مدتی است که فارغ التحصیل شده ام و به زودی به عنوان معلم در دوره ابتدایی مشغول به تدریس خواهم شد. به من بگویید بهترين روش تدريس دروس ابتدايي به كودكان كدام است؟

از مكاتبه تان با اين مركز بسيار خرسنديم و خوشحاليم با معلمی فهیم هم صحبت هستيم كه در پي افزايش آگاهي هاي خود است و در اين راه اقدام به مشاوره خواهي مي كند. اميدواريم راهنماي خوبي برايتان باشيم.
معلم محترم، هيچ يك از روش هاي تدريس، في نفسه خوب يا بد نيستند، بلكه نحوه و شرايط استفاده از آنهاست كه باعث قوت و ضعفشان مي شود. لذا معلم بايد با توجه به هدفهاي آموزشي؛ محتواي درس؛ توانايي ، نيازها و علايق دانش آموزان؛ امكانات موجود (زمان ، فضا، وسايل کمک آموزشی و ...)؛ تراكم دانش آموزان؛ مهارت هاي خود و ... مناسب ترين شيوه را براي يك تدريس مطلوب انتخاب نمايد. البته در يك تقسيم بندي كلي مي توان روش هاي تدريس فعال (نوين) كه در آن دانش آموزان هم جزيي از فرآيند تدريس هستند را بر روش هاي غير فعال (سنتي)، كه شاگردان در آن منفعلند ارجح دانست.
- روش تدريس فعال : به روشي اطلاق مي شود كه در آن دانش آموزان در جريان آموزش نقش فعالي به عهده دارند و معلم نقش راهنما و هدايت كننده را ايفا مي كند و تعامل دوطرفه بين دانش آموزان و معلم وجود دارد.
- روش تدريس غير فعال : به روشي اطلاق مي شود كه در آن معلم نقش اساسي بر عهده دارد و مطالب را غالبا به شيوه شفاهي بيان مي كند و معمولا متكلم وحده است و دانش آموزان منفعلند و تنها شنونده مطالب مي باشند. اين روش تنها وظيفۀ خود را اين مي داند كه حافظۀ كودك را از معلومات انباشته كند؛ بنابراين روشن است كه خلاقيت جاي اندكي در اين نوع آموزش دارد، زيرا در اين روش ارائۀ مفاهيم بصورت شفاهي از طرف معلم و تكرار، حفظ كردن و پس دادن مطالب از سوي شاگردان انجام مي شود و تلاشي براي طرح مسائل و مطالب چالش برانگيز وجود ندارد.

*** معلم گرامي، بحث روش ها و فنون تدريس مبحث بسيار وسیع و گسترده اي است كه پرداختن به آن در اين نوشتار نمي گنجد. ما در ادامه با ذكر چند مثال به شما نشان خواهيم داد كه چگونه مي توان از روش هاي تدريس به خوبي استفاده كرد و در پايان منابعي را به شما معرفي خواهيم كرد تا با مراجعه به آن ها اطلاعات خود را در اين زمينه افزايش دهيد :
1. شما در درس تاريخ مي توانيد از روش ايفاي نقش، كه جزو روش هاي تدريس فعال است، استفاده كنيد، مثلا مي خواهيد تاريخ صفويان (دوره شاه عباس) را تدریس کنید. ابتدا نقش هاي مختلف را بين شاگردان تقسيم مي كنيد (يكي شاه عباس، ديگري وزير و ...) و سپس ديالوگ هاي آن ها را مشخص كرده و از آن ها مي خواهيد آن ها را به خاطر بسپارند و پس از چند بار تمرين، بخشي از تاريخ صفويان در كلاس به نمايش گذاشته مي شود. از محاسن این روش این است که بسيار جذاب و مورد علاقه كودكان است. پس از آن مي توانيد از شيوه پرسش و پاسخ استفاده كنيد تا ببينيد شاگردان مطلب را به درستي فهميده اند يا نه.
2. همچنين از روش ايفاي نقش مي توان براي آموزش برخي مفاهيمي كه دركشان براي شاگردان دوره ابتدايي كمي مشكل است استفاده كرد و موضوع را براي آن ها ملموس و واقعي جلوه داد؛ مثلا در درس علوم يا جغرافيا مي خواهيد مبحث حركت وضعي و انتقالي زمين را به كودكان آموزش دهيد تا شاگردان بدانند كه زمين هم به دور خود مي چرخد و هم به دور خورشيد. دو نفر از بچه ها را بيرون مي آوريد؛ يكي زمين مي شود و ديگري خورشيد. به فردي كه نقش زمين را بازي مي كند مي گوييد ابتدا دور خود بچرخ؛ سپس از او مي خواهيد همانطور كه به دور خود مي چرخد به دور خورشيد هم بچرخد. پس از آن به توضيح مطالب مربوطه مي پردازيد. پديده خسوف و كسوف را هم به همين شكل مي توانيد آموزش دهيد.
3. در درس علوم يكي از بهترين روش ها، روش آزمايشي است؛ چرا كه خود كودك درگير مساله مي شود و با راهنمايي هاي معلم به جواب مساله مي رسد. گردش علمي نيز از ديگر روش هايي است كه در آموزش علوم بسيار موثر است.
4. برخي اوقات معلم با توجه به نوع درس، محدوديت ها و يا هدف درس مي تواند از روش سخنراني، پرسش و پاسخ و يا بحث گروهي استفاده كند. مثلا در درس اجتماعي مي تواند يك معضل اجتماعي و به روز را مطرح كرده و سپس شاگردان را به گروه هاي مختلف تقسيم كند و از آن ها بخواهد هر گروه درباره اين موضوع با هم بحث كنند و در پايان نتايج خود را براي كلاس مطرح كنند. پس از آن خود معلم با توجه به هدف درس و صحبت های شاگردان، يك جمع بندي كلي مي كند.

*** پس بايد متوجه شده باشيد كه ما چيزي به عنوان بهترين روش تدريس نداريم و اين خود معلم است كه با توجه به موضوعات درسی، اهداف درسي، امكانات، توانايي و نيازهاي دانش آموزان و مهارت هاي خود اقدام به انتخاب روش تدريس مناسب مي كند و اين روش براي دروس مختلف مي تواند متفاوت باشد؛ حتي براي يك درس هم از انواع روش هاي تدريس مي توان استفاده كرد. مهم اين است كه از روشي استفاده شود كه مطالب به درستي به مخاطب منتقل شود. روش هاي تدريس به عنوان ابزاري جهت نيل به هدف هاي آموزشي هستند؛ براي انتقال مطالب به شاگردان، گاهي اوقات روش سخنراني مفيد است، گاهي اوقات روش ايفاي نقش، گاهي پرسش و پاسخ، گاهي روش نمايشي، گاهي بحث گروهي، گاهي روش اكتشافي، گاهي روش آزمايشي و ...؛ خيلي اوقات هم تركيبي از اين روش ها به كار مي رود.

*** معرفي منابع : (حتماً به اين منابع مراجعه كنيد)
- مهارت هاي آموزشي و پرورشی (روش ها و فنون تدريس؛ جلد اول)؛ حسن شعباني؛ انتشارات سمت
- مهارت هاي آموزشي (روش ها و فنون تدريس؛ جلد دوم)؛ حسن شعباني؛ انتشارات سمت
- روش ها، فنون و الگوهاي تدريس؛ امان الله صفوي؛ انتشارات سمت
- الگوهاي تدريس؛ بروس جويس، مارشا ويل، اميلي كالهون، ترجمه محمدرضا بهرنگي؛ انتشارات كمال تربيت
- روش ها و فنون تدريس (رشته علوم تربيتي)؛ نوروزي، آقازاده، عزتخواه؛ انتشارات پيام نور

موفق باشيد. باز هم با ما سخن بگوييد.