درخصوص اسامی قیامت در قرآن توضیحاتی بفرمایید.

پاسخ- نه اسم از اسامی قیامت در سوره ی مبارکه ی غافر است. حدود بیست یا بیست و پنج آیه از این سوره در خصوص قیامت است. این سوره و سوره های بعد از آن نوعاً در خصوص قیامت بحث می کند. در ابتدای این سوره آمده است: حم تنزیل الکتاب. به این سوره و سوره های بعد از آن اصطلاحاً حوامیم می گویند. ما هفت سوره داریم که با حم شروع می شود. این سوره و     سوره های چهل، چهل و یک، چهل و دو، چهل و سه، چهل و چهار، چهل و پنج و چهل و شش حوامیم گفته می شود. این هفت سوره عبارتند از: غافر، فصلت، شوری، زخرف، دخان، جاثیه و احقاف. نوع مباحث این سوره ها در خصوص قیامت است. در روایتی پیامبر فرمودند: حوامیم هفت سوره هستند و درهای جهنم نیز به همین تعداد است. هرکدام از این سوره ها فردای قیامت در مقابل یکی از درهای جهنم می ایستد. کسی را که می خواهند به داخل آتش ببرند اگر این سوره ها را تلاوت کرده باشد به خدای متعال می گویند کسی که به من ایمان داشته و من را می خوانده از این در به آتش نبریدش. چون جهنم هفت در دارد و هرکدام از این سوره ها مقابل یک در ایستاده است و از هر دری که بخواهند این فرد را وارد جهنم کنند، سوره ها ممانعت می کنند. البته کسانی که نه تنها این سوره ها تلاوت می کرده اند بلکه به آنها ایمان داشته اند، اینگونه مورد شفاعت قرار می گیرند.  بنابراین کسی که این سوره ها را بخواند و به آنها ایمان داشته باشد حتماً بهشتی است و از عذاب دوزخ نجات پیدا می کند. در روایت آمده که این هفت سوره که حوامیم هستند، به سه اصطلاح تاج القرآن، لباب القرآن و ریحان القرآن نامیده می شوند. نه اسم قیامت در آیات پانزده، شانزده، هفده و هجده و  بیست و هفت، سی و یک، سی و دو، پنجاه و یک و پنجاه دو سوره ی غافر آمده است.  یکی از اسامی قرآن یوم التلاق یعنی روز ملاقات انسان با اعمال خود، فرشتگان و پرودگار است. یومهم بارزون اسم دیگر قرآن است که در آیه ی شانزده آمده است. فردای قیامت همه چیز از خوبی و بدی آشکار می شود. اگر کسی در این دنیا رازداری کرده باشد، خدا در قیامت آبروی او را حفظ می کند. اگر ما در اینجا آبروی دیگران را برده باشیم خدا در آن دنیا آبروی ما را می برد. با اینکه ما می دانیم خداوند گفته که فردای قیامت یومهم بارزون است پس چرا ما از دیگران پرده دری می کنیم؟ یکی از علل آن خود برتر بینی است. ما خود را فردی مومن و پاک دانسته و دیگران را فاسد و گنهکار می دانیم. مرحوم کلینی در کافی یک روایتی را از امام صادق (ع) آورده است :اگر کسی خود را از دیگران بهتر بداند از مستکبرین است. استکباری که شیطان را جهنمی کرد. اصحاب پرسیدند: ممکن است اینکه ما خود را برتر از دیگران بدانیم، به این علت است که فرد مومنی هستیم و دیگری گنهکار است. حضرت دوبار فرمودند: هیهات. تو چه می دانی شاید خدا او را آمرزیده و تو فردای قیامت باید بایستی و به سوالاتی که خدا از تو می پرسد جواب بدهی. سپس امام به داستان موسی و فرعون و ساحران اشاره کردند و فرمودند: مگر داستان ساحران را نشنیده اید تا یک لحظه قبل تر به عنوان حامی و یار دستگاه فرعون بودند اما عاقبت بخیر شدند. حضرت در ادامه فرمودند: یک عده چون دیگران از آنها تعریف می کنند فریب می خورند. اینکه مردم از ما مدح بگویند فکر می کنیم همه کاری می توانیم بکنیم و هر بدی را در مورد دیگران می گوییم. این مسئله خیلی خطرناک است و از عواملی است که انسان آبروی دیگران را می برد و در روز قیامت گرفتار می شود. مرحوم     آیت الله بروجردی نقل می کنند که طلبه ها از ایشان پرسیده بودند در ماه رمضان برای تبلیغ چه کتابی را با خود همراه ببرند؟ ایشان می فرمودند ارشادالقلوب را ببرید. در این کتاب آمده که از پیامبر خدا سوال کردند: از آسمان سنگین تر و از دریا بی نیاز تر چیست؟ حضرت فرمودند: از آسمان سنگین تر تهمت زدن به یک انسان بی گناه است. همه ی ما نیاز به این تذکر ها داریم چرا که بسیاری از گرفتاری های ما بخاطر تهمت هایی است که به دیگران می زنیم و فردای قیامت باید جواب دهیم. یکی از اساتید بزرگ حوزه می فرمود که سال اولی که من طلبه شدم با هم مباحثه ی خود که زیاد حشر و نشر داشتیم قرار گذاشتیم، در گفتگوهای خود به جز مباحث علمی حرف دیگری نزنیم. یک روز من قرار را فراموش کردم و به دوست خود گفتم خبر داری که فلان آقا با فلان آقا دعوا کرده است؟ او گفت مگر قرار نبود ما فقط حرف های علمی بزنیم. ما باید این مراقبت ها را داشته باشیم و به هم تذکر بدهیم وگرنه گرفتار می شویم.  یک فردی از امام بزرگوار یک ذکری را خواستند. ایشان فرمودند: لااله الا الله ذکر خوبی است. همین امام فرمودند گاهی لااله الا الله ما در حکم گناه کبیره است. مثلاً در یک جلسه ای نشسته ایم و شخصی بدگویی دیگری را می کند و نسبت ناروا می دهد . ما نیز او را با گفتن لااله الا الله تشویق کنیم.  اگر در دنیا از زبان خود مراقبت نکنیم در روز قیامت آبروی ما برده می شود.  هرچقدر ما در این باره بگوییم کم گفته ایم و در این موارد نیاز به تذکر داریم. مرحوم کلینی در کافی این حدیث را نقل کرده اند که پیامبر خدا می فرمود: قلب من گاهی تار می شود و غبار می گیرد و کار بجایی می رسد که من مجبور هستم روزی هفتاد بار استغفار کنم. پیامبر که معصوم بودند پس چرا فرمودند که قلب ایشان تار می شود؟ همه ی کسانی که این حدیث را تفسیر کرده اند گفته اند که علت این است که پیامبر مجبور بودند با همین انسان های معمولی نشست و برخاست کنند. پیامبر چاره ای جز مجالست با این افراد و موعظه ی آنها نداشتند. تأثیر مجالست با این افراد این بود که قلب پیامبر را تار می کردند. یکی از اساتید تعبیر زیبایی در این مورد داشتند. پیامبر با ابوجهل ها و ابو لهب ها باید سروکله می زدند. مجالست برای دعوت به خوبی نیز بر روی پیامبر تأثیر می گذاشت و مجبور بودند روزی هفتاد بار استغفار کنند. در حالات پیامبر است که وقتی در مجلسی می نشستند، قبل از اینکه قیام کنند بیست و پنج بار استغفار می کردند. این مسئله به ما یاد می دهد که وقتی در جلسه ای نشستیم یک ذکری بگوییم و یک لحظه دقت کنیم که چه چیزهایی گفتیم و شنیدیم. یومهم بارزون هم برای خوب ها است و هم برای بدها. فردای قیامت خوبی های افراد نیز مشخص می شود. مخلصین و مومنین خوبی های خود را در دنیا مخفی می کنند. یومهم بارزون برای افرادی مصیبت است که در این دنیا رازداری نکردند و آبروی دیگران را ریخته اند و به بهانه ی اینکه بهتر از دیگران هستند خود را آزاد می دانسته اند. در آیه ی هفده اسم دیگر قیامت آمده است: الیوم تجزی کل نفس بما کسب. فردای قیامت هرکسی هر چیزی را کسب کرده باشد به او پاداش داده می شود. خداوند به کسی ظلم نمی کند. همه ی ما نگران قیامت هستیم چرا که بماکسبت ما مشکل دارد. در حالات مرحوم آیت الله نجفی مرعشی آمده است که وقتی صبح برای درس و تدریس می خواستند از خانه خارج شوند، می فرمودند: خدایا تو را به چهارده معصوم قسم می دهم یک کاری کن که وقتی ظهر به خانه می روم دینم از دستم نرفته باشد. معروف است که ایشان حدود شصت یا هفتاد سال نماز شب را پشت در حرم حضرت معصومه می خواندند. هنوز همه ی مردم در خواب بودند که ایشان نماز را خوانده و در محراب نشسته بودند.  یک عالم دینی با این عبادات، چنین دعایی می کند پس ما چقدر باید نگران خود باشیم. هر اتفاقی در قیامت بیفتد به اعمال ما باز می گردد. اسم چهارم از اسامی قیامت در آیه ی هجده آمده است. پیامبر مردم را بترسان از روزی که نزدیک است. در این آیه  می فرماید که آنجا جان به گلوگاه می رسد. گاهی در تعبیرات فارسی نیز این مسئله آمده است که نفس ما بند آمد. ظالمین کسی را ندارند که از طرف آنها شفاعت کند. قرآن کریم در آیه ی ششم سوره ی معارج نیز همین مسئله را متذکر شده است. مرحوم آیت الله العظمی سید محمد تقی خوانساری صاحب نماز باران معروف و موسس نماز جمعه در قم هستند. مرحوم آیت الله اراکی دلباخته ی ایشان بودند. از آقای خوانساری نقل است که ایشان می فرمودند من تعجب می کنم هرکسی که از دنیا می رود ما به تشییع جنازه ی او می رویم اما پیش خود می گوییم که ما مدت های زیادی زنده خواهیم بود. قرآن می فرماید قیامت نزدیک است. در آیه ی بیست و هفتم نیز قیامت را به عنوان یوم الحساب نامیده است. موسی فرمود که من به خدا پناه می برم. در این دنیا باید عمل کنیم، در روز قیامت تنها مختص حساب است و دیگر عملی در کار نیست. در آیه ی سی و یک می فرماید: یوم التناد. روز قیامت روز ندا است. بهشتیان و جهنمیان را صدا می زنند، یکدیگر را می بینند و با هم گفتگو می کنند. آیه ی سی و دوم می فرماید: یوم التولون المدبرین. در روز قیامت شما فرار می کنید. یک بیانی مرحوم طبرسی و یک بیانی نیز مرحوم علامه طباطبایی در این خصوص دارد.  مرحوم علامه طبرسی در مجمع می فرماید: زمانی که یک عده را به سمت آتش می برند قبل از وارد شدن به آن فرار می کنند. فکر می کنند راه فراری وجود دارد اما فایده ای ندارد. مرحوم علامه طباطبایی نیز در المیزان می فرماید که بعد از اینکه افراد وارد جهنم شدند می خواهند از آنجا فرار کنند وبیرون بیایند. ایشان به آیه ی بیست و دو سوره ی مبارکه ی حج استناد می کنند. جهنمیان فکر می کنند درآتش راه فراری وجود دارد. در آنجا پا به فرار می گذارند. اما آنها را باز می گردانند و می گویند که عذاب آتش جهنم را بچشید. در آیه ی پنجاه و یکم می فرماید: یوم یقوم الاشهاد. فردای قیامت روزی است که گواهان آنجا شهادت می دهند. در روز قیامت چندین گواه داریم. خدا، پیامبر، اعضاء و جوارح، زمین و زمان شاهد هستند. در آیه ی پنجاه و دو اسم آخر قرآن آمده و می فرماید: یوم لا ینفع الظالمین معذرتهم. آنجا عذرخواهی بدرد انسان نمی خورد. اگر قرار است عذری برای کارهای خود بخواهیم باید این کار را در دنیا انجام دهیم. انسانی که می توانست پرواز کند، سقوط می کند و خداوند در قرآن رحمان و رحیم او را لعن می کند.

سوال- لطفاً درخصوص آیات 127 تا 153 سوره ی مبارکه ی صافات توضیح بفرمایید.

پاسخ- در این آیه می فرماید اگر حضرت یونس در گرفتاری که پیدا کرد، تسبیح خدا را نمی گفت تا قیامت در همانجا گرفتار می شد. این آیه را باید در کنار آیه ی هشتاد و هفت سوره ی انبیاء در نظر گرفت. یونس در مکانی که قرار گرفت ظن و گمان برد که ما نمی توانیم. اما ذکر معروف خود را بکار برد و خدا او را از غم نجات داد. خدا می فرماید: نه تنها یونس بلکه مومنین را هم نجات می دهیم. اگر یونس نگفته بود: لااله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین، نجات پیدا    نمی کرد. خدا می فرماید اگر این ذکر را نگفته بود تا قیامت او را در آنجا نگاه می داشتیم. در المراقبات مرحوم آیت الله ملکی تبریزی آمده است که یک روز من به استاد خود مرحوم آیت الله حسین قلی همدانی یک دستوری برای سیرو سلوک که مجرب باشد به من بدهید. ایشان فرموده بودند دو کار انجام بده: همیشه یک انگشتر عقیق یا فیروزه همراه خود داشته باش. با توجه به اینکه حلقه ی طلا برای آقایان حرام است می توانند بجای آن یک انگشتر عقیق یا فیروزه به دست بکنند. البته در مورد خانم ها نیز فرقی نمی کند و می توانند این کار را بکنند. دستور دوم این بود که در هر شبانه روز یک سجده ی طولانی داشته باش و در آن سجده ذکر یونسیه را بکن. ایشان در این خصوص که سجده ی طولانی چقدر است توضیحی نداده است. اما در جای دیگری مرحوم آیت الله ملکی تبریزی نامه ای به مرحوم آیت الله شیخ محمد حسین  اصفهانی نوشته اند. در آن نامه از قول استاد خود نوشته اند که اقلاً در هر سجده باید چهارصد بار این ذکر را تکرار کرد. این کار حدود بیست دقیقه طول می کشد. هرچقدر هم بیشتر بگویید موثرتر است. این ذکر برای رفع غم، گرفتاری ها قطعاً  خواهد بود.

نمازی است که یک بار در یکی از یک شنبه های ماه ذی القعده خوانده شود آثار فراوانی دارد. چون ماه ذی القعده با یک شنبه شروع شده و با یک شنبه نیز تمام می شود بنابراین پنج یک شنبه دارد. کیفیت این نماز دو دورکعتی است مانند نماز صبح. مجموعاً چهاررکعت است اما در پایان هر دورکعت سلام داده می شود. در رکعت اول بعد از سوره ی حمد، سوره ی توحید سه مرتبه خوانده می شود. بعد از آن یک بار سوره ی قل اعوذ برب الفلق و یک بار نیز قل اعوذ برب الناس خوانده می شود. بعد از آن رکوع و دو سجده خوانده می شود. رکعت دوم نیز مانند رکعت اول است و سپس سلام داده می شود. بعد از خواندن این چهار رکعت هفتاد مرتبه ذکر استغفرالله ربی و اتوب الیه باید خوانده شود. یک مرتبه نیز لا حول و لاقوه الا بالله العلی العظیم گفته می شود و یک خط نیز دعا دارد که باید از مفاتیح خوانده شود. البته قبل از نماز باید غسل کرده و وضو گرفت. در حدیثی داریم که پیامبر خدا از اصحاب سوال کردند چه کسی می خواهد توبه کند؟ همه  گفتند ما یا رسول الله. فرمود: اگر کسی این نماز را بخواند به او خطاب می شود که خدا تو را بخشید. خدا به تو ذریه ی تو و خاندان تو برکت می دهد. با ایمان از دنیا می روی. خدا برای پدر و مادر تو رحمت نازل می کند. جبرائیل می گوید موقع جان دادن من شفاعت تو را می کنم. در ضمن پیامبر فرمودند که این نماز از سوغات معراج است. روزه در روزهای پنج شنبه، جمعه و شنبه نیز در این ماه مستحب است. در روایت داریم که چله نشینی حضرت موسی از اول ماه ذی القعده  شروع شده است. امروز نه روز است که حضرت موسی در چله نشینی است. در روایت است که حضرت موسی این سی روز را روزه می گیرد. و تورات در دهه ی ذی الحجه بر او نازل شده است. در روایت داریم که اگر کسی در هر ماه حرامی سه روز پنج شنبه، جمعه و شنبه را روزه بگیرد ثواب عبادت یک سال را دارد. کسانی که روزه ی قضا دارند حتماً باید نیت قضا کنند. به مناسبت تولد امام رضا(ع) امشب و فرداشب من در حرم ایشان جلسه دارم و به نیابت   همه ی بینندگان سمت خدا یک زیارت امین الله و یک زیارت جامعه ی کبیره می خوانم. ماه ذی القعده، ماه زیارتی امام رضا(ع) است. افراد زیادی خدمت آیت الله بهجت می آمدند و می گفتند ما عازم مشهد مقدس هستید یک دستور بدهید که ما آنجا چه کاری انجام دهیم؟ ایشان به همه می گفتند در مشهد بعد از آنکه نماز زیارت را خواندید، نماز جعفر طیار بخوانید. شرح این نماز در مفاتیح آمده است. ایشان در مستحبات تأکید زیادی داشتند. روی سه موضوع مخصوصاً تأکید زیادی داشتند: یکی دائم الوضو بودن، یکی نافله ی شب و دیگری نماز جعفر طیار. مرحوم آیت الله حق شناس می فرمودند که این کار وسواس را از بین می برد. آیت الله بهجت هر روز به حرم حضرت معصومه مشرف می شدند  و نماز جعفر طیار را می خواندند. این نماز دو رکعت است و جمعاً سیصد مرتبه سبحان الله والحمدالله و لا اله الا الله و الله اکبر دارد. کسانی که به زیارت امام رضا(ع) حضرت معصومه و یا شاه چراغ می روند این نماز را حتماً تلاوت کنند. نماز روز    یک شنبه ی این ماه حتماً باید در روز خوانده شود و غسل قبل از آن به نیت نماز ذی القعده     انجام گیرد. کسانی که سوره ی فلق و ناس را بلد نیستند می توانند از روی قرآن بخوانند. امیدواریم که در این ایام ولادت امام رضا (ع) خداوند همه ی کسانی را که مشرف شده اند و یا کسانی که نتوانسته اند را ازجمله زائرین آن حضرت قرار دهد.