اصول كلاس داري چيست؟تمامي مقاطع

خوشحاليم شما مخاطب ما هستيد اميدواريم راهنماي خوبي در رابطه با اين موضوع براي شما باشيم.
سوال در عين ساده بودن داراي جوانب بسيار زيادي است.لذا در اينجا به تجربيات معلمين موفق در اين مورد بصورت كلي اشاره نموده و در پايان به معرفي منابعي جهت مراجعه و مطالعه مي پردازيم. همانطور كه مي دانيد يكي از رمزهاي موفقيت در هر كاري، استفاده از تجربه كساني است كه قبلا در آن كار زحماتي كشيده و نتايج خوبي گرفته اند . براي موفقيت بيشتر در كلاسداري براي كودكان و نوجوانان و جوانان نيز مي توان از تجربه هاي ديگران استفاده كرد . آنچه در ذيل مي آيد حاصل تجربه كلاسداري مربيان موفق است.
كيفيت آموزش
 امام سجادعليه السلام: «فاذا احسنت في تعليم الناس . . . زادك الله من فضله; (3) اگر مردم را خوب آموزش دهي، خداوند از فضل خود بر [دانش] تو بيفزايد .»
دنياي امروز آموزش، دنياي اصول، روشها و قالبهاي آموزشي است . اگر مربي آموزش لازم را نديده و از توان بالايي در اين زمينه برخوردار نباشد، تدريس او حالتي خشك و خسته كننده به خود خواهد گرفت و كودكان، نوجوانان و جوانان، به آن علاقه چنداني از خود نشان نمي دهند . پس براي بالا بردن كيفيت آموزش خود و موفقيت بيشتر در آن لازم است كه:
1 - در افزايش آگاهيها و محتواي علمي و درسي خود بكوشيم .
2 - از روشهاي نوين تدريس آگاهي كامل داشته و توان بكارگيري آنها را در خود ايجاد كنيم .
3 - از محفوظات خوب و زيادي بهره مند باشيم تا بتوانيم در هنگام تدريس از آنها استفاده كنيم .
4 - براي هر درس مطالب نو و تازه اي داشته باشيم .
5 - از تجربيات درسي و تدريس ديگران بي بهره نمانيم .
6 - معمولا هنرمندي استاد در جلسه اول تدريس مشخص مي شود، پس روي جلسه اول فكر و مطالعه بيشتري داشته باشيم و آن را دست كم نگيريم .
7 - از دسته بندي كردن مطالب - كه در تفهيم مطالب نقش زيادي دارد - و داشتن ابتكار و خلاقيت در ارائه آنها غافل نمانيم .
8 - داشتن مطالعه هميشگي و نوشتن رئوس مطالب بر روي يك كاغذ به صورت دسته بندي شده و تدريس از روي آن را فراموش نكنيم .
9 - داشتن جزوه و متن درسي و برقرار نمودن ارتباط بين درسها و نكات تربيتي را از ياد نبريم .
10 - به كيفيت مطالب و تنوع آنها در هنگام تدريس توجه كنيم .
11 - سعي كنيم شاگردان ما در رابطه با درس فعاليت عملي داشته باشند .
12 - از محسوسات بيشتر از معقولات استفاده كنيم مگر در موارد نياز و ضروري .
13 - تلاش كنيم از علوم مورد نياز و مرتبط با درس خود بهره مند باشيم .
14 - در هنگام تدريس از موضوع درس و بحث خارج نشويم و خلاصه و جمع بندي و نتيجه درس را در آخر كلاس بيان كنيم .
15 - سعي كنيم اشكالات تدريس خود را رفع كنيم .
16 - بيش از ظرفيت و توانايي خود تدريس نكنيم كه بيماريهاي روحي و جسمي در پي دارد .
معنويت
 مؤثرترين مربي در روح و جان كودكان و نوجوانان با معنويت ترين آنها است; پس:
1 - توكل بر خداوند و توسل به معصومين عليهم السلام بويژه حضرت فاطمه زهراعليها السلام و حضرت مهدي عليه السلام را فراموش نكنيم.
2 - با كودكان و نوجوانان رابطه معنوي و روحي داشته باشيم; لازمه اين رابطه معنوي، نگرش به آنان به عنوان بندگان خداست.
3 - با نام خدا درس را شروع كنيم و بعد از آن، حمد خدا و درود بر پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه وآله و ائمه معصومين عليهم السلام را فراموش نكنيم.
4 - پيش از هر دوره كلاسداري دو ركعت نماز بخوانيم و از خدا بخواهيم كه ما را در تدريس و هدايت مخاطبين موفق بدارد.
5 - به ارزشها و آرمانها و اصول اسلامي متعهد و مقيد باشيم.
6 - حتي الامكان با وضو و طهارت وارد كلاس شويم.
7 – تدريس به كودكان و نوجوانان را وظيفه شرعي بدانيم نه يك شغل معمولي و به كار خويش بعنوان يك كار معنوي ايمان و اعتقاد قلبي داشته باشيم.
8 - از احاديث صحيح و معتبري - كه مباحث اخلاقي و معنوي را بيان مي كنند - در تدريس خود استفاده كنيم.
9 - در صورتي كه كلاس ما غير از آموزش قرآن بود، پيش از تدريس، آيه اي از قرآن و يا حديثي از معصومين عليهم السلام را بخوانيم.
محبوبيت
 امام علي عليه السلام: «ثلاث يوجبن المحبة; حسن الخلق و حسن الرفق و التواضع; (1) سه خصلت موجب محبت مي شود: خوشخويي، مهرباني و فروتني .»
محبوبيت استاد نزد كودكان و نوجوانان، اولين شرط تاثيرگذاري او بر آنان است . وجود علاقه و محبت ميان استاد و شاگرد نيز تا حد زيادي به ميزان رعايت عدل و انصاف از طرف مربي بستگي دارد . البته از آنجا كه شاگردان، هم از نظر جسمي و هم از نظر روحي و رواني با يكديگر متفاوتند، در حل مشكلات روحي آنان نيز بايد متفاوت برخورد كرد، پس:
1 - تفاوتهاي فردي كودكان و نوجوانان را بشناسيم و با هر يك از آنها با توجه به شرايط روحي و جسمي، رفتاري مناسب داشته باشيم .
2 - نسبت به همه شاگردان، روحيه عفو و اغماض و ارفاق داشته باشيم و حتي الامكان عذر آنان را بپذيريم .
3 - رازدار و محرم اسرار شاگردان خود باشيم .
4 - براي كودكان، نوجوانان و جوانان، مشاور خوبي باشيم .
5 - از بكارگيري كلمه «من » در حد امكان خودداري كنيم .
6 - نام اشخاص را كمتر و در حد ضرورت ذكر كنيم .
7 - تلاش كنيم بيش از مدرس بودن مربي دلسوزي باشيم .
8 - شاگردان را هرگز به خود وابسته نكنيم .
9 - در مقابل شاگردان از زحمات اساتيد خود و از فعاليت ديگران قدرداني و تشكر كنيم .
10 - هرگز رفتار غلط شاگردان را به منزله توهين به شخص خود تلقي نكنيم .
11 - زود عصباني نشويم و بطور كلي از عصبانيت پرهيز كنيم .
12 - هرگز كودك و نوجوان متخلف را به عذرخواهي از خود مجبور نكنيم .
13 - سعي كنيم شرايط روحي شاگرد را درك كرده، و به احساسات او احترام بگذاريم .
14 - ظرفيت روحي و استقامت در برابر مشكلات را در شاگردان تقويت كنيم .
آمادگي روحي
 امام علي عليه السلام: «كن لينا من غير ضعف و شديدا من غير عنف; (2) نرم خو باش بدون ضعف و قاطع باش بدون زور گوئي .»
به تجربه ثابت شده است كه انتقال پيامها به كودكان، نوجوانان و جوانان نيازمند انرژي و روحيه بالائي است . چنانچه استاد با روحيه خوب خود بتواند روحيه شاگردان را حفظ كرده و حتي تقويت نمايد، بيشتر مي تواند بر آنان تاثير گذارد، پس:
1 - كاملا بر بحث خود مسلط باشيد تا با نشاط روحي و عاطفي تدريس كنيد .
2 - با خوشرويي و نرمخويي تدريس كنيد و چهره بشاش داشته باشيد .
3- مشكلات و ناهماهنگيهاي محيط آموزشي خود را طوري بيان نكنيد كه شاگردان نسبت به كلاس و درس شما دلسرد شوند .
4 - سعي كنيد براي ايجاد آمادگي روحي بيشتر در مخاطبان و جذابيت درس، احساسات و عواطف را برانگيزانيد .
5 - در تدريس شور داشته باشيد تا بتوانيد شور آفريني كنيد . اگر مي خواهيد چنين باشيد بايد به گفته هاي خود ايمان داشته باشيد .
6 - تا مي توانيد هنگام تدريس جوش نزنيد و حرص نخوريد .
7 - ثبات روحي و عاطفي داشته باشيد .
8 - در هنگام عصبانيت و يا خواب آلودگي خود و يا شاگردان، تدريس نكنيد، مگر اينكه آن را بر طرف نماييد .
9 - اين نكته را فراموش نكنيد كه حتما بايد خونسرد باشيد، البته طوري رفتار نكنيد كه شاگردان احساس كنند مورد توجه شما نيستند .
10 - مواظب باشيد احساسات و عواطف كودكان و نوجوانان را جريحه دار نكنيد .
11 - هنگام تدريس اضطراب و نگراني نداشته باشيد .
12 - سعي كنيد در مكان درس خود فضاي عاطفي به وجود آوريد .
اخلاق
 قرآن كريم مي فرمايد: «فبما رحمة من الله لنت لهم و لو كنت فظا غليظ القلب لانفضوا من حولك » (4) ; به سبب رحمت خداست كه با آنها نرم خوي و مهربان گشتي و اگر تند خو و سخت دل بودي، از گرد تو پراكنده مي شدند .»
رفتار استاد براي كودكان، نوجوانان و بخصوص جوانان الگوي عملي است . استاد در عمل نمودن به گفته هاي خود، نحوه برخورد با ديگران، سخن گفتن و حتي طرز نشستن، راه رفتن و پوشيدن لباس مي تواند براي شاگردان خود الگو باشد . پس سعي كنيم:
1 - برنامه هايي جهت خودسازي اخلاقي و تربيتي خود داشته باشيم .
2 - در برخورد با كودكان، نوجوانان و جوانان، اخلاق اسلامي را رعايت كنيم .
3 - هنگام برخورد با شاگردان خود، به آنان سلام كنيم .
4 - در همه مراحل صبور بوده و سعه صدر داشته باشيم .
5 - خوش رو، خوش اخلاق، نرمخو، داراي اخلاص، تقوي و تواضع باشيم و از غرور بپرهيزيم .
6 - سعي كنيم در عمل كردن به اخلاق نيكو، سير صعودي داشته باشيم كه اين بهترين ابزار براي جلب شاگردان سالهاي قبل است .
7 - از فضل فروشي، خود بزرگ بيني، خود كم بيني و آزرده شدن از نقد و ايراد ديگران بشدت پرهيز كنيم .
8 - اشتباهات خود را توجيه نكنيم و ضمن اعتراف به آنها در رفع آنها بكوشيم .
9 - از تعصب بي جا اجتناب ورزيده و شهامت در گفتن كلمه «نمي دانم » را در خود تقويت كنيم .
10 - اگر در جلسه درس متوجه اشتباه خود شديم، تا كودكان و نوجوانان متفرق نشده اند، آن اشتباه را برطرف كنيم .
11 - از يكدندگي، لجبازي، جدال و ستيزه جوئي بشدت پرهيز كنيم و با هيچ كدام از شاگردان كينه و خصومتي نداشته باشيم .
12 - از عيب جويي، تهمت زدن و توهين به شاگردان بپرهيزيم و ضمن مؤدبانه صدا كردن آنها، از پرخاشگري و انتقام جوئي پرهيز كنيم .
13 - به وعده هايي كه در كلاس مي دهيم وفا كنيم، بخصوص اگر وعده هديه و جايزه باشد .
14 - به كودكان و نوجوانان طعنه نزنيم، زيرا آنها افراد حساسي هستند و ممكن است سخت آزرده شوند .
وقار مربي
 امام علي عليه السلام: «وقار الحلم زينة العلم; (5) متانت بردباري زيور دانش است .»
از آنجا كه رفتار مربي نشانگر شخصيت اوست و كودكان و نوجوانان دائما تحت تاثير رفتارهاي باطني و ظاهري مربيان مي باشند، شايسته است:
1 - طوري رفتار كنيد كه شاگردان احساس مسئوليت كنند .
2 - چيزي را به طرف شاگردان پرتاب نكنيد .
3 - ابزار، وسايل و چيزهاي ديگر را با خشونت از شاگردان نگيريد .
4 - داشتن «تيك » و عادات نامطلوب مانند بازي كردن با دكمه لباس يا موي سر و صورت زيبنده يك مربي نيست، سعي كنيد آنها را از خود دور كنيد .
5 - آراستگي ظاهر را رعايت كنيد و اموري از قبيل شانه كردن موها، تميز بودن لباسها، پاره نبودن لباسها و جورابها، واكس زدن كفشها و نظيف بودن بدن را فراموش نكنيد .
6 - از بوي خوش - در صورتي كه مفسده اي ايجاد نكند - استفاده كنيد .
7 - يقه و دكمه هاي خود را پيش از تدريس در آينه ببينيد .
8 - با چيزهايي كه ممكن است تمركز حواس دانش آموزان را از بين ببرد بازي نكنيد; مانند بازي با گچ، تخته، خودكار، تسبيح، عمامه، عينك، بيني، گوش و . . .
9 - اگر گچ يا ماژيك از دست شما روي زمين افتاد، آن را برداريد .
10 - در صورت امكان، گاهي براي اشراف بيشتر بر كلاس و تنوع در حركات، چند قدمي در بين شاگردان راه برويد .
11 - شاگردان را زياد به خاطر تنبيه پاي تخته سياه نگه نداريد .
12 - اگر جراحت يا بيماري ظاهري داريد، در ابتداي درس درباره آن توضيح دهيد تا ذهن شاگردان را در طول تدريس به خود مشغول نكند .
13 - برخي از شاگردان داراي نقص بدني يا رواني هستند، از اين رو حال آنان را رعايت كنيد .
14 - ضمن جلوگيري از سوء استفاده شاگردان براي بيرون رفتن از كلاس اجازه دهيد .
تواضع
 پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله: «من تواضع لله رفعه الله و من تكبر وضعه الله; (6) هر كس براي خدا فروتني كند، خداوند او را بالا مي برد و هر كس تكبر كند، خداوند او را پست گرداند .»
بزرگي و عظمت مربي ثمره تواضع و خلوص اوست، از اينرو:
1 - هرگز كودكان و نوجوانان را خدمت كار خود ندانيد .
2 - طوري سخت گيري نكنيد كه مجبور شويد آن را كاهش دهيد .
3 - به شاگردان خود اجازه سخن گفتن و سؤال كردن بدهيد .
4 - سخن شاگردان خود را بي مورد قطع نكنيد .
5 - انتظار نداشته باشيد كه شاگردان از شما اطاعت كوركورانه داشته باشند .
6 - با كودكان و نوجوانان برخوردي متواضعانه و مناسب داشته باشيد .
7 - تجربيات تدريسي خود را در اختيار دوستان خود قرار دهيد .
8 - اوقات استراحت و زنگ تفريح دانش آموزان را نگيريد .
9 - تا آنجا كه امكان دارد شاگردان را از كلاس محروم نكنيد .
10 - كودكان و نوجوانان را طوري هدايت كنيد كه خودشان اعمال و كردارشان را كنترل نمايند .
11 - بيش از اندازه در كار شاگردان دخالت نكنيد .
12 - به حرف شاگردان خود گوش دهيد و حتي به تذكرات آنان توجه كنيد .
13 - براي كودكان و نوجوانان كلمه «ساكت » ، «هيس » و مانند آن را زياد بكار نبريد .
14 - از شاگردان خود نخواهيد كه همواره سكوت باشند و هيچ حرفي نزنند و هيچ حركتي از خود نشان ندهند .
رعايت شخصيت شاگردان
 رسول اكرم صلي الله عليه وآله: «ليس منا من لم يرحم صغيرنا و لم يوقر كبيرنا; (7) كسيكه به كوكان ما رحم نكند و بزرگسالان ما را احترام نگذارد از ما نيست .»
يكي از اصول تربيتي اسلام احترام به شخصيت و كرامت انساني افراد است . پيامبر اسلام صلي الله عليه وآله به همه مؤمنين اعم از كودكان و بزرگسالان، زنان و مردان و روستائيان و غير آنان، شخصيت مي داد و به آنها احترام مي گذاشت، پس:
1 - رعايت حقوق ديگران بويژه معلمان و مدرسان ديگر فراموش نشود .
2 - به شخصيت افراد احترام گذاشته و از تحقير آنان پرهيز شود .
3 - بين كودكان و نوجوانان رقابت مثبت و سالم ايجاد شود .
4 - به همه شاگردان بطور يكسان نگاه شود . اين قاعده فقط در موارد ضروري قابل استثناء است .
5 - از تمسخر و دادن لقب زشت به شاگردان پرهيز شود .
6 - شاگردان را بموقع تشويق و بين آنان تبعيض اعمال نگردد .
7 - از گفتن كلمات و جملات ركيك و خارج از ادب و نزاكت پرهيز كنيم .
8 - در صورت امكان از نمره يا امتياز شاگرد كم نكنيم .
نكات ويژه
1 - سعي كنيد براي تدريس، شروع خوب، گيرا و جذابي داشته باشيد .
2 - در تدريس خود به اين آمار توجه داشته باشيد كه گفته اند: 75% يادگيري از طريق چشم و 13% از طريق گوش و 12% از طريق بقيه حواس انجام مي گيرد .
3 - گاهي مي توانيم با صلوات يا طرح سؤال يا لحظاتي سكوت به كلاس تمركز بدهيم، اين روش از چند بار گچ روي تخته يا ميز زدن بهتر است .
شيوه استفاده از تخته
 قال علي عليه السلام: «كتاب المرء معيار فضله و مسبار نبله; (8) نوشتار هر كس معيار فرزانگي و ميزان فرهيختگي اوست .»
در استفاده از تخته، هنگام تدريس، بايد نكاتي را مورد توجه قرار داد . بايسته است نكات زير مورد توجه قرار گيرد .
2 - ابزار و امكانات تدريس مانند: گچ، ماژيك، تخته پاك كن و . . . را پيش از درس فراهم آوريد .
3 - فقط مطالب مهم و ضروري را روي تخته بنويسيد و سعي كنيد مطالب نوشته شده روي تخته را كمتر پاك كنيد .
4 - از قسمت بالا و سمت راست تخته شروع به نوشتن كنيد، منظم بنويسيد و از تمام تخته استفاده كنيد .
5 - بسم الله در ابتداي هر كار، رمز عشق به خدا، توكل بر او، استمداد از او و وابستگي به اوست، پس هنگام استفاده از تخته، نوشتن «بسم الله الرحمن الرحيم » را فراموش نكنيد .
6 - هنگام نوشتن روي تخته، جلوي مطالب نايستيد .
7 - وقتي روي تخته مطلبي مي نويسيد، هم زمان آن را بخوانيد تا همه بشنوند .
8 - موقع نوشتن روي تخته، به شاگردان پشت نكنيد، بلكه نيم رخ بايستيد و بنويسيد .
9 - سعي كنيد هنگام نوشتن، لباسها و سر و صورت خود را گچي و يا رنگي نكنيد .
10 - تخته را از بالا به پايين پاك كنيد و با انگشت و دست و مانند آن پاك نكنيد .
11 - اگر شاگردان شما مطالب روي تخته را در دفترهاي خود نوشته اند، در پايان درس تخته را پاك كنيد تا براي استاد بعدي آماده باشد .
بيان و شيوه انتقال مطالب
 يكي از نكات بسيار مهم در كلاسداري، نحوه بيان مطالب و شيوه انتقال آن به مخاطبان است . به كارگيري نكات زير، مربيان محترم را در انتقال بهتر مطالب ياري خواهد داد .
1 - استفاده از كلمات و جملات زيبا را فراموش نكنيد; مثلا به جاي «كور» كلمه «نابينا» و يا «روشندل » را به كار بريد .
2 - كلمات و جملات را رسا و روان بيان كنيد و در حد مقدور صدا و لهجه خاص و محلي نداشته باشيد .
3 - از خطي زيبا و يا حداقل خط خوانا همراه با بياني صحيح و زيبا برخوردار باشيد .
4- در انتقال مطالب ذوق و سليقه داشته باشيد و شناسائي ذوق و سليقه و استعداد كودكان و نوجوانان را فراموش نكنيد .
5- در صورتي كه خستگي را در چهره شاگردان خود احساس كرديد، در كلاسهاي اختياري از ادامه تدريس خودداري ورزيد .
6 - طوري تدريس كنيد كه شاگردان با استعداد بپسندند و شاگردان كم استعداد بفهمند .
7 - طوري سخن بگوييد و تدريس كنيد كه كودكان و نوجوانان به وجد آيند و در آنان نشاط ايجاد شود .
8 - گاهي مطالب خود را در قالبهاي هنري; مانند طراحي و . . . تدريس كنيد .
9 - متناسب و هماهنگ با موضوع، سر و دست خود را حركت دهيد و حالت آن موضوع را به خود بگيريد .
10 - سعي كنيد مطالب را هنگام تدريس بيشتر و بهتر مجسم كنيد .
11 - اگر صداي شما گرفته است، در رفع آن بكوشيد . استفاده از قرص گياهي آلتادين پيشنهاد مي شود .
12 - درس را پيش از تدريس تمرين كنيد . براي اين كار مي توانيد از فرصت طي مسير از منزل تا محل درس استفاده كنيد .
حفظ تعادل
 در اسلام به ميانه روي و اعتدال بسيار سفارش شده است . يكي از مواردي كه بايد در آن ميانه روي و اعتدال رعايت شود، مسئله محبت و توجه به شاگردان در كلاس است . پس به موارد زير توجه كنيد:
1 - در كلاسداري با كودكان و نوجوانان، نه آنقدر محبت كنيد كه شاگردان لوس و خودخواه تربيت شوند و نه آن قدر بي مهري كنيد كه از اطراف شما بگريزند .
2 - بيش از اندازه از شاگرد تمجيد و تعريف نكنيد، زيرا ممكن است موجب غرور او و يا حسادت شاگردان ديگر شود .
3 - گاهي مي توانيد با نگاه كردن به شاگرد ناراحتي خود را نشان دهيد و نيازي به تنبيه بيشتر نيست .
4 - گاهي براي تشويق شاگردان، هدايا و جوايزي را در نظر بگيريد، البته تشويق بايد متناسب و به اندازه باشد .
5 - اقتدار مربي در كلاس مهمتر از سكوت شاگردان است .
6 - در موارد لزوم قاطعيت داشته باشيد .
7 - استعدادها و تواناييهاي مثبت شاگردان را جلو شاگردان ديگر مطرح كنيد و براي از بين بردن رفتارهاي ناپسند آنها تلاش كنيد .
8 - رفتار غلط شاگردان ممكن است معلول بيماريهاي بدني باشد، پس به اين نكته توجه داشته باشيد .
9 - پيش از تنبيه، علل كردارهاي منفي شاگردان را بررسي كنيد .
10 - به شاگردان ضعيف اعتماد به نفس ببخشيد و آنان را به درس خواندن ترغيب كنيد .
11 - پيش از آغاز تدريس، با پرسش از مسئولين مربوطه، شناختي اجمالي از وضعيت و موقعيت و سطح معلومات شاگردان بدست آوريد .
خصوصيات فردي
 امام علي عليه السلام: «لاتفعل ما يضع قدرك; (11) كاري كه مقام تو را پست مي گرداند انجام نده .»
خصوصيات فردي مربي به ويژه در موارد حساسي مثل كلاس مورد نظر مخاطبان مي باشد، پس:
1 - سعي كنيد شخصيت علمي و اجتماعي خود را پيش شاگردان سبك نكنيد .
2 - در موارد لزوم با برخي از دانش آموزان در مورد خصوصيات فردي خود صحبت خصوصي داشته باشيد .
3 - مواظب باشيد كه كودكان و نوجوانان، شما را دست نيندازند و بازيچه آنان قرار نگيريد .
4 - وقتي كاري را از شاگردان مي خواهيد آن را پيگيري كنيد تا حتما انجام شود .
5 - نام خانوادگي خود را به شاگردان بگوييد .
6 - توجه كنيد مقررات خشك و افراطي را در كلاس وضع نكنيد .
7 - تدريس نيازمند تقويت جسماني است، آن را فراموش نكنيد و بين هر دو جلسه تدريس چيزي بخوريد و يا بنوشيد تا به خاطر ضعف دچار مشكل نشويد .
8 - در برخوردها و عكس العملها انعطاف داشته باشيد .
9 - نسبت به كوششها و فعاليتهاي شاگردان بي توجه و بي تفاوت نباشيد .
10 - تلاش كنيد تا در غير موارد ضروري درس خود را با استاد ديگري عوض نكنيد و در بين درس استاد عوض نشود .
11 - در تدريس از گروه گرايي و خطبازي خودداري كنيد .
12 - كودكان و نوجوانان رفتار مربي را زير ذره بين قرار مي دهند . مواظب باشيد كردار و رفتار منفي از خود نشان ندهيد .
13 - كاري كنيد كه شاگردان خصوصيات مثبت شما را در خود به وجود آورند .
خصوصيات اجتماعي
 امام علي عليه السلام: «لاتقسروا اولادكم علي ادابكم فانهم مخلوقون لزمان غير زمانكم; (12) آداب و رسوم خودتان را بر فرزندانتان تحميل نكنيد; زيرا آنان براي زماني غير از زمان شما آفريده شده اند .»
تجربيات آموزشي و تحقيقات روانشناختي نشان مي دهد كه يادگيري به صورت دسته جمعي و غيرانفرادي معمولا سهل تر و بهتر صورت مي پذيرد . بدين جهت و نيز به دلائل ديگري، براي آموزش افراد، آنها را در يك مكان جمع كرده و آموزش مي دهند . آموزش در يك اجتماع مستلزم رعايت نكاتي است كه در ذيل به بعضي از نكات قابل توجه براي مربيان اشاره مي شود .
1 - از خصوصيات اجتماعي و خانوادگي شاگردان بي اطلاع نباشيد .
2 - اگر تعيين و بيان مقررات و قوانين ضروري باشد، اين كار را با همكاري شاگردان انجام دهيد .
3 - تلاش كنيد با مدير، سرپرست، مسئول، معاون و همكاران ديگر در محيط آموزشي هماهنگي داشته باشيد .
4 - مقررات محيط آموزشي را رعايت كنيد و به آنها احترام بگذاريد .
5 - كارها و فعاليتهاي مربوط به كلاس را بين شاگردان تقسيم كنيد و به آنان مسئوليت دهيد .
6 - شاگردان را جز در موارد ضروري، آن هم به مدت كم، از خود طرد نكنيد .
7 - در بعضي از موارد، شاگردان از مربي خود تقليد مي كنند، پس آهسته آهسته به تقليد آنان جهت دهيد .
8 - شاگردان را در كلاس نه آزاد آزاد بگذاريد و نه آنان را كاملا محدود كنيد .
9 - تنبيه و محروم نمودن تمام افراد به خاطر رفتار بد يك فرد يا يك گروه كوچك كار عاقلانه اي نيست .
10 - پشت سر ديگران سخني نگوييد تا پشت سر شما سخنها نگويند .
11 - آداب اجتماعي را در برخوردها رعايت كنيد .
شاگردان
 امام سجادعليه السلام: «حق الصغير رحمته في تعليمه و العفو عنه و الستر عليه والرفق به والمعونة له; (13) حق كودك، مهرباني به او در آموزش و گذشت از خطاي وي و عيب پوشي و همراهي و ياري اوست .»
شاگردان شما امانتهاي الهي هستند كه براي پرورش و شكوفائي استعدادهايشان در اختيار شما گذاشته شده اند، از اينرو:
1 - شاگردان را به راه و كاري كه در پيش دارند متوجه سازيد .
2 - در شاگردان خود شناخت، بينش، پشتكار، صبر و حوصله را زمينه سازي كنيد و آن را افزايش دهيد .
3 - هميشه رغبت و ذوق شاگردان را زنده نگه داريد .
4 - درس را مرحله به مرحله و موضوع به موضوع تدريس كنيد .
5 - سعي كنيد مصاديق و نمونه هايي كه در درس مطرح مي كنيد، براي شاگردان قابل مشاهده و درك باشد .
6 - مطلبي را كه كودكان و نوجوانان با سعي و تلاش خود بدست مي آورند از آن خود مي دانند و با علاقه و بدون مقاومت آن را مي پذيرند . پس سعي كنيد آنها را در فراگيري دانش، به پژوهش واداريد .
7 - سن و معلومات و شرايط فردي شاگردان را در نظر داشته باشيد .
8 - اگر از شاگردان سؤالي مي كنيد، تا آنجا كه امكان دارد اجازه دهيد خود شاگردان جواب بدهند .
9 - به شاگردان فرصت كافي براي پاسخ دادن به سؤالات بدهيد .
10 - سؤال خود را طوري طرح كنيد كه فكر شاگردان را به كار اندازد و آنها را در حل مسئله كمك كند، نه اينكه فقط ناداني آنها را ظاهر سازد .
11 - در پاسخ به سؤالات نوبت شاگردان را رعايت كنيد .
12 - در هنگام سؤال كردن، درس را از جاهاي مختلف و افراد متفاوت كلاس بپرسيد نه از افراد خاص و مكان معيني در كلاس .
13 - زمينه سؤال كردن را در كودكان و نوجوانان فراهم آوريد و آنان را امر به سكوت نكنيد .
14 - گاهي شاگردان سؤال شاگرد ديگر را متوجه نمي شوند، پيش از پاسخ گفتن به آن سؤال، يكبار ديگر خودتان آن را تكرار كنيد .
پي نوشت ها:
1) غرر الحكم، ص 255 .
 2) غرر الحكم، ص 444 .
 3) رساله حقوق امام سجادعليه السلام .
4) آل عمران/159 .
 5) غرر الحكم/10073 .
 6) بحارالانوار، ج 16، ص 265 .
 7) همان، ج 72، ص 137 .
 8) معجم الفاظ غرر الحكم، ص 960 .
 9) نهج البلاغه، نامه 47 .
 10) بحار الانوار، ج 75، ص 108 .
 11) غرر الحكم، ص 619 .
 12) تحف العقول، ص 263 .
 13) همان، ص 270 .
منابع بيشتر
1. آي‍ي‍ن‌ ت‍دري‍س‌ و روش‌ ك‍لاس‌داري‌/ م‍ول‍ف‌ م‍ه‍ران‌ ع‍ل‍ي‌پ‍ور م‍ش‍ك‍ان‍ي‌
2. آئ‍ي‍ن‌ ك‍لاس‌داري‌/ ن‍وي‍س‍ن‍ده‌ ك‍ت‍اب‌ ج‍ي‍م‍س‌ دان‍ي‍ل‌؛ م‍ت‍رج‍م‌ ج‍م‍ش‍ي‍د ب‍ه‍روش‌
3. روش‌ ك‍لاس‌داري‌ / اح‍م‍د طه‍م‍اس‍ب‍ي‌
4. ف‍ن‍ون‌ ك‍لاس‌داري‌: (چ‍گ‍ون‍ه‌ م‍ع‍ل‍م‌ م‍وف‍ق‌ ب‍اش‍ي‍م‌)/ م‍ول‍ف‌ راب‍رت‌ دي‌ ج‍ي‍ول‍ي‍و؛ م‍ت‍رج‍م‌ ش‍ه‍روز ج‍اوي‍دي‌
5. مديريت و كلاس‌داري جذاب/سي.ام. چارلز؛ ترجمه شاپور‌امين شايان‌جهرمي، مرضيه اميني
6. هنر معلمي:۱۲۰راهكار مهم در تدريس و كلاس‌داري/[جاني يانگ]؛مترجم منصور متين
7. آنچه هر معلم بايد بداند(۳): م‍دي‍ري‍ت‌ ك‍لاس‌ و ك‍لاس‌داري‌/ مولف دون‍ا واك‍ر ت‍اي‍ل‍س‍ت‍ون‌؛ م‍ت‍رج‍م‍ان‌ ب‍ه‍م‍ن‌ اب‍راه‍ي‍م‍ي‌، ع‍ل‍ي‌ اس‍م‍اع‍ي‍ل‍ي‌
8. آنچه هر معلم بايد بداند(۶): م‍دي‍ري‍ت‌ ك‍لاس‌ و ك‍لاس‌داري‌/مولف دون‍ا واك‍ر ت‍اي‍ل‍س‍ت‍ون‌؛ م‍ت‍رج‍م‍ان‌ ندا نفيسي، ع‍ل‍ي‌ اس‍م‍اع‍ي‍ل‍ي‌