یكی از بزرگان می گوید: " مسؤولیت، یعنی توانایی تشخیص عكس العمل  مناسب." مسؤولیت پذیری افراد در هر جامعه ای یكی از ارزش های آن جامعه محسوب می شود اگر همه مردم مسؤولیت پذیر بوده و مسؤول اعمال و رفتار خود در خانواده یا جامعه باشند، آمار جرم و جنایت كاهش چشمگیری می یابد.
 
مسوولیت را می توان با احساس تعهد مرتبط دانست. اگر اعضای یك خانواده در قبال یكدیگر احساس تعهد كنند به طور حتم مسوولیت خود را نیز به بهترین نحو اجرا می كنند و جو رضایت مندی و قدردانی در خانواده حكم فرما می شود . وقتی والدین در قبال یكدیگر و فرزندان مسؤول باشند، این صفت نیك به فرزندان نیز منتقل شده و می توان امیدوار بود كه در جامعه نیز اِعمال شود.
 
فرزندان ، احساس مسؤولیت را از والدین، مدرسه، دوستان و اجتماع می آموزند وبا آموختن آن ، این مهارت با ارزش را تا آخرعمر حفظ كرده و ین امر باعث موفقیت بیشتر آنها در امور زندگی می شود. پس بهتر است مسؤولیت پذیری را از كودكی به فرزندانمان بیاموزیم ، یافتن راه هایی برای رسیدن به این منظور به عقیده متخصصان ، بسیار راهگشاست. تحقیقات نشان داده كه فرزندانی كه در كودكی مرتب مورد امر و نهی واقع شده اند و دایما به آنها گفته شده كه چه بكنند و چه نكنند، در بزرگسالی نمی توانند به راحتی تصمیم بگیرند ،اما والدینی كه نقش راهنما را در تصمیمات فرزندان ایفا كرده و حاكمیت كامل را به دست نمی گیرند، به فرزندان خود كمك می كنند تا مسؤولیت پذیری را بیاموزند.
 
در بررسی هی انجام شده مشخص شده كه عدم پذیرش مسؤولیت به معنی شكست در تحصیلات، شغل و روابط اجتماعی است. فرزندانی كه مسؤولانه تر عمل می كنند توجه بیشتری از بزرگسالان و اطرافیان می گیرند. پس آموزش این مهارت با ارزش را باید از 4 سالگی به فرزندان آموخت ، والدین می پرسند كه چگونه مسؤولیت پذیری را به فرزندان آموزش دهیم؟ باید خاطر نشان كنیم كه شما بدون این كه بدانید باگفتار و رفتارتان به آنها آموزش می دهید، فراموش نكنید كه حتی اگر سن فرزندان بسیاركم باشد، از طریق نگاه به شما و تقلید آنچه می كنید، رفتار می كنند و نسبت به اشتباهات شما نیز بسیار هوشیار هستند.
 
والدین چگونه موفق می شوند؟
1- به فرزند خود كمك كنید تا دریابد كه رفتارش چه تأثیری بر دیگران می گذارد. می توانید به او بگویید كه وقتی دوستت را می زنی، می توانی تصور كنی كه او چه دردی را حس می كند؟ آیا فكر می كنی كه نظر او درباره رفاقت با تو عوض می شود؟
با طرح چنین پرسش های ساده ای می توانید به فرزندان كوچك خود بیاموزید كه بازتاب رفتارشان را مجسم كنند وسعی در كنترل رفتارشان نمایند.
 
2- بدون اِعمال تنبیه، نظم و انضباط را برقرار سازید. یكی از مؤثرترین شیوه های انضباطی ، كنترل رفتار از طریق اجرای عدالت و قوانین محترمانه است و تنبیه ، یكی از بی تأثیرترین شیوه هاست. پس اگر فرزند شما دوستش را زد:
 
الف) او را از آن محیط دور سازید.
 
ب) از طریق بغل كردن او، گرفتن دستانش یا نگاه مستقیم به چشمانش او را آرام كنید.
 
ج) احساس به دوستش را در آن لحظه به وی گوشزد كنید .
 
د) روش های رفتاری دیگری را به وی پیشنهاد كنید یا اگر بیشتر از 8 سال دارد از او بخواهید كه بگوید به جای این كار چه كار دیگری می توانست انجام دهد.
 
3- به طور منظم عواقب كارهایشان را به شیوه محبت آمیز برایشان توضیح دهید.
 
وقتی افراد نتیجه كارهای خود را به وضوح بدانند، احساس مسؤولیت بیشتری در قبال آن می كنند و اگر این نتایج مطلوب و مورد قبول باشد، تاثیر آن دو چندان خواهد شد و به عنوان تشویق عمل می كند.
 
4- سعی كنید به آنچه می گویید و نصیحت می كنید، عمل كنید . تمام رفتارهای شما، پیامی در خود دارد. سعی كنید گفتار و رفتار خود را هماهنگ سازید. اگر از كلمات نامناسب استفاده می كنید، توقع نداشته باشید فرزندتان با احترام صحبت كند.
 
به یاد داشته باشید كه روش های رفتاری شما مانند دیواری است كه آجرهای آن به منزله هر یك از اعمالتان است و اگر یكی از آنها در جای نامناسب استفاده شود، دیوار كج شده و نتیجه مورد نظر خود را نخواهید گرفت.
 
وقتی سن فرزندان بیشتر شود، این قدرت را خواهند داشت كه بدانند: تصمیمات مناسب در موقعیت های مشابه در آینده = عواقب + رفتار؛ درضمن شاید نیاز باشد كه آموزش های گذشته را نیز به وی یادآوری كنید تا در آینده ، برخورد مناسب را از خود نشان دهد. برای مثال زمانی كه دروغ می گوید، می توانید به او بگویید " یادت هست كه دفعه گذشته وقتی دوستت به تو دروغ گفت، فهمیدی و از ناراحتی گریه كردی؟" و دیگر نیازی نیست كه بگویید" خودت هم دروغ می گویی" زیرا او خودش به این مورد فكرخواهد كرد . بدین ترتیب او به تدریج به بلوغ فكری كامل درباره مسوولیت گفتارش خواهد رسید.
 
وظیفه اصلی شما، دادن فرصت به فرزندان است تا خودشان در محیطی امن به تمرین و تجربه بپردازند . به عبارت دیگر ممكن است بتوان به صورت ظاهری دوچرخه سواری را از طریق نگاه به دوچرخه سواران یاد گرفت، اما باید هر فردی خودش سوار دوچرخه شود و آن را تجربه كند.
 
درك برداشت دیگران از مفاهیم گوناگون و دیدن قضایا از چشم دیگران نیزبه انسان كمك می كند تا بهتر فكر كند و با اعمال شایسته تر، روابط اجتماعی خوبی را نیز برقرار سازد.
 
بدین ترتیب، آنها از قدرت بیشتری برای مقابله با مسائل و زندگی آینده خود برخوردار خواهند شد و سعی می كنند رفتارشان را كنترل و تصحیح كنند، اما فراموش نكنید كه این تلاش آنها نیاز به تشویق و ستایش دارد و با تشویق های شما قدرت گرفته و ادامه می یابد و ادامه رفتار شایسته به طور حتم در خانواده و اجتماع تأثیر قابل ملاحظه ای خواهد داشت.