عوامل مشترک تزلزل و فروپاشی خانواده
اشاره
انتشارات دار الحديث قم، کتابی به نام عوامل تحکیم خانواده چاپ کرده است. این کتاب شامل آیات و روایاتی است که عوامل استواری و استحکام بنیان خانواده یا فروپاشی و طلاق را برمی شمارد. با توجه به آیه 37 سوره احزاب ، در این جا به هشت مورد از عوامل تزلزل و فروپاشی خانواده از جمله: بی مهری و طلاق عاطفی اشاره می نمایم. این عوامل، موجب بی مهری و بی احساسی و حتى طلاق می شود.

1. بدخلقی
اشاره
اولین عامل فروپاشی خانواده، بدخلقی زن یا شوهر است.

حسین بن بشار به امام رضا علیه السلام نامه نوشت و پرسید: یکی از خویشاوندانم دختر مرا از من خواستگاری کرده اما اخلاق خاصی دارد. امام رضا علیه السلام فرمود:

«لَا تُزَوِّجْهُ إِنْ كَانَ سَيِّئَ الْخُلُقِ »؛ (من لا يحضره الفقیه، ج 3، ص 409)

اگر بداخلاق است به او دختر نده.

«قال رسول الله صلی الله علیه و آله إذا جاءَکُم مَن تَرضَونَ خُلُقَهُ ودِینَهُ فَزَوِّجُوهُ "إِلاّ تَفْعَلُوهُ تَکُنْ فِتْنَهٌ فِی اَلْأَرْضِ وَ فَسادٌ کَبِیرٌ ؛ پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هرگاه کسی نزدتان به خواستگاری آمد که اخلاق و دین مداری اش را می پسندید، به او دختر دهید. اگر این کاررا نکنید، فتنه و فسادی بزرگ در زمین خواهد شد. (الکافی،ج 5، ص 347؛ )

هنگامی که حضرت علی علیه السلام زهرای مرضیه علیها السلام را به عقد خود درآوردند پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم سفارش هایی به او فرمود؛ از جمله:

«یا عَلیُّ أحسِن خُلقَکَ مَعَ أهلِکَ وَجِیرانِکَ وَمَن تُعاشِرُ وَتُصاحِبُ مِنَ النّاسِ تُکتَب عِندَ اللّهِ فی الدَّرَجاتِ العُلی »؛ (بحارالانوار، ج 74، ص 67)

ای علی! با خانواده و همسایه ها و همه کسانی که با آنها معاشرت و مصاحبت داری، خوش خلق باش تا در پیشگاه خدا در درجات والا نوشته شوی.

آقا! اگر پول نداری، اخلاق که می توانی داشته باشی؛ اگر قسطت عقب افتاده، لبخند که می توانی بزنی.

شیوه برخورد علما با همسرانشان
همسر آیت الله العظمی مرعشی رحمة الله علیه تعریف می کرد: من شصت سال با آیت ۔ الله مرعشی زندگی کردم. ایشان هرگز به من امرونهی نکرد، هرگز با من تندی نکرد. اگر آب می خواست، یا خودش ظرف آب را بر می داشت یا می فرمود: اگر کسی به ما آب می داد خوب بود! نمیگفت: شما به من آب بده.

همسر امام خمینی رحمة الهه علیه نیز می گفت: هرگز پیش نیامد که امام با من تندی کند یا دستوری به من بدهد.

همسر آیت الله العظمی بهجت رحمة الله نیز می گفت: گاهی مسئله ای پیش می آمد که باعث ناراحتی و کدورت بین ما می شد. آیت الله بهجت می فرمود: حالا غذا بخوریم، بعد درباره اش صحبت می کنیم. و در همین فاصله غذاخوردن ناراحتی مان برطرف می شد و اصلا دعوا را فراموش می کردیم!

فرزند آیت الله بهجت رحمة الله نیز می گفت: پدر من حافظه ای قوی داشت. گاهی مطلبی از شصت هفتاد سال قبل نقل می کرد، اما هیچ وقت بدخلقی یا اختلافی که با مادرمان داشت در ذهنش نگه نمی داشت. ناراحتی ها را نادیده می گرفت.

همسر شهید مطهری رحمة الله می گفت: به اتفاق یکی از دوستانم، از اصفهان راه افتادیم و نیمه شب به تهران رسیدیم. وقتی به خانه رسیدیم، می خواستم در را با کلید باز کنم که ناگهان در باز شد. دیدم آقای مطهری منتظر ما بود و در را به - رویمان باز کرد. چایی هم دم کرده بود. گفتم: چرا نخوابیدید؟گفت: می دانستم شما دیروقت از راه می رسید؛ به همین خاطر بیدار ماندم تا از شما استقبال کنم.

خانمی که با من آمده بود وقتی این رفتار را دید گفت: عجب! تا به حال مردی را ندیدم که تا این حد نسبت به خانواده اش احترام بگذارد و تکریم کند.

آری، هم شوهر باید در خانه خوش اخلاق باشد، هم همسر.

2. ملامت وسرزنش

دومین عامل فروپاشی خانواده، روحيه ملامت و سرزنشگری زوج هاست.

گاهی سرزنش با توهین و تحقیر نیز همراه می شود. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:« و مَنِ استَخَفّ بِأَهلِهِ خَسِرَ طیبَ عِیشِهِ»؛ (المواعظ العددیه، ص 255.)

هرکس خانواده اش را خوار بشمارد خوشی زندگی اش را از دست می دهد.

مثلا: شوهر، همسرش را سرزنش می کند که برادرت معتاد است، پدرت فقیر است، خواهرت طلاق گرفته و... پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

« وَ مَنْ عَيَّرَ مُؤْمِناً بِشَيْءٍ لَمْ يَمُتْ حَتَّى يَرْكَبَهُ »؛ (الکافی، ج 2، ص 356)

کسی که از مؤمنی خرده بگیرد (که چرا فلان کار را انجام داد) از دنیا نخواهد رفت مگر اینکه خودش نیز همان کار را مرتکب شود.

وامام صادق علیه السلام فرمود:« مَنْ أنَّبَ مُؤْمِناً أنَّبَهُ اللهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ»؛ (وسائل الشیعه، ج 12، ص 277)

هرکس مؤمنی را سرزنش کند خداوند او را در دنیا و آخرت سرزنش می کند.

یکی از ویژگی های الهی، گذشت از خطا و به رخ نکشیدن آن است.

نكته اخلاقی
انسان نباید گذشته اش را فراموش کند. برخی آقایان با خانم ها گذشته خود را فراموش می کنند که چه اشتباهاتی مرتکب شده بودند؛ اما گذشته همسرشان را فراموش نمی کنند و با یادآوری آن، موجب تحقیر و سرزنش او می شوند.

شهید رجایی میگفت: روزی که همسرم با من ازدواج کرد، آن روز که من رئیس جمهور نبودم؛ آدمی معمولی بودم که در جنوب شهر تهران کاسه و بشقاب می فروختم. حالا که رئیس جمهور شده ام، باید کاسه و بشقاب فروشی ام را فراموش کنم ؟!

سلطان ایاز گه گاه به اتاقی می رفت و در را می بست. به او مشکوک شدند و زیر نظرش گرفتند. دیدند وقتی در اتاقش خلوت می کند از صندوق چه ای لباس چوپانی بیرون می آورد و می پوشد. او این کار را انجام می داد تا یادش باشد که پیش از پادشاهی، چوپان گوسفندها بود. (مثنوی معنوی، حکایت سوم.)

برخی افراد وقتی بعد از ازدواج به جایی می رسند رئیس می شوند، مسئول می شوند، پول دار می شوند. گذشته خود را فراموش می کنند، خدمات همسر را فراموش می کنند.

3. عدم رعایت حقوق متقابل
سومین عامل تزلزل خانواده عدم رعایت حقوق متقابل است. اصولا یکی از گرفتاری های ما عدم رعایت حقوق است. رسول خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:«إنَّ مِن شِرارِ رِجالِکُم البَهّاتَ الجَرِیءَ الفَحّاشَ ، الآکِلَ وَحدَهُ ، وَالمانِعَ رِفدَهُ ، وَالضّارِبَ عَبدَهُ ، وَالمُلجِئَ عِیالَهُ إلی غَیرِهِ»؛ (الکافی، ج 2، ص 292)

از بدترین مردان شما کسی است که بهتان می زند، گستاخ است، ناسزا میگوید، تنها غذا می خورد، مانع میهمان است ، برده اش را کتک می زند

و به گونه ای رفتار می کند که عیالش به دیگران پناه ببرند.

همسران در همه زمینه ها وظایف متقابل فراوانی دارند. یکی از آن زمینه ها، امور جنسی و عاطفی است. زن و شوهر باید نیازهای جنسی و عاطفی یکدیگر را برآورده کنند. اسلام به ویژه مردها را سفارش کرده است که نیازهای جنسی همسر خود را نادیده نگیرند.

هنگامی که عاصم بن زیاد زن و زندگی را کنار گذاشت و مشغول عبادت شد، امیرالمؤمنین علیه السلام او را توبیخ کرد و فرمود: آیا از خانواده ات خجالت نکشیدی؟ آیا به فرزندانت رحم نکردی؟ (الكافی، ج 1، ص 410)

زنی به نام حولاء پیش پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم آمد و گفت: شوهرم به من توجه نمی۔ کند. حضرت فرمود: اگر شوهرت بداند با توجه نمودن به تو چه پاداشی دارد. حولاء پرسید: چه پاداشی دارد؟ فرمود: هرگاه به سوی تو بیاید دو فرشته او را در میان می گیرند و او مانند کسی است که در راه خدا شمشیر کشیده . هرگاه با تو آمیزش کند گناهانش فرومی ریزد و هرگاه غسل کند از گناهان جدا شود. (وسائل الشیعه، ج 5، ص 112)

عثمان بن مظعون شبانه روز مشغول عبادت شده، به همسرش بی توجه بود؛ پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم به شدت با او برخورد کرد. (الکافی، ج 5، ص 496)

4. غيرت بی جا
چهارمین عامل تزلزل خانواده، غیرت بی جا و بدگمانی است. مرد نباید بی۔ غیرت باشد، اما غیرت بی جا هم درست نیست. امیرالمؤمنین علیه السلام به امام حسن علیه السلام فرمود:«وَإِيَّاكَ وَالتَّغَايُرَ فِي غَيْرِ مَوْضِعِ غَيْرَةٍ»؛ (الکافی، ج 5، ص 537)

بپرهیز از غیرت ورزی در جایی که جای غیرت نیست.

مرد نباید مانع شود که همسرش در آن چارچوبی که دین اجازه میدهد با مردان فامیل سلام وعلیک کند. حضرت زهرا علیها السلام با سلمان (بحار الانوار، ج 43، ص 73)ومحمود بن لبيد (بحار الانوار، ج 36، ص 352) و دیگران گفت وگو می کرد.

5. تنوع طلبي شوهر
تنوع طلبی، پنجمین عامل فروپاشی خانواده است. امام باقر علیه السلام فرمود:«إنّ اللَّهَ عَزَّوجلَّ یُبغِضُ کُلَّ مِطلاقٍ ذَوّاقٍ»؛ (الکافی، ج 6، ص 55)

خداوند دشمن است با هر کسی که بسیار طلاق دهنده و چشنده است. چشنده یا «ذواق»، کسی است که می خواهد مزه هر چیزی را بچشد. منظور از چشنده در این جا مردی است که زود به زود زن خود را عوض می کند؛ گویا می خواهد طعم زنان مختلف را بچشد.

آن هایی که زود زن طلاق می دهند و تنوع طلبند و دلشان می خواهد همسران متعدد در زندگی شان باشد، خدا از این آدم ها بیزار است. اسلام به مرد اجازه داده است با چند زن زندگی کند، اما تنوع طلبی و طلاق دهنده بودن رانکوهش می کند.

6. ژولیدگی
ششمین عامل تزلزل زندگی زناشویی این است که زن و شوهر به وضع ظاهری خود رسیدگی نکنند. همان طور که زن خودش را به دلخواه شوهر آرایش میکند و لباس خوب می پوشد، مرد نیز وظیفه دارد طبق خواسته همسرش رفتار کند و خود را بیاراید. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:

« یَجِبُ عَلَی الرَّجُلِ لِامرَأَتِهِ ما یَجِبُ لَهُ عَلَیها؛أن یَتَزَیَّنَ لَها کَما تَتَزَیَّنُ لَهُ فی غَیرِ مَأثَمٍ »؛ (الفردوس، ج 5، ص 521، ح 8953)

همان حقوقی که لازم است مرد در رابطه با همسر خود رعایت کند، برزن نیز لازم است. این که شوهر، خود را برای همسر خویش آراسته کند؛ همان گونه که زن، خود را در غیر گناه برای همسر خویش آراسته می کند. امام باقر علیه السلام محاسنش را رنگ می کرد و لباس رنگی میپوشید. (بحار الانوار، ج 72، ص 100) این کارها نه فقط منعی ندارد، بلکه پسندیده است.

تزلزل و فروپاشی خانواده، عوامل دیگری نیز دارد: بخل، لجاجت، خیانت و...

* * * * *