شما هفته ی قبل از احسان و نیکوکاری به اقوام گفتید ، خانواده ی خواهر و برادر من وضعیت مناسبی ندارند و وقتی از شوهرم می خواهم که به آنها کمک کند ، با اینکه وضعیت مالی خوبی دارد می گوید که زن اجازه ندارد بدون اجازه ی شوهرش حتی به پدر و مادرش کمک کند . و به من هم اجازه نمی دهد . آیا واقعا اسلام این را گفته که من بعد از چندین سال زندگی مشترک نتوانم به پدر و مادرم کمک کنم ؟
پاسخ – ما باید قوانین اسلام را با هم ببینیم . سوره نحل آیه 90 می فرماید : یعمروا بالعدل و الاحسان و ایتاء ذی القربی . امیر المومنین می فرماید : العدل الانصاف . خدا فرمان به عدل می دهد یعنی دستور به انصاف می دهد . احسان یعنی تفضل و لطف . ما خودمان در دعا می گوییم که خدایا تو عادل هستی ولی با عدل خودت با ما رفتار نکن با احسان خودت با ما رفتار کن . ما در اسلام قوانینی داریم که برای مرزها گذاشته شده است . مثلا خانمی قانونا می تواند به همسرش بگوید که تو باید برای شیردهی پول بپردازی یعنی می تواند در ازای شیر دادن هزینه بگیرد زیرا وظیفه اش نیست ولی آیا واقعا این طور است که خدا در قرآن دستور می دهد که مادر دو سال کامل به بچه شیر بدهد ، مادر با وضوء به بچه شیر بدهد و توصیه های دیگر هم داریم و یک قانون هم برای زمان نزاع وضع شده است . ما باید همه ی قوانین را با هم ببینیم . آیا تا بحال شما شنیده اید که مادری به همسرش بگوید تا هزینه شیر دادن را پرداخت نکنی من به بچه شیر نمی دهم ؟ اصلا مادر طاقت گرسنه ماندن بچه را ندارد . شما در مباحث ارث و حق اولاد و ... ، ما یکسری قوانینی داریم که این جای خودش است اما در کنارش یک نگاه عمیق تر و عاطفی تری هم داریم . بله یک خانم بدون اجازه ی شوهرش نمی تواند به کسی کمک کند . اما آیا این انصاف است که پدر و مادری که دختر را مثل دسته گل بزرگ کرده اند و به شما آقا تحویل داده اند ، شما اجازه ندهی که پدر و مادرش را دعوت کنند یا کمکی به آنها بکند. من با مخفی کاری مخالف هستم . زن و شوهر باید کاملا با هم شفاف مثل یک روی خورشید باشند . من با این سخت گیری هم مخالف هستم . خود آن آقا باید بگوید که الان عید نوروز است و مادر شما به فلان چیز نیاز دارد ، مبلغی از آن را من می دهم البته بدون منت . چه فرقی می کند اگر آقا به پدر و مادر خودش کمک می کند ، اینها هم پدر و مادر خانمش هستند . یک وقت زن درآمدهای خاص خودش را دارد و اجازه هم نمی خواهد . بعضی مواقع خانم حقوق بگیر است و شادی حتی حقوقش از مرد هم بیشتر باشد . مثل خانم پزشک است و آقا پرستار است یا خانم مدیر است و آقا معلم است .آقا می گوید که خانم پول را به رخ ما می کشد و می گوید پول خودم است . این برای یک مرد خیلی شکننده است . اصلا من و تویی باید از بین برود . باید بگویند ما زن و شوهر با هم ماهی مثلا یک میلیون تومان درآمد داریم . اگر قرار است که ده هزارتومان به پدر و مادرمان کمک کنیم با هم کمک کنیم . اینجا باید نگاه عاطفی اسلام را آورد و این جور قوانین را با این نگاه تلطیف کرد . البته ما نمی خواهیم این قانون را نقض بکنیم منتها از آقایان می خواهیم که نگاه دوسویه داشته باشند نه نگاه یک سویه . در ضمن این مسائل باعث کدورت می شود و ارزشی هم ندارد .
سوال – الان چند ماهی است که خانواده ی پدر شوهرم با ما و خانواده ام قهر هستند . پدر شوهرم به خانه ی ما می آید ولی بقیه به ما محل نمی گذارند . با اینکه ما تلاش می کنیم که این مشکل حل شود ولی آنها دوست دارند که قهر باشند . من دختری هستم که دوسال است با برادرم که با هم زندگی می کنیم حرف نمی زنم زیرا قبلا خیلی با هم دعوا می کردیم و صلاح دانستیم که دیگر با هم حرف نزنیم . گاهی بدون حرف زدن به هم کمک می کنیم . من چند بار خواستم که با او حرف بزنم ولی او نخواست . آیا ما مرتکب گناه شده ایم یا خیر ؟ دامادهای ما چهار سال است که با هم قهر هستند . ما باید چکار بکنیم ؟
پاسخ – این سه تا قهر شد : قهر پدر شوهر با عروس ، قهر برادر و خواهر و قهر دامادها . این برادر و خواهربا هم قهر نیستند بلکه با هم حرف نمی زنند . با هم سر یک سفره می نشینند ، در یک ماشین می نشینند ، بهم کمک می کنند و با هم به میهمانی می روند . این ها با هم قهر نیستد بلکه یک حجبی بین اینها ایجاد شده است . شاید اینها دیگر خجالت می کشند با هم حرف بزنند . این قهر ناشی از عناد نیست .کلمه ی قهر یعنی دوری واجتناب . اینها با هم تکلم نمی کنند و می گویند برایشان بهتر است زیرا باعث دعوا نمی شود . بنظر من این منعی نمی تواند داشته باشد. البته اینها همه کارها را انجام می دهند جز تکلم که اگر این حل بشود خیلی بهتر است . می توانیم روشی اتخاذ کنیم. مثلا برادر بیمار می شود و به بیمارستان میر ود ، خواهر برود پیش او بماند و یا خواهر به مدرسه می رود و برادر او را با موتور یا ماشین بیاورد و در راه با هم صحبت کنند. شاید اگر جوری درکنار هم قرار بگیرند ، بحث تکلم شان هم حل بشود .
اصولا قهر و دوری در منابع دینی ما مذمت شده است . در روایت هم داریم که اگر دو مسلمان بیش از سه روز با هم قهر ( کاملا ازهم جدا و روی خود را از هم برگردانند و نسبت به هم کینه ای داشته باشند ) باشند ، از مسلمانی خارج هستند . قهرهای ما دو جور است . گاهی بعضی از قهرها منشا عقیدتی و تربیتی دارد . مثلا من فامیل خودم قهر هستم زیرا اگر بچه هایم با آنها رفت و آمد کنند فاسد می شوند چون اهل شراب، اعتیاد ، فساد و لقمه ی حرام است . در اینجا طبیعتاً رفت و آمد خودم را کم می کنم . تلفنی صحبت می کنند و احوال یکدیگر را می پرسند و در مجالس با همدیگر صحبت می کنند . اما قهر دیگری ناشی از عوارضی است که در جامعه ی ما این نوع قهر بیشتر است. بقول یکی از دوستان عوارضی مثل اینکه به همه کارت داد ولی ما را تلفنی دعوت کرد یا شب عروسی همه را سوار ماشین شخصی کرد ولی ما را با مینی بوس فرستاد یا با همه سلام وعلیک کرد ولی برای ما دست تکان داد. الان سال جدید است و ثواب دارد که این کدورت ها رفع بشود و این قهرها تبدیل به آشتی بشود . روش آن بستگان هستند که یک نفر از بستگان آنها را دعوت کند و آنها را با هم آشتی بدهد و تمام بشود . نقش واسطه ها خیلی پررنگ است و خیلی هم ثواب دارد . امیر المومنین در بستر شهادت به فرزندانش فرمود : پیامبر به من فرمود که اگر بتوانی بین دو نفر را صلح بدهی ، از یکسال نماز و روزه بالاتر است. یک دامادی با پدرخانم خودش سر پول دعوایشان بود . یکی از اصحاب امام صادق (ع) رسید وگفت که دعوایتان سر چیست ؟ آنها گفتند که دعوای ما سر چهارصد درهم است . او چهارصد درهم به آنها داد که دعوا نکنند . پرسیدند که این پولها را از کجا آورده ای ؟ گفت که این پولها مال امام صادق (ع) است و پیش من گذاشته و گفته که هر کجا توانستی با این پولها دعوایی را حل کنی ، از آنها استفاده کن . می خواهم بگویم این قدر ثواب دارد که حتی شما جایی پول بدهی تا دو نفر با هم دعوا نکنند . توصیه ی من به واسطه این است که اینها را دور هم جمع کند و آشتی بدهد و بداند که ثواب این میهمانی و آشتی دادن از نماز و روزه کمتر نیست .
سوال – خوب است که همانطور که در سال جدید وسایل قدیم را نو و جدید می کنیم و آنها را عوض می کنیم ، اخلاق های بدمان را هم کنار بگذاریم و اخلاق های خوب جایگزین آن بکنیم . راهنمایی بفرمایید .
پاسخ – دعای سال تحویل هم همین است که همین که روزها جدید می شود اگر در خودمان احساس تغییر در خودمان نکنیم ضرر کرده ایم . ما باید ببینیم که نسبت به سال قبل خوش اخلاق تر و مهربانتر شده باشیم و اِلا سیر ، سیر نزولی است و انسان ضرر می کند . در روایت داریم که اگر انسان دو روزش مثل هم باشد ، انسان ضرر کرده است. مثلا اگر دیروز خوش اخلاق بوده ، فردا خوش اخلاق تر شد باشد .
سوال – پدر و مادر مدام درخانه با هم بحث و جدل می کنند و مادرم از بازنشستگی پدرم ناراحت است ومیگوید که در خانه به من گیر میدهد و پدرم هم از زبان تند مادرم و از اینکه قدر نشناس است ناراحت است. چند بار تا مرز طلاق پیش رفته اند ولی بخاطر ما این کار را نکرده اند . ما سه فرزند در خانه هستیم و از این وضعیت خسته شد ایم و بدتر اینکه مادرم ما را نفرین می کند که از او دفاع نمی کنیم . البته به نظر ما هر دوی آنها مقصر هستند و ما نمی توانیم به پدرم بی احترامی کنیم . آیا این نفرین ها گریبان گیر ما می شود ؟ و برای مان جای سوال است که بعضی فرزندان در کمال آسایش زندگی می کنند و دعای خیر پدر و مادرشان همراهشان است . و بعضی ها با جنگ اعصاب خانواده ، نفرین هم می شوند . به پدر و مادر ما نصیحتی بکنید و ما را راهنمایی بکنیم که چه وظیفه ای داریم .
پاسخ – من این سوال را در دو بخش جواب می دهم. بخش اول در مورد پدر ایشان است که با مادر بحث دارند و راهش این است که این دو از هم فاصله بگیرند یعنی این پدر بزرگوار ساعتی را از خانه بیرون برود . ساعاتی را به پارک و تفریح و در مغازه ی دوستان رفتن بگذراند . این کنار هم بودن همیشگی خودش بحث می آورد . یک مرد که همیشه در خانه است می بیند که خانم ظرفها را دیر شست و در این رابطه چیزی می گوید یا بوی غذای سرخ کردنی بلند شد و می خواهد اعتراض کند . این خانم هم که در خانه است گاهی به مراسم جشن یا روضه یا ورزش یا به فامیلها سر بزند و یک برنامه ای برای خودش داشته باشد . من نمی خواهم بگویم که همیشه دوری و دوستی مهم است ولی همیشه کنار هم بودن مخصوصا با این تفاوت اخلاقی که هست ، گاهی این عوارض را خواهد داشت . توصیه ی ما به خانواده ها این است که هم خانمها یک ساعاتی را از خانه بیرون بروند و هم آقایان برنامه ریزی برای خودشان بکنند . دیگر اینکه خانم ها و آقایانی که در خانه کنار همدیگر هستند حتی ممکن است درخانه با هم کار می کنند و قالی می بافند ، توصیه ی من این است که نگذارند کار به این جاها بکشد . بحث های جدل انگیز را وسط نیاورند و وارد این فضاها نشوند . گاهی سر برادر خانم دعوا می کنند و برادرخانم جای دیگر زندگی می کند . اینها با هم دعوا می کنند و او زندگی خودش را می کند . وارد فضاهای زندگی دیگران و مسائل تنش زا نشوند . بچه ها هم در این جور موارد خودشان را وارد نکنند و دخالت نکنند . اگر دعوایی بین پدر و مادر پیش می آید به اتاق دیگر بروند و مشغول کار خودشان باشند و طرف هیچ کدام را نگیرند . مادر هم کار خوبی نم یکند که بچه ها را نفرین می کند که طرف او را نمی گیرند . این نفرین ها غالبا نفرین هایی نیست که از ته دل باشد .الفاظی است که بر زبان جاری می شود و مراد مادر نفرین نیست . هنگامی که به شما می گوید جوانمرگ بشوی ، اگر پایت به پله بخورد می گوید : چه شد ، قربانت بروم . این نفرین از ته دل نیست و با انگیزه نیست و تاثیری هم ندارد . به مادرها هم توصیه می کنیم که خودشان را عادت بدهند که مثلا وقتی عصبانی می شوند بگویند که انشاء الله بزرگ بشوی یا عاقبت به خیر بشوی .
سوال – برادرم چند وقت است که معتاد شده است و برای زن و بچه اش دردسر درست می کند و چون پدرم را اذیت می کند ، پدرم او را دعا نمی کند . به پدرم توصیه کنید که برای او دعا کند .
پاسخ – در سالروز وفات حضرت معصومه هم هستیم ، به حق حضرت معصومه انشاء الله این مشکل اعتیاد در مملکت ما ریشه کن بشود . چند روز پیش جایی رفتیم ،جوانی هجده ساله ای را دیدم که حرفهای نامربوط می زد و چند جای بدنش زخم بود و فهمیدم که او به کراک اعتیاد داشت .این موادمخدر صنعتی واقعا جوانها را تهدید می کند . من توصیه می کنم که دولت یک فکری بکند . کمپ ها و مراکز ترک اعتیاد را گسترش بدهد و درمان معتادان را مجانی کند . مثل شیر مجانی که در مدارس به بچه ها می دهند. این خیلی مهم است . نجات یک معتاد نجات یک خانواده و جامعه است . دیگر اینکه افراد معتاد، بیمارهستند و متروک نیستند . او بخاطر رفیق بد ، بیکاری ، پول زیاد یا بی پولی به این بیماری مبتلا شده است ، اینها را طرد نکنید زیرا بدتر می شوند . اینها مشکلات عاطفی دارند . این پدر او را دعا کند . و دیگر اینکه این پدر وقت بگذارد تا بچه اش را خوب کند . بعضی ها می گویند که فایده ندارد، من این را قبول ندارم . من افرادی را می شناسم که پنج سال است پاکی دارند . حتی من با مسئول انجمن آنها صحبت کردم و ایشان می گفتند که ما خیلی موفق بوده ایم و کسانی که این کمپ را اداره می کنند خودشان قبلا معتاد بوده اند . این روش های جدید جواب می دهد . این روشهاهم بیشتر بار عاطفی دارد نه بار دارویی . هم دولت و هم مسئولین روی این مسئله سرمایه گذاری کنند . روحانیون در سخنرانی هایشان سرمایه گذاری کنند . حتی علما ، نویسندگان ، همایش ها ، خانواده و فامیل وقت بگذارند تا آنها خوب بشوند . بعضی ها معتاد را رها کرده اند . می گویند : چکار کنیم ؟ باید مشکل او را حل کرد . بالاخره روی آوردن به اعتیاد ناشی از یک سرخوردگی اجتماعی است . یا بداخلاقی همسر بوده یا مشکل اولاد یا پدر و مادر بوده است . کسانی دچار این مشکل می شوند که یا محبت زیاد به آنها شده است یا به آنه کم محبت شده است .
من بعنوان دعا قسمتی از زیارتنامه حضرت معصومه را می خوانم : خدایا ما از تو می خواهیم که عاقبت ما به خیر و سعادت بشود ، آن چیزهایی که ما داریم ولایت ، امنیت و سلامت را از ما نگیر . انشاء الله همه عاقبت بخیر بشویید .