در مورد آداب انتظار توضیحاتی بفرمایید.
پاسخ – در روایت داریم که انتظار افضل اعمال است . افضل اعمال را انتظار فرج خوانده اند . این تعبیر در ائمه ی معصومین قبل از امام زمان (عج) آمده است . در روایت امام باقر (ع) و امام صادق (ع) توصیه کرده اند که انتظار فرج ما را بکشید . همه ی ما و چندین نسل قبل از ما هم در انتظار غیبت بوده اند . یازده امام ما حدود دویست و پنجاه سال در جامعه حضور داشته اند و با مردم ارتباط داشته اند . البته این طور نبوده که آنها همیشه در دسترس باشند . امام موسی بن جعفر در زندان بوده است و امام هادی (ع) و امام عسگری (ع) در تبعید بوده اند . ولی مردم جای امام را می دانستند وارتباط نامه ای با آنها داشتند تا سال 329 که غیبت کبری آغاز شده است . شصت و نه سال غیبت صغری بود . فرق غیبت صغری و کبری در این بوده است که در غیبت صغری امام چهار نماینده ی خاص داشتند که مردم از طریق این نماینده ها با امام ارتباط داشتند که همان نواب اربعه بوند . اما از آغاز غیبت کبری نیابت خاص تمام شد و نیابت عام شروع شد . دردوران غیبت که بیش از هز ار و صد سال طول کشیده ، چندین نسل آمده اند و ما انتطار ظهور را داریم و امیدواریم که ما زنده باشیم ولی ممکن است که این انتظار تا چند نسل بعد از ما اتفاق نیفتد . در مسئله ی مهدویت گفته اند که از دو چیز بپرهیزید . یک استعجال و یکی تعیین وقت است . در روایات گفته اند که اینها را تکذیب کنید . روایت داریم کسانی که عجله می کنند هلاک می شوند و از آن طرف کسانی هم که ناامید هستند هلاک می شوند . پس باید امیدوار بود . در دوران غیبت ، یکی از مهمترین مسائل انتظار است . آداب انتظار چیست ؟ یک منتظر باید چه ویژگی هایی داشته باشد ؟ کتاب کمال الدین بشیخ صدوق که قدمت هزار ساله دارد ، در مقدمه اش می نویسد که من این کتاب را به دستور امام زمان (ع) نوشته ام . یکی از بحث های این کتاب این است که وقتی امام زمان (عج) می آید چکار می کند . وقتی امام قیامش را از مکه شروع می کند و بر جهان حاکم می شود، اولویت حکومت آن امام چیست . شاید ما نتوانیم زمان آن امام را درک کنیم همان طور که گذشتگان ما درک نکرده اند ، پس به دنبال آن اولویت ها برویم و آنها را پیاده کنیم . در روایات داریم که شما این کارها را نجام بدهید و اگر قبل از ظهور از دنیا رفتید مثل این است که در زمان ظهور از بین رفته اید. فردی پیش امام صادق (ع) آمد و گفت که چه زمانی فرج صورت می گیرد و امام زمان (ع) ظهور می کند ؟ امام فرمودند : اگر امام زمان بیاید تو می خواهی چکار بکنی ؟ البته آن موقع هنوز امام متولد نشده بود . همان کارهایی را که باید در زمان امام انجام بدهی الان انجام بده . تمام احکام قرآن را انجام بدهید زیرا احکام قرآن عام است . کارهایی را که وقتی امام زمان می آید انجام می دهد را من به ترتیب می گویم تا ما هم آنرا انجام بدهیم . داریم که مهدی ما وقتی می آید چهار کار را در اولویت قرار می دهد . یکی قرآن ، یکی سنت پیامبر ، ولایت امیر المومنین و برائت از دشمنان است . داریم که امام بین قلبها محبت و الفت ایجاد می کند . در دعای ندبه می خوانیم که ای کسی که اختلاف کلمه ها را حذف می کنی و بر محور تقوا اجتماع کلمه ایجاد می کنی . پس چرا ما خودمان تالیف قلوب را ایجاد نکنیم ؟ چرا دلهای مان را بهم نزدیک نکنیم و با هم یکرنگ نباشیم ؟ توقیع به نامه هایی که از طرف امام زمان (ع) به افراد در دروان غیبت کبری نوشته شده است می گویند . ما دردوران غیبت کبری حدیث نداریم . در توقیع امام زمان (عج) به شیخ مفید که الان بصورت کتابی بنام نامه ی امام زمان به شیخ مفید چاپ شده است که در آننامه امام زمان(عج ) می فرمایند : اگر شیعه های ما اجتماع قلوب داشته باشند و وفای بعهد داشته باشند این قدر توفیق سلب نمی شود . پس در آن زمان اختلافها کنار می رود و بهتر است که ما خودمان الان این کار را انجام بدهیم . ان تنصروا الله ینصرکم . یعنی دین خدا و امام را یاری کنید . یاری کردن خدا معنی ندارد. اگر من کسی را که خدا دوست دارد یاری کنم در واقع خدا را یاری کرده ام . در قرآن داریم که حواریون به عیسی می گفتند که انصار خدا چه کسانی هستند ؟ انصار خدا کسانی هستند که عیسی را یاری کنند ، امام را یاری کنند . داریم که یکی از ویژگی هایی که در دروان غیبت اتفاق می افتد این است که فحشا ، شرب خمر و ربا از بین می رود ، امام مردم را به عبادات وا می دارد .پس اگر کسی می خواهد پیرو امام زمان (عج) باشد باید این کارها را کنار بگذارد و خودش را در اردوی امام زمان (عج) وارد کند . ما در قرآن آیاتی داریم که مصداق آن امام زمان (عج) است . آقای بهرامی کتابی نوشته اند که صد و بیست آیه قرآن را جمع کرده اند که مصداق آن امام زمان (عج) است. مثلا بقیةالله که در مورد حضرت شعیب است . مثلا یک ضرب المثل در یک مورد بکار رفته است ولی ما ممکن است که آنرا در چندین جا بکار بریم . در قرآن از این موارد زیاد داریم . خوب است که در نیمه ی شعبان و ماه محرم از این آیات استفاده بشود . این آیه اساسنامه ی حکومت امام زمان (عج ) است . یعنی وقتی ایشان ظهور کنند یکی از مصداق هایی که امام به دنبال آن هست که در جامعه پیاده بشود آیه الذین ان مکناهم فی الارض اقاموالصلاة و اتوالزکات و امرو بالمعروف و نهوا علی المنکر و لله عاقبة الامور : این آیه یکی از اهداف حکومت مهدوی است . پس یکی از اهداف ایشان برپا کردن نماز است . با مهدی مهدی کردن و جشن و شادی کار حل نمی شود . مثلا این خوب نیست که هنگام جشن نیمه ی شعبان هنگام نماز همه جا پر باشد ولی مسجد ها خالی باشد . پس در شب نیمه ی شعبان باید مساجد پر باشد زیرا ایشان برای اقامه ی نماز می آیند .
سوال – صفحه 293 را توضیح دهید .
پاسخ – یکی از اصولی که در اسلام به آن تاکید شده است اصل اعتدال و میانه روی است . یکی از مفسرین می گوید که این اعتدال در روح آیات قرآن هم حاکم است . در این صفحه می فرماید : نه نمازت را خیلی بلند و نه خیلی آهسته بخواند بلکه حد وسط را اختیار کن . نماز مغرب وعشا باید بلند خوانده شود . بعضی از جوانها می گویند که چه فرقی می کند ؟ فرقش در این است که مرد باید نمازش را بلند بخواند . می خواهم بگویم که حتی در قرائت نماز هم تاکید روی میانه روی و اعتدال است . پس اگر در زندگی و در مسائل سیاسی ،اقتصادی ، اجتماعی و مباحث خانوادگی اعتدال رعایت بشود خیلی از مشکلات جامعه حل می شود.
سوال – شما می گویید که در ظهور فرج نباید تعجیل بکنیم . پس اینکه می گوییم اللهم عجل لولیک الفرج یعنی چه ؟
پاسخ – یعنی از خدا می خواهیم که تعجیل در ظهور بفرما . مستعجل یعنی در زمان ظهور
عجله نکنیم . دائم نگوییم که امروز ظهور است یا فردا ؟ می گوییم که خدایا تو ظهور را تعجیل کند که انشاءالله همین جمعه باشد . ما نباید تعیین وقت بکنیم .
سوال – من می خواهم در زمان غیبت به دستورات دین عمل کنم اما وقتی می بینم خود فققها هم در مسائل دین اختلاف دارند ناامید می شوم و تصمیم می گیرم آن چیزی که خودم از قرآن می فهمم عمل کنم . راهنمایی بفرمایید.
پاسخ – مگر ایشان به فتوای همه ی فقها عمل می کنند ؟ ایشان باید به یک فتوا عمل کنند هرچند که فقها با هم اختلاف داشته باشند . تقلید یعنی اینکه تکلیف شرعی را به گردن کسی دیگری انداختن . در روزقیامت می گوید که شما مرجع تقلید فرمودید که طواف این جوری است و من هم همان جوری انجام دادم و انسان هیچ مسئولیت شرعی هم ندارد . ایشان باید یک رساله در منزل داشته باشند و از روی همان تقلید بکنند. وقتی پیامبر ازدنیا رفتند یک مجموعه احادیث از ایشان به ما رسیده است ولی این احادیث مثل قرآن نبود که مکتوب بشود و بگویند که این عین سخن پیامبر است . این احادیث بعد از رحلت ایشان توسط واسطه ها نقل شده است . گاهی می گویند که سلمان این حدیث را گفته و گاهی چند واسطه می خورد و بعد به سلمان می رسد. ائمه ی ما دویست و پنجاه سال دوران داشته اند که مجموعه ای هم از ائمه به ما رسیده است. مثلا در کتبه اربعه ی ما چهل و چهار هزار حدیث است . در کتاب وسایل الشیعه سی وشش هزار حدیث از ائمه به ما رسیده است . در کتاب بحار ده ها هزاران حدیث است . همه ی این روایت مثل قرآن قابل اعتماد نیستند زیرا بعضی از کسانی که آنها را نقل کرده اند ضعیف هستند یا دروغ گفته اند یا جعل کرده اند . دلیل این مطلب تعارض در روایات است . پس یکی از این دو حدیث درست نیست . ما مجموعه ی حدیث ها را در یک طرف میگذاریم و مجموعه ی راویان را هم در طرف دیگر می گذاریم وقرآنر ا کنار آن می گذاریم . یک انسان متخصص که به آن فقیه می گویند می خواهد با توجه به این روایات و ناقلین اینها را بررسی کند و نظر بدهد . ممکن است که مبنای ایشان هم متفاوت باشد. مثلا یک عالم رجالی ( کسی که شخصیت ها را بررسی می کند و نظر می دهد ) می گوید که من این شخص ناقل را قبول ندارم و حدیث او هم مطرود است ولی عالم رجالی دیگری می گوید که ایشان ممکن است که بخاطر تقیه دروغ گفته است و از نظر من روایتش قابل قبول است . ما در مکه بودیم ودر کنار مسجد الحرام نشسته بودیم .دیدیم که مردم دوجور طواف را انجام می دهند .بعضی ها آن طرف مقام انجام می دهند که خلوت تر و راحتتر است . اما بین مقام و خانه ی خدا خیلی شلوغ است . بعضی ها با زحمت خودشان را به آنجا می رساندند که آنجا طواف را انجام بدهند. یکی از علما آنجا بود . عده ای گفتند که فتوا به چند صورت است. ما دلیل اختلاف را از آن عالم سوال کردیم . ایشان فرمودند که دو حدیث و هر دو از امام صادق (ع) وهر دو معتبر است . فقیهی که حدیث اول را گرفته می گوید که حدیث دوم که می گوید آنطرف مقام هم می شود طواف انجام داد برای زمان اضطرار است ولی فقیه دیگری می گوید که من به روایت دوم عمل می کنم . پس این مبنایی است. پس اگر فقیهی فتوا می دهد که این طرف مقام اشکال ندارد که طواف بکنیم و فقیه دیگر می گوید که باید آن طرف مقام باشد . اینها نمی توانند فتوای شان را یک دست بکنند زیرا هر کدام به یک حدیث عمل کرده اند و هر کدام برای خودش حجیتی دارند . ما نمی توانیم بگوییم که خودمان از قرآن استنباط می کنیم . مثل این که شما بیمار هستید و پیش سه تا پزشک رفته اید . یکی دارو داده و یکی می گوید که باید جراحی کنید و یکی گفته آمپول بزنید . اگر کسی بگوید که من خودم به داروخانه می روم و دارو می گیرم و می خورم ، طبیعتا می میرد . این اختلاف خیلی اندک است . در رساله ها در بحث نماز اختلافها خیلی کم است . مثلا کسی نگفته که نماز صبح سه رکعت است . اختلاف در روزه و نماز خیل کم است و عمده ی اختلاف در حج است که آن هم خیلی کلی نیست و کم است . بعضی مسائل موضوعی است . موضوع غیر از حکم است . مثلا من می خواهم به مکه بروم و می خواهم بدانم که در مکه و مدینه می توانم نماز کامل بخوانم یا خیر. یک مرجعی می گوید که شما فقط در مسجدالحرام می توانی نماز کامل بخوانی و یکی می گوید که فقط در مسجدالنبی کنار قبر پیامبر می توانی کامل بخوانی . اینها اختلاف نیست .همه ی آقایان می گویند که شکسته اشکالی ندارد. پس اگر شما حوصله نداری شکسته بخوان . اگر دلت می خواهی نماز تمام بخوانی ببین مرجع تقلید شما چقدر اجازه می دهد . این اختلافات در احکام است . گاهی اختلاف در موضوعات هم هست . بعضی مواقع یکی از آقایان اعلام می کنند که از نظر من امروز عید فطر است . آقای دیگری می گوید که این برای من ثابت نشده است . بعضی ها می گویند که مگر مراجع همدیگر را عادل نمی دانند یا مگر ما چند تا ماه داریم ؟ این درست نیست. در موضوعات بحث بررسی مبنا است . بعضی از مراجع ما دیدگاه شان این است که اگر ماه دیده بشود در تمام کشورها عید است .مثلا اگر در عراق ماه دیده بشود در ایران هم عید است. به ایشان می گویند که سه تا فرد عادل ماه را در عراق دیده اند و ایشان هم می گوید پس در ایران هم عید است . مرجع دیگری می گوید که ماه باید در کشور خودمان دیده بشود و اگر ماه را در کشور خودمان نبینند عید را اعلام نمی کنند. اینها منبای شان متفاوت است . ما در بحث تقلید به متخصص رجوع می کنیم و ما دو تا مرجع در یک موضوع و مسئله انتخاب نمی کنیم . برداشت از روایت خیلی تخصصی است وما نی توانیم خودمان این کار را بکنیم . یک مرجع گاهی در یک مورد خیلی تحقیق و بررسی می کند تا یک حکم خدا را استنباط بکند . وقتی ایشان حکم را استنباط کرد ، این برای شما حجت است و می توانید به آن عمل کنید . مثل پزشک متخصصی است که برای شما تجویز می کند و اگر اشتباه در بیاید خودش پاسخگو خواهد بود .
سوال – آیا می شود مسائل را از قرآن استنباط کرد ؟
پاسخ – قرآن کتاب اخلاق و هدایت است و آیات آن عام و فراگیر است و همه هم می توانند به آن عمل کنند و هدایت بشوند .اما قرآن کتاب فقهی نیست . از حدود شش هزار آیه ی قرآن فقط پانصد آیه ی فقهی در آن است . در قرآن یک اصول کلی و مبانی بیان شده است . مثلا وجوب نماز ، روزه ، زکات ، خمس ، امر به معروف و نهی از منکر و حج در قرآن آمده است . ولی اگر قرآن می خواست احکام حج را بگوید چندین هزار آیه می شد. خدا در قرآن می فرماید : هر چه پیامبر برای شما آورد ، شما آنرا بگیرید . در جایی می فرماید : پیامبر از خودش حرف نمی زند . در آیه آخر سوره ی اسرا می فرماید که ما این قرآن را فرستادیم که آنرا برای مردم بخوانی و در جای دیگری می فرماید که برای مردم روشن و تبیین کنی . تبین یعنی اینکه پیامبر ایستاد و گفت که من نماز می خوانم و شما ببینید که من چطور می خوانم ، شما هم همان طور بخوانید . مثلا در قرآن نداریم که نماز صبح دو رکعت است یا حمد و سوره بخوانید . در قرآن داریم که رکوع و سجده بروید ولی جزئیات آنرا نگفته است . در آخرین حج پیامبر فرمود که ببینید که من چکار می کنم و مردم دیدند که پیامبر چه کارهایی انجام می دهد و بعد آنها را روایت کردند و همه ی آنها احکام حج شد . قرآن مثل قانون اساسی است که در آن جزئیات قانون نیامده است. وقتی قانونی در مجلس تصویب می شود آنرا به شورای نگهبان می دهند که ببینند به قانون اساسی مغایرات دارد یا خیر . کلام امام و پیامبر نباید با قرآن مغایر باشد . خودشان فرموده اند که معیار قرآن است و آنرا با قرآن بسنجید و اگر دیدید که مطلبی خلاف قرآن است به آن عمل نکنید. روایتی بود که می گفت که بهترین شما کسی است که بعد از من امر به معروف و نهی از منکر نکند . این مشخص است که دروغ است زیرا خلاف آیه قرآن است . روایتی است که می گوید ازدواج نکنید . این مشخص است که دروغ است زیرا خلاف آیه ی قرآن و سنت پیامبر است . اینها چون با قرآن تعارض دارد ما آنها را نمی پذیریم . بعضی ها حدیثی را می شنونند و می گویند که این به عقل جور در نمی آید . این برای ما معیار نیست . ما نباید اینها را با عقل شخصی بسنجیم . مثلا می گویند که چه فرقی دارد که غسل را از سمت راست شروع کنیم یا طرف چپ یا فردی می گفت که من هر جا بروم نمازم را کامل می خوانم . این کار درست نیست. قرآن کتاب کلی است . خیلی از احکام در روایت آمده است و اصل این روایت هم مورد تایید قرآن است.
خدایا ما را با قرآن و سنت محشور کن و تا ما زنده هستیم توفیق درک حکومت مهدوی را نصیب ما بفرما .