سوال – بعضی از بینندگان گفته اند که ما با اصل حجاب که در قرآن آمده مشکل نداریم . و هر عقل سلیمی برهنگی و بی حجابی را نفی می کند . اما بنظر میرسد قوانینی که در خصوص حجاب وضع شده است یعنی باید ها و نبایدهای حجاب کمی برای ما محدودیت ایجاد می کند و سختی های خاص خودش را دارد . مثلا می گویند که نباید یک تار مویت بیرون باشد و نکاتی از این دست که شما در بحث هفته ی گذشته به آن اشاره کردید . با وجود این قوانین و سختیها ما فکر می کنیم که حجاب گاهی ما را به دردسر میاندازد که شاید حقیقتا ارزشش را نداشته باشد . پاسخ شما چیست ؟
پاسخ – ما اول یک تعریفی از سختی و آسانی داشته باشیم . فرض کنیم دانشجویی که می خواهد مهندسی بگیرد یا می خواهد در پزشکی یا علوم انسانی دکترا بگیرد . طبعا سختی زیاد دارد . باید به خوابگاه برود و از خانه و خانواده جدا بشود ، اگر یک نمره کمتر از حدنصاب بیاورد آن واحدش حذف میشود . اگر اندکی دچار مشکلات قوانین بشود مشروط یا اخراج میشود و همه ی این ها سختی است . چرا این دانشجو سختی ها را بر خودش هموار می کند ، زحمت می دهد ، شب نمی خوابد و درس می خواند چون افقی را می بیند . آن افق مهندسی و دکترایی که می بند و بعد می تواند به جامعه خدمت کند می تواند پشتوانه ی مالی برای خودش باشد یا فرض کنید یک کارگر ، بنا ، اداری یا یک وزیر که صبح بلند میشود و سرکار می آید ، اگر در خانه بنشیند راحت تر است . پای تلویزیون می نشیند و تفریح می کند و کسی هم به او پول میدهد . چطور میشود که با این همه سختیها اول صبح بلند میشود و تا بعدازظهر سرکار می ماند و این سختی ها را برخودش تحمل می کند ؟ بخاطر اینکه افقی را می بیند . بالاخره می خواهد به خانواده اش خرجی بدهد ، می خواهد دستش توی جیب خودش برود ، می خواهد آینده فرزندانش را تامین کند . یک مادر برای چه چیزی می خواهد مادر بشود مگر کم زحمت دارد ؟ نه ماه فرزند را همراه داشتن و درد زایمان را تحمل کردن و بعد شب نخوابیدن تحمل بیماری فرزند مواظب بچه بودن و به دکتر بردن بچه ، دلش خوش است که این بچه بزرگ میشود و در آینده برای خودش کسی میشود و من لذت می برم . و احساس آرامش می کنم . این سختی ارزش دارد . تمام دستورات دینی را نگاه کنید . آیا سخت نیست که در تابستان چندین ساعت گرسنگی و تشنگی را تحمل کنیم ؟ انسان به چه امیدی روزه میگیرد ؟ درست است که این موقت است ولی خانم هم که در تمام مدت بیرون نیست . خانم در عروسی ، در خانه ، پیش همسر و فرزند راحت است . مثلا آیا نماز صبح سخت نیست که باید گرمای رختخواب را رها کند و نماز صبح بخواند ؟ رفتن به حج کم سختی دارد ؟ در منا و عرفات و در شلوغی ها انسان بدود ، در صفا و مروه ؟ اصلا کلمه ی تکلیف از کلفت یعنی سختی می آید . این سختی است که همراه آن آسانی است . اگر خانم به آثار دنیایی حجاب نگاه کند می بیند که امنیت و آسایش خودش بیشتر است مال همسرت هستی و اساس خانواده ات محکمتر است . اگر آثار اخروی آنرا ببینی بهشت پشت سر شما است و ثواب هایی بر آن مترتب میشود . پس هر سختی بدی نیست . اگر سختی مثل خندق کندن امنیت پشت آن باشد ، اگر مثل درس خواندن مدرک پشتش باشد ، اگر مثل کارکردن درآمد پشتش باشد ، باعث آرامش است . بنظر من نباید سختی باشد . تعریف سختی چیست ؟ یک زمانی در جنگ می گفتند که چه کسی خسته است . می گفتند : دشمن . پس اصلا خستگی را تعریف کنیم . رزمنده ای که می جنگید سختی نمی کشید ؟ ابا عبدالله روز عاشورا این همه سختی دید البته ما می گوییم سختی حضرت سختی نمی گوید . این همه مشکلات دید ولی می فرماید : همه ی این ها آسان است چون خدا راست است و برای خدا است . واقعا چطور میشود که داغ جوان ، نوجوان ، طفل و اسارت زن و بچه برای امام حسین (ع) سخت نباشد ؟ چون خدا را پشت قضیه می بیند . چون انگیزه ، انگیزه ی قوی است . ایشان که می گویند یک تار مو ، تعمد در بی حجابی اشکال دارد و اگر کسی عمدا موها را بیرون بگذارد ، لباس محرک بپوشد ، خود را به گونه ای جلوه بدهد که نامحرم ها را بشوی خودش جلب کنند اما حالا یک خانمی از خانه بیرون آمد و حواسش هم نبود مواخذه اش نمی کنند همچنان که اگر کسی برای نماز صبح خواب ماند او را عذاب نمی کنند و قضایش را بجا می آورد . اگر این خواهری که این سوال را کرده اگر پرستار یک بیمارستان باشد مثلا بخواهد دوازده ساعت کار کند ، لباس مخصوص پرستاری را می پوشد و دستگاههای مخصوص هم همراهش خواهد بود و ساعتها هم احساس سختی نمی کند . چون کارش اقتضا می کند . می گوید که من با کارم کنار آمده ام و عادت کرده ام . اگر حجاب برای ما یک فرهنگ و یک رویه بشود هیچ وقت آن سختی را نخواهد داشت . اگر منظور از این سوال این است که قوانین کلی اسلام سخت است و سختی را این معنا کنیم درست است . نماز ، روزه و خمس هم سخت است چون تکلیف است اما اگر نگاه مان نگاه از افق برتری باشد یعنی وقتی به این مسئله نگاه می کنیم آثار و مصونیت آنرا ببینیم ، رویهم که بسنجیم می بینیم که این سختی می ارزد و در واقع سختی نیست . مثل مادری که حمل و شیردهی را تحمل می کند اما آینده ی فرزند را می بیند . این یک نوع شیرینی در بطن ان نهفته است .
سوال – آیا حجاب دست و پای ما را می بندد و جلوی آزادی ما را می گیرد ؟ آیا حجاب محدودیت است یا مصونیت می آورد ؟
پاسخ – ما باید آزادی را تعریف کنیم . اگر منظور از آزادی ، آزادی غرایز ، امیال و خواسته ها است ، بله حجاب مانع آزادی است . اگر من دلم خواست به هر کسی نگاه کنم ، با هرکسی ارتباط داشته باشم ، هرچه دلم خواست aبخورم ، هر جوری دلم خواست در جامعه برخورد کنم ، این نوع آزادی را حتی کسانی که خودشان مروج آزادی هستند و در منشور سازمان الملل هستند این حرف را نمی زنند واین نوع آزادی را قبول ندارند . یعنی در همان جامعه هم اگر کسی مشروب بخورد و در خیابان عربده بکشد جلوی او را می گیرند . اگر شیشه ی مغازه را بشکند جلوی او را میگیرند . اگر بخواهد از شما سلب آزادی بکند جلوی او را می گیرند . آزادی ، آزادی غرایز و امیال نیست . آزادی این نیست که هر جوری بخواهیم برخورد کنیم . آزادی به این معنا است که انسان در محدوده ی خودش آزاد باشد ولی سلب آزادی از دیگران نکند و زحمت برای دیگران ایجاد نکند . در روایات داریم که چند چیز اگر در زندگی انسان نباشد زندگی انسان بهم می ریزد . از معصوم روایت داریم که اگر در انسان چند ویژگی نباشد زندگی اش بهم می ریزد . یکی سلامتی است . یکی امنیت است . یکی غنای مالی و پولداری است و ثروت داشتن در زندگی است . یکی دیگر آزادی است . دین به دنبال آزادی انسان است . دین آمده که انسان را از اسارت و زنجیرها نجات بدهد . بت پرستی یک جور اسارت و زنجیر است . قرآن اشاره دارد که پیامبر اکرم مبعوث شد که شما را از آتش فساد نجات بدهد . از غل و زنجیر شما را نجات داد . پس آزادی یعنی اینکه انسان در خواسته های خودش مشروط به اینکه سلب آزادی از دیگران نکند مجاز است فعالیت بکند . من جلوی اگر جلوی بیان شما را بگیرم این سلب آزادی است . من اگر جلوی فعالیت کاری شما را بگیرم این سلب آزادی است . حجاب نه تنها با آزادی منافات ندارد بلکه عین آزادی است . اسلام می گوید شما با حجاب خودتان باعث زحمت دیگران نشوید . که این جوان به دنبال شما بیفتد و شهوترانی کند . و شما آزادی او را سلب می کنید . شما با ظاهر خودتان باعث بهم ریختن جامعه اسلامی نشوید . جامعه ی اسلامی یک وجه درونی و یک وجه بیرونی دارد . وجه ی بیرونی آن باید وجه اسلامی داشته باشد . شماکه بدحجاب بیرون می آیی عفاف عمومی را بهم می ریزی . در واقع شما دارید از یک چهره ی دینی و اسلامی در جامعه جلوگیری می کنید . حجاب نه تنها با آزادی منافاتی ندارد بلکه به شکلی رعایت آزادی دیگران است .
سوال – برای من جای تعجب است که چرا اسلام بین نامحرم ها و کسانی که باید حجاب را رعایت بکنیم تفاوتی قائل نشده اند . مثلا در نگاه اسلام پسرعموی یک خانم با یک نامحرم فرقی ندارد . آیا بنظر شما میزان روابط و پوشش یک فرد با پسرخاله با روابط و پوشش با کسی که اصلا او را نمی شناسد و رابطه ی فامیلی ندارد باید یکسان باشد ؟
پاسخ – ایشان می گویند روابط و پوشش . باید این ها را تفکیک کرد . روابط ما و شما هم با اقوام و غریبه متفاوت است . الان در خیابان یک کسی که غریبه است و از خیابان رد میشود شما را بعنوانمجری می شناسد یک سلامی می کند و رد میشود . اما اگر همین فرد پسرخاله ی شما باشد ، می ایستید ، با هم دست می دهید ، احوال پرسی می کنید ، از پدر و مادرش می پرسید ، روابط شما با یک غریبه متفاوت است با یک روابطی که با فامیل دارید . روابط با هم متفاوت است . این خانم اگر پسرخاله اش است یا آقا دختر خاله اش است با هم ارتباط دارند ، خانه ی همدیگر می روند ،احوال همدیگر را می پرسند و اگر کاری دارد به او کمک می کنند . در روابط ، غریبه با فامیل متفاوت است . اما در پوشش نامحرم ، نامحرم است . اسلام می گوید که دست دادن به نامحرم حرام است . حالا این فرد پسرخاله باشد یا مرد غریبه ، فرقی نمی کند . اما نمی گوید که در عروسی اگر پسرخاله ی شما آمد با او مثل غریبه برخورد کن . با او احوال پرسی داشته باش . روابط و تعامل کاملا خانوادگی است . ما در سیره ی پیامبر اسلام هم این را می بینیم . اسماء دختر یکی از اصحاب بود که خانه ی پیامبر رفت و آمد میکرد . با لباس نازکی پیش پیامبر آمد و پیامبر رویش را برگرداند و به او فرمود دختری که به سن بلوغ میرسد جایز نیست بدن او را نامحرم ببیند جزء کفین و صورت . این مانع از آن نبود که پیامبر با او صحبت نکند . در روایات داریم که گاهی سلمان خدمت حضرت زهرا (س) می رسیدند . پس مسلم است روابط با آشنا و فامیل با روابط با غریبه تفاوت می کند . اما پوشش و حجاب فرقی نمی کند . پس نامحرم و نامحرم تر نداریم .
سوال – شما برای ترغیب افراد به مسئله ی حجاب چه راهی را پیشنهاد می کنید . تشویق ، تنبیه، آزاد گذاشتن ، بیان خوبی ها و ثواب ها یا بیان عذاب های اخروی ؟
پاسخ – تمام این راههایی که گفتید با هم قابل جمع هستند یعنی منافاتی با هم ندارد . باید خوبی حجاب در برنامه ی کارشناسانه ای تبیین بشود . ما چند سالی است که سمینار نماز برگزار می شود . افرادی هم مسئول پیگیری هستند . من نمی خواهم بگویم که این ها همه ی مردم را نمازخوان کرده اند ولی در جاده که می روید می بیند که هر پمپ بنزین یک نمازخانه ی تمیزی هست و یک امکاناتی هم در اختیارش است ولی سابق این طور نبود . هر سال که این همایش نماز برگزار میشود ، مقام معظم رهبری پیام می دهند ، کارشناسان صحبت می کنند ، بالاخره هر سال در بحث نماز کشور یک تکانی می خورد . همچنین بودجه هایی برای ان گذاشته شده است . این مسئله در نهادها و وزارت خانه ها پیگیری میشود . من دقیقا این پیشنهاد را راجع به حجاب دارم . یک نهادی در کشور این موضوع نماز را مثل حجاب زیر نظر داشته باشد . منظور من بگیرو ببند نیست . در ستاد اقامه ی نماز کسی گوش کسی را نمیگیرد که نماز نخواندی . بلکه کار فرهنگی میشود . دهها کتاب و جروه کار ستاد اقامه ی نماز است . هر سال همایش عالی برگزار میشود . تجهیز مسجدها و نمازخانه ها هم کار انها است و بقیه این ها را آقای قرائتی باید توضیح بدهد . در واقع یک نهضتی از این قضیه در کشور صورت گرفته است . چه اشکالی دارد که در کشور یک چنین بنیانی داشته باشیم و در هر اداره کار فرهنگی بشود نه این که کسی دم در باشد که بگوید حجابت را درست کن . الان راجع به حجاب خیلی کم جزوه و کتاب چاپ میشود . یک همایشی هر سال برگزار بشود . جزوات و مطالب خوبی در تمام سطوح داده بشود . از بچه های دبستانی گرفته تا دانشگاهی . آقایی مسئول ثبت نام دانشگاه بود و می گفت : بچه هایی که قبول میشوند و روز اول برای ثبت نام می آیند مخصوصا شهرستانی ها حجاب خیلی کاملی دارند و پدر او را همراهی می کند و دختر را حمایت میکند . در ترم اول 10درصد تغییر می کنند و در ترم دوم و سوم صد درصد عوض میشوند و حجاب کاملا کنار می رود . چه اتفاقی این وسط می افتد که پدر دختر را رها می کند . ایشان می گفت که اگر یک دوربینی بود و من مجاز بودم روز اول از این ها عکس می گیرم و روز آخر هم عکس بگیرم و تفاوت را نشان بدهم . چه اتفاقی می افتد که این روند تغییر می کند ؟ نگاه ما باید نگاه تشویق باشد ولی خانواده ها هم نقش مهمی دارند . باید دقت کنند و لباس خوب بخرند وتشویق کنند . اگر یک وقتی دختر حجاب را رعایت نمی کند با او کمی اخم کند و یک روز قهر کند و دختر یک جوری احساس کند که را من حجاب داشته باشم روابط پدر و مادرم با من بهتر است . نکته ی دیگر تبیین آثار حجاب ونشان دادن بعی برنامه ای تلویزیونی . الان در تلویزیون در بحث اعتیاد برنامه هایی است که نشان میدهد که این پسر چور معتاد شده است و از خانه رانده شده است ، این ها خیلی موثر است . یعنی مبارزه با اعتیاد را احیا می کند . ما در بحث عفاف و حجاب نیاز به احیا داریم . این احیا گری با این روش هایی که گفتم امکان پذیر است و پشت قضیه هم کار پژوهشی لازم است . با بگیر و ببند و صرف برگزاری جلسات نباشد . نیاز به کار فرهنگی داریم . نکند که شروع خوبی داشته باشد و یک دفعه قطع بشود . باید ادامه دار باشد مثل بحث نماز که چون رها نشده تاثیر خودش را گذاشته است .
سوال – سوره مائده 36-32 آیات را توضیح بدهید .
پاسخ – آیه ی 35 می فرماید : مردم تقوا داشته باشید . به سوی خدا با وسیله بروید و با وسیله به خدا متمسک بشوید . مفسرین می گویند که وسیله منظور دو چیز است . یکی اشخاص مثل رسول الله و معصومین و معنای توسل هم همین است . حتی مفسرین سُنی هم این را در قرآن نوشته اند . کسانی که پیش خدا مقرب تر هستند به آنها متوسل بشوید و از خدا حاجت خود را بخواهید . دیگری خود قرآن است .
سوال – من احساس می کنم که دین اسلام زیبایی های فراوانی دارد مثل کمک به همنوع ، رعایت حق الناس ، یتیم نوازی ، صدقه و قرض الحسنه که در بین این ها واقعا مسئله ی حجاب و میزان پوشش و وضع قوانین مختلف درباره ی آن شاید هیچ اهمیتی نداشته باشد .
من فکر نمی کنم که اسلام این قدر سخت گرفته باشد . بعضی از روحانیون این قوانین سخت را ابداع کرده اند . راهنمایی بفرمایید .
پاسخ – خدا زیبا است و زیبایی را هم دوست دارد . آنچه که خدا برای بشر باید و نباید دارد زیبا است . اگر فرموده است که یک کاری را انجام بدهید بخاطر این است که زیبایی دارد و اگر فرموده انجام ندهید زشتی دارد . قرآن در یک پیام کلی می فرماید : بگو مردم خبیث با طیب با هم مساوی نیستند . خدا تاکید می ند که هیچ گاه به بدی ، زشتی و ظلم فرمان نمی دهد . می فرماید : هر چه زشتی است خدا از آن نهی میکند . و هرچه خوبی است خدا به آن امر می کند . پس هر جا خدا باید گفته است زیبا است . یکی از آنها حجاب است و حجاب هم یک زیبایی است . این بیننده ی عزیز ما زیبایی های اجتماعی را مطرح کرده اند . کمک به مردم ، دستگیری از دیگران و ...بله این ها زیبا است . نماز هم زیبا است . آیا ما زیبایی های دیگر نداریم ؟ رابطه ی بین عبد و خالق هم زیبا است . حجاب هم زیباست . زیرا یک پوشش است و حفظ عفاف و حریم است . آلوده نشدن دامن است . نبودن نگاههای هوس آلود بدنبال انسان است بعبارت دیگر حجاب حفظ خویش از عوارض و مشکلات است . نمیشود که بگوییم آب زیباست ولی بیابان زیبا نیست . آب بجای خودش زیبا است و بیابان هم بجای خودش زیبا است . جنگل زیبا است و کویر هم زیبا است . شهادت کشته شدن و خون روی زمین ریختن است . این مسئله برای امام حسین (ع) پیش آمد و حرت زینب فرمود که این ها در چشم ما زیبا است . زیرا ایشانیک نگاه زیبایی دارد . شهادت هم زیبا است .کشته شدن هم زیبا است با اینکه درد و رنج دارد . یک خانمی که فرزنددار میشود خیلی سخت است ولی میگوید که زیبا و شیرین بود . این بستگی به نگاه دارد و نگاه مهم است . ولی ما این نگاه کلی را اصلاح کنیم که خدا هر چه زشتی باشد به آن امر نمی کند . اگر حجاب زشت بود خدا در سوره ی نور این را نمی فرمود .
من در رمل جمرات بودم و خانمی می خواست سنگ بزند و آقا به او میگفت که نمی خواهد سنگ بزنی این ها را آخوندها می گویند . او با یک حکم می خواست حج خانم را خراب کند .یکی از دوستان تعریف می کرد که خدمت یکی از مراجع بزرگ بودم . پیرمردی اند و مقداری خمس و وجوهات آورد و به ایشان داد . بعد گفت که پسر من از دنیا رفته است . من آمده ام که شما یک کاری برای من انجام بدهید . گفت که من م یخواهم این عروس خودم را بگیرم و با او ازدواج کنم که بچه هایش بی سرپرست نشوند . شما خطبه ای بخوانید که عروسم به من محرم بشود آقا تعجب کردند و گفتند که حرام است . عروس محرم شما است و نمی تواند زن شما بشود . گفت : آقا دست شما است شما سخت می گیرید . هرچه آقا توضیح داد او قانع نشد و در آخرهم با ناراحتی بیرون رفت . گفت که آقا من برای شما وجوهات هم آوردم ولی شما برای من کاری انجام ندادید . بعضی ها فکر می کنند که حرام و حلال دست روحانیون است . علما و مراجع ما تمام فتواهایی که میدهند باید مستند باشد . یعنی یا به قرآن یا به حدیث یا اجماع و عقل باید منطبق باشد . عمده ی سند قرآن و حدیث است . روی این هم فوق العاده وسواس دارند . این دین و اعتقادات مردم است . در مسائل عرفی مثلا شورای انقلاب فرهنگی یا شورای علمی آموزش و پرورش گفتند که این کتاب علوم تجربی این طور چاپ بشود . اگر چاپ شد و بعد دیدند که اشتباه است آنرا عوض می کنند . نمی گویند که دین مردم به خطر افتاد. یک قانونی می گذارند و بعد انرا تغییر می دهند . ولی دین مردم این طور نیست . شوخی بردار نیست . علما حساسیت شان روی دین مردم است . بعضی ها فکر م یکنند که این فتواها دست خود مراجع است . بعضی ها سوال می کنند که تفاوت فتوا برای چیست ؟ برای این است که این مرجع بزرگوار با این منابع به این نتیجه رسیده و مرجع دیگر به نتیجه ی دیگری رسیده است . هر دو هم حجتی برای مقلدین شان هستند . حجاب سخت گیری روحانیون نیست . یک کسی گفت که گوش تو را میگیرم و دور کوهها می چرخانم . طرف گفت که خودت هم باید با من دور کوهها بچرخی . این آقا باید خودش و خانواده اش هم به فتواهایش عمل کند . دختر و خانم خودش هم باید حجاب داشته باشد . مراجع و علما نیستد که حلال و حرام می کنند . حلال و حرام مال خداست . استخراج آن دست مراجع است که باید وسواس هم روی این مسئله داشته باشند .
سوال – این حجابی که واجب است و جزء ضروریات دین ما است ، خانمهایی که به آن مقید هستند پیش خدا عزیز هستند و ثواب هم می برند ؟
پاسخ – زنی که بخاطر خدا و بخاطر حفظ حریمش حجاب را رعایت کند خدا به او ثواب می دهد .و چقدر در این مورد روایت داریم . مثل عبادت های دیگر می ماند . روایت داریم که بالاترین عبادت عفاف است .
سوال – در مورد حجاب منبع معرفی کنید .
پاسخ – سه جلد کتاب پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی چاپ کرده است بنام حجاب مسئولیت ها و اختیارات دولت اسلامی . این یکسری مصاحبه با کارشناسان است و یکسری سخنرانی مراجع است مثل آیت الله مکارم شیرازی ، آیت الله سبحانی و آیت الله صافی . این را برای مسئولین فرهنگی و دانشگاهها و نهادهای نمایندگی رهبری توصیه می کنم . کتاب دیگری حجاب چرا و چگونه نوشته ی آقای علی اصغر رضوانی است .