سوال – ما چگونه زندگی و بندگی کنیم حضرت رسول اکرم می پسندند ؟ چکار کنیم تا ما هم نورچشمی حضرت رسول اکرم بشویم ؟

پاسخ – قرآن آیات زیادی را در مورد رسول اکرم اختصاص داده است حتی و سوره ای بنام آن حضرت در قرآن آمده است . آیاتی که در قرآن کریم آمده است دو بخش است . بخشی معرفی پیامبر و اهداف اوست . مثلا این پیامبر امی است ، آموزش حکمت و قرآن می دهد ، این پیامبر مهربان و درد آشناست . بخش دیگری از آیات وظایف مردم را در مقابل پیامبر اکرم بیان می کند . در واقع سوال شما هم در بخش دوم می آید . اگر ما به این وظایف آشنا باشیم خیلی مهم است . خیلی از ما به پیامبر اظهار محبت و دوستی می کنیم ، خدمت ایشان درود می فرستیم ، دلمان می خواهد که پیامبر شفاعت مان را بکند ، فتقبل شفاعته : خدایا شفاعت او را در مورد ما بپذیر . اما شاید گاهی با این وظایف آشنا نباشیم که در قرآن و روایات آمده است . این وظایف دو قسم است ،بعضی ایجابی و بعضی سلبی است . یعنی بعضی کارهایی که باید انجام بدهیم و بعضی کارهایی که نباید انجام بدهیم . مثلا یک از بایدهایی که در قرآن آمده ، ادب و احترام در مقابل پیامبر است . قرآن می فرماید : ان الله و ملائکته یسلون علی النبی یا ایهاالذین امنوا سلوا علیهم و سلموا تسلیما . خدا و ملائکه بر پیامبر درود می فرستند . اما شما دو تا کار بکنید . یکی درود بفرستید که این همان کار خدا و ملائکه است و دیگر اینکه خلاف فرمان پیامبر عمل نکنیم . اتفاق می افتد که انسان کاری را انجام میدهد که سخن پیامبر با او تنافی دارد .این یکی از وظایف مهم در مقابل پیامبر که ادب داشتن است . وظیفه ی دیگری که قرآن روی آن تاکید دارد اطاعت است . اطیعوا الله و اطیعواالرسول واولی الامر منکم . اطاعت هم در همه ی جنبه هاست . اطاعت از پیامبر دو جور است . گاهی موضوعی و گاهی طریقی است . گاهی پیامبر می فرماید که خد این را گفته که اینجا پیامبر واسطه است . می فرماید : خدا گفته نماز بخوانید ، من هم به شما می گویم که نماز بخوانید . این اطاعت طریقی میشود . گاهی موضوعیت دارد . شخص پیامبر می فرماید : سنت من آن است که با فقرا نشست و برخاست کنم ، شما به این سنت عمل کنید . اطاعت چه موضوعی و چه طریقی ، وظیفه ای ست که قرآن به گردن ما گذاشته است . نکته ی بعدی اخذ از پیامبر است . یعنی آنچه که پیامبر اکرم فرموده ، ما بگیریم . بعضی ها گیرایی شان خوب نیست و فرموده های حضرت را نمی گیرند . قرآن می فرماید : هرچه که پیامبر برای شما آورده بگیرید . نه اینکه بگویید که پیامبر فرموده بت نپرستید و نماز بخوانید ، می گوییم : چشم ولی گفته که شراب نخورید . میگوییم که این نمیشود زیرا مشکل است . اگر شما در مدرسه همه ی نمراتت بالا باشد ولی یک درس را صفر بشوی ، معدل شما پایین می آید . دستورات پیامبر جدا کردنی نیست که به بعضی ایمان بیاورید و به بعضی کافر بشوید. بعضی ها می گویند که ما نماز می خوانیم و روزه می گیرم ولی موسیقی به معنای غِناء را فاکتور می گیرند . دینداری بعضی ها دینداری فصلی است . مثل بخاری که زمستان می گذاریم و تابستان برمی داریم . بعضی ها تصورشان این است که میشود در یک مقطع خاصی فرمانی از پیامبر را گرفت و بقیه را فراموش کرد . قرآن می فرماید : به مردم بگو به والدین خودتان احسان کنید . می گوییم : تا کوچک سهتیم و ابتدایی و راهنمایی هستیم احترام می کنیم ولی وقتی دبیرستان رفتیم من برای خودم یلی شده ام ، باز هم به پدر و مادرم احترام بگذارم ؟ الان زن و بچه دارم ، پدرم پیر است ، حافظه اش را از دست داده و تند خو شده است ، بازهم به او احترام بگذارم ؟ احسان به پدر و مادر برای همه ی زمان ها است . وظیفه ی دیگر که خدا روی آن تاکید دارد و جزء کارهای سلبیه است که نباید انجام بدهیم . اول سوره حجرات می فرماید : از خدا و پیامبر جلو نیفتید . بعضی ها از خدا جلومی زنند . خدا می فرماید این مقدار آب برای وضو کافی است و طرف می گوید که باید سه برابر این آب باشد. خدا میگوید : این نمازی که شما میخوانید ، با همین شکل درست است و طرف میگوید : نه آن نمازی که من میگویم درست است. پیامبر می فرماید ک مثل من نماز بخوانید و طرف جور دیگری نماز می خواند . پیامبر می فرماید: رهبانیت و ترک دنیا نداشته باشید و رهبانیت امت من جهاد ، هجرت و نمازشان است ، بعضی ها در غار می رفتند و می نشستند و ترک دنیا می کردند . خبر به پیامبر دادند که عده ای هستند که می گویند که ما نه زن می گیریم ، نه با مردم حرف می زنیم ، نه غذای خوب می خوریم ، چون این ها باعث میشود که به انحراف کشیده بشویم . رسول خد این ها را خواست و فرمود : اینها سنت من نیست . من هم ازدواج کردم ، هم غذای خوب می خورم ، هم با همسرانم ارتباط دارم و با مردم هم ارتباط دارم . رسول خدا در یکی از سفر به جنگ می رفتند و ایشان روزه بودند . وقتی ایشان از مدینه بیرون آمدند چون مسافر بودند کنار برکه ی آبی نشستند و آب خوردند و روزه شان را باز کردند . بعضی ها گفتند با اینکه پیامبر این کار را کرده است ما روزه مان را باز نمی کنیم . اگر پیامبر روزه را باز کرد شما بگویید : چشم ، در جنگ احد گفت که دراحد بجنگیم و در جنگ بدر فرمود که در بدر بجنگیم یا اصلا ممکن است در یک شرایطی رسول اکرم صلاح بداند که صلح کنید .در صلح حدیبیه وقتی پیامبر صلح کرد ، بعضی ها زیر بار صلح نرفتند . و می گفتند که چرا صلح کنیم ؟ یعنی خودمان و نفس مان را بر پیامبر مقدم ندانیم . بعضی از این نباید ها را بالای قبر پیامبر نوشته است . یکی دیگر از نباید ها این است که خدا می فرماید : خدا و پیامبر را اذیت نکنید . بعضی ها می گویند که ما خدا آزاری و پیامبر آزاری نشنیده ایم ولی مردم آزاری شنیده ایم . مثلا شما یک مومنین را تحقیر می کنی ، پیامبر می فرماید : هر کس مومنی را تحقیر کند من پیامبر را آزار داده است . و می فرماید: هرکس من را آزار بدهد ، خدا را آزار داده است . پیامبرفرمود : هر که فاطمه را آزار بدهد ، من را آزار داده است ، این میشود پیامبرآزاری . گاهی اوقات ممکن است انسان رفتاری انجام بدهد که این رفتار مورد رضایت خدا و پیامبر و ائمه نباشد . ما داشتیم از اصحاب ائمه که دچار غلو می شدند . مثلا به امام می گفتند که تو خدای ما هستی . این حرف ، حرف نادرستی است زیرا امام را پیش خودش بالا می برده است . ائمه ما افتخارشان این بود که بنده ی خدا بودند . این امام را آزار میدهد . فردی بنام محمد بن علی شلمقانی واسطه ی امام زمان (عج) با مردم بود . او معتقد به الوهیت شد و معتقد به هلول روح پیامبر در اشخاص شد . اینها باعث آزار است . امام زمان (عج) او را لعنت کرد و گفت که او از ما نیست . اگر کسی بدعت در دین بگذارد یا غلو در دین بکنند یا مومنی را آزار بدهد ، اینها آزار میشود . پس وظیفه ی ما در مقابل پیامبر این است که او را آزار ندهیم ، جلو نیفتیم و بی ادبی نکنیم . در بالای قبر پیامبر نوشته که صدایتان را از پیامبر بالاتر نبرید . بعضی ها می گویند که این برای زمان پیامبر بوده که بعضی ها در نزد ایشان صدایشان را بالاتر از حضرت می برند . خیر این طور نست .وقتی جنازه ی امام حسن مجتبی 0ع) را کنار قبر پیامبر تیر باران کردند ، سر و صدا بلند شد . امام حسین (ع) فریاد برآورد که صدایتان را از پیامبر بالاتر نبرید . امام حسین (ع) این را وقتی می گوید که پیامبر از دنیا رفته است . در بحث زیارت امام رضا (ع) بعضی ها در حرم داد و فریاد می زنند و گاهی خانم ها جیغ می زنند ، این ها بی احترامی به امام است . این بایدها و نباید ها از نظر قرآن است . در روایات فراوان داریم که پیامبر می فرماید : فلان کار را بکنید به من شبیه می شوید . یا اگر فلان کار را بکنید روز قیامت به من نزدیک می شوید . در جمع اصحاب بصورت سوالی ( برای آنکه آنها را تحریک کنند ) گفتند که می خواهید بدانید در روز قیامت چه کسی به من نزدیکتر است ؟ پیامبر نزدکی از نظر جسم و نزدیک مکانی نیست . اویس قرنی پیامبر را ندید ولی از همه به پیامبر نزدیکتر بود . کسانی هم بودند که کنار پیامبر زندگی می کردند و بعد دچار نفاق شدند . و همان موقع هم به پیامبر ارادتی نداشتند . ابولهب عموی پیامبر است و خدا فرمود : دو دست ابولهب بریده باد. اویس در یمن بود و رسول خدا را هم ندید ولی پیامبر مرتب سراغ او را می گرفت و می فرمود که دلم برای او تنگ شده است . پس منظور قرب مکانی نیست منظور قرب منزلتی و نزدیکی معنوی است. پیامبر فرمود کسی به قیامت به من نزدیکتر است که به عهد و پیمانش وفادارتر باشد و بد قولی نکند . اگر به هر کس قول می دهید باید ضابطه ای داشته باشد . اگر به خدا قول میدهید که خیلی مهم است و از صفات مومن وفای به عهد است. دیگر اینکه امانت داری شان بیشتر است . به بیت المال خیانت نمی کنند و به آنچه که برای نسل های آینده است خیانت نمی کنند . به ناموس و عِرض شان خیانت نمی کنند . اگر خانمی نسبت به رعایت عفاف ، حجاب و گفتارش رعایت نکرد ، این یک نوع خیانت به امانت است زیرا این امانت شوهرش است و نباید در اختیار غیر او قرار بگیرد. اگر مردی نگاهش را از نامحرم پر کرد و ارتباط با نامحرم برقرار کرد ، این خیانت به همسر است . این زن و مرد مال همدیگر هستند و لباس یکدیگرند . اگر لباس ما را دیگری بپوشد صدای ما درنمی آید ؟ و دیگری کسی که بیشتر به والدینش برسد . پیامبر وقتی مبعوث شد پدر و مادرنداشت. ایشان وقتی مادر رضاعی شان که مدتی به او شیر داده بود می آمد ، تمام قد جلویشان بلند میشد . می فرمود که این مادرم است . فاطمه بنت اسد مادر حضرت علی (ع) مدتی پیامبر را سرپرستی کرده بود و غذا داده بود ، وقتی او از دنیا رفت پیامبر فرمود که مادر من از دنیا رفته است و در قبرش خوابید تا قبر به او کاری نداشته باشد و بعد او را در قبر گذاشتند . علاوه بر کفن ، لباسش را تن فاطمه بنت اسد کرد که پوشش داشته باشد. الان بعضی از جوانان و نوجوانان به این موضع بی توجه هستند و وقتی از روضه به خانه می آیند با مادرشان بدخلقی می کنند . دیگر اینکه پیامبر فرمود : کسانی که صادق در گفتارشان باشند .

سوال – در آداب زیارت نکاتی را بفرمایید.

پاسخ – کتابها و منابعی در این رابطه هست و ما قبلا اشاره کردیم . مرحوم آقا شیخ عباس قمی در مفاتیح یک فصلی در مورد آداب صفر و آداب زیارت دارد. بعضی از آداب زیارت معنوی است مثل معرفت توفیق الهی و تشکر کردن . برای اینکه زیارت یک زیارت مطلوبی باشد ، یکسری آداب ظاهری هم دارد . مثل اینکه انسان وقتی می خواهد زیارت برود نیتش را برای خدا خالص کند . در زیارت امام رضا (ع) می خوانیم که خدایا من بخاطر تو زیارت آمده ام و این همان تعبیری است که نیت خالص باشد . به انگیزه ی اینکه خدا رضایت انسان را کسب کند زیارت برود . به انگیزه ی اینکه زیارت آن امام رویش تاثیر بگذارد . پس اولین عمل مهم خلوص نیت در زیارت است . نکته ی دیگر اینکه زیارت از مال حالال باشد . انسان سعی کند پولی را که کنار می گذارد ، خمسش را داده باشد زکاتش را داده باشد مال مردم در آن نباشد ، در آن حق الناس نباشد . در روایات داریم که یکی از بیچاره ترین افراد در روز قیامت کسی است که حق الناس برگردنش است ولی حق الله آن کامل است . در قرآن داریم : ان ربک لبالمرصاد . در ورایت داریم که مرصاد پل و گذرگاهی است که کنار صراط ، امام صادق می فرماید : اگر کسی حق الناس برگردنش باشد از مرصاد عبور نمی کند . معلوم میشود مرصاد گذرگاه حق الناس است . خوب است انسان با مالی به زیارت برود که عاری از حق الناس باشد البته نباید وسواس به خرج بدهد . چون بعضی ها دچار وسواس می شوند و می گویند که پس من هیچ وقت به زیارت نمی روم . اگر درآمدی که دارد حدودش را رعایت کند کافی است . در زیارت ائمه سفارش شده که غسل کنیم . و در غسل دعای جالبی است . می فرماید : خدایا هم خودم و هم قلبم را پاکیزه کن . این می خواهد یک نوع آمدگی برای زیارت پیدا کنیم. شما وقتی در غسل می گوییم که خدایا بخاطر تو زیارت می کنم قرب الی الله ، یک احساس آرامشی می کنی در واقع یک نوع توبه ، استغفار ، پاکیزگی ، یک نوع پیرایش که بعد بشود آرایش و یک نوع تخلیه که بعد بشود تجلیه . رو خویش را صد آب شوی از کینه ها وانگه شراب عشق را پیمانه شو . انسان وقتی غسل می کند باید بگوید از دست کسانی که ناراحت هستم می گذرم و با آرامش از خانه بیرون می آید . یکی از آداب زیارت ترک کلام بیهوده و مخاصمه است . در مسیر حرم از همه چیز صحبت نکنید و سوغات نخرید زیارت بروید و بعد مستقل برای سوغات از خانه بیرون بیایید. در مسیر زیارت مستحب است که انسان ذکر بگوید . شما تصور کنید که چقدر زیبا میشود که هزاران نفر که برای زیارت می روند همه سرها پایین ، قدم ها کوتاه ، آرام و با گفتن ذکر باشد . این خودش یک اثر تربیتی میشود . نکته ی دیگر که تاکید شده مستحب است که هنگام زیارت انسان جامه ی نو و تمیز بپوشد . سعی می کنند انسان را در یک بعد تربیتی قرار بدهند . یکی از موردهایی که هنگام ورود به حرم باید رعایت کرد خشوع است . خشوع یعنی دل شکستن یعنی یک نوع آمادگی پیدا کردن . لذا در ورود به حرم ها دعای اذن دخول است . ما نمیگوییم حتما این اذن دخول را عربی بگویید ، شاید بعضی ها سواد نداشته باشند یا بلد نباشند که آنرا بخوانند . می توانند در مقابل حرم بایستند و بگوید یا علی بن موسی الرضا اجازه می دهید که من وارد بشوم ؟ من یک زائر هستم که از فلان شهر آمده ام . اگر انسان بتواند عربی زیارتنامه ها را بخواند خیلی عالی است . مرحون آقا شیخ عباس قمی در مفاتیح دارد که اگر دلت شکست ، این اذن دخول است . ممکن است زیباترین زیارتنامه های عربی را هم بخوانی ولی دل نشکند .

سوال – آیا خواندن زیارتنامه در حرم ضروری است ؟

پاسخ – البته زیارت هم به معنای واجب نیست . این یک ارزش است . بعضی ها وقتی وارد حرم امام رضا (ع) میشوند اول ضریح را هدف می گیرند . بعضی مواقع می گویند که زیارت کردی ؟ میگوید نه من موفق نشدم زیارت کنم یعنی منظورش این است که نتوانستم ضریح را ببوسم . او در صحن امام رضا (ع) است و می گوید که زیارت نکرده است . بوسیدن پاشنه ی ورودی حرم و بوسیدن ضریح خوب است و ثواب دارد حتی می توانیم ضریح را در آغوش بگیریم اما بشرطی که خلوت باشد و زحمت نباشد . وقتی صدها نفر پشت حرم ایستاده اند ، وقتی من جلو بروم باعث آزار و اذیت می شوم مخصوصا در خانم ها که بعضی مواقع جیغ و فریادهایی است که نامحرم می شنود . من مکرر دیده بودم بزرگانی مثل آیت الله بهجت و مراجع دیگر که این کار را می کردند و ما هم باید این کار را بکنیم یعنی وقتی انسان وارد حرم ها میشود اگر بلد است زیارت هایی مثل زیارت امین الله و دعای عالیة المضامین را بخواند و اگر بلد نیستند وی ا سواد ندارند ذکر بخوانند یا قل هوالله بخوانند . صد تا قل هوالله بخوانند و به روح امام رضا (ع) هدیه کنند یا صلوات بفرستند و به روح امام رضا (ع) هدیه کنند . حتما لازم نیست این دعاهای پیچیده خوانده بشود . قرائت قرآن در حرم های عصمت و طهارت کم رنگ است . من بزرگانی را دیده ام که می آیند و یک جزء قرآن می خوانند و به روح آن امام هدیه می کنند . البته این منافاتی با زیارت خواندن ندارد . نکته ی دیگر که در آداب زیارت تاکید شده است رعایت حال زائر است . مثلا بالای سر امام رضا (ع) خواندن دو رکعت نماز مستحب است و مجموع افرادی که آنجا جا میشوند صد نفر است . مثلا طرف می آید و آنجا می نشیند ولی ذدیگر بلند نمیشود . هر چه دعا و نماز بلد است آنجا می خواند . عزیز من دو رکعت نماز بخوان و به مکان دیگری برو . در محراب پیامبر مستحب است که انسان نماز بخواند . بعضی ها از صبح می آیند برای نماز صبح وقت می گیرند . مراعات حال زائر مهم است . عربها زیاد به زیارت امام حسین (ع) می آیند ولی آداب خوبی دارند . در روز زیارتی امام میلیون ها انسان به زیارت می آیند ولی دور ضریح ازدحام نیست . چون یک سلام میدهند و دور می زنند و می روند . ولی ما این جوری نیستیم و وقتی دستمان به ضریح می رسد فکر می کنیم که ضریح شخصی است و یک ساعت آنجا می مانیم . ما باید یک اظهار محبت بکنیم و کنار بیاییم تا دیگری برود . اگر اینطور باشد همه می توانند زیارت کنند به دیگران جا بدهیم و به زائر احترام کنیم . این ها نکاتی است که باید در زیارت ها به آن توجه بشود . و نکته ی مهم دیگر این که در موقع گفتن اذان زائر امام رضا(ع) نباشیم . هر کجا هستیم وقتی صدای اذان بلند شد زیارت را تعطیل کنید . کعبه با آن عظمتش هنگام اذان تعطیل میشود .

سوال – سوره مائده آیات 120 -114 را توضیح دهید .

پاسخ – می فرماید: قیامت روزی است که فقط صداقت به درد می خورد . در تمام مراحل زندگی تان صادق باشید . صداقت فقط در گفتار نیست ، صداقت در وفا ، عمل ، باورها هم هست . این است که انسان در تمام مراحل زندگی اش یک رنگ باشد . و آخر آیه می فرماید : کسانی که خدا از آنها راضی است و آنها هم از خدا راضی هستند آنها رستگار هستند . ما خیلی دلمان می خواهد که در زندگی رستگار باشیم . مهمترین نشانه ی رستگاری این است که کاری کنیم که خدا از ما راضی باشد و ما هم از خدا راضی باشیم . ما چطور از خدا راضی باشیم ؟ نق نزنیم ، شکوه نکنیم . خدا چطور از ما راضی میشود ؟ اعمال ما مطابق دستورات خدا باشد و گناه نکنیم . این پیامی است که از این آیه استفاده میشود .

سوال – در مورد بحث خادم بودن معنوی امام رضا(ع) نظرتان چیست ؟

پاسخ – من گاهی اوقات که مشهد مشرف می شدم یکروز در جمع خادمان افتخاری امام سخنرانی کردم . سال گذشت که حدود 300 الی 400 نفر بطور موقت خادم افتخاری امام شده بودند . میگفتند که هزاران نفر در نوبت هستند که گاهی عمرشان کفاف ندهد . کسانی هم که سه ساله خادم میشوند ، بعد دنبال این هستند که این را تمدید کنند . من در مشهد دیده ام که وزراء ، شخصیت ها سیاسی ، علمی ، حوزوی و دانشگاهی در لباس خدمتگزاری امام رضا (ع) بوده اند و این خودش یک افتخار است که انسان بتواند آنرا انجام بدهد منتها این پیشنهادی که ایشان فرمودند مطلب درستی است . خدمت به دین ، اسلام و ائمه و بخصوص امام رضا (ع) حتما این نیست که در آن فضا حضور داشته باشد . بعضی از پزشکان اسرار دارند که یک روز در حرم خادم باشند . اگر این آقای پزشک گفت که من یکروز در ماه ، بیمارانم را مجانی ویزیت می کنم و به فقرا و مستمندان اختصاص می دهم بخاطر امام رضا (ع) و ثوابش هدیه به روح امام رضا (ع) ، این خادم معنوی امام رضا (ع) میشود . کار مردم را راه انداختن ورسیدگی به امور مردم خوب است و تمام اقشار میتوانند این کار را انجام بدهند . تمام اقشار درحرفه های مختلف می توانند بخشی ازکارشان را به امام رضا (ع) اختصاص بدهند . این خودش خدمت معنوی به امام رضا(ع) میشود و دستگیری از کسانی که امام را از آنها دستگیری می کرده . یکی از ویژگیهای امام رضا (ع) مرتب به فقرا کمک میکرد . وقتی سفره پهن میشد ، قبل از اینکه مشغول غذا بشود ، مقداری از بهترین قسمت غذا را برمی داشت و می گفت : این را به فقرا بدهید و بعد غذا می خورد . حالا من میخواهم خادم معنوی باشم و این روش را انجام بدهم به تاسی از امام رضا (ع) ودر ثوابش شریک باشم . فقیری به در خانه ی امام آمد . امام از پشت در به فقیر پول داد و فقیر رفت . گفتند :چرا از مقابل به او کمک نکردید ؟ امام فرمود : اگر از مقابل به او کمک میکردم احساس شرمندگی می کرد . می خواستم شرمنده نشود لذا بودن اینکه چهره ی من را ببیند من کمکش کردم . خوب ، ما هم این کار را انجام بدهیم . همیشه حضور فیزیکی در حرم لازم نیست . وقتی ما سیره ی ائمه را انجام بدهیم ، این خودش یک نوع خدمت میشود . رسول خدا فرمود چند کار است که دلم می خواهد بعد از من سنت بشود ، یکی سلام کردن به کودکان است . پس اگر ما به کودکان سالم کنیم سنت پیامبر را احیا کرده ایم . پس این خودش یک نوع خدمت به رسول خدا میشود .البته اگر فضا باشد که انسان به کنار حرم امام رضا (ع) برود و خدمت کند ، این خیلی عالی است . ما برای اصلاح جایی ، جای دیگر را تخریب نمی کنیم . حالا اگر من شب در مسجد محله جارو دست گرفتم ، جارو کردم و به دیگران کمک کردم کمتر از آن نیست . آقای دکتر فرید ایمان زاده 11/11/89