کانال سایت شیعه کوئست در ایتا اینجا کلیک کنید

اقسام اخلاص
قبل از اینکه به علامات و نشانه های اخلاص بپردازیم، به اقسام آن اشاره ای می کنیم:[1]

الف. اخلاص در نیت و اعتقاد: یعنی اعتقاد راسخ داشته باشیم که در عالم، هیچ مؤثری جز ذات حق تعالی نیست و فقط او را فاعل تمام افعال بدانیم. هر چه اعتقاد به توحید افعالی عمیق تر باشد، مرتبه اخلاص، بالاتر و والاتر است. حال اگر چنین باوری در شخص شکل گیرد، آثار مفیدی در زندگی دنیایی وی در پی خواهد داشت. قرآن کریم به این قسم اخلاص اشاره دارد و می فرماید: بَلی مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِله وَ هُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِندَ رَبِّهِ وَ لَا خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَ لَا هُمْ یحْزَنُونَ؛[2] آری؛ کسی که با اخلاص به خدا روی آورد و نیکوکار باشد، پاداش او نزد پروردگار اوست؛ نه ترسی بر آن هاست و نه غمگین خواهند شد.

آیات و روایات متعددی در این رابطه به ما رسیده است؛ از جملۀ آن، قلب سلیم در قرآن کریم است که اشاره به اخلاص در اعتقاد و نیت دارد؛ چنانکه امام معصوم(ع) دربارۀ قلب سلیم می فرمایند: قلب سلیم، قلبی است که خداوند را ملاقات می کند؛ در حالی که غیر از خداوند، احدی در آن جای ندارد و هر قلبی که در آن شرک یا شک باشد، آن قلب نزد خداوند، بی ارزش است.[3]

ب. اخلاص در عمل و رفتار: این قسم اخلاص، در آموزه های دینی، بیشتر بروز دارد. اینک به بخشی از مصادیق آن اشاره می کنیم:

1.اخلاص در عبادت
انسان در ارتباط با خداوند متعال باید خالص باشد. البته این خود، مرتبط با اخلاص در توحید و اعتقاد می باشد؛ ولی از آنجایی که عبادت، نوعی عمل در رابطه با حضرت حق می باشد در این قسم مطرح کردیم. قرآن درباره اصحاب کهف می فرماید: ... فَقَالُواْ رَبُّنَا رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ لَن نَّدْعُوَاْ مِن دُونِهِ إِلَهًا لَّقَدْ قُلْنَا إِذًا شَطَطًا؛[4] گفتند: پروردگار ما، پروردگار آسمان ها و زمین است. هرگز غیر او معبودی را نمی پرستیم که اگر چنین گوییم، سخنی به گزاف گفته ایم. جملۀ «لَن نَّدْعُوَاْ مِن دُونِهِ إِلَهًا» اشاره به اخلاص در عبادت دارد.

2.اخلاص در انفاق
همان گونه که ارتباط با خالق باید پیراسته از شرک باشد، در ارتباط با مخلوق نیز باید چیزی جز رضایت خداوند متعال در کار نباشد. قرآن کریم می فرماید: فََآتِ ذَا الْقُرْبی حَقَّهُ وَ الْمِسْکینَ وَ ابْنَ السَّبِیلِ ذَالِک خَیرٌ لِّلَّذِینَ یرِیدُونَ وَجْهَ اللهِ وَ أُوْلَئک هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛[5] حق نزدیکان و مسکینان و در راه ماندگان را ادا کن. این برای آن ها که رضای خدا را می طلبند، بهتر است و چنین کسانی رستگارانند.

3.اخلاص در تبلیغ
ابلاغ دستورات حیات بخش پروردگار متعال، آنگاه تأثیرگذار است که شخص هیچ انگیزه ای به جز رضایت پروردگار عالم نداشته باشد. قرآن کریم درباره انبیاء می فرماید در برابر رسالت و تبلیغ هیچ مزدی را دریافت نمی کنند: فَمَا سَأَلْتُکمُ مِّنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِی إِلَّا عَلَی اللهِ؛[6]من از شما اجر و پاداشی نخواستم؛ چرا که اجر و پاداش من تنها بر خدا است، که این مضمون، در آیات متعدد آمده است.

در نشانه هایی که ذکر می کنیم، برخی مربوط به اخلاص در نیت و اعتقاد می باشد و برخی به اخلاص در رفتار اشاره دارد. البته تذکر این نکته لازم به نظر می رسد که افراد با ممارست و تمرین در کسب اخلاص، این علامات را در خود تثبیت می نمایند و بدون شک درجات افراد مخلص فرق می کند و برخی از نشانه ها، در انسان های کامل ظهور و بروز دارد.

..................

پی نوشت ها:

[1] البته موارد ذکر شده، چه بسا در طولِ هم باشند؛ چرا که منشأ اخلاص در عمل، چیزی نیست جز اعتقاد، ایمان و یقین به اینکه جز خداوند متعال، مؤثری در عالم هستی نمی باشد.

[2] سوره بقره: 112.

[3] کافی، شیخ کلینی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365 ش، ج 2،ص16.

[4] سوره کهف:14.

[5] سوره روم: 38.

[6] سوره یونس:72.