کانال سایت شیعه کوئست در ایتا اینجا کلیک کنید
پیشوایان اسلام هر يك با رفتار و سخنان خود پیروان و افراد حق جو و سعادت طلب را به سوی سعادت و کمال دعوت كرده تا آنان در بيابان زندگى دچار حيرت و سرگردانی نشوند و با راهنمایی و ارائه يك سلسله اصول اخلاقى و مقررات اجتماعى روابط زندگى آنها را سر و سامان بخشند.
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام در سخنان خويش از یک سو فضائل اخلاقی و آثار و پیامدهای آنها را بیان کرده اند و مسلمانان را به آن تشویق کرده اند و از سوی دیگر ريشه و عوامل رذائل و بيماري هاى اخلاقى را شناسايى و معرفى نموده و روش درمانى آن را نیز بيان كرده‏ اند و مسلمانان با دقّت در این سخنان می توانند مطابق آن عمل كنند و راه نجات خود را هموار کنند. به عنوان نمونه امیرالمؤمنین علی علیه السلام در سخنی سفارشات اخلاقی دقیق و ارزشمندی دارند که دقت و عمل به آنها می تواند بسیاری از مشکلات را از پیش روی انسان بردارد.

1- نیکوکار باشید
«ذَلِّلُوا أَخْلَاقَكُمْ بِالْمَحَاسِنِ وَ قَوِّدُوهَا إِلَى الْمَكَارِمِ؛ اخلاقتان را با نیکوکاری در اختیار بگیرید و به سوى بزرگواري ها بكشانيد».
قرآن نيكوكارى را اینگونه معرفى می کند: «نيكوكارى آن نيست كه به سوى مشرق و مغرب رو كنيد، نيكوكار آن كسى است كه ايمان به خدا و روز رستاخيز داشته باشد و به فرشتگان و كتاب‏ هاى آسمانى و پيامبران نيز ايمان ورزد. مال را با آنكه دوست دارد، صرف نزديكان و يتيمان كند و براى بينوايان و واماندگان در راه و گدايان و نجات بردگان به كار برد. نماز بخواند، زكات بدهد، به عهد خود وفا كند، در فقر و بيمارى شكيبا باشد و در نبرد استقامت ورزد. چنين كسانى راست مى ‏گويند و پرهيزكاران اينانند».[1]

2- صبر را پیشه کنید
«وَ عَوِّدُوا أَنْفُسَكُمُ الْحِلْمَ؛ و خود را به بردبارى عادت دهيد».
خداوند در قرآن به مؤمنان چنین می فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد از صبر و نماز كمك بگيريد زيرا خداوند با صابران است‏».[2]
انسان سزاوار است خود را به صبر عادت دهد و در شرائط مختلف صبر را پیشه خود سازد، صبر در جهاد، صبر بر تهى‏ دستى و فقر، صبر در تحمّل مشكلات، صبر در تأمين مخارج زندگی و خانواده، صبر در تربيت كودكان، صبر در كمك به شخص مصيبت‏ ديده، صبر در برابر سخن افراد نادان، صبر در دوری یا مرگ عزیزان و خلاصه در هر جایی که باید صبر کرد و شکیبایی ورزید.

3- ایثار کنید
«وَ اصْبِرُوا عَلَى الْإِيثَارِ عَلَى أَنْفُسِكُمْ فِيمَا تُجْمِدُونَ [تُحْمَدُونَ‏] عَنْهُ؛ در چيزهایى كه مورد علاقه شما است ديگران را بر خود مقدم بداريد (مانند خوراكي ها)».
گاهی انسان باید چیزهایی که مورد علاقه اوست یا از اموالى كه مورد نيازش هست بگذرد و در اختیار دیگران بگذارد، خداوند درباره انصار چنین می فرماید: «وَ يُؤْثِرُونَ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ[3]؛ آنها مهاجران را بر خود مقدم مى ‏دارند هر چند خودشان به شدت به آن نيازمند باشند».

4- زیاد به مردم سخت نگیرید
«وَ لَا تُدَاقُّوا النَّاسَ وَزْناً بِوَزْنٍ؛ و مردم را زير ذره‏ بين مگذاريد (زياد با مردم در مسائل مالى دقت بخرج ندهيد و سخت نگيريد)».
هر چند که انسان باید در مسائل مالى و منافع شخصى با هوش و دقيق و باريك باشد، اما اگر انسان با دیگران در مسائل مادی سخت بگیرد و آنها را مورد بازخواست قرار دهد، زندگى برايش تلخ و دوستان از اطراف او پراكنده مى‏ شوند.

5- از مسائل پیش پا افتاده درگذرید
«وَ عَظِّمُوا أَقْدَارَكُمْ بِالتَّغَافُلِ عَنِ الدَّنِيِّ مِنَ الْأُمُورِ؛ و با چشم پوشى از امور پست و مسائل پيش پا افتاده، قدر و ارزش خود را بالا بريد».

6- با تمام توان در کمک به دیگران بکوشید
«وَ أَمْسِكُوا رَمَقَ الضَّعِيفِ بِجَاهِكُمْ وَ بِالْمَعُونَةِ لَهُ إِنْ عَجَزْتُمْ عَمَّا رَجَاهُ عِنْدَكُمْ؛ افراد ناتوانى كه انتظار كمك از شما دارند و شما نمى ‏توانيد انتظار آنان را برآورده سازيد، در حد توان از وجاهت و اعتبار خود [نزد ديگران‏] استفاده كنيد و آنها را در برابر مشكلات سر پا نگهداريد».

7- تجسس و پی گیری بی مورد نکنید
«وَ لَا تَكُونُوا بَحَّاثِينَ عَمَّا غَابَ عَنْكُمْ فَيَكْثُرَ غَائِبُكُمْ [عَائِبُكُمْ‏]؛ از امورى كه از شما نهان داشته شده تجسّس و پى‏ گيرى ننماييد كه باعث مى‏ شود امور زيادى از شما نهان داشته شود».

8- از دورغ بپرهیزید
«وَ تَحَفَّظُوا مِنَ الْكَذِبِ فَإِنَّهُ مِنْ أَدْنَى الْأَخْلَاقِ قَدْراً وَ هُوَ نَوْعٌ عَنِ الْفُحْشِ وَ ضَرْبٌ مِنَ الدَّنَاءَةِ؛ از دروغ خوددارى كنيد؛ زيرا كه از پست‏ پايه ‏ترين اخلاق به شمار مى ‏آيد و نوعى دشنام و گونه ‏اى از فرومايگى محسوب مى‏ شود».

9- از تحقيق در امور بى ‏ارزش خودداری کنید
«وَ تَكَرَّمُوا بِالتَّعَامِي عَنِ الِاسْتِقْصَاءِ وَ رُوِيَ بِالتَّعَامُسِ مِنَ الِاسْتِقْصَاء؛[4] با چشم پوشى از تحقيق و تفحّص در امور جزئى و بى ‏ارزش، خود را قابل احترام سازيد».
با دقت و عمل به اين روايت زيبا می توان بسیاری از مشکلات که گریبان بعضی افراد را گرفته است خلاصی یافت و راه کمال و سعادت را پیش گرفت.

پی نوشت ها:
[1] بقره، 177.
[2] بقره، 153.
[3] حشر، 9.
[4] منبع حدیث: تحف العقول، ابن شعبه حرانى، جامعه مدرسين‏، قم‏، 1404ق، ص 224.