کانال سایت شیعه کوئست در ایتا اینجا کلیک کنید
لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم الحمدالله رب العالمین الصلاهُ و السلامُ علی سیدنا و نبیینا ابالقاسم مصطفی محمد و علی آله الطَّیبین الطاهرین سییَّما بقیه الله فی الارضین و لعن علی اعدائهم اعداء الله اجمعین .
اللّهمَّ کُن لِولیکَ الحُجَّت ابن الحَسن صلواتُک علیه و عَلی آبائِه فی هذه السّاعَه و فی کلِّ ساعَه وَلیاً و حافِظاً و قائِداً و ناصِراً و دَلیلاً و عَیناً حتّی تُسکنهُ عَرضَک طَوعاً و تُمَتِّعَهُ فیها طَویلاً.
بنا شد یک چند جلسه ای چند دقیقه ای من راجع به بعضی از خطبه های نهج البلاغه نکاتی را محضر شما عزیزان عرض کنم. مقدمتاً عرض می کنم آثار و کتب فراوانی پیرامون نهج البلاغه به رشته ی تحریر درآمده، در معرفی این کتاب و جایگاه این کتاب ارزشمند . چون معرفی منابع متعدد موجب تَشتُت می شود و شما هم به خاطرتان نمی ماند، من فقط یک مورد را محضرتان معرفی می کنم که شاید مطالعه ی این کتاب کمک زیادی بکند به فهم مقدماتی نهج البلاغه و جایگاه نهج البلاغه.
کتابی نوشته مرحوم آقا سید هبهُ الدین شهرستانی ، که ایشان می دانید حدود ۱۰۰ جلد کتاب دارد. تفسیر المحیط مال ایشان است هیئت و اسلام الهیئه و الاسلام مال ایشان است . حدود ۵۴ سال پیش از دنیا رفت . یک مدتی هم وزیر معارف عراق بوده ایشان. نماینده مجلس عراق بوده زمان طاغوت البته . ایشان در بغداد از دنیا رفت قبرش هم تو کاظمین است. قریب ۱۰۰ جلد کتاب دارد آثار خیلی خوب، مثلا این کتاب نهضةُ الحسین اش کتاب واقعا قشنگی است راجع به امام حسین. المحیط تفسیر ایشان است یک مناظره ای کرد با یک مهندس هندی ایشان را که هندو بود مسلمان کرد.
این را چاپش کرده به نام اسلام برهمی، و تو فقه دارد اصول دارد . یک مجله ای هم‌در عراق چاپ می کرد سابق بر این به نام العلم ، که دوسال سه سال این مجله چاپ شد مجله ی با ارزشی بود هنوز نسخه هایش هست . آقای سید هبهُ الدین شهرستانی که ۱۲۸۶ قمری الان ۱۴۴۰ هستیم می شود ۵۴ سال پیش از دنیا رفت ، خب علمای آن موقع برایش بیانیه دادند اطلاعیه دادند ، شخصیت عالمی است.
یک کتابی دارد" ما هوَ نهج البلاغه"؟ نهج البلاغه چیست؟ ایشان قبل از مرگش به این آقای دوانی نامه ای نوشت که آن موقع آقای دوانی در ایران بود که این را ترجمه کند و مقدمه ای برایش بزند .
مرحوم آقای دوانی هم بعد از مرگ‌ایشان این کتاب را مقدمه ای برایش زد و این کتاب در کتابخانه هم‌هست اینجا به نام نهج البلاغه چیست ؟ یا یک چاپ‌دیگر هم دارد پیرامون نهج البلاغه. این‌کتاب خوبیست برای شناخت جایگاه نهج البلاغه اثر آقای سید هبه الدین شهرستانی. این نویسنده در مقدمه ی این کتاب پاره ای از جملات نویسندگان غیر مسلمان را راجع به نهج البلاغه آورده.
از جمله یکی از بهترین مقدمه های بر نهج البلاغه را جردجرداق دارد . جردجرداق، من خدمت مقام معظم رهبری بودم ایشان فرمودند که ایشان را من دیده بودم پیش من هم آمد. ایران آمده بود یک سفری خیلی سال نیست فوت کرده، ایشان یک کتابی در شرح درباره ی امیرالمومنین دارد ، آنجا در بخشی از آن کتاب یک جمله ی قشنگی دارد.
می گوید: من نه علی را دیدم نه معاویه نه علی ابن ابیطالب را دیدم من نه معاویه . مسلمان هم نیستم که بخواهم تعصبی داشته باشم بگویم مثلا علی دوستم یا .. نه من نه امیرالمومنین نه معاویه . اما چه شده که علی را دوست دارم ؟ و چی شده که امیرالمومنین شده به قول معروف الگوی من. انّی لَستُ بمُسلم فضلاً اَن اَکونَ شیعییا من اصلا مسلمان نیستم. آنوقت این جمله را می گوید .
می گوید : من نامه های این دو را مقایسه کردم، دیدم معاویه هرجه نامه به کارگزارانش نوشته سخن از قدرت و زر و سیم و خراج و بیشتر بفرستید و همه ش تو این دعواهای مالی و قدرتی است. اما علی ابن ابیطالب هر نامه ایش را که باز می کنی اول سخن از تقواست خویشتنداری است نماز است واجبات است رحم به مساکین است رحم به ایتام است. می گوید اینجا این تفاوت را من از میان نامه های این دو در واقع فقط دیدم که معاویه نامه هایش که جمع آوری شده بعضی هایش رسیده اینها همه بحث اینطور است و نامه های امیرالمومنین .
تعبیری دارد می گوید : اگر حالا مسلمانها می گویند آیات درباره ی علی ابن ابیطالب است روایات هست. می گوید نباشد. اگر هیچ آیه ای در قرآن و هیچ روایتی در فضیلت امیرالمومنین نبود جز همین نهج البلاغه، این کتاب تابلویی زرین از سیمای علم و تقوای علی ابن ابیطالب و همین کافیست در عظمت این شخصیت .
آن دانشمند دیگر امین نَخله یک جمله ای دارد می گوید یک کسی از من خواست که یک صد کلمه بنویسم صد کلمه نوشتند بعضی ها صد کلمه صدو ده کلمه . ایشان می گوید از من خواستند ایشان هم مسیحی است ، و تعبیرش این است می گوید انجیل بلاغت ، راجع به نهج البلاغه می گوید انجیل بلاغت؛ خیلی میخواهد از بلاغتش تعریف کند . می گوید از من خواستند ۱۱۰ کلمه را انتخاب کنم و ترجمه کنم و ایشان نی گوید که من وارد نهج البلاغه شدم دیدم مثل یک درخت یاقوت که به من می گویند صدتا یاقوت را بچین. به هرکدام دست می زنم می بینم یکی چجور از میان یک درخت پر ثمر یاقوت من صدتایش را برگزینم و انتخاب کنم؟؟ این اظهار عجزی که ایشان تو این کتاب دارد.
خدا رحمت کند همه ی گذشتگان را. این مرحوم آیت الله عظمای بروجردی وقتی مسجد هامبورگ را قرار شد بسازد ، من رفتم آنجا یک دهه ماه صفر چند سال قبل منبر رفتم. البته ایشان نساخت این مسجد را ایشان زمینش را گفت بروم بخرم ، بعد دیگر سال ۴۰ ایشان فوت کرد و بعد آیت الله عظمای میلانی کمک کرد و خریداری کردند و ؛ اول آقای محمدی گلپایگانی رفت آنجا . پدر همین آقای محمدی گلپایگانی که الان هست رییس دفتر مقام معظم رهبری .
بعدش آقای محقق رفت آقای محقق تو خاطراتش من دیدم که چاپ شده ، کتابی چاپ شده به نام گنبد آبی ، شاید تو اینترنت هم باشد این گنبد آبی شرح حال همین مسجد است. چون آبی است فیروزه ای ساختند می گویند گنبد آبی. شرح حال همین مسجد هامبورگ است ،که چه شخصیت هایی رفتند . خب مرحوم شهید بهشتی هنوز دفترکارش آنجا هست. اتاقش هست میزش هست. حفظش کردند. خیلی ها الان هم اخیرا پسرِ شهید مفتح رفت آنجا و مسئول شد.
آقای محقق آنجا در خاطراتش می گوید من یکی ازاین دانشمندان آلمانی را خواستم‌گفتم این نهج البلاغه را برای من ترجمه کن ایشان مترجم قوی بود تو آلمان تو هامبورگ. دادم و بعد از مدتی آمد ، گفت من خیلی کتاب ترجمه کردم اما در مقابل این کتاب عجز خودم را دیدم که این کیه نویسنده کیه ؟ که اینجور کلمات و اینجور جملات را چینش کرده با فرض آنکه می دانید سید رضی کار کاملی انجام نداده ایشان خب متتخب آورده ، صدر را زده ذیل را زده گاهی یک خطبه را تبدیل به چند تا کلمه قصار کرده گاهی یک کلمه قصار را چندتا تبدیل کرده. به قول آیت الله عظمای جوادی آملی فرمودند: سید بنایش بر این نبوده که همه را بیاورد . خیلی نواقص هست که حالا عرض خواهم کرد که اینها جبران شده. یکی از آن موارد که آیت الله عظمی جوادی آملی اخیرا فرمودند من دارم صوت ایشان را تو موبایلم دارم، فرمودند : خدا خیر بدهد به نوه ی آقاسید عبدالله شیرازی که ایشان این نواقص را جبران کرد با این کتاب "تمام نهج البلاغه" .
نوه ی آقا سید عبدالله مشهد آمد پیش من همین هفته ی پیش که من مشهد بودم آقا سید صادق موسوی . آقا سید عبدالله شیرازی از علمای بزرگ مشهد بود خیلی با نظام همراه بود خیلی با امام همراه بود، بعد از انقلاب هم خدمت امام رسید. مُرید امام بود. ایشان عرض بکنم که من خدمتشان زیاد رسیده بودم بچه بودم سن و سالی نداشتم پشت سرشان نماز می خواندم تو مشهد ، ایشان سه تا پسر دارد؛ یکیش آقا سید مخمد باقر شیرازی بود که فوت کرد و پسر آقا سید محمد باقر سید صادق است که الان توی لبنان هست. ایشان یک کار گسترده ای کرده در هشت جلد بعد اخیرا کرده در یک جلد ، منتها دیگر آن یک جلد را سه نفر باید حملش کنند. برای من که آورد من دستم درد گرفت . پنج کیلو بود.
گفتم آتر این کتاب به این سنگینی را نمی سود حملش کرد. همه را خواسته تو یک حلد جمع کند یک چیز قطوری شده. این را آورده بود پیش کوفی عنّان . من دارم تو موبایلم فیلمها و عکسهایش را دارم. برد پیش کوفی عنّان و خودش می گفت که کوفی عنّان را نه کوفی عنان نه ؛ دبیر کل سازمان ملل چی بود این آخریِ ؟ بانکی مو ، می گفتند بانکی مُو ملاقات هایش سه دقیقه چهار دقیقه ، آن هم غالبا خودش حرف میزند .
می گفت مترجم آوردند و فیلمش را به من نشان داد توی فضای مجازی هم هست. می گفت وقتی این کتاب را عربی هم بلد نبود یک ورقی زد و یک جند جمله ای را برایش من خواندم و ترجمه کردم ، به آن مسئول دفترش گفت که یک ملاقات ویژه ترتیب بدهید که من بنشینم بیشتر با این آقا صحبت کنم. که خلاصه من دیدم فیلمش را بیست دقیقه تقریبا همین آقای دبیرکل وقت گذاشته و ایشان هی برایش توضیح می دهد که این کلمه ی قصار را این کلمه ی قصار را ، بعد امضا کرد یک نسخه ش را گذاشت تو سازمان ملل. اخیرا هم همین ملاقات هفته ی گذشته که مقام معظم رهبری با علمای کنفرانس وحدت داشتند آقا سید صادق شانجا عکسش هست با آقا ملاقات کرد و یک نسخه اش را خدمت آقا داد و این را من دارم تو منزل نسخه اش را .
حالا اگر بشود بدهم‌کتابخانه چون به درد من نمی خورد کتاب قطور و سنگینی است بگذارمش اینجا. تمام نهج البلاغه تقریبا جبران کرد این نواقص سید رضی را ، یعنی نواقصی که ایشان بنایش نبود که اینطور بنویسد ، اگر خطبه ای ناقصی دارد آورده اگر خطبه ای کمبود دارد آورده ، البته این اولین کار نیست ، خدا رحمت کند مرحوم آقای محمودی ایشان کار قشنگی کرده ، مستدرک نهج البلاغه ، همچنین مصادر نهج البلاغه ، عبدالزهرا، کتابهای دیگر هم‌نوشته شده ، حالا آقایان این نرم افزار دانشنامه ی علوی را اگر داسته باشید این تمام نهج البلاغه تو ان هم‌هست.
همین کار سید صادق آنجا هم هست می توانید بروید آنجا ببینید . چون آیت الله جوادی اخیرا همین دوسه هفته ی اخیر یک تعریفی کرده بود از این کتاب من گفتم که این را یک یادآوری بکنم.
نکته ی بعدی که عرض می کنم خدمت شما ؛ ببینید آقایان عزیز سروران معظم دیگر جمع میکنم عرائضم را ، یک وقتی خدمت یکی از بزرگان رسیدیم ، راجع به قرآن گفتیم می خواهیم تفسیر کار کنیم ، ایشان فرمود یک دور اول بروید مفردات قرآن را کار کنید .قبل از اینکه تفسیر کار کنید مفردات قرآن را کار کنید . مفردات راغب اصفهانی را . با لغت آشنا بشوید با واژه آشنا بشوید . من این خاطره را شاید برای شما گفتم ؛ شاید تکراری باشد بعضی جاها.
من یکسال مسجدالنبی بودم ، این بچه طلبه های وهابی ۱۶ ، ۱۷ ساله راه می افتادند دنبال طلبه های ایرانی مُعمَّم ، حالا آقا عبا و عمامه عصا دارد می رود یک جوانی یا پیر روحانیون کاروان. اینها مثل اینکه بهشان گفته بودند که گیر من یکیشان افتاد . من که به عربی فصیح بلاخره ماهم عربی بلدیم دست و پا شکسته جواب بدهیم . شما طلبه اید؟ بله . ایران ؟ بله. چی می خوانید قرآن؟ میگفتم بله. می گفت والذاریاتِ ذَروا یعنی چی ؟خب آدم یادش نیست والذَّاریاتِ ذَروا یعنی چی ؟! من صبح کلاس درس آقای گلپایگانی صدتا طلبه نشسته بودند گفتم والذَّاریاتِ ذَروا یعنی چی؟ همه بهم نگاه کردند. یکیشان بلد نبود. این بلد نبود و اینها می خندیدند گفتند نمیخواهد بروید درس بخوانید تو که قرآن بلد نیستی .
من آمدم به آقای عرب گفتم. آقای عرب مسئول بعثه ی رهبری بود آن موقع روحانی . گفتم آقا الزام کنید طلبه هایی که می آیند حج یک دور ترجمه قرآن بلد باشند و الّا نیایند. قل هُوالله احد نیست که همش قرآن. بلاخره این واژه ها این کلمات، حالا از شما تقاضا می کنم مفردات قرآن را راغب را مخصوصا این کاری که آقای کورانی کرده ، آقای کورانی یک بازسازی کرده مفردات راغب اصفهانی را . اصلا زیر و رویش کرده . یک چیز دیگر شده . نگاهش کاملا یک نگاه دیکری شده بسیار این کتاب خوب است مفردات راغب اصفهانی کار آقای کورانی . این را ملاحظه بفرمایید.
آن وقت این را می خواستم راجع به نهج البلاغه بگویم ، راجع به نهج البلاغه این آقای قرَشی ، آقا سید علی اکبر که باهام رفیق است، پیرمردی هست الان ۹۰ سالش است دیگر . پسرش الان شده امام‌جمعه ی ارومیه ، ایشان یک چیز عجیبی هم‌که ما دیدیم در ارومیه ، رفتیم انسال دیدیم که پسر جوان نماز می خواند پدر بهش اقتدا می کند . پدر پیرمرد ۹۰ ساله دیدیم . البته پسر از خطبه های نماز جمعه که آمد پایین خم شد دستش را بوسید گفتند این هر هفته تکرار می شود، ایشان هر هفته دست پدرش را می بوسد بعد تو محراب می ایستد و پدر به ایشان اقتدا می کند. یک‌جایی گفتم آقای آل هاشم امام جمعه ی تبریز فرمود : پدر من هم به من اقتدا می کند من هم دستش را می بوسم هر هفته .
این اتفاق تو تبریز هم هست. خیلی برای من جالب بود ایشان آقازاده شان جوان است . اما دیدم پدرشان اقتدا کرد و ایشان خب تفاسیر دارد قاموس دارد تفسیر احسن ، یک کتابی دارد به نام مفردات نهج البلاغه ، آقایان اگر می خواهید نهن البلاغه کار کنید یک‌دور این را کار کنید ، حُسن این کتاب این است ؛ مثلا می گوید خَبَاءَ هفت مرتبه توی نهج البلاغه آمده کجا کجا کجا کجا ؟ بعد مثال می زند . المراءُ مَخبوء تحتَ لِسانه، یا فلان خَباءَ . همه را با آمار می دهد. مثلا می گوید این کلمه ی فرض کنید اصلاح انقدر تو قرآن آمده . خَبَاءَ انقدر. آن وقت ریشه هایش را می گوید این کمک می کند به شما که در مفردات نهج البلاغه کار کنید .
این مقدمه ی عرائضم یک سه چهاردقیقه دیگر اشاره کنم و دعایتان کنم، دوستان گفتند که از خطبه ی ۱۲۱ یک نمایی یعنی خطبه ی ۱۲۱ یک جلسه، چون جزئیات را بخواهیم بحث کنیم‌نمی رسیم . یک کلیتی از این خطبه ها گفته بشود. من یک اشاره ای می کنم توضیحش ان شالله هفته ی آینده .
امیرالمومنین علی ابن ابیطالب یعسوبُ الدین و امام المسلمین وقتی از صفین بر می گشت در کمال ناراحتی بلاخره تو صفین بد کردند با آقا اذیت کردند حالا می گویم . بر می گشت از صفین یکی از این افراد به نام اشعث ابن قیس که این همیشه معترض بوده ، اعتراض های این را اگر کسی جمع کند یک‌پایان نامه می شود . همه ش به آقا اعتراض می کرد ، آقا شما این را گفتی آن را گفتی ، قامَ رَجُلُُ فَقال یکی بلند شد به آقا اعتراض کرد همین است . غالبا این اشعث ابن قیس است . حالا وقت نیست و الّا بیشترش را برایتان می گفتم که کجاها اعتراض کرد.
این بلند شد و بعد از صفین اینجا عبارت این است که وقد قامَ الَیه رَجلُ اصحابِه، و قال نَهَیتَنا عَنِ الحُکومَه ثُمَّ اَمَرتَنا ، شما گفتی زیر بار حکمیت نروید ، حالا خودت حکمیت را قبول کردی؟ فَلم نَدرِ أَی الأَمرَینِ أَرشَد. ما نفهمیدیم حکمیت درست است یا ترکش؟
آقا ناراحت شد ، این طوری دست هایش را زد رو هم ؛ فَصَفِقَ إحدى یَدیهِ عَلى الأُخرى ، یک دست را زد روی دست دیگر به حالت غضب، شروع کرد با این اشعث ابن قیس صحبت کردن.
صحبت های آقا در سه بخش است :
بخش اول : گله از اینهایی که حضرت را توی صفین کشاندند پای حکمیت.
بخش دوم : آه و اندوه بر یارانی که مثل عمار تو صفین از دست داد.شروع می کند از اینها تعریف کردن.
بخش سوم : هم که دیگر حالا کار از کار گذشته دیگر ، حضرت یک نصیحتی می کند که مواظب باشید شیطان بر شما حاکم نشود. طُرقش را بر شما پهن نکند که ان شالله این سه بخش یعنی جواب هایی که حضرت به اشعث ابن قیس داد در خطبه ی ۱۲۱ که یک بخشش بیان علت حکمیت است که چرا پذیرفت؟ و گله از اینها، بخش دومش صفات شهداست، از شهدای صفین. صفین می دانید دیگر همین رِقِّه ی سوریه ی فعلی می شود. قبر عمار قبر اویس قَرن در آنجاست. و بخش سوم نصیحتی راجع به پرهیز از شیطان و وساوس شیطان. .ان شالله توضیح این سه مطلب باشد برای هفته ی آینده.
السلام علیک یا ابالحسن، یا امیرالمومنین یا علی ابن ابیطالب. یا حجه الله علی خلقه. یا سیدنا و مولانا انّا تَوجَّهنا و استشفَعنا و توَسَّلنا بکَ الی الله، و قَدَّمناکَ بینَ یَدی حاجاتِنا . یا وجیهاً عندالله اشفع لنا عندالله یا وجیهاً عندالله اشفع لنا عندالله.
اللهم اَحیِنا حیاتَ محمدِِ و آل محمد.
و اَمِتنا مماتَ محمد و آل محمد.
و لا تُفَرّق بیننا و بینَ محمدِِ و آل محمد.
ورزُقنا فی الدُّنیا زیارَتَ محمدَّ و آل محمد.
و فی الآخره شفاعه محمد و آل محمد.
و عَجِّل اللهم فی فرج ..
