حجت الاسلام والمسلمین دکتر رفیعی

90/3/7

سوال – ادامه ی آداب مسلمانی در خانواده را توضیح بدهید .
پاسخ – اسلام نگاه عمیق و زیبایی به خانواده دارد . بحث امروز در مورد آزار ندادن همسراست یعنی عدم ایذاء . روایت کلی هم داریم که نه زن و نه مرد نباید همسرشان را آزار بدهند . من مصادیق اینها را ریز کرده ام که یک مرد چطور می تواند زنش را آزار بدهد و یک زن چطور می تواند شوهرش را آزار بدهد . وقتی ما کلی گویی می کنیم نمی توانیم نتیجه ی مطلوبی بگیریم . ولی وقتی موارد را ریز بشویم نتیجه ی بهتری با توجه به آیات و روایات خواهیم گرفت . ما به قبل از تشکیل خانواده یعنی به زمان ازدواج و قبل از آن برمی گردیم . خیلی از افراد در مورد نظر اسلام در مورد نظرخواهی از دختر در مورد ازدواج می پرسند . مم می خواهم به خانواده هایی که دختر و پسرشان را در ازدواج مورد اذیت و آزار قرار می هند یا نظرشان را به دختر تحمیل می کنند دو تا حدیث بخوانم . حدیث اول در کتاب کافی آمده است و کتاب کافی از کتب معتبر ماست . خانمی می گفت که من نزد امام صادق (ع) رفتم و گفتم که من برای ازدواج آقایی را می خواهم ولی پدر و مادرم فرد دیگری را می خواهند . ایشان به نقل از پیامبر فرمودند : آن کسی که خودت می خواهی با او ازدواج کن نه آن کسی که پدر و مادرت می خواهند و اسرار می کنند . گاهی پدر و مادر ، صلاح فرزند را می بینند و فرزند خودش احساسی عمل می کند ، منظور حدیث این مورد نیست . منظور این است که در اینجا پیامبر نظر دختر را ترجیح داد . امیرالمومنین فرمود : هیچ کس دخترش را به ازدواج درنیاورد مگر اینکه نظر او را بخواهد . بالاخره این دختر خودش را بهتر می شناسد که با یان مرد توافق دارد یا خیر . بعد حضرت فرمود: اگر به دخترت گفتی که پسر عموت یا فلانی به خواستگاریت آمده و دختر چیزی نگفت و گریه کرد یا خندید ، این ها اذن محسوب می شود . سکوتو خنه مشخص است ولی گریه دو جور است . یک وقت اشک می ریزد که پدر من چطور از تو جدا بشوم واز خانه ی تو بروم ، یعنی من این مرد را می خواهم ولی ناراحت هستم که از تو جدا می شوم . یک وقت گریه می کند که من طرف را نمی خواهم منظور همان گریه اولی است . حالا اگر گفت که پدر این به صلاح من نیست این ازدواج را سر ندهید . دختری خدمت پیامبر آمد که پدرش می خواست او را به عقد مردی در بیارود که او راضی نبود . پیامبر پدر او را خواست . و او گفت که این پسر پسرعمویش است و انسان خوب و راست گویی است . یک وقت انسان وقتی می خواهد با فردی ازدواج کند خوبی طرف کافی نیست و دل انسان هم باید طرف را بخواهد . یک وقت طرف به دل انسان نمی نشیند . پیامبر فرمود : نظر دخترت را خواسته ای ؟ پدر گفت :خیر. پیامبر فرمود که من اجازه ی این ازدواج را نمی دهم ، نمی گویم که ا نتخاب تو بد بوده است بلکه کارت بد بوده که از دخترت نظر نخواستی . دختر هم باید به اذن پدر و صلاح پدر توجه کند و ما این روایت را برای پدرانی خواندیم که نظر دخترشان را در ازدواج نمی پرسند . در اینجا مشورت با خانواد مورد آزار و اذیت خانواده در قبل از ازدواج می شود . بطور کلی در اسلام اذیت کردن دیگران حرام است . مسلمان کسی است که دیگران از دست و زبان او در آزار نباشند . در مورد مومن هم در روایات داریم که باید دیگران از اذیت و آزار او در اما باشند . ما چند نوع آزار داریم . یکی خدا آزاری است . بعضی ها خدا را آزار می دهند . وقتی کسی نعمتهای خدا را کفران می کند خدا آزار می بیند . الان اگر شما چیزی را درست کنید و یکی آنرا به زمین بزند و بشکند ، آیا شما ناراحت نمی شوید ؟ مثلا کسی انگور که نعمت خداست را به شراب تبدیل کند و بخورد ، خدا ناراحت نمی شود ؟ اگر شما به بچ ات پول بدهی و او مواد مخدر بخرد ، آیا شما ناراحت نمی شوید ؟ این می شود خدا آزاری یعنی خلاف فرمان خدا انجام دادن . دیگری پیامبر آزاری است .گاهی افراد پیامبر را مورد آزار قرار می دهند . مثلا افرادی به زیارت بروند و آداب زیارت را بجا نیاورند یا کسی خلاف دستور رسول خدا عمل کند یا منسوبین به پیامبر را اذیت کند . اگر کسی بچه ی شما را آزار بده یعنی شما را آزار داده است . پیامبر فرمود : کسی که زهرا را آزار بدهد من را آزار کرده است . دیگری امام آزاری . گاهی اوقات عملکرد ما ائمه را مورد آزار قرار می دهد . فردی نزد امام صادق (ع) آمده بود . او مومنی را تحقیر کرده بود . امام از دستش ناراحت شد و گفت که تو نمی دانی کسی که مومنی را تحقیر کند ما را تحقیر کرده است . این امام آزاری می شود . گاهی مردم آزاری ، همسایه آزاری ، پدرآزاری ، حیوان آزاری ، درخت آزاری ، گیاه آزاری و ...است .باید کتابی در مورد تک تک مصادیق آزار نوشته بشود . بحث ما در مورد همسر آزاری و آزاردادن مرد نسبت به زن است . آقایی به من گفت که سخنرانی از شما شنیدم که در آن تماما از حقوق مرد صحبت کرده بودید و من ناراحت شدم ولی بعد دیدم که مخاطبان شما زن بودند . در این بخش مخاطبان ما آقایان هستند . حدیثی از کتاب ثواب الاعمال شیخ صدوق داریم که رسول اکرم فرمودند : خدا و پیامبر بیزار هستند از کسانی که همسرشان را آزار می دهند . خدا و پیامبر از مشرکان بری هستند . امیرالمومنین فرمود : زنان در خانه ی مردان امانت خدایی هستند نه به آنها آزار برسانید و نه با آنها بدرفتاری کنید . ما به نماز و امام معصوم امانت می گوییم . السلام علیک یا امین الله . چگونه یک مرد زن را آزار می دهد . امیدواریم این مصداق ها در کشور ما وجود نداشته باشد . یکی از موارد زدن است . این عمل در روایات ما مذمت شده است . داریم : اگر مردی به صورت زنش سیلی بزند خداوند به خازن جهنم دستور می دهد که هفتاد سیلی به او بزند . پیامبر فرمود : خجالت نمی کشید که بعضی از شما زنهایتان را می زنید . بعضی ها می گویند که در قرآن آمده : وضربوا هن . اولا آیات قرآن کلی است و باید تفسیر آنرا از پیامبر و اهل بیت دریافت کرد با آنها را با سایر آیات تفسیر کرد . دوماً قبل از این آیه توصیه هایی دارد . اگر زن بنای ناسازگاری با زن گذاشت ، بسترتان را جدا کنید و چند روز قهر کنید . حالا یک وقت زن نشوز می کند و از مرد تبعیت نمی کند . این تبعیت برای نشوز است یعنی عدم اطاعت از مرد در اموری که حق مرد است و اگر زنی این حق را نادیده گرفت در اینجا مصداق دارد و در بعضی روایات پیامبر مثال زدند با چوب مسواک . یعنی زدنی که گاهی نوازی از آن بهتر است . خانمی پیش پیامبر آمد و گفت که شوهرم من را زده است . پیامبر ایستاد و این کار را انکار کردند و گفتند که چرا یکی از شما همسرش را می زند ؟ آیا خجالت نمی کشید ؟ پس یک مصداق آزار دادن است . انسان باید نسبت به همسر مهربان باشد و او را دوست داشته باشد و مواظب باشد که این حرکت از او صادر نشود . آقای خامنه ای در سخنرانی که در آذربایجان داشتند فرمودند : شنیده ام که در بعضی از مناطق حقوق زن تحقیر می شود . ما در شهرها و مناطقی داریم که این نگاه غلط را نسبت به زن دارند . بعدی استخفاف است . استخفاف یعنی خوار کردن و سبک شمردن . پیامبر فرمود : کسی که پنج توهین در زندگی او باشد پنج تا ضرر و خسران دیده است . کسی که در زندگی اش پنج نفر را خوار بشمارد از پنج چیز محروم می شود . اگرکسی علماء را خوار بشمارد در دینش ضرر می کند . وقتی شما مرجع تقلید و عالم را کوچک شمردی یعنی رساله اش را نخواندی و پای سخنرانی اش هم نرفتی به احکام هم توجه نکردی ، در دین خودت ضرر می کنی و اینها را یاد نمی گیری . وقتی ما مکه می رویم می بینیم که مردم خیلی دنباله طلبه ها و روحانیون می آیند زیرا آنجا کارشان خیلی گیر است . قبلا حمد و سوره اش را درست نمی کند ولی در آنجا باید حمد و سوره اش را درست کند . اگر کسی فامیل را خوار بشمرد از نظر جوانمردی ضرر کرده است یعنی ناجوانمردی کرده است . کسی که فامیل را خفیف می شمارد صله ی رحم انجام نمی دهد و ارتباط ندارد و از خیلی چیزها محروم می شود . همه میهمانی و مسافرت می روند ولی به او نمی گویند . دویست نفر میهمان ضرر نمی کنند که این آقا به میهمانی نمی آید زیرا آنها میهمانی شان را می روند ولی تو ضرر می کنی که ارتباط خودت را قطع کرده ای . دیگر کسی که خانواده اش را خوار بشمارد خوشی زندگی اش را از دست می دهد . بعضی ها جلوی جمع خانواده شان را تحقیر می کنند . من در خانه ای میهمان بودم و خانم غذا را آورد . بعد آقا فریاد زد که ای غذا را چرا شور کردی ؟ میهمان ها چیزی نمی گویند ولی این آقا دارد همسرش را جلوی آنها خوار می شمارد . ما اگر همسرمان را بزرگ بشماریم در واقع خودمان را بزرگ شمرده ایم . اگر کسی همسر را تکریم کند در واقع خودش را تکریم کرده است زیرا او لباس و پوشش شماست . اگر انسان حتی همسر را جلوی خودش هم تحقیر کند این در دلش می ماند . بعضی ها پشت سر این تحقیر را بکار می برند . مورد بعدی بخل است . پیامبر فرمود : بدترین مردم کسی است که برخانواده اش سخت بگیرد . می فرماید : مبغوض ترین بنده پیش خدا کسی است که به خانواده اش بخل بورزد . یک وقت مردی پول ندارد و نمی تواند ماشین خوب بخرد و کسی هم از او توقع ندارد . اما بعضی ها دارند و برای خانواده شان وسایل خوب تهیه نمی کنند . بعضی از خانم ها می گویند که آقای ما به مردم کمک می کند ، به فقرا جهیزیه می دهد ، در میلاد و شهادت ائمه خرج می دهد اما مبل خانه که فرسوده شده را عوض نمی کند و می گوید که اینها تجملات است . این طور نباید باشد . بخل بر همسر معنایش این است . یکی از ویژگیهای خوب مرد توسعه بر عیال است . سخت گیری و بخل بر همسر به میزان هزینه کردن نیست . مثلا بگوید صد هزار تومان خرج کردم . گاهی کار بچه با پانصد تومان راه می افتد یا با یک هدیه کوچک کار خانم راه می افتد . بعضی ها می گویند که این روز زن را جدیدی ها درآورده اند . ما پنجاه سال ازدواج کرده ایم و حالا روز زن کادو بخریم ؟ بالاخره زن نیاز به توجه دارد و میزان مهم نیست . ما با یک از دوستان مان از سفر حج برمی گشتیم . در هنگام بازگشت دیدم که او یک ساک دستی کوچک دارد وگفت که من هیچ وقت سوغاتی نمی خرم ولی وقتی به خانه می روم به همسرم پول می دهم و می گویم هر چه می خواهید خودتان بخرید . این یک نگاه یک سویه و محقرانه ای است . بعضی ها می گویند که من به مسافرت خارج از کشور رفتم و دیدم که جنس در آنجا گرانتر است و نخریدم و گفتم که در کشورمان می خرم . اتفاقا شما باید همان جنس گران آن کشوری که رفته بودی می خریدی که بگویید که من به یاد شما بودم . پیامبر در سفری به اصحاب فرمودند که بروید و سوغات بخرید ما صبر می کنیم .
سوال – سوره یوسف آیات70 تا 78 را توضیح بدهید .
پاسخ – این آیات در مورد داستان یوسف است . داستان یوسف پر از نکات است . آخرین آیه این صفحه می فرماید : هنگامی که قرار شد که یوسف برادر خودش را نگه دارد و با تدبیری که کرد که کاسه ها در بارهای برادرش پیدا شده بود ... برادرهای دیگر گفتند که ایشان پدر پیری دارد و او را خیلی دوست دارد .یکی از ما را بجای او نگه دارد و ما تو را از نیکوکاران می دانیم . در اینجا برادران یوسف توجه می کردند که پدرشان اذیت نشود و این قابل توجه آقا زاده ها و دختر خانم ها است که پدر پیر یا جوان دارند . دختر خانمی به من می گفت که با اینکه پدر من خیلی خوب است ولی من ناراحت هستم که چرا پدر من پیر مرد است ؟ اگر کسی پدرش پیر ، بیمار ، جوان ، توانمند ، ناتوان، دارا یا ندار باشد احترام او واجب است . گاهی پدر بیماری روحی دارد که باید در خانه نگهداری بشود . بالاخره ایشان پدر شماست ، چه توانا چه ناتوان . باید روی اینها توجه کرد .
سوال – ادامه بحث آزار و اذیت آقایان نسبت به خانم ها را بفرمایید .
پاسخ – یکی دیگر از مصداق اذیت و آزار مرد به زن این است که مرد تهمت ناروای فحشاء به همسرش بزند . ین گناه خیلی زشت است . داریم که این کار کفر است و جای کافر در جهنم است . پیامبر فرمود : عقوبت این کار خیلی شدید است . مورد دیگر بی تدبیری و سوء تدبیر است . امیر المومنین فرمودند : هر که تدبیر نداشته باشد باعت تدمیر می شود یعنی خانواده اش را از هم می پاشد . مثل کسانی که ورشکست شده اند زیرا خانواده اذیت می شود .الان آقا مغازه دارد و می گوید که این کار دلم را زده است و می خواهم ماشین بخرم و روی آن کار کنم . مغازه را می فروشد و کم کم پول آنرا می خورد و خلاصه کارش را از دست می دهد . و خانواده به مستاجری و بدبختی می افتد .چه آزاری از این بالاتر است ؟ چه اشکال دارد که انسان در این مواقع با همسر و بزرگترهایش مشورت کند . درست است که این مغازه زیاد درآمد ندارد ولی این کاسبی است . داریم : کاسبی عقل انسان را زیاد می کند . خیلی بد است که کسی بی حساب و کتاب پولش را در جایی سرمایه گذاری می کند و پولش را از دست می دهد . البته ما داریم که انسان باید جسور و شجاع باشد ولی این کار باید با تدبیر باشد . حالا آقایی کارمند است و اول ماه تمام حقوقش را خرج می کند و برای سفر و جهیزیه دخترش برنامه ریزی نمی کند . بی تدبیری مرد یکی از ضربه هایی است که به خانواده می خورد . سوء تدبیر در رانندگی و مسافرت هم داریم . آقا با سرعت رانندگی می کند و قوانین را رعایت نمی کند و تصادف می کند و از بین می رود یا عضویی را از دست می دهی و خانواده باید عمری پای بی تدبیری آقا بنشینند . مورد دیگر تغایر یعنی غیرت بی مورد داشتن است . پیامبر فرومود : ما دو تا غیرت داریم که یکی را خدا دوست دارد و یکی را خدا دوست ندارد . غیرت بجا غیرتی است که در مورد عفاف زن باشد . مثلا اگر خانم بی حجاب یا بد حجاب باشد آقا باید غیور باشد و بگوید که شما همسر من هستی و من راضی نیستم که مرد نامحرم تو را ببیند . اینکه روی نامحرم حساس باشی خوب است . اما غیرت در غیر این مورد را خدا مبغوض می داند . مثلا خانم من حجاب را رعایت می کند ولی من بیخودی به او بگویم که در اداره به آن آقا چه می گفتی ؟ چرا به زاننده نگاه می کردی ؟ این کار خیلی زشت است . غیرت وسوسه را خدا مبغوض می دارد . غیرتی که ناشی از حفظ زن است خوب است . آخرین آسیب تنوع طلبی مرد است . مبغوض ترین مردها کسانی هستند که زن می گیرند و طلاق می دهند و دوباره زن می گیرند . یعنی با زندگی بازی می کنند. تنوع طلبی یعنی طرف بدون هیچ دلیلی دیگران را در زندگی اش وارد کند و باعث آزار همسر بشوند . ما نمی خواهیم در مورد بحث تعدد زوجات صحبت بکنیم . زیرا برای این ضوابطی تعیین شده است . بحث من برای مردهایی است که نسبت به همسرشان ناسپاس هستند و با تنوع طلبی و نادیده گرفتن نقاط مثبت همسر قبل ، دنبال بولهوسی می روند . شما که همسر خوب و راضی داری و فرزندان خوب داری چرا دنبال بولهوسی می روی ؟ گاهی وقتی سراغ همسر دیگری می روند اصلا به همسر اول سر نمی زنند و او را در انزوا قرار می دهند . این چه عدالتی است . این خلاف بحث تعدد زوجات است .
سوال – چه کسی گفته که زیارت سعادت می خواهد ؟ اگر شما پول داشته باشی همه جا می توانی بروی حتی اگر گناه کار باشی . اگر این طور نیست چرا در فامیلهای ما همه پولدارها حاجی شده اند و بدرقه ی آنها نصیب ما شده است . چرا ؟
پاسخ – خانمی که از حاجی خوری برمی گشت می گفت که خدا هم با پولدارها رفیق است . او تابحال چند بار مکه رفته است ولی من تابحال نتوانسته ام بروم . این مطالب گاهی به ذهن مردم می آید . یا اینکه می گویند زیارت رفتن همان پول داشتن است . اگر شما پول داشته باشیم می توانی زیارت بروی . ما نباید حوزه های مباحث را با هم قاطی کنی . وقتی ما یک پازل را اشتباه بچینیم تصویر نادرستی از آن برداشت می کنیم . ما نباید یک جایی را برای اصلاح جای دیگر تخرب کنیم . زیارت رفتن یک افتخار است . امام رضا (ع) فرمود : یکی از نشانه های تعهد به امام به زیارت رفتن اوست . پیامبر فرمود : هرکس به زیارت من بیاید و به زیارت حمزه نرود به من جفا کرده است و هر کس به خانه ی زیارت خدا بیاید و به زیارت من نیاید به من جفا کرده است . اما رضا (ع) فرمود : هرکس که به زیارت من بیاید من سه جا به بازدید او می آیم . اگر کسی به زیارت امام حسین (ع) برود ، حضرت زهرا او را برقه و استقبال می کند . روز قیامت زوار حسین بر دیگر زوار برتری دارند . سفر برای هر پولداری ممکن است نه زیارت برا هر پولداری ممکن است . قرار نیست که امام رضا (ع) در حرم را ببندد و بگوید فقط کسانی که مومن و عاشق من هستند به اینجا بیایند . خیر این طور نیست . در حرم امام رضا (ع) مسیحیان هم می آیند . من خودم خانم مسیحی را دیدم که از حرم امام رضا (ع) باز می گشت و می گفت که من بچه ای داشتم که بیمار بود و نذری کردم و خوب شد و آمده ام که از این آقا تشکر کنم . ممکن است کسانی گناه کار باشند که به حرم می آیند شاید درست بشوند . حرم آمدن برای سازندگی است . سفر غیر از زیارت است . هر پولداری می تواند به سفر برود و به زیارت هم برود ولی زائر نباشد . زائر از کلمه ی زُور (یعنی انحراف ) می آید .زائر یعنی کسی که از دنیا جدا می شود و به معنویت می پیوندد یعنی کسی که از نفس جدا می شود و به ملکوت می پیوندد . ممکن است که خیلی ها کنار امام رضا (ع) بایستند ولی زائر امام رضا (ع) نباشند . هارون الرشید در کنار امام رضا (ع) دفن است . او قاتل پدر امام رضا (ع) است . زائر بودن به این نیست . هر پولداری ممکن است که به مسافرت زیارتی برود ولی زائر نباشد . درضمن ما نباید در مرز زیارت ،پولدار و فقیر بشناسیم . زیارت برای همه است چه غنی ، چه فقر . منتها یکی می تواند به زیارت برود و او یک زائر حضوری ، حسی و معنوی شده است ویک کسی هم که پول ندارد می تواند ائمه را از راه دور زیارت کند . مثل زیارت پیامبر از راه بعید . اگر شرایط سفر برای ما مهیا نبود ما می توانیم از همین جا زائر باشیم . امام صادق (ع) فرمود : اگر رو به قبله بایستی و سه بار بگویی صل الهز علیک یا اباعبدلله ، شما زائر حرم امام حسین (ع) محسوب می شود . پس هر کس که به حرم امام رضا (ع ) برود معلوم نیست که حتما زائر باشد . دیگر اینکه ما زیارت را به حضور فیزیک محدود نمی کنیم و دیگر اینکه در زیارت مرز پولدار و فقیر نمی شناسیم . یک فردی مثل حر ابتدا دشمن امام حسین (ع) بود . حتی امام او را نفرین هم کرده بود . ولی در روزعاشورا او زائر امام حسین (ع) می شود و متحول می شود و بعد شهید می شود . اگر فرد گناهکاری به حرم بیاید و عوض بشود اشکالی دارد ؟ بعضی ها چند بار پشت سرهم به زیارت خانه ی خدا می روند ولی عوض نمی شوند .روایت داریم : کسی که به زیارت خانه ی خدا بیاید و یک پرچم حرام در اثاثیه او باشد ، وقتی مُحرم می شود و می گوید لبیک اللهم لبیک ، خطاب می شود لالبیک و لا سعدک . یعنی نه لبیک تو پذیرفته است و نه تو زائر ما هستی .ممکن است که کسی مُحرم هم بشود ، خانه ی خدا هم بیاید ولی زائر نباشد . طلبیدن برای این است که یک تغییر و تحولی در ما ایجاد کند و اثری روی ما بگذارد . این دعوت می شود . اینکه می گویند که زیارت دعوت است و شما را از میان این همه انتخاب کرده اند برای این است که این تاثیر روی آن گذاشته شود . پس زیارت را تخریب نکنیم . حرم امام رضا (ع) را تعطیل نکنیم . شما که پول نداری و نمی روی ، پس به آنها هم نگوییم نروند . در ضمن قرار نیست که فقس بی گناهان به زیارت بیایند ، گناهکاران هم باید به زیارت بیایند . میزان تاثیر پذیری هر کسی به میزان معرفت اوست . در زیارت ها آمده است : عارفاً بحق . این عارفا بحق در خیلی از زیارت ها نیست و وقتی این نبود ، زیارت هم زیارت نیست .