حجت الاسلام والمسلمین دکتر رفیعی

90/4/4

سوال – در مورد خودسازی توضیحاتی بفرمایید .
پاسخ – خودسازی و اصلاح نفس یکی از مهمترین وظایفی است که برعهده ی ماست . تا فرد ساخته نشود خانواده ساخته نمی شود تا خانواده ساخته نشود جامعه ساخته نمی شود . حالا می خواهیم در مورد خودمان صحبت بکنیم . لیس انسان الا ما سعی . بنده بعنوان یک فرد اگر اصلاح بشوم جامعه هم اصلاح می شود . اگر فرد اصلاح بشود هر چقدر هم که در جامعه خطرها زیاد بشود ،این فرد خودش را واکسیناسیون می کند . این مهم است که در جامعه ما شیوه را جلو ببریم یعنی خودمان را بگونه ای اصلاح کنیم که اگر ما در اروپا باشیم یا در ایران ، در عروسی باشم یا در کنار دریا برای مان فرقی نکند . اصلا اگر تمام جامعه پر از فساد شد فردی که خوساخته است در مقابل این عوارض زمین نمی خورد . پس ما آداب مسلمانی را به بحث خودسازی می بریم . در سوره ی مائده آیه صد و پنج می فرماید: ذخیره ای کسانی که ایمان آورده ای به خودتان توجه کنید و خودتان را اصلاح کنید . اگر شما درست شدید گمراهان نمی توانند روی شما نفوذ کنند. در جو بت پرستی مکه حضرت محمد پرورش یافت . سلمان در آن جو مسلمان شد . چند نفر در مسلمان شدن سبقت گرفتند . از حبشه بلال ، از ایران سلمان فارس ، از روم سهیل . اینها در جامعه ی ضد اسلامی رشد کرده اند . سوره ی اسراء آیه دوازده تا شانزدهم چند اصل را بیان کرده است . یکی از آن اصول این است که هر کس سرنوشت خودش گردن خودش است . در روز قیامت می گویند که هرکس پرونده ی خودش را بخواند . سرنوشت خودتان را گردن پدرو مادر ، حکومت ، دوست وهمسایه نیندازید . می فرماید : هر کس هدایت شد خوش به حال خودش شد و برنده شد . هر کس هم که گمراه شد خودش گیر است . هیچ کس بار گناه دیگری را بر دوش نمی کشد . پس در درجه ی نخست هر کس مسئول اعمال خودش است . فرافکنی ، حاشیه پردازی ، شبهه افکنی و توپ در زمین دیگران انداختن خوب نیست. در خانه ی نوح پسرش فاسد بارآمد و در خانه ی فرعون زن فرعون صالح بار آمد . هرکس باید خودش را دریابند .من عرف نفسه فقد عرف ربه . خودشناسی باعث خداشناسی می شود . اگر انسان استعداد ، توان ، ظرفیت و نقاط آسیب خودش را بشناسد از آنها دوری می کند و ظرفیت خودش را می شناسد و خدا شناس می شود. در روایت داریم که بالاترین دانش این است که انسان خودش را بشناسد. حضرت علی (ع) می فرماید: زیرک کسی است که خودش را بشناسد. حضرت امام نامه ای به پسرشان سید احمد نوشته اند واین چاپ شده است . کتابی است بنام نامه های عرفانی امام خمینی مجموعه نامه هایی که امام در جوانی به دیگران نوشته است و یک نامه ی مفصلی به سیداحمد نوشته است . در آن نامه آیه سیزده سوره حشر را آورده و تفسیر کرده است . سوره ی حشر آیه سیزده می فرماید : ای مردم تقوا داشته باشید . هر کس خودش ببیند که برای قیامتش چه می فرستد . در سر امتحان هر کس مسئول چیزی است که در ورقه ی خودش نوسته است. این آیه می خواهد بگوید که که همه شما دردنیا سر امتحان هستید و برگه تان هم جلویتان است . ببینید که این برگه را چطور تحویل می دهید . چقدر اشتباه دارد ؟ آیت الله مظاهری که مرجع تقلید هم هستند کتابی بنام جهاد نفس دارد و کتاب خوبی است . من در کلاس درس اخلاق ایشان شرکت داشته ام . ایشان می فرمودند که خدا در یک جا است که یازده تا قسم خورده است . ما یک قسم داریم والعصر . در سوره شمس خدا یازده قسم خورده است . به خورشید و ماه و .. قسم خورده است که بگوید : هرکس خودش را اصلاح کرد رستگار است . مسئله ی اصلاح نفس مهم است . من چندین راه کار کلی برای کنترل نفس می گویم . بعد وارد جزئیات می شویم . برای دوری از رذایل اخلاقی واصلاح نفس چند تا اصل کلی لازم است . یکی خواستن و اراده است. من تا نخواهم اتفاقی نمی افتد . اگر کسی خواست و تصمیم گرفت ، ممکن است که موفق بشود. بعضی ها می گویند که من وسواس دارم یا من بداخلاق هستم یا گناه برای من عادت شده است ، حالا چکار کنم ؟ معمولا جواب در سوال طرف هست . می گوید که وسواس دارم ولی نمی توانم آنرا کنار بگذارم . ما با این فرد کاری نداریم . مثل بیماری است که پیش دکتر می رود و می گوید که من خوب نمی شوم . دکتر هم به او جواب نمی دهد . طرف خودش یک تلقین منفی می کند . این ضعف اراده است که می گوید نمی توانم . فردی به رسول خدا گفت که من به گناه عادت کرده ام . نمی توانم آنرا کنار بگذارم . پیامبر گفت که من چند کار به تو می گویم آنرا انجام بده و گناهت را هم بکن . یکی اینکه جایی بروی گناه بکنی که خدا تو را نبیند . یکی اینکه چیزی بخور که روزی خدا نباشد. دیگر اینکه جایی گناه بکنی که زمین خدا نباشد . فرد گفت : کجا بروم که خدا من را نبیند و زمین خدا هم نباشد. فرمود : پس گناه هم نکن . جوانی به پیامبر گفت که من از گناهان جنسی خوشم می آید . حضرت فرمود : اگر کسی این حرف را به مادر و خواهر توبزند ناراحت نمی شوی ؟ گفت : چرا آنها باید پاکدامن وعفیف باشند . پیامبر فرمود : خدایا قلب این جوان را پاک کن . کسانی بودند که می گفتند که حاضریم مسلمان بشویم ولی نماز نمی خوانیم زیرا از نماز خوش مان نمی آید. پس آنها اول بُعد تقویت اراده را انجام می دادند . خواجه نصیرالدین طوسی کتابی بنام اوصاف الاشراف دارد که یکی از راه کارهای اصلاح نفس را اراده می داند . نکته ی دوم که برای اصلاح نفس باید توجه بشود پرهیز از شنیدن و دیدن هر چیزی است . اعضای بدن کانال ورود قلب ما هستند . حدیث داریم : چشم جاسوس قلب است . یکی از عوامل مهم تاثیر گذار بر روح انسان از طریق گفتن ، دیدن و شنیدن است . روی سکوت خیلی تاکید شده است . به لقمان گفتند که توچگونه لقمان شدی ؟ مولوی دارد : بود در غلامان چون طفیل تیره صورت پرمعنا همچو لیل . نه حسب و نه نسب معروفی داشت و نه ثروت زیادی داشت . او یک فرد ساده ای بود و یک سوره بنام او در قرآن است. لقمان گفت : با کنترل به اینجا رسیدم . هر چیزی نگفتم ، هر چیزی نخوردم و هر چیزی ندیدم . در روایت داریم که چشم صید شیطان است.دیدن فیلم های متبذل جدا از حرام بودن ، نگاه را بیمار می کند . شما می بینید که این فیلمها در هنگام نماز خواندن مجسم می شود . چه جایز باشد و چه نباشد تاثیر خودش را می گذارد. آقایی درمشهد به منمی گفت که من به زیارت آمده ام ولی حال عبادت و زیارت ندارم. در تمام مدت احساس شهوانی دارم . فهمیدم که اهل فیلم های مبتذل است . گفتم که روح توعوض شده است . ماهیت توتغیر کرده است . وقتی انسان زیاد به صحنه های حرام نگاه کرد ذائقه ی انسان تغییر می کند . این فرد دیگر نمی تواند لذت نماز و دعا را احساس کند. داریم کسی که اعضای او عفیف باشد اوصاف او هم نیکوست . کسی که واردات او درست باشد صادراتش هم درست است . حضرت امیر می فرماید: در زندگی مثل زنبور عسل باشید . واردات او خوب است و صادراتش هم خوب است . اگر شما حرف خوب بگیرید حرف خوب هم تحویل می دهید . رسول اکرم می فرماید: چشم هایتان را از حرام بپوشانید ملکوت را مشاهده می کنید . یوسف وقتی از دست زلیخا گریخت ، خدا علم تعبیر خواب را به او داد . پس اعضا را کنترل کنیم . در روز قیامت اول از اعضای سوال می شود . در سوره ی یاسین داریم که دست و پا گزارش می دهند که ما چه گناهانی را مرتکب شده ایم . اگر زبانی به ذکر ، دعا ، حرف خوب و ادب عادت کرد شخصیت انسان ساخته می شود. زبان کن که عیوب را می گوید ، خودش معیوب می شود. کسی که با الفاظ دیگران را صدا می کند خودش ماهیت تمسخر آمیزی پیدا می کند.پس درمورد خودسازی این است که اول خودتان را اصلاح کنید . به مردم می گویید خوبی و خودتان را فراموش می کنید. مثلا در مورد حجاب درست است که بخشی از آن به جامعه و نظام برمی گردد ولی مادر شما با دخترت در خانه چقدر روی حجاب کار کردی و آنرا مصونیت دیدی ؟ ما نباید فرافکنی بکنیم .سعی کنیم اول از خودمان شروع بکنیم . سومین نکته مسئله ی سیره شناسی است . معاشرت با افراد نیکو. در روایت داریم : شما با اهل فضل نشست و برخاست داشته باش سعادتمند می شوی . در تاریخ می خوانیم که شهوترانی برسیسای عابد را به کجا کشانید ، ریاست طلبی بلعم را به کجا کشانید ، جدا شدن از کانون علوی اشعث بن قیس ها و زبیرها را به کجا کشاند . اینها در تاریخ تکرار می شود . تاریخ باعث می شود که علم شما افزوده بشود. معاشرت با بزرگان منظور حتما معلم اخلاق نیست . البته خوب است که اگر کسی معلم اخلاق داشته باشد .
سوال – سوره ی نحل آیات 43 تا54 را توضیح بدهید .
پاسخ – آیه ی آخر این صفحه می فرماید : هر نعمتی که به شما می رسداز خداست و شما مالک چیزی نیستید . سپس شما وقتی گرفتار می شوید سراغ خدا می آیید ؟ بعد از اینکه کار شما راه افتاد و گرفتاری شما را رفع کردیم بعضی از شما به خدا شرک می ورزیم . ما گاهی اوقات نقش وسایل را پررنگ تر از نقش خدا می بینیم و این درست نیست .
سوال – داشتن استاد اخلاق چقدر ضرورت دارد ؟
پاسخ – اصل داشتن استاد اخلاق قابل انکار نیست . بزرگان ما در مراحل سیر و سلوک استاد اخلاق خاص داشته اند و از آنها تبعیت می کردند . الان ما می خواهیم از مبنا شروع بکنیم . بحث ما برای همه ی بینندگان ماست . در آغاز کار انسان به یک استاد حضوری نیازی ندارد . نماز اول وقت توصیه ی ائمه ی معصومین و علمای اخلاق است .این احتیاج به معلم ندارد خودتان می توانید آنرا انجام بدهید . بعضی ها در زندگی شان رعایت حلال و حرام را نمی کند و به نمازشان اهمیت نمی دهد و بعد دنبال آیت الله بهجت می گردند تا به آنها دستور خاص بدهد. وقتی دستورات آیت الله بهجت که به دیگران داده شده را مطالعه می کنیم می بینیم که ترک محرمات ، انجام واجبات ، نماز اول وقت و توسل به اهل بیت است .بحث استادداشتن وموسی وار دنبال حضر دویدن بحث دیگری است این برای کسانی کاست که در بحث سیر و سلوک می خواهند مقام عالی را طی کنند ، گاهی به یک جاهایی رسیده اند که نیاز به دستور خاصی نیاز دارند که باید طبق این دستورات عمل کنند. الان در جامعه اینکه به دنبال یک استاد برویم و به منزل ایشان برویم و درس بگیریم امکان پذیر نیست ولی کتاب اساتید هست . کتاب المراقبات آقا میرزا ملکی یک کتاب اخلاقی است . ایسن یک استاد همراه است . در همه ی روزها نوشته که باید چکار بکنیم . سید طاووس برای پسرش کتابی نوشته است . یک معلم اخلاق برای شاگردش که فرزندش هم هست توصیه های اخلاقی نوشته است که می تواند برای ما دستورالعمل باشد. کتاب چهل حدیث امام خمینی یک دستورالعمل است . نامه های امام به فرزندش هم می تواند دستور العمل باشد. علمایی که هستند تمام جوانان نمی توانند به حضور آنها برسند و امکانش نیست ، می توانند به توصیه های آنها عمل بکنند . هر کسی خودش را بهتر می شناسد . من که نقطه ی آسیب خودم را می شناسم بهتر است که دنبال همان بروم و آنرا اصلاح کنم . من که بدزبان هستم یا گناه چشمی دارم درهمین قسمت می توان از کتاب استاد کمک بخواهم که چکار کنم که این بدزبانی ریشه کن بشود . گاهی افراد فرافکنی می کنند و می گویند حالا که استاد نیست پیش چه کسی برویم . پس همه چیز تعطیل می شود. پیامبر اکرم هم همه در اطرافش نبودند و از ایشان فیض نمی بردند . بعضی ها در شهرهای دیگر زندگی می کردند و امام صادق (ع) را ندیدند . در جلد هفتاد و پنج کتاب بحار نامه ای است که امام برای دوستانش نوشته است . امام یک دستور العمل کتبی برای دوستانش نوشت . که هر روز آنرا ببینند .اصحاب امام این قدر به این دستورالعمل احترام می گذاشتند که آنرا در جانمازهایشان می گذاشتند و هر روز آنرا می دیدند . امام توصیه فرموده بودند که این دستورالعمل را با هم مباحثه کنید . کسی می گوید که من می خواهم تقوا داشته باشم چکار کنم ؟ خطبه متقین امیرالمومنین در نهج البلاغه که صد و ده صفت پرهیزگاران را گفته است . شما هر روز یکی از آنها را در دستورالعمل زندگی ات بکار ببر . امام صادق (ع) در این نامه توصیه های کلیدی کرده است که می توانیم آنرا بکار ببریم . اگر کسی در اطراف خودش یک مرجعی را دارد و می تواند روزی پنج دقیقه در محضر ایشان باشد ، ما این کار را نفی نمی کنیم . من خودم در حضورآیت الله بهجت منبر داشتم ، می دیدم هزارتا دختر و پسر جوان ایشان را نگاه می کردند و اشک می ریختند .شاید ما این اثر را در کتاب آیت الله بجت پیدا نکنیم . درک محضر خودش موضوعیت دارد .
سوال – همسر من خیلی مومن است و هر سال به حج واحب می رود و به مادر پیر خودش خیلی احترام می گذارد . همیشه من را در خانه تنها می گذارد و به مامویت مکه یا ختم پدر و مادر دوستش می رود یا جلسه دارد . من همیشه تنها هشتم و مسئول نگهداری مادرش هستم . این قدر به مادرش محبت می کند که من به مادرش حسودی ام می شود . حتی اچازه هم نمی دهد که ما بچه دار بشویم و می گوید که تو لیاقت مادرشدن نداری . برای مادرش یواشکی چیزی می خرد که من نبینم و بامادرش حرف می زند و با من حرفی ندارد که بزند . هر جا هم که می خواهیم برویم حتما باید مادر او را هم ببریم . او با این کارهایش باعث شده که از مادرش متنفر بشوم. همیشه هم می گوید که من یک مادر بیشتر ندارم . من باید همیشه مادر او را نگه دارم تا او به کارهای ثواب خودش برسد . در دین اسلام این مادر و پسر عروس جایگاهی ندارد. از دین هم دارم زده می شوم .من باید چکار بکنم ؟
پاسخ – هیچ کاری نباید فدای کار دیگری بشود . حضرت زهرا یک همسر ، مادر و دختر خوب بود. وقتی برای پدرش یا فرزندش یا حضرت علی (ع) وقت می گذارد هیچ کدام را فدای دیگری نمی کند. مسلم روش این آقا اشتباه است . این آقا که شغلی دارد که مورد توجه است و کار راه انداز است و تمام وقتش را صرف شغل و مادرش می کند .این درست نیست. در قرآن کریم بر روی حقوق همسر تاکید شده است . این افراد انسانهای کاملی نیستند. انسان کامل فردی است که همه ی بعدها را در خودش حفظ کند. اگر مادر بدن خودمان یک ویتامین را تقویت بکنیم و از دیگر چیزها غافل بشویم لطمه می خوریم . اگر ما همه ی توجه خودمان را به قلبمان بکنیم بعد می بینیم که قند ما بالا رفته و ما را می کشد . چرا شما باعث می شودی که این خانم به دین بدگمان بشود ؟ چرا شما حق اولادشدن را از ایشان می گیرید ؟ مگر شما اولاد این مادرنیستید و او را تکریم نمی کنید ؟ چرا شما برای این خانم وقت نمی گذارید ؟ مرد باید در خانه حضور داشته باشد. رسول اکرم می فرماید: مردی که در خانه به زنش کمک کند خدا به اندازه ی موهای تن او برایش حسنه می نویسد و با انبیاء محشور می شود . پیامبر و ائمه ما هم این جوری بودند و همیشه در کنار خانواده شان بودند . من فکر می کنم که این آقا دچار افراط و تفریط شده است . در دین اسلام این مادر و پسر عروس جایگاهی ندارد ولی در دین اسلامی که پیامبر برای ما آورده است این طور نیست . امام صادق (ع) میوه ای خریده بودو داشت به منزل میبرد . شاگردش گفت که بگذارید من برای شما بیاوریم . حضرت فرمود که این برای اهل خانه است و سزاورا است که من خودم آنرا ببرم . امام باقر (ع) خودش را شیک کرده بود و فرمود که زیبایی مرد عفت زن را بیشتر می کند. زن نباید نگاهش به مردهای دیگر باشد . پیامبر گاهی پیش همسرش می نشست و می گفت که بیا با هم گفتگو کنیم . نامه های امام خمینی از بیروت که برای همسرشان نوشته است بسیار زیبا است . انسان تصور نمی کند که او یک عالم دینی است که برای همسرش نامه نوشته است . در روزهای آخر در بیمارستان امام فرمودند که بگویید که حاج خانم بیاید . همسر ایشان می گفتند که هیچ وقت به ما امر و نهی نمی کرد و دستور نمی داد . این سیره ی بزرگان ما است .این آقا شیوه اش را جای دین گذاشته است و این خانم را به دین بدبین کرده است . آقایان برای خانواده هایشان وقت بگذارند .