اگر صميمانه همة تلاشتان را کرده باشيد، شکست اسباب خجالت نيست.[1]»
حضرت زهرا (س)
«انجام کارهاي بزرگ و ماندني، احتياج به زمان و پشتکار دارد.[2]
جواهر لعل نهرو
از مسائل مهم و سرنوشت سازي که جوانان را عميقاً تحت تأثير قرار مي دهد، کنکور دانشگاه است. در حقيقت اضطراب ناشي از نتايج کنکور بر فرايند يادگيري آنان نيز تأثير منفي دارد.
بايد دانست که اضطراب به ميزان کم، براي کارکردهاي درسي و آموزشي، نه تنها زيان آور نيست، بلکه در مواردي مي تواند مفيد باشد، زيرا بر حجم تلاش فرد مي افزايد و سطح موفقيت او را بالا مي برد. معمولاً افرادي که هيچ گونه نگراني براي امتحانات از خود نشان نمي دهند، توان رقابت با ديگران را نيز ندارند و انگيزه هاي آنان در سطح پائيني قرار دارد، ولي با اضطرابهايي که از اين ميزان، بالاتر باشد، لازم است مقابله نموده و آنها را تحت کنترل درآورد. به بيان مهمترين شيوه هاي کنترل اضطراب مي پردازيم:
1. همبستگي مثبت ميان تسلط و آرامش دروني
در پژوهشها و نيز تجربيات آموزشي، اين امر به اثبات رسيده است که هر اندازه ميزان احاطه و تسلط به دروس، بيشتر باشد و به همان نسبت، آرامش و اطمينان دروني فرد، فزوني مي يابد. لذا چنانچه بتوانند، خود را به مرز تسلط درسي برسانند، خواهند توانست بر اضطراب خويش، فائق آيند.
2. گفتگو دربارة اضطراب، از شدت آن مي کاهد
جواناني که ارتباط انساني مطلوبي با اطرافيانشان دارند، بهتر مي توانند بر اضطرابشان غلبه نمايند، از نقطه نظر علمي، افراد مضطرب، زماني که با ديگران در مورد مشکل خويش گفتگو مي کنند، بار اضطراب، آنها کاهش مي يابد. تشويق جوانان به گفتگو و مذاکره در مورد مشکلاتشان، موجب آرامش روحي آنان مي شود.
3. مباحثة علمي، موجب تقويت يادگيري و نيز خودباوري مي شود
جوانان با بحث و گفتگوي علمي، ضعفها و کمبودهاي آموزشي خود را مي شناسند و در صورت وجود نقطه هاي قوت علمي، مورد تشويق همسالان خود قرار مي گيرند و اين امر، موجب يادگيري عميقتر و در نتيجه موفقيت بيشتر در امتحانات مي شود. ازياد نبريم که هر نوع تأئيد نسبت به جوانان، اعتماد به نفس آنان را افزايش مي دهد.
4. جوانان اگر بدانند که اطرافيان و والدينشان از آنها مي خواهند که نهايت تلاش خويش را به کار گيرند و نتيجه تلاش در مرحله دوم اهميت قرار دارد، آرامش خاصي در خود احساس مي کنند. از نقطه نظر دروني، چنانچه شخصي بداند که نهايت تلاش خويش را به کار گرفته است، رضايت خاطر خاصي پيدا مي کند.
5. ياد خدا دلها را آرامش مي بخشد
ذکر خداوندي که نشانه اي از ارتباط انسان و پروردگار است، نه تنها آدمي را از غرق شدن در درياي اضطراب نجات مي بخشد و به جايگزيني انديشه هاي مثبت و سالم به جاي افکار مغشوش و منفي مساعدت مي کند، بلکه اين احساس را در فرد تقويت مي کند که او همچون تخته سنگي که در کوير برهوت پرتاب شده باشد، نيست. بلکه خود را در محضر خداوندي احساس مي کند که احاطه کامل به همه عرصة عالم وجود دارد.
6. «تلقين به نفس»، نوعي فن «خودآموختگي» است
تحقيقات اخير برخي از انديشمندان علوم انساني به ويژه «پل ژاگو»، ثابت کرده است که آدمي به همان اندازه که مي تواند با تفکر خويش در ديگران نفوذ کرده و اراده خويش را به آنان تحميل نمايد، قادر است در شخصيت خويش نيز نفوذ کند و هر صفت يا پديدة رفتاري را که مايل است در خود ايجاد کند. براي مثال دانش آموز جواني که از اضطراب درسي رنج مي برد مي تواند شب هنگام اين جمله را حداقل ده بار به خود تلقين کند: «به ياري خدا، هر روز بيش از گذشته، احساس آرامش مي کنم.»
7. آشنايي با نمونه سؤالات و شرکت در کنکور آزمايشي، ايجاد آرامش مي نمايد
اگر اين حقيقت به وسيلة جوانان پذيرفته شود که امتحان (کنکور)، چيزي فراتر از آنچه قبلاً آموخته شده نيست، موجب مي شود که جوانان با شرکت در کنکور آزمايشي و آشنايي با نمونه سؤالات، توان علمي و آرامش روحي خود را افزايش دهند.
8. يکبار از رو خواندن، مستلزم دوبار از بر تعريف کردن است
«ارنست هومان» در کتاب «عصر روانشناسي» به جوانان توصيه مي کند که چنانچه فقط يکساعت فرصت داريد، بيست دقيقه آن را صرف خواندن از روي متن و چهل دقيقه را به از بر تعريف کردن اختصاص دهيد، زيرا اين امر، موجب تقويت يادگيري آنان شده و در نتيجه علاوه بر رشد اعتماد به نفس، آرامش آنها را نيز تأمين خواهد نمود.[3]
9. آرامش جوانان به ميزان موفقيت برنامه نيز بستگي دارد.
10. براي آرامش باطن، خوب است جوانان، هر شب لحظاتي با خويشتن خلوت کنند، اين پديده که با عنوان «خلوت شخصي» يا «غور باطن» Meditation)) نيز مرسوم است، موجب کاهش فشارهاي دروني شده و بر بهجت خاطر مي افزايد و علاوه بر آن، موجب درک جامعتري از زندگي مي شود. بديهي است «غور دروني» و «علم بروني» مکمل يکديگرند.
[1] . همان.
[2] . رحيم عربيان- انديشه هاي بشري و فرهنگ توسعه- صص 125 و 130.
[3] . ارنست هومان، عصر روانشناسي، ترجمه دکتر حميد صاحب جمع، ص 114.
محمدرضا شرفي - جوان و نيروي چهارم زندگي، ص 111- 113
