وصایای پیامبر اکرم(ص) به حضرت امیرالمؤمنین(ع)- راه‌های رفع حزن و اندوه
كارشناس: حجت الاسلام والمسلمين فرحزاد
تاريخ پخش: 20-10-95

بسم الله الرحمن الرحیم و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
آری همین امروز و فردا باز می‌گردیم *** ما اهل آنجاییم از اینجا باز می‌گردیم
با پای خود سر در نیاوردیم از این اطراف *** با پای خود یک روز اما باز می‌گردیم
چون ابرها صحرا به صحرا برد ما را باد *** چون دودها صحرا به صحرا باز می‌گردیم
این زندگی مکثی است ما بین دو تا سجده *** استغفراللهی بگو ما باز می‌گردیم
بین جماعت هم نماز ما فرادی بود *** عمری است تنهاییم و تنها باز می‌گردیم
ما عاقبت انا الیه راجعون بر لب *** از کوچه بن بست دنیا باز می‌گردیم

شریعتی: سلام می‌کنم به همه شما بیننده‌های عزیز و شنونده‌های خوب و نازنین‌مان. انشاءالله هرکجا که هستید در پناه خداوند متعال باشید. سالروز وفات کریمه‌ی اهل‌بیت حضرت فاطمه معصومه را به همه شما تسلیت می‌گویم. ارتحال مجاهد نستوه حضرت آیت الله هاشمی رفسنجانی را که برای همه ما ناباورانه بود، یار دیرین مقام معظم رهبری و انقلاب را تسلیت می‌گویم. دعا می‌کنم که انشاءالله سر سفره‌ی کریمانه‌ی حضرت معصومه(س) متنعم باشند. حاج آقای فرحزاد سلام علیکم. خیلی خوش آمدید.
حاج آقای فرحزاد: عرض سلام دارم خدمت جنابعالی و بینندگان و شنوندگان عزیز. ایام سالگرد وفات جانگداز کریمه‌ی اهل‌بیت حضرت فاطمه معصومه، ولی نعمت‌مان را خدمت همه سروران تسلیت می‌گویم. رحلت عالم فرهیخته و مجاهد نستوه جناب آقای هاشمی رفسنجانی را که یار امام و انقلاب بودند، به همه تسلیت می‌گوییم. انشاءالله خدای متعال ایشان را با اهل‌بیت محشور بگرداند و به همه‌ی دوستداران اهل‌بیت صبر و اجر مرحمت کند. مخصوصاً خانواده ایشان که انشاءالله مأجور باشند. ما هم در غم آنها شریک هستیم.
شریعتی: بحث ما در ذیل وصایای نبی مکرم اسلام به امیرالمؤمنین، شادی و نشاط بود. اگر نکته‌ای باقی مانده بفرمایید، امروز برنامه ما رنگ و بوی حضرت معصومه هم خواهد داشت.
حاج آقای فرحزاد: بسم الله الرحمن الرحیم. اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم.
هفته گذشته خدمت عزیزان عرض کردیم که چند جلسه عواملی که نشاط آور و شادی آور است و غم و غصه‌ها و کدورت‌ها را می‌برد، عرض می‌کنیم. گفتیم یک عامل مهم توبه و استغفار است. توبه و استغفار هم واجب فوری است. یعنی اگر سمی وارد بدن شد، یا گناهی مرتکب شد، اورژانسی باید رسیدگی شود. دیشب اخبار را دیدم با آقای محسن رضایی صحبت می‌کردند. چند ساعت قبل از رحلت ایشان با ایشان بودند. می‌گفتند: دیروز ظهر ایشان سر حال و با نشاط بودند و شوخی می‌کردند. از روزهای دیگر هم سرحال‌تر بودند. نه خود ایشان و نه هیچکس دیگر فکر نمی‌کرد که چند ساعت دیگر در سردخانه هستند. این واقعاً برای همه ما تلنگر است. مرگ ناگهانی در آخرالزمان زیاد است. حدیث داریم برای مؤمن مرگ ناگهانی راحتی است. تأثرش زیاد است ولی اینکه آدم یک عمری زمین‌گیر شود، نیاز به دیگران پیدا کند، دچار دکتر و دوا شود، خوب نیست.
حضرت امیر(ع) در نهج‌البلاغه فرمود: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ نَفْسِی أَوَّلَ کَرِیمَةٍ تَنْتَزِعُهَا مِنْ کَرَائِمِی» دعا می‌کند که خدایا اگر بنا شد روزی از دنیا بروم، اول چیزی که می‌گیری جان من باشد. آدم از دست و پا و چشم و زبان بیافتد، سخت است و این نعمت است. لذا انسان اگر بداند واقعاً رفتنی است و زمانش هم معلوم نیست، در یک لحظه ممکن است پرواز کند و برود، تا می‌شود دلی را نشکند. اگر شکست جبران کند و توبه و استغفار کند. توبه و استغفار واجب فوری است. یعنی نمی‌شود بگذاریم بعداً، شب قدر بیاید، محرم بیاید، شب جمعه بیاید، آنهایی که می‌خواهند همیشه سبک بال و سبک روح باشند، استغفار کنند. پیغمبر و امامان ما از همه بیشتر استغفار می‌کردند. گاهی چند هزار استغفار می‌کردند. «وَ مَنْ كَثُرَتْ هُمُومُهُ فَعَلَيْهِ بِالِاسْتِغْفَارِ» (كافي، ج 8، ص93) کسی که هم و غم زیاد به او فشار می‌آورد، زیاد استغفار کند.
روایت زیبایی است. گناه و معصیت بوی تعفن عجیبی دارد. منتهی کسانی که اهل دل و اهل غیب و باطل هستند، درک می‌کنند. حدیث داریم کسی دروغ بگوید، بوی تعفنی از او به آسمان‌ها می‌رود، بوی تعفن دروغ او آسمان‌ها را می‌گیرد و هفتاد هزار فرشته او را لعنت می‌کنند. لذا امام هشتم(ع) فرمودند: «تَعَطَّرُوا بِالِاسْتِغْفَارِ لَا تَفْضَحَنَّكُمْ رَوَائِحُ الذُّنُوبِ‏» (أمالي طوسي، ص372) از بوی تعفن گناه جدا شویم. یک عطر ظاهری از گلاب و عطر و ادکلن داریم، یک عطرهایی هم هست که روح و جان ما را صیقل می‌دهد و پاک و خوشبو می‌کند. فرمود: با استغفار و توبه در خانه خدا و خلق خدا خودتان را معطر کنید که بوی تعفن گناه شما را مفتضح نکند.
بعضی‌ها خدمت امام و پیغمبر می‌آمدند، حضرت ناراحت می‌شدند. حتی بعضی‌ها جنب بودند، حضرت با آنها دست نمی‌دادند. می‌فرمودند: چرا غسل نکردی؟ برو غسل کن. مگر نمی‌دانی اینجا «فِي‏ بُيُوتٍ‏ أَذِنَ‏ اللَّهُ‏ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُه‏» (نور/36) این را حس می‌کنند. همینطور که بوی آلودگی حال انسان را بد می‌کند، گناه به مراتب بوی تعفنش بدتر از این است.توبه و استغفار عطرپاشی است و باعث زدودن بوهای متعفن می‌شود. میکروب زدایی و غم زدایی است. همه بدی‌ها را دور می‌کند. «إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ‏ وَ يُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِين‏» (بقره/222) آنهایی که توبه کردند محبوب می‌شوند. دوستشان دارند و خوششان می‌آید. انشاءالله خودمان را به استغفار معطر کنیم.
در روایت داریم «ان الله اشدُ فرحاً بتوبة عبد من الوالد العقیم و الضال الواجد» خدای متعال چه وقت خیلی خشنود می‌شود؟ پیغمبر خدا مثال زد. اگر خانواده‌ای فرزند ندارند، چند سال است ازدواج کردند، فرزند ندارند. خدا را همین‌جا به حق حضرت معصومه(س) قسم می‌دهیم، همه کسانی که فرزند ندارند، خدا به آنها فرزندانی سالم و صالح عطا کند. کسی بعد از بیست سال خدا به آنها فرزند می‌دهد. چقدر خوشحال می‌شوند. پیغمبر فرمود: پدر عقیم یا مادری که بچه‌دار نمی‌شده است، خدا بیش از او از توبه بنده‌اش خوشحال می‌شود. این فرح به دل آدم تائب برمی‌گردد. وقتی انسان تمیز و پاک شد، خدا و چهارده معصوم او را دوست دارند. بیش از کسی که بعد از سالیان سال انتظار فرزند می‌کشد، چه موج شادی در خانواده ایجاد می‌شود، بیش از این خدا بنده‌ای که توبه می‌کند، بداخلاقی و دروغ را کنار می‌گذارد، از آتش جهنم بیرون می‌آید. خدا بیشتر از آن خانواده بدون بچه، از توبه بنده‌اش خشنود می‌شود. «الضال الواجد» سابق یا پیاده یا با حیوان مسافرت می‌رفتند. مثل الآن نبود که هواپیما و ریل قطار باشد. بیابان برهوت بود. نشانه‌ای نبود. گاهی کسی از قافله عقب می‌ماند. یا با مرکب نمی‌توانست برود. یا خودش از پا می‌افتاد. لحظاتی مجبور بودند او را تحمل کنند ولی بعد می‌گذاشتند می‌رفتند. یا برف می‌آمد، راه در بیابان گم می‌شد. کسی که در بیابان گم شده تن به ناامیدی داده و نه آذوقه دارد و نه راهنما دارد، حالا یک دلیل و راهنمایی بیاید او را نجات بدهد. ضال یعنی گمشده. مال و ثروت و شهر و مکان را گم کرده است. یا کسی که دختر و پسرش گم شده است. چقدر سخت است کسی فرزندش را گم کرده باشد. یا فرزندش مفقودالاثر باشد. همه خوشحال می‌شوند و خودش خوشحال می‌شود. بیش از این خدا از توبه عبدش خوشحال می‌شود. اگر می‌خواهیم ریشه غم را از بین ببریم، گناه نکنیم. اگر هم گناه کردیم، توبه کنیم، استغفار کنیم. چاله را پر کنیم.
روایت داریم توبه و استغفار فقط لفظ نیست. لفظ هست و ندامت و پشیمانی و عذرخواهی واقعی، پیغمبر خدا فرمود: «وَ الِاسْتِغْفَارُ يَقْطَعُ وَتِينَه‏ الشیطان» توبه و استغفار رگ قلب شیطان را می‌زند. چیزی مثل توبه و استغفار شیطان را ناراحت نمی‌کند، و چیزی مثل گناه و اصرار بر گناه شیطان را خوشحال نمی‌کند. ما در بحث نشاط و شادی گفتیم: یک نفر به امام صادق گفت: بعضی مواقع دچار بحران غم می‌شوم و بعضی مواقع ناخودآگاه دچار فرح می‌شوم. فرمودند: شادی و سرور برای نزدیک شدن فرشته‌هاست. غم و غصه برای نزدیک شدن شیطان است. شیطان کارش منفی بافی است. چه کنیم رگ شیطان را قطع کنیم؟ فرمود: توبه و استغفار رگ شیطان را می‌زند. نابودش می‌کند. اینقدر خدا خشنود می‌شود که دشمن خدا متأثر می‌شود و فرار می‌کند. این هم که گفتم: توبه واجب فوری است، نکته مهمی است. افرادی که قهر هستند، افرادی که مشکل دارند، مال و آبروی مردم است، زود درست کنند.
وقتی آیات توبه نازل شد، ابلیس خیلی ناراحت شد. شیاطین و نوچه‌هایش را جمع کرد. فریاد زد، جمع شدند و گفتند: چه شده سید و مولای ما!؟ گفت: ما یک عمری زحمت می‌کشیم طرف را در گناه می‌اندازیم، توبه و استغفار می‌کند و پاک می‌شود و بهشت می‌رود. زحمت‌های ما هدر می‌رود. چه کنیم؟ یکی از مشاوره‌های شیطان گفت: با شهوت جنسی و هوا و هوس! گفت: باز توبه می‌کند. یکی دیگر گفت: از راه پول، خیلی‌ها با پول زمین می‌خورند. شبهه‌ناک، حرام، ربا و نزول، رشوه، یکی دیگر گفت: از راه تکبر و ریاست، گفت: همه اینها با توبه رفع می‌شود. یکی دیگر که خیلی خبیث بود، گفت: جناب ابلیس! من یک راه حل دارم. من نمی‌گذارم توبه کنند. این راه حلی که خدا و پیغمبر آوردند، اگر باب توبه نباشد همه جهنم می‌روند. الا معصومین! گفت:می‌گوییم: جوان هستی، باشد بعد توبه می‌کنی. باشد شب قدر، هروقت زیارت کربلا رفتی توبه می‌کنی، حلالیت بطلب. هی امروز و فردا می‌کنم تا مرگش فرا می‌رسد. موفق به توبه نمی‌شود. گفت: درست است، در مجلس شورای شیاطین این لایحه تصویب شد. فردا فردا می‌کنند و آقا بدون توبه از دنیا می‌رود. مرگش ناگهان می‌رسد. انسان‌هایی که حق خدا و حق مردم به گردنشان است، یک بار سنگین روی دوششان است. گیر کردند و راهبندان کردند. بیایند این را باز کنند. امروز و فردا هم نکنند. گاهی از ما سؤال می‌کنند که آقا به بحران و مشکلات خوردیم چه کنیم؟ توبه و استغفار درمان و دوای تمام دردهاست. یک زمان یک معضل مهم اجتماعی پیش آمده بود، عده‌ای از طلبه‌ها خدمت آقای بهجت(ره) آمدند. گفتند: فلان معضل خیلی جامعه را نگران کرده است. ایشان این حدیث را خواندند. از احادیث کلیدی و کاربردی است. فرمودند: به این حدیث عمل کنید همه مشکلات حل می‌شود. پیغمبر خدا فرمودند: «أَ لَا أُنَبِّئُكُمْ بِدَائِكُمْ مِنْ دَوَائِكُمْ» (مستدرك‏الوسائل، ج 11، ص 333) سرچشمه‌ی همه کدورت‌ها، همه ناراحتی‌ها و دردها و همه مشکلات اقتصادی و سیاسی و خانوادگی و فردی و اجتماعی چیست؟ چه چیزی در بدن ما می‌آید که سر و دست و پای ما درد می‌گیرد؟ یکی از اساتید ما شوخی می‌کرد می‌فرمود: من مدتی سردرد داشتم، دعا کردم خوب شد، کمر درد گرفتم. کمر درد خوب شد، پا درد گرفتم. جای دردها عوض می‌شد. درمانی باشد که همه دردها برود. اول شخصیت عالم که قرآن بر قلبش نازل شده است، در قرآن هم داریم تا مادامی که پیغمبر هست امانی است و بلا نازل نمی‌شود، «وَ ما كانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ‏ وَ أَنْتَ فِيهِمْ وَ ما كانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ» (انفال/33) بعد از پیغمبر تا مادامی که مردم استغفار می‌کنند، خدا بلای عمومی نمی‌دهد.
«أَ لَا أُنَبِّئُكُمْ بِدَائِكُمْ مِنْ دَوَائِكُمْ» می‌خواهید ریشه‌ی تمام دردها و راه تمام درمان‌ها را بگویم؟ گفتند: بفرمایید یا رسول الله! فرمود: «دَاوكُمُ الذُّنُوبُ وَ دَوَاوكُمُ الِاسْتِغْفَارُ» یعنی هرچه صدمه می‌خوریم، هرکسی از اولین و آخرین زمین خورده و مشکل پیدا کرده، به فقر و مریضی گرفتار شده است، چرا در زمان امام زمان اینطور نیست؟ فقر و مریضی می‌رود. تمام ناهنجاری‌ها رفع می‌شود. چون گناه و ظلم و فساد و رشوه نیست. امام هشتم فرمودند: کسی گناه جدید کشف و اختراع کند خدا بلا و مرض جدید می‌فرستد. این دستاورد گناهان انسان است. و الا خدا نمی‌خواهد به کسی آزار و اذیت برساند. پیامبر فرمود: درد شما گناه است و داروی شما استغفار است. مادامی که استغفار می‌کنید خدا بلا نازل نمی‌کند. رنج و بلا را می‌برد. اولیای خدا امتحان‌هایی دارند. یک موقع مریضی، مشکلات امتحان الهی است. ممکن است باشد و برای اولیای خدا هم بوده است. ولی خیلی از اینها دستاورد اعمال ماست. «وَ ما أَصابَكُمْ‏ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ» (شوری/30) این بخش را باید با توبه و استغفار راهش را ببندیم و پاک کنیم. اگر کسی زمین خورد و مشکلی پیدا کرد توبه و استغفار کند.
گاهی زیاد سؤال می‌کنند مشکل اقتصادی داریم و دست به هر کاری می‌زنیم کار ما پیش نمی‌رود. غم و غصه ما را گرفته و کارهای ما گره خورده است. این روایت نورانی هم خیلی زیباست. پیامبر خدا فرمودند: «مَنْ أَكْثَرَ الِاسْتِغْفَارَ جَعَلَ اللَّهُ لَهُ مِنْ كُلِّ هَمٍّ فَرَجاً وَ مِنْ كُلِّ ضِيقٍ مَخْرَجاً» کثرت، یعنی دائم التوبه باشد، آقا ببخشید غلط کردم. اشتباه کردم. به خدا بگوید، به خلق بگوید. جبران کند، اگر هم زمین خورد عیب ندارد. تواب یعنی هی زمین می‌خورد. ولی غافل نباشد. کسی که هر روز استغفار کند، مثل صلوات که می‌فرستیم، از زبان و دل ما نیافتد. «مَنْ أَكْثَرَ الِاسْتِغْفَارَ جَعَلَ اللَّهُ لَهُ مِنْ كُلِّ هَمٍّ فَرَجاً وَ مِنْ كُلِّ ضِيقٍ مَخْرَجاً وَ رَزَقَهُ مِنْ حَيْثُ لا يَحْتَسِب‏» (اعلام الدین/ص294) تقوا هم یعنی گناه نکند، گناه کرد توبه کند. «إِنَ‏ الْمُتَّقِينَ‏ فِي مَقامٍ أَمِين‏» (دخان/51) آدم‌های متقی وظیفه‌اش را انجام داده و گناه هم نکرده است. عالم را آب ببرد این راحت است. خوش و سرحال است. «الَّذِينَ آمَنُوا وَ لَمْ يَلْبِسُوا إِيمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ» (انعام/82) آنهایی که ایمان آوردند، در زندگی ظلم نکنند. به خودش و دیگران ظلم نکنند. هم به مقام آرامش می‌رسد و هم به نشاط و شادی می‌رسد. هم هدایت کامل پیدا کرده است. مهتدی غیر از مهدی است. اهتدی بالاتر از هدایت است. یعنی هدایت خیلی در او مستقر شده است. راه را پیدا کرده است.
همسرت، رفیقت اشتباه کرده است. ببخش! اگر طرف نبخشد، پیغمبر فرمود: شفاعت من به او نمی‌رسد. همانطور که ما میلیون میلیون گناه می‌کنیم و خدا می‌بخشد. ما هم ببخشیم. کسی که زیاد توبه و استغفار کند، از هر غمی و غصه‌ای و بن بستی پیغمبر وعده کرده که خدا راه برون رفت برای او قرار می‌دهد. حتی کسی مصیبتی دیده و داغ سنگین دیده است، بگوید: «إِنَّا لِلَّهِ‏ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ أُولئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَة» (بقره/156 و157) گاهی مصیبت‌های سنگین اول یک هیجان عجیبی است. ولی وقتی استغفار می‌کند، به خدا تحویل می‌دهد و می‌گوید: خدا مالک من است، من به سوی خدا برمی‌گردم. یکباره می‌بینی یک موج آرام و آرامشی می‌آید. توبه و استغفار یا تسلیم و رضا به قضا و قدر الهی آرامش می‌آورد. «جَعَلَ اللَّهُ لَهُ مِنْ كُلِّ هَمٍّ فَرَجاً» ما از غم و غصه بیرون آمدیم، چاله‌ها پر شد اما رزق و روزی هم می‌خواهیم. رزق و روزی هم فقط مادی نیست. معنوی هم هست. خدا به آدم‌هایی که زیاد توبه و استغفار می‌کنند، هم چاله‌هایشان را پر می‌کند، هم غصه‌ها را ریشه‌کن می‌کند. غم و غصه‌ها را ریشه‌کن می‌کند. غم و غصه‌ها دستاورد اعمال ماست. ادا نکردن حقوق دیگران، کجا پیاله شکستی و کسی را افسرده کردی. خدا رزق و روزی را از راه‌هایی که گمان ندارد برایش می‌رساند.
شریعتی: امروز صفحه 455 قرآن کریم، آیات 27 تا 42 سوره مبارکه صاد در سمت خدای امروز تلاوت می‌شود. چقدر خوب است ثواب تلاوت این آیات را در سالروز وفات حضرت فاطمه معصومه(س) به روح بلند و آسمانی آن حضرت و همه محبین آن حضرت علی الخصوص مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی هدیه کنیم که انشاءالله سر سفره‌ی قرآن کریم و اهل‌بیت متنعم باشند.
«وَ ما خَلَقْنَا السَّماءَ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما باطِلًا ذلِكَ ظَنُّ الَّذِينَ كَفَرُوا فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مِنَ النَّارِ «27» أَمْ نَجْعَلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ كَالْمُفْسِدِينَ فِي الْأَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِينَ كَالْفُجَّارِ «28» كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَيْكَ مُبارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آياتِهِ وَ لِيَتَذَكَّرَ أُولُوا الْأَلْبابِ «29» وَ وَهَبْنا لِداوُدَ سُلَيْمانَ نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ «30» إِذْ عُرِضَ عَلَيْهِ بِالْعَشِيِّ الصَّافِناتُ الْجِيادُ «31» فَقالَ إِنِّي أَحْبَبْتُ حُبَّ الْخَيْرِ عَنْ ذِكْرِ رَبِّي حَتَّى تَوارَتْ بِالْحِجابِ «32» رُدُّوها عَلَيَّ فَطَفِقَ مَسْحاً بِالسُّوقِ وَ الْأَعْناقِ «33» وَ لَقَدْ فَتَنَّا سُلَيْمانَ وَ أَلْقَيْنا عَلى‏ كُرْسِيِّهِ جَسَداً ثُمَّ أَنابَ «34» قالَ رَبِّ اغْفِرْ لِي وَ هَبْ لِي مُلْكاً لا يَنْبَغِي لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِي إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ «35» فَسَخَّرْنا لَهُ الرِّيحَ تَجْرِي بِأَمْرِهِ رُخاءً حَيْثُ أَصابَ «36» وَ الشَّياطِينَ كُلَّ بَنَّاءٍ وَ غَوَّاصٍ «37» وَ آخَرِينَ مُقَرَّنِينَ فِي الْأَصْفادِ «38» هذا عَطاؤُنا فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِكْ بِغَيْرِ حِسابٍ «39» وَ إِنَّ لَهُ عِنْدَنا لَزُلْفى‏ وَ حُسْنَ مَآبٍ «40» وَ اذْكُرْ عَبْدَنا أَيُّوبَ إِذْ نادى‏ رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الشَّيْطانُ بِنُصْبٍ وَ عَذابٍ «41» ارْكُضْ بِرِجْلِكَ هذا مُغْتَسَلٌ بارِدٌ وَ شَرابٌ «42»
ترجمه: و ما آسمان و زمين و آن چه را ميان آنهاست بيهوده نيافريديم، اين، پندار كسانى است كه كفر ورزيدند، پس واى از آتش (دوزخ) بر كسانى كه كافر شدند! آيا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏اند همانند فسادگران در زمين قرار مى‏دهيم، يا اهل تقوا را مانند فاجران قرار مى‏دهيم؟ (اين) كتاب مباركى است كه به سوى تو فرو فرستاديم تا در آيات آن تدبّر كنند و خردمندان پند گيرند. و ما به داود سليمان را بخشيديم، او بنده‏ى خوبى بود، زيرا كه بسيار به درگاه ما روى مى‏آورد. آن گاه كه عصرگاهان اسبان چابك تندرو بر سليمان عرضه شد (و او مشغول سان ديدن بود). پس سليمان گفت: من اين اسبان را به خاطر پروردگارم (و براى جهاد با كفّار) دوست دارم. (سان ديدن ادامه داشت) تا آنكه اسبان از ديدگان او پنهان شدند. (پس دستور داد) اسبان را نزد من بازگردانيد (تا بار ديگر آنها را ببينم) پس شروع كرد (به نوازش كردن اسبان و) تا ساق‏ها و گردن‏هاى اسبان را دست مى‏كشيد. و به راستى ما سليمان را آزموديم و بر تخت او جسدى افكنديم پس به درگاه خدا انابه و توبه كرد. و گفت: پروردگارا! مرا بيامرز و به من فرمانروايى و ملكى عطا كن كه پس از من سزاوار هيچ كس نباشد، همانا تو بسيار بخشنده‏اى. پس ما باد را مسخّر او ساختيم كه به فرمان او هر كجا مى‏خواهد به نرمى و آرامى حركت كند. و جن‏هاى سركش را (مسخّر او ساختيم) هر بنّا و غوّاصى از آنها را. و گروه ديگرى از جن‏ها كه در غل و زنجير (و تحت سلطه‏ى او) بودند. (گفتيم:) اين بخشش بى‏حساب ماست، به هر كس مى‏خواهى ببخش يا امساك كن. و براى او نزد ما مقامى شايسته و سرانجامى نيك است. و بنده‏ى ما ايّوب را ياد كن، آن گاه كه پروردگارش را ندا داد كه: شيطان مرا به رنج و عذاب افكنده است. (به او گفتيم:) پاى خود را بر زمين بزن (تا از زير پاى تو چشمه‏اى جارى كنيم) اين چشمه‏ى آبى خنك براى شستشو و نوشيدن است.
شریعتی: به حضرت فاطمه معصومه عرض می‌کنیم: «یا فاطمه اشفعی لی فی الجنه فان لک عند الله شأنا من الشأن» انشاءالله همه مشمول شفاعت و دستگیری آن حضرت شویم. انشاءالله زیارت شهر مقدس قم و زیارت حضرت معصومه نصیب همه شما شود. از فضیلت ذکر صلوات می‌شنویم.
حاج آقای فرحزاد: در روایات متعدد داریم هیچ دعایی به اجابت نمی‌رسد مگر اینکه همراه دعا ذکر شریف صلوات باشد. حتی اهل سنت هم این را نقل کردند. پیغمبر خدا فرمود: «الدُّعَاءُ مَحْجُوباً حَتَّي يُصَلَّي عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» (بحارالانوار/ج90/ص316) دعای مستجاب است.
شریعتی: از حضرت معصومه(س) برای ما بگویید.
حاج آقای فرحزاد: بحمدالله از اسفند سال 94 یک مؤسسه‌ای به نام حضرت خدیجه(س) در قم احیا و ثبت کردند که کار این مؤسسه این است که زوار اولی‌هایی که در مملکت ما هستند، از راه‌های دور و نزدیک برای اسکان و پذیرایی مجانی در قم اعلام آمادگی کردند. از پارسال تا الآن نزدیک نه هزار نفر را آوردند. بحمدالله بعضی از خیرین کمک کردند، یک خیری ششصد میلیون خانه‌ای را برای این کار وقف کرد و اخیراً دو هزار متر محل مسکونی که البته تجهیزاتش احتیاج به کمک دارد. عزیزان خیری که می‌توانند بانی شوند و لوازمی که نیاز هست برای این مؤسسه و محل سکونت را تهیه کنند و یا نقدی کمک کنند. ما ماهانه گاهی افرادی که پنج هزار تومان یا ده هزار تومان می‌دهند، ولی اینها جمع که می‌شود، خیلی کاربرد دارد. عزیزان بیایند کار خیر کنند، مثل کمیته امداد یا عتبات، روزانه و ماهانه یا هرطور که در توانشان هست کمک کنند. گاهی افراد مسن می‌آیند که هفتاد سال است آرزو داشته جمکران را ببیند. حرم حضرت معصومه را ببیند. عجیب است گاهی ما این افراد را آوردیم، در راه پیاده شدند دستشویی رفتند برگشتند. گفتیم: چرا برگشتید؟ می‌گوید: صد تومان پول می‌خواستند نداشتم بدهم. افرادی که با جیب خالی آمدند. این مؤسسه خیریه فقط اسکان و پذیرایی را تقبل می‌کند. اولاً گروهی بیایند و پیام بدهند. گروهی یعنی بیست نفر ثبت نام کنند. امام جماعت و افراد مطمئن تأیید کنند که اینها زائر اولی هستند و امکان آمدن برایشان نیست. کرایه‌شان را تأمین کنند، فقط در قم اسکان و پذیرایی با این مؤسسه خیریه است. اینها خیلی خوشحال می‌شوند و قطعاً دعایشان مستجاب است. این کار را ما دوست داریم برای مشهد و عتبات عالیات هم ادامه پیدا کند. با نابودی آل سعود حتی آنهایی که عمره نرفتند، بسیار کار خوبی است. این هم کار فرهنگی است و کار مذهبی است و هم کمک مالی است. افرادی که از نزدیک حرم را ندیدند. این خیلی شاد می‌شود.
من دو تا محرم در دانمارک بودم. جوان شیرازی گفت: حاج آقا من یکبار در عمرم توفیق پیدا کردم جمکران بیایم، در شهر مقدس قم هنوز آن نورانیت و تلالؤ در دل من هست. آرزو دارم یکبار دیگر جمکران بیایم. امام زمان(ع) فرمودند: کسی که در اینجا نماز بخواند، مثل کسی است که در خانه کعبه نماز خوانده است. بسیاری از مراجع و بزرگان ما در مشکلاتشان به جمکران می‌آیند. این دو حرم بزرگی که در قم خدای متعال قرار داده است، خاک قم مقدس است. قم حرم ما اهل‌بیت است. قم آشیانه ما اهل‌بیت است. امام صادق(ع) فرمودند: «قم بلدنا و بلد شیعتنا» ، «اللَّهُمَّ اعْصِمْهُمْ‏ مِنْ كُلِّ فِتْنَة» (بحارالانوار/ج57/ص218) فرمود: قم شهر ماست، حرم ماست. شهر ما اهل‌بیت است. شهر دوستان و شیعیان ماست. هم وجود محدثین و علما و بزرگانی که از زمان امام صادق(ع) تا زمان ظهور خواهد بود، هم خاک و سرزمین قم فرمود: تربت مقدسی است که ولایت ما را پذیرفته است. خدا این نعمت را بر مردم ایران تکمیل کرده است. یعنی مشهد خیلی مهم است. ولی چون از نظر جغرافیایی گوشه‌ی شمال شرقی ایران است، مقداری دسترسی از مملکت ما دور است. ولی قم در شاهراه است. مرکزیت دارد. دسترسی به آن نزدیک‌تر است. من واقعاً از مسئولینی که صدای ما را می‌شنوند و خیرینی که می‌توانند کاری کنند، امثال این مؤسسه‌ها را تقویت کنند، یک قطب فرهنگی قم و مذهبی است. امام صادق می‌فرمودند: اگر قمیین نبودند دین مندرس می‌شد. از قم معارف و علوم ما به همه دنیا انتشار پیدا می‌کند. ما بیش از صد کشور طلبه و دانشجو داریم که در قم تحصیل می‌کنند. علوم و معارف را می‌گیرند و تبلیغ می‌کنند. تا زمان ظهور امام زمان مرکز ثقل اهل‌بیت قم است. نگین این مرکز حضرت فاطمه معصومه(س) هستند که همه برکات از این بانوی بزرگوار است. امامزاده خیلی داریم. امامزاده‌های با واسطه یا بی‌واسطه، با واسطه که فرزند امام باشد محدود است. امامزاده‌ای که بی‌واسطه باشد و از امام معصوم درباره‌ی او مدح و تعریف فوق العاده شود، زیارت مخصوص برای سه نفر داریم. حضرت علی اکبر، حضرت ابالفضل، و حضرت معصومه(س). بقیه‌ی امامزاده‌ها از امام معصوم نداریم. امامزاده‌ای که تعریف فوق العاده درباره‌اش شده باشد. امام صادق وقتی فرمودند: بهشت هشت در دارد. سه در از قم باز می‌شود چرا؟ چون در قم از زمان اهل‌بیت تا زمان ظهور امام زمان که یاور حضرت خواهند بود، شما اصول کافی را باز کنی شاید روایتی نباشد که در آن قمی‌ها نباشند. شیخ صدوق پدرش قمی هستند. ابن بابویه قمی است. قم چه الآن چه قبل مبلغ و مروج اسلام ناب و تشیع ناب بوده است.
خدا حرمی در مکه دارد، پیغمبر در مدینه حرم دارد. امیرالمؤمنین در کوفه، از اینجا راه به بهشت باز می‌شود. همین برنامه‌ی سمت خدا پر بیننده‌ترین برنامه رسانه است. این به برکت حضرت معصومه است. امام صادق فرمودند: بهشت هشت در دارد. سه در به قم باز می‌شود. «تُقْبَضُ‏ فِيهَا امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدِي اسْمُهَا فَاطِمَةُ بِنْتُ مُوسَي وَ تُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِيعَتِي الْجَنَّةَ بِأَجْمَعِهِم‏» (بحارالانوار، ج 57، ص 228) فرمود: در این سرزمین مقدس، خاک قم فرزندی از فرزندان من از دنیا خواهد رفت و در این سرزمین دفن خواهد شد. راوی می‌گوید: آقا امام صادق وقتی این بیان را می‌فرمودند هنوز امام هفتم هم متولد نشده بود. یعنی پدر حضرت رضا و حضرت معصومه متولد نشده بود. فرمود: این فرزندم در قم دفن خواهد شد. «وَ تُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِيعَتِي الْجَنَّةَ بِأَجْمَعِهِم‏» همه شیعیان عالم در طول قرون، خیلی مهم است. یک مقام بلندی که حضرت معصومه دارد مقام شفاعت است. اولاً خیلی‌ها خودشان اهل بهشت هستند و نمی‌توانند شفاعت کنند. میلیون نفر، ولی بعضی‌ها اندازه ندارد، «یا فاطمه اشفعی لی فی الجنه فان لک عند الله شأنا من الشأن» حضرت معصومه(س) تنها فرزند امام هفتم است که با مادر با امام رضا یکی است. مادرشان نجمه خاتون(س) است. ایشان به عشق برادر حرکت کردند، در ساوه مریض شدند و به قم آمدند و هفده روز بیشتر در قم نماندند، در سن 28 سالگی از دنیا رفتند. امام هشتم هنوز زنده بودند. به سعد اشعری فرمودند: در نزد شما قبری از ما هست. قبر خواهرم فاطمه معصومه(س) است. لقب معصومه را ایشان فرمودند که هرکس خواهرم معصومه را در قم زیارت کند، مرا زیارت کرده است. کسانی که نمی‌توانند مشهد بروند، اینجا زیارت امام رضا هم هست. چون این خانم ذوب در برادر بزرگوارش است.
کمالاتی که خدا به این بانو داده است، ما نمی‌دانیم چه اسراری دارد؟ «فان لک عندالله شأنا من الشأن» یعنی این از شئونات ولایت است. شئونات عصمت است. مقام شفاعت است. بالاترین مقامات رضای خداست و «رضوان من الله اکبر» یکی هم بهشت است. ما در این زیارتنامه می‌گوییم: «اللهم و رضات و دار الآخره» بالاترین مقام‌ها را می‌خواهیم، رضای خدا و بهشت جاودانه مهمان خدا باشیم. حضرت صادق(ع) فرمودند: به شفاعت این بانو تمام شیعیان من به اجمعین وارد بهشت می‌شوند. من خواهش می‌کنم عزیزانی که به قم نیامدند، از مسجد مقدس جمکران غافل هستند، از حرم این خانم غافل هستند، مرحوم دولابی عاشق دلباخته‌ی حضرت معصومه بود. از پنجاه سال قبل در قم خانه خریده بود که زیاد بیاید. به طرف تهران که راه می‌افتاد، فرزند ایشان می‌گفت. ایشان می‌فرمودند: چه وقت به قم برمی‌گردیم؟ می‌شود دو سه روز دیگر بیاییم؟ می‌فرمودند: من دلم رو به قم است؟ فرمودند: اینکه امام رضا فرموده: «یا بنت رسول الله، بنت فاطمه و خدیجه، بنت امیرالمؤمنین، بنت الحسن و الحسین، بنت ولی الله» چرا سلام می‌دهیم؟ چرا این نسبت‌ها را یادآوری می‌کنیم؟ ایشان می‌فرمودند: یعنی این خانم از همه طرف به اهل‌بیت وصل است. زیارت این خانم زیارت همه اهل‌بیت است. وصل است، باب الرضا است. باب پدر است و باب امام جواد است. بزرگی می‌فرمود: من در قم که هستم، گاهی غفلت می‌کنم، نذر کردم که بر من واجب شود و رفتن به حرم را فراموش نکنم. چرا ما از این رحمت غافل شویم؟ اینجا اگر وصل نباشیم، بهشت هم وصل نیستیم. شفاعت از همین‌جا شروع می‌شود.
مرحوم دولابی می‌فرمودند: ما قبل از انقلاب مکه و مدینه می‌رفتیم و چند ماه می‌ماندیم. در کربلا چند ماه می‌ماندیم. من بعد از مدتی که به این مشاهد مشرفه رفتم، اشباع شدم. یعنی حالت سیری پیدا کردم. تنها جایی که سیر نشدم قم بود. اینجا حرم ما اهل‌بیت است. سیر شدنی نیست. استراحتگاه مؤمنین است. چقدر در این زیارت نکته‌ها هست. از دیرباز علما و مراجع بزرگوار ما، ملاصدرا که صدر المتألهین در فلسلفه است، شاید بی‌نظیر باشد. وقتی در کهک قم تبعید بودند شیخ عباس قمی نوشته که هروقت مشکل حادی پیدا می‌کردند، چهل کیلومتر می‌آمدند تا به قم برسند، توسل پیدا می‌کردند و مشکلشان حل می‌شد. این رحمت گسترده‌ای که از آن غافل هستیم. قطعاً حضرت معصومه از کسانی که غافل هستند دستگیری می‌کند و به آنها می‌رسد.
امامان ما بی‌خود یک بیانی را نمی‌گویند. یکوقت یادم هست متولی سابق آیت الله مسعودی می‌فرمودند: من بعضی روایات زیارت حضرت معصومه را خدمت آیت الله وحید گفتم. ایشان فرمودند: بعضی از این حدیث‌ها سندش صحیحه‌ی اعلایی است. یعنی اینقدر سندش محکم است اگر برای بعضی از امور حکمی و فقهی بود می‌شد فتوا بدهی. سه امام از جمله امام هشتم(ع) فرمودند: زیارت این بانو بهشت را واجب می‌کند. معادل بهشت است. ثوابش بهشت است. وقتی بیایی و وصل شوی، یعنی یک مقدار آن ولایت اینها را قبول کنی، در آن فضای نورانی قرار می‌گیرید. قطعاً مورد لطف و عنایت قرار می‌گیرند. همه چاله‌ها را پر می‌کنند و دست ما را می‌گیرند. آنهایی که به حضرت معصومه متوسل می‌شوند راه بهشت برای آنها باز می‌شود. اینقدر افرادی که می‌گویند: ما مشکلات روحی و روانی داشتیم به برکت حضرت معصومه حل شده است.
اخیراً یکی از بزرگان نقل می‌کرد. فرمودند: یکی از مراجع قم به من فرمودند: مدتی قبل یکی از بستگان ما از شهرستان زنگ زد و گفت: دختر فلانی مفقود شده است. چند روزی است، پیدا نیست و او را ربودند! به ایشان متوسل شد. این مرجع بزرگوار فرمودند: من دیدم کسی که می‌تواند مشکل را حل کند حضرت معصومه است. کسی که می‌تواند ما را به رضوان خدا برساند و بهشت را واجب کند، نمی‌تواند مشکل ما را حل کند؟ من وضو گرفتم و حرکت کردم و آمدم حرم حضرت معصومه، واقعاً زیارت کردم و نماز خواندم و توسل کردم. خیلی‌ها حرم حضرت معصومه می‌آیند زیارتنامه نمی‌خوانند. نماز نمی‌خوانند. یا اینکه می‌آیند عبور می‌کنند و می‌روند. البته سلام هم بدهند غنیمت است. کم بهره می‌برند.
ایشان متوسل شدند و فرمودند: از حرم بیرون آمدم، آماده شدم منزل بروم. یکی از محافظ‌ها به راننده ایشان زنگ زدند. یک ردپایی از این خانم پیدا شده است. رفتند خانم را پیدا کردند. به محض اینکه ایشان توسل پیدا کرد یک جرقه‌ای زد و یک ردپایی پیدا شد. این واقعیتی است. خیلی از بزرگان، مرحوم بروجردی زیارت می‌رفتند عقب عقب می‌آمدند. آیت الله بهاءالدینی(ره) می‌فرمودند: حضرت امام وقتی قم بودند فیلسوف و حکیم بودند، مرجع بودند و مقلد داشتند، مدرس بودند. آنقدر حرم می‌رفتند و توسل می‌گرفتند، معمولاً بعد از درس می‌رفتند. بعضی‌ها اعتراض می‌کردند: شما چقدر زیارت می‌روید و متوسل می‌شوید. فرمودند: شما چه می‌دانید این بانو چه شخصیتی است؟ چه عظمتی دارد؟ حضرت معصومه خیلی مقام عجیبی دارد. انشاءالله سعی کنیم هم خودمان و هم خیریه‌ای که راه افتاده، هرکس هرچقدر می‌تواند در این خیر شریک شود. چه آنهایی که زیارت اولی هستند و چه آنهایی که می‌خواهند بانی شوند. انشاءالله خدای متعال توفیق بدهد ما خدمتگزار زوار اولی‌ها باشیم.
شریعتی: از مرحوم مطهری خاطره‌ای می‌خواندم، می‌گفتند: من فیلسوف و مفسر زیاد دیدم ولی علت اینکه من با مرحوم علامه طباطبایی گره خوردم، این بود که ایشان در ماه مبارک رمضان با بوسه‌ای بر ضریح حضرت معصومه روزه‌ی خودشان را افطار می‌کردند و این برای من خیلی جالب بود. انشاءالله همه ما توفیق زیارت حضرت معصومه را داشته باشیم. اگر نکته‌ای باقی مانده می‌شنویم.
حاج آقای فرحزاد: هرچقدر می‌توانیم ارتباط خودمان را با اهل‌بیت بیشتر کنیم. در زیارت جامعه کبیره هست: «بِمُوَالاتِكُمْ‏ عَلَّمَنَا اللَّهُ مَعَالِمَ دِينِنَا وَ أَصْلَحَ مَا كَانَ فَسَدَ مِنْ دُنْيَانَا» چه کار کنیم هم همه‌ی علوم و معارف و گمشده‌های ما پیدا شود؟ علومی که به درد ما می‌خورد و راه ماست و به سوی سعادت می‌رویم و تمام ناهنجاری‌ها و فسادهای دنیایی ما اصلاح می‌شود. امام هادی(ع) به ما یاد دادند اگر ما پیوند ولایت درونمان محکم شود، با چهارده معصوم و حضرت معصومه محکم شویم، ارتباط و اتصال برقرار کنیم، پیروی کنیم و موالات داشته باشیم، خدا معلم ما می‌شود. مرحوم دولابی می‌فرمودند: کسانی که می‌آیند و به اهل‌بیت سر می‌سپرند، معلم سر خانه پیدا می‌کنند. یعنی کوچه و بازار هرجا هست، امیرالمؤمنین بالای سرش است. حضرت معصومه بالای سرش است.
آقای دولابی عاشق حضرت معصومه بودند و وقتی فوت کردند، مقام معظم رهبری امر فرمودند و ایشان در بقعه‌های حرم دفن شدند. مقام معظم رهبری برای ایشان پیام هم دادند. آقای دولابی(ره) چندین سال به قم تشریف می‌آوردند، منزل ما افتخار داشتیم خدمتشان باشیم. بعضی شب‌ها از من می‌پرسیدند: جهت حرم کدام طرف است؟ من دیدم ایشان مقید هستند که یکوقت پایشان به طرف حرم نباشد. پشت به حرم نباشند. آن زمان حرم خلوت بود، شاید بیست سال پیش بود. ایشان دوازده سال است فوت کردند. ایشان را صبح جمعه حرم بردم. سحرها معمولاً به حرم می‌رفتند. دعای ندبه می‌خواندند و زوار به طرف ضریح نشسته بودند و استفاده می‌کردند. ایشان به من فرمودند: من نگاه کردم پرده کنار رفت، دیدم کنار هر زائری حضرت معصومه(س) نشستند و به او لطف و نظر دارند. در روایت داریم «اسمائکم فی الاسماء و اجسادکم فی الاجساد» در زیارت جامعه هست. یکی از اولیای خدا به امام رضا توسل کرد که در یک لحظه هزارها نفر سلام می‌دهند و هزارها نفر حاجت می‌خواهند. هزارها نفر توجه می‌خواهند. شما چطور جواب می‌دهید؟ شب آمد خانه خوابید. خواب دید امام رضا کنار هر زائری نشسته است. یعنی اگر معرفت داشته باشیم امام را اینطور بشناسیم همه مشکلات حل می‌شود. تمام فسادهای دنیایی ما اصلاح می‌شود.
خدا را به حق محمد و آل محمد قسم می‌دهیم که همه ما را جزء بهترین یاران اهل‌بیت قرار بدهد. رفع هم و غم و گرفتاری‌ها از همه گرفتارها بفرماید. قلب امام زمان از ما راضی، فرجش را نزدیک و خیر دنیا و آخرت را به همه عزیزان عنایت بفرما. روح همه درگذشتگان، امام و شهدا، مخصوصاً مرحوم حضرت آقای هاشمی رفسنجانی را با اهل‌بیت محشور بگردان. ایشان را سر سفره‌ی اهل‌بیت مهمان بگردان.