افراد تيزهوش چه ويژگي هايي دارند؟
خوشحاليم شما مخاطب ما هستيد اميدواريم راهنماي خوبي در رابطه با اين موضوع براي شما باشيم.
بر اساس يك طرز فكر قالبي قديمي در مورد افراد سرآمد، ابتدا چنين افرادي از لحاظ جسمي ضعيف، از لحاظ اجتماعي ناسازگار، از لحاظ علاقه محدود و از لحاظ هيجاني بي‌ثبات پنداشته مي‌شدند(1) ولي تحقيقاتي كه از مدت‌ها پيش توسط دانشمندان مختلف در اين زمينه انجام شده است، با وجود مشاهدات انفرادي بعضي از ويژگي‌هاي فوق، وجود آنها را مورد تأييد قرار نداده است(2) اين برداشت قالبي جديد، ريشه در بدفهمي دو پديده آماري دارد : يكي پراكندگي نمرات حول ميانگين و ديگري همبستگي متقابل در بين ويژگي‌ها. چه افراد سرآمدي وجود دارند كه ضعيف، كوچك، بيمارگونه، ناسازگار، كم‌آموز، ناجذاب يا در مقايسه با همسالان خود از سطح هوشي بهنجار پايين ترند(3).
واقعيت اين است كه هيچ ويژگي خاصي به تنهايي نمي‌تواند دال بر هوش خارق‌العاده باشد. بلكه تركيب ظريفي از چندين ويژگي كليدي است كه تجمع آنها با يك شدت معين يا با قدرت انتشار استثنايي است كه بايد جستجو شود. كارشناسان اين رشته نسبت به چنين تركيباتي حساسيت دارند، اما حتي آنها هم نمي‌توانند چنين تركيباتي را به عنوان راه‌هاي مطمئن، براي شناسايي تيزهوشي ارتقاء دهند. آنها هنوز مجبورند براي اثبات مشاهداتشان به يافته‌هاي واقع‌بينانه‌تر تست‌هاي استاندارد، توسل جويند(4).
مطالعات انجام شده پيرامون ويژگي‌هاي عمومي كودكان تيزهوش، حاكي از آن است كه خصيصه‌هاي رفتاري زير عموماً در نزد كودكان تيزهوش قابل ملاحظه است. البته بايد توجه داشت كه تمامي اين ويژگي‌ها در گروه كودكان تيزهوش مشاهده مي‌شود، اما ممكن است همه ويژگي‌ها نزد تك‌تك كودكان تيزهوش ديده نشود. در اينجا مهم‌ترين ويژگي‌هاي كودكان تيزهوش كه شامل ويژگي‌هاي جسمي، اخلاقي، شخصيتي، اجتماعي و تحصيلي است را بيان مي‌كنيم(5).
ويژگي‌هاي جسمي
كودكان تيزهوش، رشد بدني بهتري نسبت به همسالان خود دارند. اين گروه از نظر قد، بلندتر و از نظر وزن، سنگين‌تر از حد متوسط هستند. آنان كمتر بيمار مي‌شوند و از زيبايي و جذابيت بيشتري برخوردارند(6). بنابر مطالعات ترمن، كودكان تيزهوش تحت مطالعه وي تا ميانسالي، همچنان ويژگي‌هاي جسماني برتر خودشان را حفظ كرده‌اند، اما اين برتري در هنگام تولد يا نخستين سال بعد از تولد، قابل ردگيري نيست(7).
ويژگي‌هاي اخلاقي
اكثر كودكان تيزهوش، در سنين اوليه به مفاهيم انتزاعي خوب و بد، درست و نادرست و عدالت و ظلم علاقمند مي‌شوند. آنان به‌ويژه به مسايل اجتماعي و روش‌هايي كه مي‌توان آنها را حل كرد، اشتياق از خود نشان مي‌دهند. اغلب مطالعات نشان مي‌دهد كه افراد تيزهوش از نظر رفتارهاي اخلاقي از افراد معمول برتر هستند و در اغلب تعاريف، آنها را غول‌هاي اخلاقي معرفي كرده‌اند(8). در اينجا ذكر اين نكته حائز اهميت است كه مشاهده خوش‌خلقي نزد كودكان تيزهوش منوط بر آن است كه آنها فرصت يا فرصت‌هاي لازم را براي ظهور استعدادهاي خود در محيط خانواده داشته باشند. بديهي است هرگونه تهديد، تنبيه و يا تحقير و سرزنش اين كودكان مي‌تواند خلق بالقوه نيكوي آنها را به تندخويي و بي‌قراري و يا احيانا پرخاشگري و كمرويي مبدل سازد(9).
ويژگي‌هاي شخصيتي
كودكان تيزهوش از اعتماد به نفس بالايي برخوردارند و خود را به راحتي با شرايط جديد سازگار مي‌كنند(10)؛ آنها همچنين از انرژي بالا و حافظه فوق‌العاده‌اي برخوردارند. اين كودكان مطالب يا موضوعاتي را كه مورد توجه شان قرار مي‌گيرد، با سرعت و دقت خارق‌العاده‌اي به ذهن مي‌سپارند. كودكان تيزهوش، فوق‌العاده كنجكاو هستند و دوست دارند مرتباً پرسش‌هاي فراوان و پيچيده‌اي را مطرح كنند و در عين‌حال وقتي از آنها سؤالي مي‌شود، غالباً پاسخ‌هاي پيچيده‌اي را مطرح مي‌كنند و توضيحات آنان درباره جزئيات يك مسأله حاكي از درك عميق آنها از موضوعات گوناگون است. آنان از قدرت تخيل و تفكر انتزاعي بيشتري نسبت به همسالان خود برخوردارند و همواره به جاي آنچه كه هست در انديشه آنچه كه مي‌تواند باشد هستند. گستردگي و تنوع علايق آنها فوق‌العاده مشهود است، به عبارت ديگر دوست دارند بسياري از چيزها و امور مختلف را تجربه كنند. آنان از دامنه فعاليت بيشتري برخوردارند و در زمينه‌هاي مورد علاقه خود پشتكار و پايداري فوق‌العاده چشمگيري نشان مي‌دهند(11). همچنين خلاقيت و قوه ابتكار، ثبات شخصيت، تشريك مساعي و سلاست كلامي در كودكان تيزهوش قابل مشاهده است(12).
ويژگي‌هاي اجتماعي
از جمله ويژگي‌هاي رفتاري قابل توجه در كودكان تيزهوش كه از نظر اجتماعي فوق‌العاده حائز اهميت است، تمايل آنان به رهبري گروه است. آنان يا خود فعالانه در انجام كاري شركت مي‌كنند يا قبل از پيوستن به گروه مورد نظر، رفتار اعضاي آن را به دقت مورد مشاهده و ارزيابي قرار مي‌دهند(13). تيزهوشان، همچنين از يك حس قوي عدالت اجتماعي برخوردار هستند، به رفاه ديگران علاقمندند(14) و مشكلاتي از قبيل فقر و رنج ديگران، بي‌عدالتي و رفتار غيرانساني، آنان را به شدت ناراحت و متأثر مي‌سازد. با اينكه تيزهوشان حقيقتاً اجتماعي‌اند اما هر چه كودك تيزهوش‌تر باشد، يافتن معاشرين همساز مشكل‌تر مي‌شود و احتمال بيشتري وجود دارد كه كودك به درون نقش يك نظاره‌گر بخزد و درون‌گرا شود(15).
ويژگي‌هاي تحصيلي
كودكان تيزهوش عموماً داراي كنجكاوي زياد، اطلاعات عمومي زياد و علاقه وافر به يادگيري هستند(16). آنها خيلي سريع ياد مي‌گيرند، از قدرت ادراك بسيار خوبي برخوردارند و با سرعت قابل توجهي مسأله مورد نظر را درك مي‌كنند(17). كودكان تيزهوش معمولا خواندن و صحبت كردن را زودتر از معمول فرا مي‌گيرند و خزانه لغات گسترده‌اي دارند. معلومات عمومي بيشتر، پيشرفت درسي سريع و استعداد ويژه در رياضيات از ديگر ويژگي‌هاي تيزهوشان است(18.)
منابع :
1. شريفي درآمدي، پرويز؛ روان‌شناسي كودكان استثنايي، تهران، روان‌سنجي، 1380، جلد اول، ص94
2. سيد‌عباس‌زاده، ميرمحمد؛ آشنايي با تعليم و تربيت كودكان تيزهوش، تهران، جهاد دانشگاهي، 1372، ص 47
3. شريفي درآمدي، پرويز؛ روان‌شناسي كودكان استثنايي، ص94
4. ويرجينيا ز. اريچ؛ آموزش كودكان تيزهوش، ترجمه اكرم كلانكي، تهران، الهدي، 1371، ص43
5. افروز، غلامعلي؛ مقدمه‌اي بر روان‌شناسي و آموزش و پرورش كودكان استثنايي، تهران، دانشگاه تهران، 1377، ص129
6. احمدوند، محمدعلي؛ روان‌شناسي كودكان استثنايي، تهران، دانشگاه پيام نور، 1375، ص 250
7. شريفي درآمدي، پرويز؛ روان‌شناسي كودكان استثنايي، ص94
8. احمدوند، محمدعلي؛ روان‌شناسي كودكان استثنايي، ص248
9. مقدمه‌اي بر روان‌شناسي و آموزش و پرورش كودكان استثنايي، ص131
10. آشنايي با تعليم و تربيت كودكان تيزهوش، ص 41
11. مقدمه‌اي بر روان‌شناسي و آموزش و پرورش كودكان استثنايي، ص130 و 132
12. آموزش كودكان تيزهوش، ص46
13 . مقدمه‌اي بر روان‌شناسي و آموزش و پرورش كودكان استثنايي، ص133
14 . آموزش كودكان تيزهوش، ص49
15 . همان، ص83
16 . آشنايي با تعليم و تربيت كودكان تيزهوش، ص48
17 . مقدمه‌اي بر روان‌شناسي و آموزش و پرورش كودكان استثنايي، ص130
18 . آموزش كودكان تيزهوش، ص48
