آداب میهمانی دادن و میهمانی رفتن را توضیح بدهید
پاسخ – ما مسلمان هستیم و مسلمانی آدابی دارد و ما در منابع مان اینها را کم نداریم . در روایات و آیات قرآن اشاره به این آداب شده است . مردم از ما کلیات را زیاد شنیده اند مثل حلال و حرام ولی خیلی از اوقات این آداب را از زبان ما نشنیده اند و ممکن است رعایت نکنند بخاطر اینکه نمی دانند . این برنامه را به آداب میهمانی اختصاص می دهیم. وقتی ما این آداب را می گوییم بینندگان به تمام این آداب توجه بکنند . من این آداب را در سه بخش می گویم . یکی آداب دعوت کردن ، یکی آداب میهمانی و یکی آداب میزبانی . بخش اول در بحث دعوت کردن است . روایات زیادی داریم که می گویند : میهمان را دعوت کنید . اگر میهمان به خانه ی شما بیاید خیر و برکت می آورد ، در دعوت کردن از میهمان عجله کنید ، در دعوت کردن از میهمان سعی کنید بین غنی و فقیر فرقی نگذارید . بعضی ها در دعوت کردن از میهمان انتفاعی عمل میکنند . مثلا می گویند که فلانی پدرش رئیس بانک است شاید بتوانیم وامی بگیریم یا اینکه فلانی در اداره ای کار می کند شاید پسرم را آنجا استخدام بکند . دعوت کردن آدابی دارد . یکی اینکه ما زود دعوت کنیم و در دعوت کردن کوتاهی نکنیم .یکی اینکه در دعوت بین فقیر و غنی فرقی قائل نشویم . الان در فامیل افرادی هستند که فقیر هستند و نمیتوانند شما را دعوت کنند شما نگویید که پنج بار به خانه ی ما آمده است . شاید تازه عروس یا تازه داماد باشد ، بدهکار است و قسط دارد . مگر شما او را دعوت کرده ای که او هم شما را دعوت کند ؟ مگر مبادله ی کالا به کالاست ؟ در دعوت کردن نیت خیلی مهم است . در دعوت کردن نیت ما باید صله ی رحم باشد ، نیت ما باید اطعام مومن باشد ، نیت ما رساندن خیر و برکت به دیگران باشد . نباید نیت ما این باشد که بگوییم امشب به او میگوییم بیاید که او هم بگوید فردا به ما بگوید که بیایید یا نیت نباید پُز دادن باشد یا اینکه نیت ما انتفاعی باشد که بخواهیم سودی ببریم. امام حسن (ع) از کوچه های مدینه در می شدند و دیدند که عده ای از فقرا نشسته اند و غدای ساده ای میخورند . آنها آقا را دعوت کردند و ایشان در کوچه سر سفره ی فقرا نشستند و فرمودند که خدا انسان متکبر را دوست ندارد . و فرمودند که شما فردا خانه ی ما بیایید . نکته بعدی این است که شما بخاطر دوری راه از پذیرفتن دعوت سرباز نزنید . مثلا شما جنوب شهر می نشینید و یکی شما را شمال شهر دعوت کرده است . نگویید که راه دور است و چقدر باید پول بنزین بدهیم . اگر برویم سرکوچه چلوکباب بخوریم راحت تر هستیم. امام باقر (ع) فرمودند که رسول خدا به مردم گفتند که دعوت مومن را بپذیرید حتی اگر پنج فرسنگ باشد . حالا این روایت مال آن زمانی است که مرکب شتر بوده است نه برای الان که ماشین است . روزه ی مستحبی خیلی ثواب دارد ولی یکی از آداب میهمانی این است که اگر روزه ی مستحبی بودید و کسی شما را دعوت کرد ، روزه ات را باز کنی . و روایت داریم ثوابی افزون تر از روزه برای شما ثبت میشود . مثلا عید غدیر است و شما روزه گرفته اید . کسی شما را ناهار دعوت میکند و شما میگویید که روزه هستم و میگوید که روزه ات را بازکن . این ها نکاتی است که در منابع ما روی آن تاکید شده است . حال سراغ آداب میهمان شدن می رویم . یکی از آداب میهمان شدن این است که وقتی شما جایی میهمان می شوید صاحبخانه را به تکلف نیندازید ، به زحمت نیندازید و با شما راحت باشد . حارث بن عبدالله حضرت علی (ع) را میهمان کرد و ایشان فرمودند به سه شرط می پذیرم یکی اینکه خودت را به زحمت نیندازی و دوم اینکه به زن و بچه ات زحمت ندهی واز بیروون غذا تهیه نکنی و زیر بار قرض نروی و سوم اینکه هر چه درخانه ات هست از من دریغ نکنی . یکی دیگر از آداب این است که هر جا صاحبخانه گفت ، میهمان همانجا بنشیند . یکی دیگر از آداب میهمانی این است که میزبان میهمان را به کار وادار نکند . بعضی ها اقوامی دارند که کار فنی میکند . می گویند که امشب او را دعوت کنیم که کولر را درست کند و دستی هم به ماشین ما بزند . یک شب امام رضا (ع) میهمانی داشت و چراغ اتاق خاموش شد . میهمان خواست بلند بشود که امام فرمودند : ما برای کارهای خانه از میهمان استفاده نمی کنیم . نکته ی بعدی این است که میهمان بدون دعوت جایی نرود . روایت هم داریم که چند گروه اگر ملامت شدند خودشان مقصر هستند . یکی از آنها کسی است که بدون دعوت جایی می رود . کسی سر سفره ای رفت و دعوت نشده بود . به او گفتند که شما با چه کسی آشنا هستید . او گفت : من با این غذاها آشنا هستم و آنها من را می شناسند . روایت داریم که بر سر سفره ای که دعوت نشده اید ننشینید که اگر تحقیر بشوید خودت مقصر هستی . نکته ی دیگر این است که در میهمانی که دعوت شده اید همراه با خودتان نبرید . گاهی کسی تنها دعوت می شود ولی خانواده و اقوام دیگر را با خودش می برد . حالا در دعوتنامه ها می نویسند که از آوردن بچه خود داری کنید . این آثار شرعی هم داشته باشد . ممکن است ضمانت شرعی هم داشته باشد . نکته ی دیگر این است که دیر به میهمانی نروید و صاحبخانه را منتظر نگذارید . آداب دیگر میهمانی این است که تجسس نکنید . فضولی نکنید . نکته ی دیگر این است که خودتان را به زحمت نیندازید . مثلا به میهمانی می روید . جای خیسی می نشینید . نپرسید که اینجا پاک است یا نه ؟ برای شما مسئله ای ندارد زیرا شما خانه ی مسلمان دعوت شده ای و فرض این است که خانه ی مسلمان پاک است . مثل بحث خوردن و آشامیدن است که گفتیم . آخرین نکته این است که اگر منکری مشاهده کردید تذکر بدهید . مثلا من را سر سفره ای دعوت میکنند و می بینم که درغذا یک چیز نجسی مثل فضله ی موش است . بقیه هم خبر ندارند . من نباید دیگران را باخبر کنم . حالا یک موقع من دعوت می شوم و می بینم سر سفره شراب می آورند من نمی توان سر این سفره بنشینم . امام صادق (ع) سر این سفره ننشست . حالا سر سفره می بینید که خانم ها بی حجاب سر سفره می نشینند و با نامحرم دست میدهند . خانواده هایی هستند که مقید به نماز هستند ولی به حجاب مقید نیستند . اگر این طور بود باید از آن پرهیز کند و جوری تذکر بدهد که تاثیر گذار باشد . دیگر اینکه میهمانی خیلی طول نکشد . کسی میهمانی رفته بود و گفت که من ساعت ندارم . صاحبخانه گفت : تقویم که در جیب خودت داری یعنی روز عوض شده بود . بخش سوم بخش میزبان است . در اینجا یکسری آداب باید رعایت بشود . یکی این است که میزبان غذا را زود بیاورد و میهمان را معطل نکند . یکی دیگر از آداب این است که میزبان برای میهمان آسایش فراهم کند . روایت داریم که غذا را یکباره بیاورد که تکلیف مشخص بشود که چه می خواهد بخورد . یکی دیگر از آداب این است که قبل از سیرشدن میهمان سفره را جمع نکند و خودش زود شروع کند و دیر تمام کند که میهمان راحت باشد . خود میهمانی آثاری دارد که یکی از آنها صله ی رحم است . فامیل همدیگر را می بینند ، دیگر اینکه رسیدگی به حوائج همدیگر می کنند . یکی از آثارش این است که برنامه ریزی بعدی را می آورد . آقایی رئیس اداره است و می خواهد کسی را استخدام کند . فردی هم درسش تمام شده است و دنبال کار می گردد . پس در این مجلس جوان کار پیدا میکند و کدورت ها را از بین می برد، اضطراب ها را از بین می برد . بعضی جوانها می گویند که افسردگی داریم . وقتی زندگی آنها را می بینیم صبح تا دیروقت خواب هستند و بعد یک غذای ساده و دوباره بعدازظهر می خوابند و تا شب که همسرش بیاید . تنها بودن این خانم و جدا شدن از پل های ارتباطی باعث شده که او افسردگی بگیرد . صله ی رحم ، رفت و آمد و جلسات میهمانی برای جلوگیری از افسردگی خوب است . من پیشنهادم این است که ماهی یکبار دور همدیگر جمع بشوند و همدیگر را ببینند و یک غذای ساده با هم بخورند . قرآنی بخوانند ، احکامی بگویند . یکی از عوامل که باعث شده میهمانیها کم بشود تجملات است . یعنی طرف میگوید که اگر من بخواهم عروسی را دعوت کنم باید حقوق یک ماه را خرج کنم . اگر میهمانی ها از تجملات بیرون بیاید بی تکلف میشود و از تکلفات بیرون می آید . مثلا می گوید که مادر خانمم فقط دخترش را دعوت کرده و به من جداگانه زنگ نزده است . مگر شما زن و شوهر نیستید ؟ این ها بهانه تراشی است . در عروسی ها اتفاق می افتد که صاحبخانه یادش می رود که به افرادی زنگ بزند و به مادرهایشان می گوید که شما به بچه هایتان بگویید و آنها میگویند که باید جداگانه به ما زنگ بزند . تکلفات ، تجملات و توقعات را کم کنیم تا رفت و آمدها صمیمی تر بشود .
سوال – سوره بقره آیات 259-256را توضیح دهید .

پاسخ – ولی مردم ، دوست و سرپرستشان گاهی خداست و گاهی طاغوت است . طاغوت یک وقت شیطان است و یک وقت ستمگر و یک وقت هوای نفس است . خدا میگوید که اگر من سرپرست کسی شدم مردم را از ظلمت ها به سوی نور می برم . نکته ای که اینجا هست این است که ظلمات جمع است ولی نور مفرد است زیرا نور یکی است ولی ظلمت زیاد است . من مومنان را از ظلمت جهل به نور علم و از ظلمت ظلالت به نور هدایت و از ظلمت گناه به نور صواب می برم . اگر کسی کافر شد ولی او طاغوت است و طاغوت او را از نور به ظلمت می برد ، از هدایت به ظلالت می برد و از علم به جهل می برد . این تفاوت خدا و طاغوت است .
سوال – آیا میهمانی ثوابی هم دارد ؟

پاسخ – بله ثواب دارد . میهمانی دادن این قدر ثواب دارد که شاید میهمانی رفتن این قدر ثواب نداشته باشد . در روایت داریم که هرکس که هرگز میهمان دعوت نمی کند در او خیری وجود ندارد . حالا می گویند شاید کسی نداشته باشد ؟ شما میتوانید با نان و خرما پذیرایی کنید . ما که نباید تجملات را ملاک قرار دهیم . البته میزبان وظیفه دارد که هر چه درخانه هست بیاورد و میهمان هم وظیفه دارد که اعتراض نکند . هر کس به میزان توان خودش پذیرایی کند . همیشه بحث نداشتن نیست بعضی ها نمی خواهند میهمان دعوت کنند . غذا خوردن با مومنین خیلی تاکید شده است و تنها خوردن مذمت شده است . حضرت ابراهیم هیچ وقت تنها غذا نمی خورد و گاهی راه طولانی می رفت تا میهمانی پیدا کند و مقید به میهمانداری بود . در روایت داریم که خداوند در برابر سه چیز انسان را محاسبه نمی کند . یکی غذا خوردن در سحر ، یکی غذا خوردن درافطار و سومی غذا خوردن با مومنین است . حضرت علی (ع) فرمود : اگر کسی یک وعده ی غذایی به مردم بدهد از آزاد کردن برده ثوابش بیشتر است . در قرآن داریم : در قیامت گردنه هایی دارد ، گردنه های خیلی سختی است . یک راه عبور از گردن ها آزاد کردن بنده است و یکی اطعام به دیگران و میهمانی کردن است . پیامبر فرمود : کسی که به برادر دینی اطعام کند تا سیر شود خدا او را از آتش جهنم دور میکند . روایت داریم که روز قیامت خدا به بعضی ها میگوید که چرا وقتی من گرسنه شدم به من غذا ندادید ؟ یا چرا عیادت من نیامدید ؟ چرا از من تشکر نکردید ؟ بنده می گوید که پروردگارا چگونه باید تو را اطعام میکردم ؟ فرمود : برادر دینی ات گرسنه بود و تو به او غذا ندادی و اگر او را اطعام کرده بودی من را اطعام کرده بودی . خیلی اوقات خدمتی که شما به مردم انجام میدهید خدا آن کار را به خودش نسبت می دهد .مثلا به خدا قرض بدهید. خدا پول می خواهد ؟ تمام عالم برای خداست چگونه از ما پول می خواهد . اگر من را یاری کنی ؟ منظور اگر دین خدا را یاری کنی . یا می فرماید : اگر کسی شکر بنده را به جا نیاورد شکر من را بجا نیاورده است . اگر کسی مریض بشود و به عیادت او بروید گویا به عیادت خدا رفته اید . می خواهد اهمیت آنرا بگوید . به میهمانی دادن اهمیت بیشتری بدهند . خدا خیر و برکاتی بابت میهمانی به خانه ی شما می آورد . چقدر افراد هستند که بخاطر میهمانی دادن خطاها از آنها دور میشود . و بیمه شدن در مقابل حوادث است . میهمان عزیز است ولی همچو نفس ، خفه سازد اگر آید و بیرون نرود . وقتی می گوید میهمان میزبان را به زحمت نیندازد یعنی اینکه تفحص نکند که چه چیزی در خانه دارد و برای او نیاورده است و به میزبان هم سفارش کرده که هرچه دارد برای میهمان بیاورد . هرکس وظیفه ی خودش را انجام دهد . اگر او در خانه چیزی دارد و نیاورده است ، او کوتاهی کرده است . شما موظف هستی که هر چه داری بیاوری و اوهم موظف است که اعتراض نکند . هر کدام از مسئولیت ها در حیطه خودش رعایت بشود . حالا از آداب میهمانی در خانه ی خدا سوال میکنند ؟ ما همیشه میهمان خدا هستیم چه در ماه مبارک رمضان چه غیر ماه رمضان . همه جا سفره ، سفره ی خداست . چه حج و چه غیر حج . گاهی اوقات بخاطر اهمیت چیزی را به خودش نسبت می دهد . مثلا میگوید خانه ی خدا ، بیت الله یا مسجدالحرام . همه ی مساجد خانه ی خدا هستند . رمضان ماه خداست . ماههای دیگر هم ماه خداست .این نشانه ی اهمیت است . شدت ارتباطش با خدا در مسجدالحرام و در ماه رمضان بیشتر است . ما هم از همه ی حجاج التماس دعا داریم و از خدا می خواهیم که هرسال حج را نصیب ما بکند . حالا که خدا آنها را دعوت کرده در مقابل سختی های میهمانی نق نزنند . در مشعر و بی خوابی ها و شلوغی ها . نگاه به میهمانی ، باید نگاه به آثار آن باشد نه به فضای آن . میهمانی آنها معنوی است . در عرفات رشد کنند و در مشعر شعور پیدا کنند . در منا آرزوهایشان را از خدا بخواهند و یاد خدا کنند و هوای نفس را از خودشان دور کنند . بنده ی خدایی می گفت که ما در ماه رمضان چه میهمانی هستیم ؟ منظور میهمانی معنوی الهی است . ائمه ی معصومین که ما پیروان آنها هستیم به این مسائل اهمیت می دادند . پیامبر در خانه مرتب میهمان داشتند . گاهی وقتها که میهمان می آمد خودشان گرسنه می خوابیدند برای اینکه میهمان را رد نکنند . شان نزول سوره ی هل اتی بخاطر سه شب انفاق حضرت زهرا با بچه هایش به یتیم ، مسکین و اسیر بوده است . گاهی خودشان دست بر غذا می کردند و لقمه ی کوچک بر می داشتند که میهمان احساس شرمندگی نکند ، بی تکلف باشد و راحت غذا بخورد . در صدر اسلام با اینکه وضعشان خوب نبود بازمیهمانی می دادند . الان میهمانی کم شده است . فاصله ها هم بیشتر شده است . شما کسی را که فقیر است یا فردی را از دست داده میهمان کن و از او انتظار نداشته باش که تو را دعوت کند و نگو که چند بار آمده است . شاید او نتواند دو سال دیگر هم تو را میهمان کند و به رُخش هم نکش .