در مورد خطاب های قرآن( آیه 77-78 سوره حج ) توضیحاتی بفرمایید.

پاسخ – بحث ما خطاب های عام قرآنی است یعنی انتظارات خدا از ما. در این آیه خداوند پنج کار را از ما خواسته و به ما امر کرده است. بعد از این پنج نکته می فرماید که این کار سختی نیست. مثل اینکه یک معلم به دانش آموزان بگوید که فردا دیکته کار کنید، اجتماعی هم بخوانید ،ریاضی هم بنویسید و بعد بگوید که این کار سختی نیست و برای ارتقاء خودتان است .در قرآن داریم که خدا برای شما آسانی خواسته است و در جای دیگر داریم :خداوند از هر کس به اندازه ی توانش انتظار دارد. خداوند حکیم ،دانا ،مهربان و ... است. داریم که مردم در قیامت برای ساعت های غیر مفید عمرشان حسرت می خورند. پرونده ی عده ای در قیامت بی نور است یعنی خالی است و می گویند که ای کاش ما کوتاهی نکرده بودیم. مجموعه اوامر و نواهی الهی برای پیشرفت بشر، به نفع بشر و عامل رشد است. اداره راهنمایی و رانندگی تکالیفی برعهده ی ما گذاشته است که اینها قانون رشد است.

در دو آیه آخر سوره ی حج داریم: ای مومنان (امام صادق (ع) می فرماید که انسان از این خطاب لذت می برد. لذا مستحب است که انسان بگوید: لبیک)در مقابل خدا رکوع کنید، سجده کنید(در قرآن به جای نماز خواندن تعبیر رکوع و سجود آمده است. رکوع و سجود دو رکن اساسی نماز است. اصل حج، عرفات است. می گویند :مشهد است و زیارت امام رضا(ع)،مدینه است و زیارت قبر پیامبر. ما باید به رکوع و سجده ی نماز خیلی اهمیت بدهیم. پیامبر فرمود :مرا با سجده های طولانی یاری کنید. رکوع کرنش در مقابل خداست)، بندگی کنید( رکوع و سجود خاص است ولی بندگی کردن عام است. عبودیت مقام عالی است. حضرت ابراهیم اول عبد شد بعد نبی بعد رسول و بعد امام شد. امیرالمومنین می فرماید: خدایا برای من این افتخار بس است که عبد و بنده ی تو باشم.

عبد شخص بودن خواری است. کشورهای عربی عبد امریکا و اسرائیل هستند .بعضی ها عبد بُت بودند، این خواری و کوچکی است ولی عبودیت در برابر خدا مثل این است که معلم بگوید که دانش آموز من باشید یعنی رشد کنید .معلم به دانش آموز نیازی ندارد. وصل محدود به نامحدود به معنای عبودیت است. اگر انسان عبد خدا شد، دیگر عبد غیرخدا نمی شود. پدر به فرزند می گوید که دست مرا بگیر که زیر ماشین نروی. خدا می گوید که به من وصل شو ،من تو را نمود خودم در روی زمین قرار می دهم و تو را حی لایموت یعنی تو را ماندگار می کنم. افرادی غیر از پیامبران داشته ایم که خدا به آنها قدرت تصرف داده است. اگر همه ی دنیا کافر بشوند به خدا لطمه ای وارد نمی شود. اگر انسان عبد بزرگتر از خودش بشود عین حیات است .در مناجات کوفه داریم: تو قوی هستی و من ضعیف هستم و ... عبودیت یعنی اینکه درک اینکه من روی پای خودم نیستم و وابسته هستم. این وابستگی عین افتخار است. مولایی که بخواهد عبد را کوچک کند بد است، مثل حاکمان ظالم. فرعون می گفت که مردم عبد من هستند. عبودیت مردم مقابل خدا، دائما ما را به فیض می رساند. عبودیت یعنی رها بودن از غیر خدا. با این نگاه تکلیف برای انسان شیرین می شود)، کار خیر انجام دهید( به مردم کمک کردن ،خیر گفتن و هر معروفی را انجام دادن) و جهاد کنید با نفس و شیطان.( این امر سلبی است ولی بقیه ایجابی هستند) خدا شما را برگزید.

وقتی خدا می خواست انسان را خلق کند فرشته های به خدا گفتند که چرا می خواهی انسان را خلق کنی ،ولی خدا جلوی فرشته ها ایستاد. انسان بر همه ی عالم مسلط است. انسان بخاطر عقلش برگزیده شده است. خدا در آخر آیه می فرماید: دین سخت نیست. این آیین جد شما ابراهیم است.

برای محصل تنبل، درس سخت جلوه ی کند و فرد خلافکار، قانون برایش سخت جلوه می کند. هر مشقتی، شیرینی دارد. وقتی مادر بچه ای را بدنیا می آورد مشقت دارد. ولی بچه برای مادر شیرین است .حسن بصری گفت :بچه بد چیزی است ،تا کوچک است شما را آزار می دهد و وقتی بزرگ می شود جلوی تو می ایستد ،این خبر به امام سجاد(ع) رسید و امام فرمود : بچه، خوب چیزی است، تا وقتی کوچک است برای تو لذت است و وقتی از دنیا می روی ،برای تو اعمال خیر می فرستد. اگر ما عبادت را درک کنیم، دیگر برای مان سخت نیست.

سوال - ویژگی های یک عبادت خوب چیست؟

پاسخ – اولین ویژگی یک عبادت اخلاص است. چیزی که عبادت را ماندنی می کند برای خدا بودن است .پس درعمل، کثرت مهم نیست بلکه کیفیت مهم است .البته کثرت همه پلی بصورت کیفیت است. اخلاص شرط مهمی است. علامه طباطبایی می فرمود: اخلاص اکسیری است که مس وجود را طلا می کند. وقتی مسجد کوچکی بنام قبا ساخته شد، برایش آیه نازل شد. هر کس که در این مسجد نماز بخواند، ثواب یک عمره را دارد. حضرت امیر یک انگشتر می دهد و آیه نازل می شود، این اخلاص است. روایت داریم که اخلاص سخت است. بنای انسان باید این باشد که کار را برای خدا بکند. جوان اگر نماز می خواند، بخاطر پدر یا مادر نخواند بلکه بخاطر خدا بخواند.

یکی از راههای اخلاص، مخفی عمل کردن است. یعنی اگر انسان مخفیانه به کسی کمک کرد و پیش خودش گفت که این کار خیلی بزرگ نیست، این می شود اخلاص در صدقه .

ویژگی دیگر اتقان است یعنی محکم بودن. رسول خدا جنازه ای را دفن کردند. اصحاب داشتند می رفتند که پیامبر آنها را صدا زد و فرمود که بیایید این قبر را محکم کنید. آنها گفتند که مرده فرار نمی کند ولی پیامبر فرمود: خدا دوست دارد که کار را محکم انجام بدهیم. البته محکم بودن با وسواس فرق دارد. آیت الله مرعشی تندترین نماز را در قم می خواندند و الفاظ را به خوبی ادا می کردند. استحکام در نماز به معنی خوب ادا کردن کلمات نماز است نه طولانی کردن آن. محکم بودن یعنی دقیق بودن، درست ادا کردن و کم نگذاشتن. محکم بودن یعنی حق مطلب را ادا کردن و کم نگذاشتن از کار .اتقان در هر کاری لازم است ولی نباید منتهی به وسواس بشود.

ویژگی دیگر اعتدال است. حتی در عبادت هم باید اعتدال را رعایت کرد. یکی از اصحاب پبامبر تمام روزها را روزه می گرفت و تمام شبها عبادت می کرد و به زن و بچه اش نمی رسید، این خبر به پیامبر رسید. پیامبر سلمان فارسی را نزد او فرستاد تا مواظب او باشد که تمام شب را نماز نخواند و تمام روزها را روزه نگیرد. پیامبر فرمود :خدا به عمل کم هم راضی می شود. منظور ما این نیست که فقط واجبات را بخوانید و مستحبات را رها کنید. اعتدال معنای نسبی دارد. اعتدال یعنی اینکه در کار جوانب مختلف آن دیده بشود. حضرت فرمود :مومن باید ساعات زندگی اش را تقسیم کند.

مرحوم فلسفی در پنجشنبه ها اهل منبر را دعوت می کردند که در خانه شان صحبت کنند و بعد خودشان آن را گوش می کردند و نقد می کردند. بعد می گفتند که کسی یک لطیفه بگوید. بعضی ها تمام وقت شان را برای دعا و نماز می گذارند و به کارهای خانواده توجهی نمی کنند. اعتدال یعنی هر چیزی در جای خودش .

امام خمینی به طلبه های می گفتند که وقتی با خانواده به تفریح می روید با خودتان کتاب نبرید زیرا محل خواندن کتاب در منزل است نه در مسافرت.

سوال – صفحه 261 قرآن کریم را توصیح بفرمایید.

پاسخ – در این صفحه خدا می فرماید: کسی فکر نکند که خدا به وعده هایی که به پیامبران داده است عمل نمی کند. این آیه رفع شبه می کند.

سوال – در ادامه ویژگی هایی عبادت خوب توضیحاتی بفرمایید.

پاسخ – ویژگی دیگر دوام و استمرار است .امام صادق(ع) می فرماید: بهترین عمل این است که مستمر باشد حتی اگر کم باشد. استمرار نتیجه ی تربیتی دارد. اگر انسان هر شب بیست آیه بخواند بهتر است تا اینکه در آخر هفته صد آیه بخواند. زیرا روح انسان عادت می کند. امام خمینی پانزده سال در نجف بودند و هر شب در ساعت نُه ،در حرم امیرالمومنین زیارت جامعه کبیره می خواندند. یک شب برف آمده بود و از امام خواستند که در خانه زیارتنامه بخوانند ولی امام قبول نکرده بودند. آیت الله مرعشی بیش از شصت سال هر روز صبح به زیارت حضرت معصومه می رفت با اینکه منزلش روبروی حرم بود. علامه طباطبایی هر شب قبل از افطار به حرم حضرت معصومه می رفت ، حرم را می بوسید، بعد به خانه می آمد و افطار می کرد. انسان پیوسته راه برود بهتر از این است که گاهی تند و گاهی آرام برود.

سعی کنید یک سری اعمال مستمر برای خودتان داشته باشید. مثلا خوب است که انسان هر روز نمازش را سر اذان بخواند زیرا اگر عبادت منظم نباشد روح بهم می ریزد. پس برای عبادت کردن هم برنامه داشته باشیم. امام خمینی آنقدر کارشان دقیق بودند که اگر از پسرشان که در بیرون از خانه بود سوال می کردند که امام دارد چکار می کند ایشان می دانستند.

ممکن است که این کار سخت باشد. و عده ای بگویند که این قدر منظم بودن برای همه ی شغل ها میسر نمی باشد. حتی یک راننده تاکسی می تواند برنامه ریزی کند که از ساعت هشت تا دوازده ظهر را برای کار و از دوازده تا یک بعد از ظهر را برای وقت نماز و ناهار بگذارد و ... البته ممکن است که استثنائاتی هم باشد.  خوب است که ما عادت کنیم که همیشه وضو داشته باشیم ، هر روز صدقه بدهیم و ذکری را بخوانیم.

ویژگی دیگر نشاط و شادابی درعبادت است. عبادت با بی حالی، کِسلی می آورد. فکر کردن به معانی عبادت و آثار عبادت، نشاط می آورد. امام سجاد(ع) می فرماید: خدایا به من نشاط بده و مرا مبتلا به سستی درعبادت نکن. اگر انسان نشاط داشته باشد احساس خستگی نمی کند و گذشت زمان را احساس نمی کند. وقتی شما فوتبال را با نشاط تماشا می کنید احساس خستگی نمی کنید حتی اگر طولانی باشد.

عوامل بوجود آمدن نشاط شناخت ،معرفت و توجه به معانی است. اگر می خواهید دعا بخوانید سعی کنید دعا همرا با نشاط بخوانید حتی اگر کم بخوانید. اگر شما خسته هستید می توانید دنبال عبادت مستحب نروید. اما عبادات واجب را باید انجام بدهید. پس ما باید نشاط را ایجاد کنیم نه اینکه بگوییم چون نشاط نداریم عبادت را انجام ندهیم .

ویژگی دیگر تعمیم دادن است. ما سعی کنیم که در عبادت یک سویه ی نگاه نکنیم. یعنی فردی که نماز را اول وقت می خواند در رسیدگی به همسایه هم اول باشد و آنرا رها نکند. مثلا خوب است که انسان در عمرش حداقل دو بار به یتیم کمک کند که وقتی در قیامت می گویند: چه کسانی به فقرا کمک کرده اند، او بتواند بگوید که من دوبار به فقرا کمک کرده ام.

فردی می گفت که هر مسجدی که در قم ساخته اند،من در آن شرکت هستم.  من دو تا آجر می خریدم و برای مسجد می دادم و گاهی که پول نداشتم کارگری می کردم. پس انسان یاید ورود به هر کاری داشته باشد. بعضی ها پنجاه بار به زیارت اما رضا(ع) می روند ولی یک بار هم به زیارت گاه نزدیک منزل شان نمی روند، این اشتباه است . پس در عبادت نگاه فراگیر داشته باشیم.

الان شب عید است و خوب است که به فقرا کمک کنیم. در کمک به فقرا پولداری شرط نیست . در قرآن نگفته است که فقط پولدارها به فقرا کمک کنند.

خداوندا توفیق کنترل زبان، داشتن دست دهنده به فقرا و عبادت مطلوب را به ما عنایت بفرما.