سنّت رعایت حقوق دیگران
جلسه اول: جویا شدن از حال همسایه
عن الامام علی علیه السلام : «مِنْ حُسْنِ الْجَوارِ تَفَقُّدُ الْجارِ؛(18) از نشانه های حسن همسایگی، جویا شدن از احوال همسایه است.»

در روایات و سیره بزرگان دینی توجه زیادی به همسایه و اطلاع از اوضاع و احوال او شده است. درباره اینکه مسلمان شب سیر بخوابد ولی از حال همسایه اش باخبر نباشد، مذمتهای زیادی وارد شده است. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: «کسی که شب سیر بخوابد و همسایه مسلمانش گرسنه باشد، به من ایمان نیاورده است.»(19)

نداری؟!

شبی جناب فقیه اجل آقا سید جواد عاملی مشغول خوردن شام بود که کسی در خانه را کوبید. سید دانست که کوبنده در خادم بحرالعلوم است. پس خود شتابان نزد او آمد. خادم به سید گفت: شام بحرالعلوم را حاضر نموده اند و او منتظر شماست.
پس سید جواد با تعجیل روانه شد. و به منزل بحرالعلوم وارد شد.
چون چشم بحرالعلوم به سید افتاد شروع کرد به عتاب کردن و گفت: خجالت نمی‏ کشید و از خدا نمی ‏ترسید؟
عرض کرد: مگر چه شده؟
فرمود: مردی از برادران تو هر شب و روز باخرمای زاهدی (نوعی خرمای درجه پایین) زندگی می ‏کند، آن هم با قرض و نسیه گرفتن. و هفت روز بر ایشان می ‏گذرد که طعم برنج و گندم نچشیده ‏اند و چیزی غیر از خرمای زاهدی نخورده‏ اند. امروز به جهت شام رفته از آن خرما بگیرد، بقال جواب کرده و گفته قرض شما زیاد شده است. پس با دست خالی برگشته. خود و عیالش امشب بی شام مانده ‏اند، و تو خوش می ‏گذرانی و غذا می ‏خوری و حال آنکه خانه او به خانه تو متصل می‏ باشد. تو او را می ‏شناسی و او فلان کس است.
سید جواد گفت: والله از حال او مطلع نبودم.
بحرالعلوم فرمود:
اگر به حال او مطلع بودی و شام می‏ خوردی یهودی و کافر بودی. این غضب من بر تو برای این است که چرا از احوال همسایه‏ ات بی اطلاعی و خبر از احوال او نداری. پس این مجمعه طعام را بگیر و با خادم من ببر بر در خانه او، و به او بگو خوش داشتم که امشب شام را با هم میل کنیم. و این سلسله را هم که در آن مقداری پول است در زیر فرش یا حصیر او بگذار و مجمعه را هم برای او بگذار و برمگردان.
آن مجمعه بزرگی بود که در آن طعام و گوشت و غذاهای لذیذ گوناگون گذاشته شده بود.
فرمود: من شام نمی ‏خورم تا تو برگردی و خبر بیاوری که او شام خورده و سیر شده یا نه؟
پس جناب سید جواد و خادم با مجمعه طعام رفتند به خانه آن مومن. سید مجمعه را از دست خادم گرفت و خادم برگشت.
سید در را کوبید، مرد بیرون آمد.
سید گفت: خوش داشتم امشب شام را با شما میل نمایم .
چون خواستند شام را میل کنند آن مرد گفت: ای آقا این غذای تو نیست زیرا این غذائیست نفیس و خوش طعم که عرب نمی ‏تواند غذای به این خوبی درست کند و من نمی ‏خورم تا خبر دهی مرا که از کجا آورده‏ ای؟ هر چه سید اصرار نمود او نخورد. آخرالامر مجبور شد قضیه را گفت.
مرد مومن گفت: بخدا هیچ کس از قصه من اطلاعی نداشت. این امری است عجیب از سید.
اسم آن مرد شیخ محمد نجم عاملی بود(20)

.............................

18. بحارالانوار، ج74، ص232؛ تحف العقول، ص85.

19. امالی طوسی، ص520.

20. داستان راستان، شهید مطهری، ج2، داستان 86.