکت رزق و روزی را از او می‌گیرد و او را به خودش واگذار می‌کند. سوم هم اینکه زندگی‌اش را مختل می‌کند. آرامش را از دست می‌دهد.
فحش و ناسزا گویی آنقدر گناه بزرگی است حتی کفار و منافقین و مشرکین و بت پرست‌ها، اگر من به ابن ملجم که قاتل حضرت بود فحش و ناسزا بگویم، لعن و برائت جزء ضروریات دین ماست. فحش با لعن فرق دارد. خدا در قرآن ظالمین را لعنت کرده است. یعنی ظالمین از رحمت خدا دور هستند. ما از یزید و شمر و بنی امیه تبری می‌جوییم برای اینکه کارکرد و صفاتشان را می‌دانیم. ما با لعن کردن آنها را دور می‌کنیم و ابراز بیزاری می‌کنیم. لعن فحش نیست، در لعن می‌گوییم: ای شمر! خدا جزای بد تو را بدهد. لعنت بر تو! یعنی از رحمت خدا دور باشی. در زیارت عاشورا دیدید که اکثرش لعن و برائت است. تبری جستن از ظالم‌ها و بدکارها و بت‌ها عیب ندارد. اما حق فحش دادن نداریم. خدا فحش را دوست ندارد. در قرآن هم داریم: «وَ لا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ‏ مِنْ‏ دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَيْرِ عِلْمٍ» (انعام/108) خدا می‌فرماید: کسانی که غیر خدا را می‌خوانند، کافر و مشرک هستند، به اینها ناسزا نگویید. بعد هم در روایت داریم بسیاری از دوستان ما باعث می‌شوند دشمن‌ها به ما ناسزا بگویند. چرا؟ چون ما بی‌احترامی به بت‌های آن‌ها می‌کنیم، یا به طاغوت‌ها فحش می‌دهیم، این باعث می‌شود آن‌ها هم به خدای ما و امامان ما فحش بدهند. قرآن هم می‌گوید: شما به آنها فحش ندهید. آنها هم به خدا و اولیای خدا فحش می‌دهند. فحش دادن به ولی خدا به اولیای خداست. یعنی گاهی ما باعث می‌شویم داعشی درست شود. تندروی‌هایی که می‌کنیم، تمام مراجع ما فحش دادن به مقدسات اهل سنت را حرام می‌دانند. لعن و برائت دستور قرآن است. اما اینکه ما ناسزا بگوییم و اهانت و بی‌حرمتی کنیم که باعث شود شیعه کشی کنند، این کار خلافی است. فحش و ناسزا به مؤمن در حد کفر است. حرمت مؤمن مثل حرمت یک مادر است. حتی فراتر از آن به مشرکین هم حق فحش دادن نداریم.
امام صادق فرمودند: بر شما باد که به دشمنان خدا هم سب و ناسزا نگویید. مخصوصاً جایی که خودشان می‌شنوند. زمان‌های گذشته هر گوشه‌ی دنیا یک اتفاقی می‌افتاد، یک زلزله در یک روستایی می‌شد، شاید یک هفته بعد روستای بغلی متوجه می‌شدند. الآن فرحزاد در خانه سرفه می‌کند، آن طرف دنیا می‌گویند: عافیت باشد! یعنی همه‌جا دوربین شده است. باید مواظب باشیم، مخصوصاً دوستداران اهل‌بیت مراسمی که می‌‌گیرند، بروند از مراجع تقلید بپرسند: جایز است من این کار را کنم؟ جایز است فحش بدهم؟ مجلس بر علیه همسر پیغمبر بگیرم؟ تمام مراجع ما می‌گویند: حرام است. چرا به همسر پیغمبر نسبت ناروا می‌دهید؟ امام زمان باید شما را حد بزند. باید زبانمان را کنترل کنیم. در زیارت عاشورا می‌خوانیم «انی سلم لمن سالمکم و حرب لمن حاربکم» خودمان باید جزء همین مصداق باشیم.
در غدیر خم متأسفانه فقط دید و بازدید می‌رویم. خیلی دعاها و نمازهای خوبی دارد. می‌گوید: خدایا قول من قول محمد و آل محمد است. اعتقاد من اعتقاد محمد و آل محمد است. محمد و آل محمد هرچه می‌گویند، ما هم همان را می‌گوییم. شما یک مورد پیدا می‌کنید که اهل‌بیت حرف زشت و ناسزا نعوذ بالله زده باشند؟ با اینکه دشمنانشان را فراوان لعن و نفرین کردند، اما فحش و ناسزا نبوده است.
روایت داریم خدا زبان را عذابی می‌کند که هیچ عضوی از اعضای را آنقدر عذاب نمی‌کند. چون اکثر گناهان از زبان است و اکثر جهنمی‌ها با زبان جهنمی‌ می‌شوند.
شریعتی: امروز آیات 50 تا 58 سوره مبارکه اسراء صفحه 287 برای شما تلاوت می‌شود.
«قُلْ كُونُوا حِجارَةً أَوْ حَدِيداً «50» أَوْ خَلْقاً مِمَّا يَكْبُرُ فِي صُدُورِكُمْ فَسَيَقُولُونَ مَنْ يُعِيدُنا قُلِ الَّذِي فَطَرَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ فَسَيُنْغِضُونَ إِلَيْكَ رُؤُسَهُمْ وَ يَقُولُونَ مَتى‏ هُوَ قُلْ عَسى‏ أَنْ يَكُونَ قَرِيباً «51» يَوْمَ يَدْعُوكُمْ فَتَسْتَجِيبُونَ بِحَمْدِهِ وَ تَظُنُّونَ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا «52» وَ قُلْ لِعِبادِي يَقُولُوا الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّيْطانَ يَنْزَغُ بَيْنَهُمْ إِنَّ الشَّيْطانَ كانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوًّا مُبِيناً «53» رَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِكُمْ إِنْ يَشَأْ يَرْحَمْكُمْ أَوْ إِنْ يَشَأْ يُعَذِّبْكُمْ وَ ما أَرْسَلْناكَ عَلَيْهِمْ وَكِيلًا «54» وَ رَبُّكَ أَعْلَمُ بِمَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لَقَدْ فَضَّلْنا بَعْضَ النَّبِيِّينَ عَلى‏ بَعْضٍ وَ آتَيْنا داوُدَ زَبُوراً «55» قُلِ ادْعُوا الَّذِينَ زَعَمْتُمْ مِنْ دُونِهِ فَلا يَمْلِكُونَ كَشْفَ الضُّرِّ عَنْكُمْ وَ لا تَحْوِيلًا «56» أُولئِكَ الَّذِينَ يَدْعُونَ يَبْتَغُونَ إِلى‏ رَبِّهِمُ الْوَسِيلَةَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ وَ يَرْجُونَ رَحْمَتَهُ وَ يَخافُونَ عَذابَهُ إِنَّ عَذابَ رَبِّكَ كانَ مَحْذُوراً «57» وَ إِنْ مِنْ قَرْيَةٍ إِلَّا نَحْنُ مُهْلِكُوها قَبْلَ يَوْمِ الْقِيامَةِ أَوْ مُعَذِّبُوها عَذاباً شَدِيداً كانَ ذلِكَ فِي الْكِتابِ مَسْطُوراً «58»
ترجمه: بگو: (استخوان خرد شده كه آسان است، شما) سنگ باشيد يا آهن.يا هر مخلوقى از آنچه كه در نظر شما از آن هم سخت‏تر است (باز خدا مى‏تواند شما را دوباره زنده كند) آنان بزودى خواهند گفت: چه كسى ما را باز مى‏گرداند؟ بگو: همان كسى كه نخستين بار شما را آفريد. پس بزودى سرهاى خويش را (با تعجّب) به سوى تو تكان خواهند داد و گويند: آن روز، چه زمان خواهد بود؟ بگو: شايد نزديك باشد!روزى كه شما را (از قبرهايتان) فرامى‏خواند، پس شما حمدگويان اجابت مى‏كنيد و مى‏پنداريد كه جز مدّت كوتاهى (در دنيا يا برزخ) درنگ نكرده‏ايد.وبه بندگانم بگو: سخنى گويند كه نيكوتر است، چرا كه شيطان (با سخنان ناموزون) ميان آنان فتنه وفساد مى‏كند. همانا شيطان همواره براى انسان، دشمنى آشكار بوده است.پروردگار شما به شما داناتر است، اگر بخواهد بر شما رحمت مى‏آورد، يا اگر بخواهد (به خاطر كردارتان) شما را عذاب مى‏كند. و ما تو را به عنوان وكيل مردم نفرستاديم (تا به ايمان آوردن مجبورشان كنى). و پروردگارت به هر كه در آسمان‏ها و زمين است، داناتر است. و البتّه ما بعضى‏از پيامبران را بربعض ديگر برترى‏بخشيديم وبه داود زبور داديم. بگو: كسانى را كه غير خداوند گمان مى‏كرديد (معبود شمايند) بخوانيد. كه آنها نه مشكلى را مى‏توانند از شما برطرف كنند و نه تغييرى در آن دهند. آنان را كه (مشركان به جاى خدا) مى‏خوانند (مانند عيسى و فرشتگان) خودشان وسيله‏اى براى تقرّب به پروردگارشان مى‏جويند، وسيله‏اى هر چه نزديك‏تر، و به رحمت او اميدوارند و از عذابش بيمناك. همانا عذاب پروردگارت در خور پرهيز و وحشت است. وهيچ منطقه آبادى نيست، مگر آنكه پيش از روز قيامت، آن را هلاك مى‏كنيم يا (به خاطر گناهانشان) به شدّت عذاب مى‏كنيم، اين در كتاب الهى (و لوح محفوظ) ثبت شده است.
شریعتی: انشاءالله زندگی همه ما منور به نور اهل‌بیت علیهم السلام باشد. از فضیلت ذکر نورانی صلوات بشنویم.
حاج آقای فرحزاد: تعبیر خیلی زیبایی است که فرمودند: نزدیک‌ترین افراد در روز قیامت به من کسانی هستند که در دنیا بیشتر از همه صلوات بر محمد و آل محمد می‌فرستند. اللهم صل علی محمد و آل محمد.
آیه 53 سوره مبارکه اسراء که در مورد زبان و گفتار پسندیده است، خداوند می‌فرماید: «وَ قُلْ لِعِبادِي يَقُولُوا الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ» بعضی از مسلمان‌ها حرف‌های ناسزا می‌زدند، خدا به پیغمبر می‌گوید: به بندگان من بگو، «یَقُولُوا الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ» در گفتن خود فکر کنند. روی سخن گفتن خود کار کنید. چگونه این حرف را بزنم که پخته‌تر باشد؟ زیباتر باشد. در قرآن کلمه احسن، «لِيَبْلُوَكُمْ‏ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلا» (هود/7) دائم دنبال احسن باشیم. چه گفتاری پسندیده‌تر است. مباحثه احسن باشد. دنبال گزیده برتر باشیم. خدا می‌فرماید: «إِنَّ الشَّيْطانَ يَنْزَغُ بَيْنَهُمْ» شیطان می‌آید با زبان و کلام شما بین افراد فساد و فتنه ایجاد می‌کند. در جمع مطرح نکند و در خلوت به طرف بگوید. حدیث داریم اگر در جمع کسی را نصیحت و موعظه کردی ننگ به او زدی. در خلوت به او زینت و آراستگی دادی. شیطان می‌آید با گفتار ناپسند شما بین افراد یا طایفه و فامیل فتنه ایجاد می‌کند. مدت‌های طولانی تفرقه و جدایی می‌اندازد. «إِنَّ الشَّيْطانَ كانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوًّا مُبِيناً» این شیطان دشمن کمر بسته و قسم خورده انسان است.
وقتی جایز نیست من به شمر فحش بدهم، به پدر و مادر و رئیس و کارفرما و همسایه دیگر حرام اندر حرام است. یک موقعی آدم یک حرف زشتی را می‌زند و تمام می‌شود. اما اگر شما این حرف زشت را در یک سایتی می‌گذاری، در یک مجموعه‌ای می‌گذاری که سالیان سال ممکن است بماند. هرکسی که این را می‌خواند در جرم شما شریک است. مثلاً اگر امامان ما می‌گفتند: عمروعاص مکار است، این صفتی بود که برای عمروعاص به کار می‌رفت. این فحش و ناسزا نبود. این سکوقت سزای او بوده، این عین واقعیت بود. امام ممکن است باطن طرف را ببیند. او امام است ولی من اجازه ندارم صفات حیوانی را برای کسی به کار ببرم. خداوند در سوره مبارکه جمعه می‌فرماید: «مَثَلُ الَّذِينَ حُمِّلُوا التَّوْراةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوها كَمَثَلِ الْحِمارِ» (جمعه/5) او خداست و باطن افراد را می‌بیند. حق دارد هر چیزی را بگوید. هم من محدود هستم. به ما اجازه ندادند هر نسبتی را به هرکسی بگوییم.
در نهج‌البلاغه خطبه 206 داریم که: «و قد سمع‏ قوما من‏ أصحابه‏ يسبون‏ أهل‏ الشام» اهل شام لشگر عمروعاص و معاویه آمدند هجده سال با امیرالمؤمنین جنگیدند. بدترین دوران زندیگ امیرالمؤمنین بود. حضرت شنیدند دارند اصحابش اهل شام را فحش و ناسزا می‌دهند. حضرت فرمودند: «إِنِّي أَكْرَهُ لَكُمْ أَنْ تَكُونُوا سَبَّابِينَ» من دوست ندارم شما فحش بدهید. «وَ لَكِنَّكُمْ لَوْ وَصَفْتُمْ أَعْمَالَهُمْ» کارهای خوب و بد آنها را بگویید. بگویید: اینها این بدعت را کردند، این خیانت را کردند. رذایل اخلاقی‌شان را بگوییم. بدی‌هایشان را بگوییم. فحاشی نکنیم. «وَ ذَكَرْتُمْ حَالَهُمْ» اگر وصف الحال آنها و کارهایی که کردند را بگویند، «و كَانَ أَصْوَبَ فِي الْقَوْلِ وَ أَبْلَغَ فِي الْعُذْرِ» این اطلاع رسانی صحیح و هرکس را در حد و حدود خود درست تبیین کردن، هم ما در گفتار خود خطا نمی‌کنیم، هم اینکه عذر برای ما و دیگران است. یعنی معاویه و عمروعاص شناخته می‌شود. «وَ قُلْتُمْ مَكَانَ سَبِّكُمْ إِيَّاهُمْ» حضرت می‌فرماید: شما بگویید: بجای فحش دادن به آنها، «اللَّهُمَّ احْقِنْ دِمَاءَنَا وَ دِمَاءَهُمْ» خدایا هم خون ما و هم خون آنها را حفظ کن. «وَ أَصْلِحْ ذَاتَ بَيْنِنَا وَ بَيْنِهِمْ» خدایا بین ما و آنها صلح ایجاد کن. یعنی آب روی این آتش‌ها بریز و فتنه‌ها را خاموش کن. «وَ اهْدِهِمْ مِنْ ضَلَالَتِهِمْ» خدایا از راه گمراهی اینها را هدایت کن. من بگویم: هدایتشان کن بهتر است یا فحش‌شان بدهم؟ «حَتَّى يَعْرِفَ الْحَقَّ مَنْ جَهِلَهُ» اینقدر دعا کنید و حرف‌های زیبا بزنید که حق را بشناسد حتی کسی که جاهل است. «وَ يَرْعَوِيَ عَنِ الْغَيِّ وَ الْعُدْوَانِ مَنْ لَهِجَ بِه‏» کسی هم که به دنبال دشمنی رفته برگردد و رستگار شود.
امیدواریم که سیره اهل‌بیت که برای ما درس است و الگو هستند، مد نظر قرار بدهیم و همیشه خیرخواه و دلسوز باشیم. با فحش و هتاکی و شکنجه و آزار آتش روی آتش می‌شود. امام صادق فرمودند: اگر کسی یک فحش به تو داد، تو بگو: اگر ده فحش هم به من بدهی، من یک فحش هم به تو نمی‌دهم.
شریعتی: دعا بفرمایید.
حاج آقای فرحزاد: خدایا تو را قسم می‌دهیم به حق محمد و آل محمد به همه ما ایمان و معرفت و اخلاق حسنه و حفظ زبان مرحمت بفرماید. قلب امام زمان از ما راضی و فرجش را نزدیک بگردان. همه ما را از بهترین شیعیان حضرت قرار بدهد. همه آنهایی که همسر و فرزند و شغل ندارند، خدایا به حق محمد و آل محمد همه را حاجت روا بگردان.